Recreatieonderzoek Zuiderpark Den Haag

Transcriptie

1 Recreatieonderzoek Zuiderpark Den Haag Door: Rob Dirven, Projectleider NRIT Onderzoek Tussen april en september 2009 heeft NRIT Onderzoek in opdracht van de gemeente Den Haag een recreatieonderzoek uitgevoerd in het Zuiderpark. Op een tiental willekeurig vastgestelde data in deze periode zijn bij de belangrijkste in-/uitgangen van het park bezoekers benaderd op het moment dat zij het gebied verlieten. Aan de personen die mee wilden werken aan het onderzoek is een vragenlijst meegegeven met het verzoek deze thuis in te vullen. In totaal hebben bezoekers meegewerkt aan het onderzoek. Daarnaast hebben op dezelfde onderzoeksdagen visuele tellingen plaatsgevonden, teneinde te komen tot een zo goed mogelijke schatting van de omvang van het gebruik van het Zuiderpark. Het totale jaarbezoek in 2009 wordt geraamd op bijna 1,9 miljoen. In het algemeen zijn de bezoekers tevreden over het Zuiderpark. Voor slechts 5% van hen had het bezoek niet voldaan aan de verwachtingen. Verbetering behoeven met name het aantal afvalbakken, bankjes/picknickplaatsen, toiletten, en toezicht en controle. 10

2 Aanleiding en doel van het onderzoek Voor de inrichting en het beheer van het Zuiderpark was anno 2009 de Beheersvisie Zuiderpark van kracht, die geldig was voor de periode 2001 tot en met De dienst Stadsbeheer van de gemeente Den Haag is van mening dat de Beheersvisie als zodanig dan ook toe is aan een herijking. Teneinde voor deze herijking de benodigde input te kunnen genereren, is besloten een onderzoek uit te laten voeren naar het gebruik en de beleving van het Zuiderpark. Naast het tegemoetkomen aan de actuele informatiebehoefte wil de gemeente deze meting (nulmeting) deel uit laten maken van hun monitoringsysteem, hetgeen inhoudt dat periodieke herhaling van het onderzoek mogelijk moet zijn en dat de onderzoeksresultaten vergeleken moeten kunnen worden met die van andere deelgebieden in de stad. Door herhaling van het onderzoek kunnen ook de effecten van de implementatie van de nieuwe Beheersvisie worden gemeten en geëvalueerd. Het onderzoek had als doelstelling: Het op dusdanige wijze verzamelen en vervolgens analyseren van gegevens betreffende het huidige en gewenste gebruik van het Zuiderpark in de gemeente Den Haag dat op basis daarvan de inrichting en het beheer van dit park hierop kunnen worden afgestemd. Het uitgevoerde recreatieonderzoek in 2009 kan in feite worden beschouwd als een nulmeting die in de toekomst op identieke wijze kan worden herhaald, waardoor trends en ontwikkelingen aan het licht komen. Juist die ontwikkelingen bieden immers inzicht in de wijze waarop het park in de toekomst beheerd en ingericht dient te worden. Hiermee is dus de basis gelegd voor een onderzoeksmethodiek die periodiek herhaald kan worden, met tussentijdse evaluatiemomenten. Onderzoeksitems De onderzoeksdoelstelling is uitgewerkt in de volgende onderzoeksitems: de omvang van het bezoek aan het Zuiderpark; kenmerken van de bezoekers: sociaal-demografische kenmerken, groepssamenstelling, verblijfsduur, bezoekfrequentie; kenmerken van het bezoek: bezoekmotieven, gebruik voorzieningen, activiteiten; de wensen van de bezoekers ten aanzien van het gebruik van het park; de beleving van het park en de wensen met betrekking tot het beheer; waardering van de mogelijkheden van het groen (recreatie, natuur, cultuurhistorie, educatie, etc.) in het Zuiderpark; hinderbeleving en conflicten tussen recreanten onderling en tussen recreatievormen; knelpunten en verbeterpunten; informatievoorziening. Opzet van het onderzoek Het bezoekersonderzoek voor het Zuiderpark valt uiteen in twee hoofdonderdelen, te weten een kwantitatief en een kwalitatief gedeelte. Het kwantitatieve onderdeel beoogt via visuele tellingen een schatting te geven van de omvang van het bezoek aan het park, en het kwalitatieve onderdeel omvat het uitzetten van enquêtes onder een aselecte steekproef van bezoekers. 11

3 Tellingen Om te komen tot een zo goed mogelijke schatting van de omvang van het gebruik van het Zuiderpark hebben op een tiental dagen in 2009 visuele tellingen plaatsgevonden op diverse locaties in het park. De eerste teldag vond plaats op vrijdag 24 april en de laatste op woensdag 2 september. Geteld is op vijf doordeweekse dagen, drie zaterdagen en twee zondagen, zo goed mogelijk gespreid over de onderzoeksperiode. De visuele tellingen bestonden uit het registreren van de in- en uitgaande bezoekersstromen, steeds tussen 10 en 18 uur. Binnen die uren vindt het grootste deel van het bezoek plaats. Aanvullend is één keer geteld van 8 tot 20 uur. Op speciaal daartoe vervaardigde telformulieren zijn per uur de aantallen personen (en honden) en de wijze van vervoer geregistreerd. ling (diverse open vragen, opinievragen, e.d.) ook wenselijk was. De enquêtes zijn uitgezet bij de vijf vaste in-/uitgangen van het park waar ook is geteld. Op twee dagen zijn ook enquêtes uitgereikt op de vier andere (minder drukke) locaties. In totaal zijn tijdens de tien onderzoeksdagen vragenlijsten uitgedeeld. Hiervan zijn vragenlijsten ingevuld en retour gestuurd. Het responspercentage bedraagt derhalve 59,9%. Enkele resultaten Zonder volledig te willen zijn, worden hieronder ter illustratie enkele resultaten weergegeven zoals die uit het recreatieonderzoek in het Zuiderpark naar voren zijn gekomen. Bezoekersenquête De bezoekers van het Zuiderpark zijn op de tien met de visuele tellingen samenvallende dagen benaderd volgens het next-to-pass systeem (benaderen van de eerstvolgende bezoeker). Bij het verlaten van het park zijn aan de bezoekers die wilden meewerken aan het onderzoek vragenlijsten uitgereikt met het verzoek deze thuis in te vullen en aan NRIT Onderzoek te retourneren. Zodoende kon de vragenlijst in alle rust worden ingevuld, hetgeen gezien de omvang ervan en de aard van de vraagstelherkomst bezoekers Omvang van het recreatieve gebruik Via een bepaalde rekenmethodiek is een raming gemaakt van het aantal personen (waaronder bijvoorbeeld wandelaars, fietsers, joggers) en honden die gebruikmaakten van het Zuiderpark. Uit deze raming blijkt dat op jaarbasis zo n 1,9 miljoen bezoeken aan het park werden gebracht. Voor het overgrote deel (ruim 1,8 miljoen bezoeken) werd dit bezoek gerealiseerd door herhalingsbezoekers. Voor slechts 3% van de bezoekers betrof het hun eerste bezoek aan het park. In totaliteit zijn circa personen ( initiële bezoekers en herhalingsbezoekers) in 2008 naar het Zuiderpark gekomen. Een relatief kleine groep personen realiseert dus op jaarbasis een groot aantal bezoeken. Dat geldt in nog sterkere mate wanneer naar de bezoekfrequentie wordt gekeken. Zo komen van alle bezoekers zo n 700 personen (bijna 1%) vrijwel elke dag in het Zuiderpark. Zij realiseren daarmee toch bijna bezoeken (15% van het totaal). Bij de berekeningen is uitgegaan van gemiddelde omstandigheden. Bezoekers van evenementen zoals Parkpop zijn daarbij buiten beschouwing gelaten. 12

4 De meeste bezoekers komen gespreid over het hele jaar naar het Zuiderpark. De zomer is het meest populair voor een bezoek. Men komt vooral in de middag, tussen en uur). Profiel van de bezoekers Ten aanzien van de kenmerken van de bezoekers van het Zuiderpark kan het volgende opgemerkt worden: Het Zuiderpark wordt in iets grotere mate bezocht door vrouwen dan door mannen: 55% van de bezoekers is vrouw. Kijkend naar de volledige bezoekgezelschappen (en dus niet alleen de respondenten) behoren bezoekers tussen 40 en 65 jaar tot de belangrijkste leeftijdsgroep (33%). Een kwart is tussen 18 en 39 jaar. Qua opleidingsniveau is in het Zuiderpark sprake van een enigszins sterkere vertegenwoordiging van zowel de lagere opleidingen als de hogere opleidingen dan binnen de totale Nederlandse bevolking. Zo n 41% van de bezoekers is betaalde werknemer en daarnaast is 24% gepensioneerd. Gezinnen met kinderen zijn in vergelijking met de Nederlandse bevolking ondervertegenwoordigd. Over het algemeen komen met name tweepersoons- en eenpersoonshuishoudens naar het Zuiderpark (respectievelijk 32% en 31%). Zo n 81% van de bezoekers beschouwt zichzelf als zijnde van Nederlandse afkomst. Daarop volgen met een aandeel van 7% bezoekers met een Surinaamse cultureel-etnische achtergrond en 3% met een Turkse cultureel-etnische achtergrond. Het Zuiderpark kent een zeer lokaal verzorgingsgebied. Ongeveer 95% van de bezoekers is afkomstig uit de directe omgeving (binnen een straal van 5 kilometer). De gemiddelde afstand van de vertrekplaats tot aan het Zuiderpark bedraagt dan ook slechts 1,1 kilometer. Het merendeel van de bezoekers (47%) komt dan ook te voet naar het park. Daarnaast komt circa 41% met de fiets. De gemiddelde groepsgrootte van gezelschappen die het Zuiderpark bezoeken, bedraagt 2,4 personen. Indien men niet alleen naar het park komt (dit geldt voor 49%), is dat meestal met gezin, familie of kennissen (27%), of met een partner of vriend(in) (22%). De belangrijkste media waarlangs men in het voorbije jaar iets van het Zuiderpark heeft vernomen, zijn kranten/ tijdschriften (36%), familie of vrienden (24%), radio of televisie (14%) en de website van het Zuiderpark (7%). Aard van het recreatieve gebruik Meestal komt men naar het Zuiderpark om te wandelen, fietsen of genieten van de natuur (respectievelijk 75%, 54% en 53%). Ook planten en dieren bekijken (43%) en het brengen van een bezoek aan de stadsboerderij (40%) komen vrij veel voor. De gemiddelde verblijfsduur in het Zuiderpark bedraagt ruim anderhalf uur. De verblijfsduur loopt per recreant zeer uiteen: er zijn recreanten die minder dan één uur in het park verblijven, maar ongeveer evenveel die er 1 à 2 uur of 2 à 4 uur verblijven. De bezoeker komt vooral naar het park voor de natuur/het buiten zijn (35%). Daarnaast gebruikt men het park vaak als doorgangsroute (18%). Verder komt men er om sportief bezig te zijn (16%) en voor de rust/ontspanning (11%). Voor de meeste bezoekers vormde een eerder bezoek de aanleiding om weer een bezoek te brengen aan het park (77%). Wensen ten aanzien van het bezoek In het algemeen worden afvalbakken, wandelen fietspaden door relatief veel personen belangrijk geacht in een recreatiegebied. Met name afvalbakken vindt men juist onvoldoende aanwezig in het Zuiderpark. Het minst belangrijk vindt men waterfietsen, een visgelegenheid en skatebaan. Met dergelijke voorzieningen worden in de praktijk ook relatief kleine of specifieke doelgroepen bediend. Beleving en beheer De meeste bezoekers vinden rust in het Zuiderpark en kunnen zich er goed ontspannen. Ook vindt men het park aantrekkelijk vanwege de afwisseling van dichte en open ruimte, en de verscheidenheid van activiteiten. Het park ligt er volgens hen verzorgd bij en je kunt er echte natuur beleven. Men vindt over het algemeen niet dat er teveel mensen in het gebied zijn. Zo n 32% van de respondenten gaf aan zich wel eens onveilig te voelen, een belangrijk aandachtspunt. Bijna 37% van respondenten vindt dan ook dat er niet voldoende toezicht is in het Zuiderpark. Daarentegen vindt 24% het toezicht momenteel al wel voldoende. NRIT Onderzoek voerde eerder in opdracht van de gemeente Den Haag onderzoek uit in de groengebieden Madestein, Westduinpark, Bosjes van Poot en Landgoed Ockenburg. Tevens werd een grootschalig onderzoek gehouden naar de algehele beleving van groen in Den Haag (2002). 13

5 Mate van belang Hoog Kwaliteitsmatrix Zuiderpark 1,2 I: Aandacht II: Bewaking Gemiddeld , III: Op termijn IV: Versterkend Laag 3,6 4,6 5,7 6,8 7,9 9,0 Beoordeling 1 wandelpaden 2 fietspaden 3 gemarkeerde wandelroutes 4 fietsroutes 5 bankjes/picknickplaatsen 6 toiletten 7 afvalbakken 8 speelvoorzieningen 9 speelweide 10 waterfietsen 11 visgelegenheid 12 hondenuitlaatplek 13 evenementen 14 informatievoorziening 15 bewegwijzering 16 parkeergelegenheid 17 fietsenstalling 18 horecavoorzieningen 19 trimvoorzieningen 20 skeelermogelijkheden 21 skatebaan Ruim de helft (53%) van de bezoekers heeft enige vorm van hinder ondervonden van andere bezoekers. Het gaat daarbij vooral om brommers en scooters. Ook barbecuers, bezoekers met honden, dagkampeerders en gewone fietsers bezorgen vaak overlast. Het is raadzaam hier aandacht aan te besteden, waar mogelijk bijvoorbeeld in de zin van (verdergaande) zonering binnen het gebied en meer toezicht/handhaving. Op deze wijze blijft het Zuiderpark een gebied waar men van de natuur kan genieten en zich kan ontspannen. Een belangrijk aandachtspunt, gezien het feit dat dit belangrijke bezoekredenen zijn. Waardering voor het Zuiderpark In het onderzoek is het belang dat gebruikers hechten aan bepaalde voorzieningen gerelateerd aan de mate waarin men deze waardeert. Daaruit kan worden vastgesteld welke voorzieningen op korte dan wel lange termijn verbetering behoeven. Op korte termijn zijn dit afvalbakken, bankjes/picknickplaatsen en toiletten, en op middellange termijn een horecavoorziening en een fietsenstalling. Op langere termijn zijn een hondenuitlaatplek, parkeergelegenheid en waterfietsen van belang. Sterke punten in het Zuiderpark die behouden moeten worden, zijn met name de skatebaan, visgelegenheid, skeelermogelijkheden, gemarkeerde wandelen fietsroutes en de trimvoorziening. Ongeveer 43% van de bezoekers heeft aangegeven een of meerdere voorzieningen te missen in het Zuiderpark. Spontaan genoemd werden met name beheerde toiletten (21%), afvalbakken (13%), toezicht (13%), horeca/terras (12%) en speelvoorzieningen (11%). Dit benadrukt nog eens het belang van de afvalbakken en toiletten. Toezicht is een aspect dat een rol kan spelen in het verminderen van de hinderbeleving. Voor enkele andere aspecten waarmee men bij het beheer van een recreatiegebied te maken krijgt, is eveneens een waardering gevraagd. Het beheer en onderhoud van het groen wordt positief beoordeeld met een gemiddeld rapportcijfer van 7,8. Ook over het beheer en het onderhoud van speelvoorzieningen (7,3), paden (7,3) en water (6,9) is men redelijk tevreden, hoewel men bij een cijfer dat rond de 7 ligt doorgaans nog behoorlijk wat verbeterpunten weet aan te geven. Ook de sfeer/gezelligheid in het park waardeert men met een 7,2. De aspecten veiligheid en beheer en onderhoud meubilair heeft men een voldoende, maar geen bijzonder hoge waardering gegeven. Deze aspecten zouden dus verbeterd kunnen worden. Handhaving en toezicht scoort met een gemiddeld rapportcijfer van 5,7 laag. Het geheel is soms meer dan de som der delen, zo blijkt ook uit dit onderzoek. De bezoekers geven het Zuiderpark namelijk als gemiddeld totaalrapportcijfer een 7,5. Dat is hoger dan het gemiddelde cijfer voor de afzonderlijke voorzieningen en aspecten. 14

6 Vaak heeft dat te maken met zaken die moeilijk in concrete aspecten uit te drukken zijn zoals belevingswaarde en sfeer. Voor slechts 5% van de bezoekers voldeed het bezoek niet aan de verwachtingen, vooral vanwege gesloten voorzieningen, de opbouw van parkpop, puinhoop/afval, nauwelijks losloopplaatsen voor honden en een onveilig gevoel. Verbeteringen Blijkens het bovenstaande komen enkele aspecten waarvoor verbetering gewenst is steeds terug. Dat zijn met name: afvalbakken; bankjes/picknickplaatsen; (beheerde) toiletten; toezicht en controle (vanwege overlast van barbecuers, loslopende honden en/ of een algemeen onveilig gevoel. Gezien de meest beoefende activiteiten in het gebied (veelal wandelen/fietsen) is het tevens van belang voorzieningen die hieraan gerelateerd zijn op een hoog niveau te houden. Op middellange termijn bestaat in dat verband vooral behoefte aan een fietsenstalling en horecavoorziening. Bij alles dient men in het oog te houden dat het park een zeer lokaal verzorgingsgebied kent. Verbeteringen die men wil aanbrengen zijn dan ook uiteindelijk bedoeld voor een relatief kleine groep die er weliswaar intensief gebruik van zal maken. De opdrachtgever aan het woord..... Dienst Stadsbeheer van de Gemeente Den Haag De gemeente Den Haag is de trotse bezitter van een tiental grote groengebieden. Parken, recreatiegebieden en landgoederen, maar ook drie natuurgebieden met Europese status. De gemeente is verantwoordelijk voor het beheer van bijna al deze gebieden. Dat houdt meer in dan alleen onderhoud plegen. Want de gemeente heeft ook een zorgplicht voor de bewoners van de stad Den Haag, en daarmee ook voor het voorzieningenaanbod. De maatschappij verandert en stelt andere eisen aan de groene buitenruimte. Tegelijk veranderen de groengebieden zelf ook van karakter met het toenemen van hun leeftijd. Sommige worden oud en der dagen zat, anderen worden oud en eerbiedwaardig, en schoppen het zelfs tot monument. Op de schouders van de gemeente Den Haag rust de taak om de grote groengebieden bij de tijd te houden: inspelen op (nieuwe) gebruiksvragen, maar ook op de veranderende waardering van het publiek. Wat kan veranderen, wat moet behouden blijven? De gemeente Den Haag heeft de traditie om de ambities met de grote groengebieden vast te leggen in beheervisies. In deze visies geeft de gemeente aan hoe het grote groen zich over een termijn van ongeveer tien jaar dient te ontwikkelen, wat daarvoor nodig is en hoe de financiën gedekt kunnen worden. De beheervisies zijn aan de ene kant een soort werkagenda voor de gemeente, waarmee zij zich dus verplichtingen oplegt. Aan de andere kant is het een communicatiemiddel naar het publiek. Zo creëert de gemeente Den Haag draagvlak voor de keuzes die zij in het beheer maakt. Om de keuzes te onderbouwen, laat de gemeente onderzoek doen. Afhankelijk van de informatie die al beschikbaar is, worden de cultuurhistorie, flora en fauna, en de recreatie in beeld gebracht. In het geval van het Zuiderpark is veel informatie aanwezig, omdat in 2000 een grote renovatie heeft plaatsgevonden. Het accent van de onderzoeken ligt daarom bij de stand van zaken. Door het monitoren van natuurwaarden en gebruik wordt duidelijk welke ontwikkelingen zich voorgedaan hebben. In het recreatieonderzoek voor het Zuiderpark is de inventarisatie gekoppeld aan een behoeftepeiling. Daarmee krijgt de gemeente Den Haag waardevolle informatie over het verwachtingenpatroon van haar burgers. 15