Oktober 2016 Toekomst van de Bibliotheek. Bibliotheek Den Haag. Een onderzoek naar de toekomst van de Bibliotheek

Transcriptie

1 Oktober 2016 Toekomst van de Bibliotheek Bibliotheek Den Haag Een onderzoek naar de toekomst van de Bibliotheek

2 Inhoud Onepager 2 Conclusies en aanbevelingen 3 Verantwoording 7 1. Toekomstbeeld van de Bibliotheek over 10 jaar Toekomstbeeld Bibliotheek Relevantie van de Bibliotheek over 10 jaar Wensen t.a.v. Bibliotheek over 10 jaar Quotes van leden Den Haag Bibliotheekconcepten van de toekomst Aansprekendheid Participatie van leden Wens van leden m.b.t. participatie in Bibliotheek Inhoud van participatie leden Toelichting leden over participatie in Bibliotheek 24 Bezoekersonderzoek 25 Bijlagen Steekproef BiebPanel meting Bibliotheek Den Haag 1

3 Onepager Met dit onderzoek geven we u inzicht in het beeld en de wensen van BiebPanelleden ten aanzien van de Bibliotheek in de toekomst. Wat moet de Bibliotheek bieden, welke bibliotheekconcepten spreken aan en op welke manier willen leden zelf actief zijn in de Bibliotheek? De Bibliotheek in de toekomst: boeken centrale rol Voor leden van Bibliotheek Den Haag hebben boeken ook over 10 jaar nog steeds een centrale rol in de Bibliotheek; dat wil zeggen die zijn één van de belangrijkste, spontaan genoemde, redenen om ook in de toekomst naar de Bibliotheek te gaan. Men heeft het dan vooral over fysieke boeken maar ook over (een ruim en actueel aanbod van) e-books. Leden noemen ook vaak andere media, zoals muziek en films, als reden om te Bibliotheek in de toekomst te bezoeken. Daarnaast noemt men ook allerlei specifieke zaken met betrekking tot de ruimte die de Bibliotheek zou moeten bieden, en dat de Bibliotheek een ontmoetingsplek zou moeten zijn. Ook digitale diensten zijn voor een deel van de leden essentieel om in de toekomst gebruik te blijven maken van de Bibliotheek. Leden zeggen in de toekomst vooral belangstelling te hebben voor het lenen van boeken, leestips en het lezen van kranten & tijdschriften. Ook blijft er interesse in cursussen. Daarnaast zien we belangstelling voor de maatschappelijke functie van de Bibliotheek (hulp en advies op allerlei gebieden) en bij een deel van de leden ook voor nieuwere diensten zoals oefenruimtes (meer dan gemiddeld) en een speeltuin met nieuwe gadgets. Bibliotheekconcepten: lezen & informatie en persoonlijke ontwikkeling favoriet Dit beeld zien we ook terug in de bibliotheekconcepten die leden aanspreken. Meest aansprekend zijn nog steeds concepten die focussen op lezen & informatie en op persoonlijke ontwikkeling (in Den Haag nog meer dan gemiddeld). Maar we zien zeker ook interesse voor concepten waarbij het accent ligt op jeugd & onderwijs en ontmoeting & verblijf alsmede, zij het in mindere mate, voor nieuwere bibliotheekconcepten als digitale communityvorming en wetenschap & techniek. Participatie van leden in de Bibliotheek Relatief veel leden, tweederde, geven aan dat zij (misschien) wel op één of andere manier actief willen zijn in de Bibliotheek; hoogopgeleiden het meest. Men denkt daarbij dan vooral aan workshops, cursussen en lezingen op hun expertisegebied (hobby- of werkgerelateerd). Verder ziet men zichzelf mogelijk actief in leesclubs of door middel van voorlezen. BiebPanel meting Bibliotheek Den Haag 2

4 Conclusies en aanbevelingen

5 Conclusies en aanbevelingen (1) Toekomst van de Bibliotheek Dit onderzoek gaat over de toekomst van de Bibliotheek, vooral over het beeld en de wensen die leden hebben ten aanzien van de Bibliotheek in de toekomst. Het is daarmee, net als het onderzoek naar Maatschappelijke waarde, een abstracter onderwerp en biedt daarmee wat minder concrete aanbevelingen en handvatten voor acties op korte termijn. Het geeft u wél inzicht in de verwachtingen en ideeën van leden over de Bibliotheek van de toekomst. En in hoeverre deze aansluiten bij de transitie naar een educatieve en maatschappelijke Bibliotheek en bij de ontwikkelingen in de markt, zoals digitalisering, de toenemende kloof tussen hoger en lager opgeleiden en de kenniseconomie. Zoals bekend kunnen mensen zich vaak moeilijk voorstellen hoe de wereld er in de toekomst uit ziet en wat men zelf zou willen over bijvoorbeeld 10 jaar. Dat betekent echter niet dat men in de praktijk niet open staat voor nieuwe ontwikkelingen en diensten. Door in de vragenlijst zowel open vragen op te nemen als concrete ideeën en concepten, hebben we geprobeerd zoveel mogelijk input van de leden naar voren te halen. De Bibliotheek van de toekomst: boeken nog steeds centraal Wat moet de Bibliotheek over 10 jaar aanbieden voor leden zodat ze er gebruik van blijven maken? Dit is de open vraag die aan de leden is gesteld. De huidige leden in het totale BiebPanel, en in Den Haag, willen over 10 jaar nog steeds een Bibliotheek waarin boeken centraal staan. Veel leden zeggen specifiek dat ze hechten aan (een breed en actueel aanbod van) papieren boeken. Maar ook een ruimer en actueler aanbod van e-books is voor veel leden een voorwaarde om in de toekomst gebruik te blijven maken van de Bibliotheek. In de open antwoorden die leden geven, vinden we specifieke, persoonlijke wensen ten aanzien van de boeken. Dan gaat het onder meer om het assortiment en de indeling en presentatie van de boeken. Zie de bijlagen met alle antwoorden. Een aantal leden van Bibliotheek Den Haag geeft ook aan graag muziek terug te willen vinden in de Bibliotheek van de toekomst. Het gaat dan om bladmuziek en cd s maar ook over het streamen en downloaden van muziek: Vooral e-books en muziek streaming. Ook films en series willen leden graag in de Bibliotheek vinden, al dan niet digitaal: Wat mij betreft alleen actuele e-boeken aanbieden en de mogelijkheid om muziek of films/series online te downloaden. Wat betreft digitale diensten: deze worden ook relatief vaak door leden genoemd als iets wat de Bibliotheek moet (gaan) bieden. Veel leden hebben ook bepaalde wensen ten aanzien van de fysieke ruimte, al zijn deze over het algemeen niet echt innovatief. Men noemt in dat kader onder andere rustige plekken zoals lees- en werkplekken, sociale ontmoetingsplekken alsmede specifieke wensen over de ruimte zoals ruim, licht, open, overzichtelijk, laagdrempelig, e.d. Blijf vooral een tweeledige boodschap communiceren: dat de Bibliotheek veel boeken heeft, maar daarnaast vele andere diensten en mogelijkheden biedt. U kunt daarbij onder andere putten uit resultaten van eerdere BiebPanel-onderzoeken wat daarbij belangrijke en interessante zaken zijn voor uw leden. Denk bijvoorbeeld aan de onderzoeken over ontmoetings- en verblijfsfunctie, activiteiten, vindbaarheid & presentatie. BiebPanel meting Bibliotheek Den Haag 4

6 Conclusies en aanbevelingen (2) Dit onderzoek kan ook een goede aanleiding zijn om met uw medewerkers in gesprek te gaan over hoe zij de toekomst van de Bibliotheek zien; en hoe zich dit verhoudt tot het beeld en de wensen van de leden en het beleid van de Bibliotheek. Relevantie van de Bibliotheek voor leden: vooral op traditionele maar ook op nieuwere functies De relevantie van de Bibliotheek voor leden ligt ook in de toekomst in de leen-, lees- en (digitale) informatiefunctie. Hetgeen matcht met de uitgangspunten in het rapport Cohen waarbij de Bibliotheek in 2025 in de eerste plaats toegang blijft bieden tot informatie en kennis. Ook zeggen veel leden van Bibliotheek Den Haag over 10 jaar nog steeds belangstelling te hebben voor allerlei cursussen op het gebied van hobby en studie/werk; alsmede voor films, voorstellingen en tentoonstellingen, in Den Haag nog meer dan gemiddeld. We zien eveneens een behoorlijke interesse (bij zes op de tien leden) voor de maatschappelijke functie van de Bibliotheek in de zin van hulp bij het invullen van formulieren, juridisch en financieel advies, gemeentelijke diensten en vluchtelingen helpen. Ook voor de nieuwere zaken als het gebruiken van oefenruimtes, het uitproberen van nieuwe gadgets en een repair café (repareerbijeenkomsten) bestaat redelijk wat belangstelling, namelijk bij ongeveer de helft van de leden in Den Haag. Voor het gebruik van oefenruimtes bestaat er in Den Haag nog iets meer belangstelling dan in het totale Panel. Verder zien we bij een redelijke grote groep interesse voor de sociale functie in de zin van mensen ontmoeten en kennis en ervaringen delen. Dit laatste zien we ook terug in het feit dat een bibliotheekconcept dat focust op communityvorming een behoorlijk deel van de leden aanspreekt (zie hierna). We zien dus dat leden open staan voor nieuwe diensten en ideeën. Praat hier verder over met leden en niet-leden, voor verdiepende input en extra ideeën voor uw Bibliotheek. Dat kan bijvoorbeeld via kwalitatieve focusgroepen, interviews, polls, een forum of een chatsessie. In dit onderzoek zien we dus dat bijna alle leden ook in de toekomst belangstelling hebben voor leestips en inspiratie. De Bibliotheek Den Haag geeft op dit moment vooral de aanwinsten en leestips voor de jeugd op de website. U zou ook nog op andere manieren leestips kunnen geven. Voorbeelden van andere bibliotheken die leestips geven zijn: toplijstjes uit uw Bibliotheek (Utrecht), leestips van medewerkers op de website of in de Bibliotheek (zoals in Hoorn, IJmond Noord), persoonlijke leestips van bezoekers op een bord in de Bibliotheek, maar ook de website welkboek.nl. etc. Bibliotheekconcepten in de toekomst: lezen en informatie en persoonlijke ontwikkeling favoriet We hebben leden enkele voorbeelden voorgelegd van hoe de Bibliotheek er in de toekomst kan uitzien. Welke bibliotheekconcepten spreken het meeste aan? Leden voelen zich het meest aangetrokken tot een Bibliotheek die zich in de toekomst richt op lezen en informatie en op persoonlijke ontwikkeling (het laatste nog meer dan gemiddeld), dus de klassieke functies van de Bibliotheek. Maar ook bibliotheekconcepten die focussen op jeugd en onderwijs en op ontmoeting en verblijf spreken veel leden aan (bijna driekwart). BiebPanel meting Bibliotheek Den Haag 5

7 Conclusies en aanbevelingen (3) Toch zien we ook dat de nieuwere concepten die zich richten op (digitale) communityvorming en wetenschap en techniek voor een redelijk groep (ruim vier op de tien leden) aantrekkelijk zijn; het bibliotheekconcept (digitale) communityvorming spreekt vooral leden uit Regio Zuid aan. Het concept dat zich richt op persoonlijke ontwikkeling scoort dus hoog bij de leden. De landelijke imagocampagne de Bibliotheek maakt je rijker sluit hierbij goed aan, waarin de Bibliotheek wordt gepositioneerd als partner in persoonlijke ontwikkeling. Maak gebruik van de campagne waar die van toepassing is, met de nuancering en lokale invulling voor uw eigen bibliotheekconcept. Zie ook het artikel in Bibliotheekblad nr.10 Hoe de landelijke merkcampagne lokaal vorm krijgt. Participatie van leden: vooral door workshops en cursussen Op welke manier willen leden zelf actief zijn in de Bibliotheek in de toekomst? Een relevante vraag gezien de ontwikkeling naar een participatiesamenleving waarbij het onder meer gaat om actief burgerschap en het versterken van de sociale cohesie. Als het gaat om participatie van leden in de Bibliotheek dan zeggen redelijk veel leden, twee derde, dat ze wel op een bepaalde manier actief willen zijn in de Bibliotheek (ruim een kwart zegt ja, een derde zegt misschien); bij lager opgeleide leden en 65-plussers ligt de participatie-intentie wat lager; in cluster Centrale is men meer geneigd tot een actieve rol dan in de andere regio s. Leden zien vooral een rol voor zichzelf via het geven van workshops of lezingen, over allerlei onderwerpen. Men noemt ook vaak een leesclub als manier waarop men mogelijk actief zou zijn in de Bibliotheek. Ook voorlezen, taallessen en dergelijke worden regelmatig genoemd. Gezien de interesse van leden in participatie in de Bibliotheek, lijkt een actieve benadering van leden om te participeren een goede zet; afhankelijk natuurlijk van het beleid en de doelstellingen van uw Bibliotheek. Een voorbeeld is het initiatief KennisMakers van de Bibliotheek Eindhoven, waarbij mensen worden opgeroepen om hun specifieke kennis in een kleine groep te delen met andere mensen, in de Bibliotheek. Andere voorbeelden zijn de Mensenbieb bij de OBA en het project Leen een Fries van Bibliotheek Drachten, waarbij je kennis kunt opdoen via gesprekken met mensen, naast kennis uit boeken. BiebPanel meting Bibliotheek Den Haag 6

8 Verantwoording

9 Over het onderzoek Achtergrond ProBiblio heeft in 2009 BiebPanel opgericht, een onderzoeksplatform speciaal ontwikkeld voor de bibliotheekbranche. Bibliotheekleden kunnen lid worden van BiebPanel en ontvangen als deelnemer 4 maal per jaar een vragenlijst over verschillende onderwerpen. Toekomst van de Bibliotheek Het derde onderzoek van 2016 gaat over het beeld dat BiebPanelleden hebben van de toekomst van de Bibliotheek over 10 jaar (hoofdstuk 1), en de relevantie van de Bibliotheek in de toekomst (hoofdstuk 2). In het derde hoofdstuk laten we zien welke bibliotheekconcepten leden het meest aanspreken. Hoofdstuk 4 gaat in op de participatie van leden in de Bibliotheek in de toekomst. Veldwerkperiode Het derde onderzoek in 2016 heeft plaatsgevonden van 21 september t/m 13 oktober Leeswijzer grafieken Percentages kunnen soms optellen tot iets meer of minder dan 100. Dit wordt veroorzaakt door afrondingsverschillen. In het resultatendeel worden resultaten soms weergegeven in de vorm van diagrammen. De donkerblauwe diagrammen geven de resultaten van Bibliotheek Den Haag weer, de lichtblauwe diagrammen de resultaten van het totale BiebPanel. Den Haag BiebPanel Leeswijzer open vragen De letterlijke antwoorden op de open vragen staan in een aparte bijlage weergegeven. BiebPanel meting Bibliotheek Den Haag 8

10 1. Toekomstbeeld van de Bibliotheek over 10 jaar

11 1.1 Wat moet de Bibliotheek aanbieden over 10 jaar? Volgens de leden is dat vooral: boeken Aan BiebPanel-leden is de open vraag gesteld: Wat zou de Bibliotheek over 10 jaar voor u moeten aanbieden zodat u er gebruik van blijft maken. De antwoorden van het totale BiebPanel zijn door middel van een tekstanalyse (zie uitleg in de bijlagen) geanalyseerd en geclusterd. De top 10 thema s (antwoordgroepen) die daarbij naar voren komen zijn visueel weergegeven als bollen. Hoe groter de bol, hoe vaker leden dit thema noemen. Lijnen tussen de bollen geven aan dat deze antwoorden in combinatie met elkaar zijn genoemd (hoe breder de lijnen, hoe vaker in combinatie genoemd). In de volgende sheet leest u de conclusies uit de tekstanalyse. Wat zou de Bibliotheek over 10 jaar voor u moeten aanbieden zodat u er gebruik van blijft maken? Samenvatting totale BiebPanel: een volledig overzicht van de reacties van de leden van Bibliotheek Den Haag is terug te vinden in de bijlagen. BiebPanel meting Bibliotheek Den Haag 10

12 1.1 Wat moet de Bibliotheek aanbieden over 10 jaar? Vooral papieren boeken en daarnaast activiteiten en een ontmoetings- en verblijfsplek. Uit de analyse van de open antwoorden (van het totale BiebPanel) op de vraag Wat zou de Bibliotheek over 10 jaar voor u moeten aanbieden zodat u er gebruik van blijft maken, blijken leden vooral boeken te noemen. Men heeft het dan vooral over fysieke, papieren, gewone, gedrukte, echte boeken. Verder zeggen leden dat het aanbod aan boeken breed en actueel moet zijn. Naast papieren boeken vinden veel leden dat de Bibliotheek een ruim aanbod e-books moet aanbieden. Leden noemen, naast boeken, ook andere voor hen belangrijke zaken die de Bibliotheek zou moeten bieden over 10 jaar, namelijk activiteiten (zoals lezingen, cursussen, workshops), een ontmoetingsplek, een lees-, werk- en studieplek en kranten en tijdschriften. Ook horeca noemt men regelmatig (zoals kop koffie, drankje, café, koffiehoek, restaurant) Vele leden hebben ook wensen ten aanzien van de ruimte (samengevat als prettige ruimte ). De wensen zijn divers: multifunctioneel, gezellig, aangenaam, open, licht, groot. Ook noemt men digitale diensten, waarbij men zaken aangeeft als digitale media, digitale mogelijkheden, digitale informatie, website, apps, e.d. Naast de top 10 thema s komen ook andere wensen naar voren. Zoals: films/dvd s, muziek/cd s, internet/wifi, pc s (in de zin van voldoende, modern), personeel en medewerkers, met als wensen daarbij deskundig, vriendelijk, behulpzaam, voldoende etc. BiebPanel meting Bibliotheek Den Haag 11

13 1.1 Wat moet de Bibliotheek aanbieden over 10 jaar? Ook in Den Haag noemen leden boeken, en daarnaast e-books en digitaal aanbod. Leden noemen allerlei zaken, ook verbetertips, met betrekking tot boeken (qua assortiment, presentatie e.d.), e-books, de fysieke ruimte. Zie de volgende sheet en de open antwoorden in de bijlagen. Enkele quotes ziet u hieronder. Boeken van over de hele wereld aanbieden, wereldwijde info kunnen aanbieden. Als virtual reality iets wordt, dan kun je VR brillen en zo lenen, of groepsessies hebben waar de groep gaat naar dezelfde "plek", etc. Fijne, rustige en lichte plek om te lezen of te studeren. Misschien met een binnentuin. Aparte plekken voor ontmoetingen of bijeenkomsten. Wat mij betreft alleen actuele e- boeken aanbieden en de mogelijkheid om muziek of films/series online te downloaden. Een fysieke bibliotheek hoeft van mij niet meer. Vooral e-books en muziek streaming. Boeken op elk tijdstip ergens kunnen inleveren, reserveren via mail, boeken thuisbezorgen. Wat zou de Bibliotheek over 10 jaar voor u moeten aanbieden zodat u er gebruik van blijft maken? Een volledig overzicht van de reacties van de leden van Bibliotheek Den Haag is terug te vinden in de bijlagen. BiebPanel meting Bibliotheek Den Haag 12

14 1.1 Wat moet de Bibliotheek aanbieden over 10 jaar volgens leden van Bibliotheek Den Haag? De antwoorden van de leden in Den Haag zijn divers, al noemen leden vooral allerlei zaken, ook verbetertips, met betrekking tot boeken, e-books en de fysieke ruimte. Zie de bijlagen met alle open antwoorden. Men noemt maar beperkt écht innovatieve zaken. Wel noemen enkele leden brillen voor virtual reality als iets wat de Bibliotheek in de toekomst mogelijk kan aanbieden: Brillen om virtuele werelden te zien, hulp bij nieuwe toegangsmogelijkheden op het web, alternatieve patronen in zoekprogramma's, mogelijkheden om creatief te zijn, alle mogelijke vormen van zelfexpressie. Als het gaat om boeken zeggen leden dat de Bibliotheek gewone, papieren boeken moet (blijven) aanbieden, maar men heeft bijvoorbeeld ook specifieke wensen met betrekking tot de presentatie ervan (overzichtelijker, eigentijds), het type boeken, een ruim aanbod e.d. Vele leden noemen een groot aanbod e-books als wens voor de toekomst. Sowieso veel meer en up-todate e-boeken. Ook noemen leden regelmatig andere media zoals muziek, bladmuziek, films e.d. die zij graag terug zouden zien in de Bibliotheek. Bijvoorbeeld de mogelijkheid om films en muziek te streamen of downloaden: Wat mij betreft alleen actuele e-boeken aanbieden en de mogelijkheid om muziek of films/series online te downloaden. Leden geven verschillende zaken aan met betrekking tot de ruimte: ruim, licht, open, rustige omgeving, sfeervol, gezellige koffieruimte, uitnodigende inrichting, etc. Daarnaast noemt men regelmatig dat de Bibliotheek een ontmoetingsplek moet zijn: kleine ontmoetingsruimtes, aparte zalen voor studie en ontmoetingen, sociale ontmoetingsplek met koffiecorner, ontmoetingspunt voor toenemende groep ouderen, plek met gezellige leestafels, plek voor debat en discussie. Leden noemen ook allerlei zaken met betrekking tot digitalisering, zoals meer digitale (zoek)mogelijkheden, digitale databanken, tablets i.p.v. computers, online leermiddelen. BiebPanel meting Bibliotheek Den Haag 13

15 2. Relevantie van de Bibliotheek over 10 jaar

16 2.1 Meeste belangstelling voor de traditionele leen-, lees- en informatiefunctie. Daarnaast voor cursussen en activiteiten (zie ook sheet hierna) Voor het raadplegen van digitale informatiebronnen bestaat er in Den Haag meer interesse dan gemiddeld in het Panel. Jongeren tot 35 jaar hebben minder interesse in het lezen van kranten en tijdschriften; 65-plussers verwachten in de toekomst minder belangstelling te hebben voor cursussen op het gebied van hobby en interesse dan jongere leden. Hoger opgeleiden hebben meer belangstelling voor leestips en inspiratie en het lezen van kranten/tijdschriften dan (vooral) laag opgeleiden. Middelbaar opgeleiden hebben opvallend Den minder Haaginteresse 4 in het helpen Den van Haag vluchtelingen 10 dan laag- en hoogopgeleiden. Den Haag Den Haag Boeken lenen BiebPanel 2 BiebPanel BiebP anel BiebPanel 28 Leestips en inspiratie b le k d Kranten of tijdschriften lezen 84 Boeken lenen 82 Cursussen op gebied van hobby/interesse Den Haag Digitale informatiebronnen 75 raadplegen 64 Den Haag BiebPan BiebPa 28 Sociale contacten, el 72mensen ontmoeten nel 72 c Leuke en 0 nuttige Cursussen hobby of activiteiten voor kinderen interesse Vluchtelingen helpen Leestips en inspiratie s Sociale contacten Den Haag BiebPan el Kranten of tijdschriften lezen Den 67 Haag BiebPanel 72 de Bibliotheek Haarlemmermeer v l (n=116) Vluchtelingen 63 helpen BiebPanel (n=8.736) 64 Den Haag (n=247) BiebPanel 80 (n=14.675) 100 Heeft u belangstelling voor... (om dat over 10 jaar in de Bibliotheek te vinden of te doen)? Ja 67 Digitale informatiebronnen Activiteiten voor kinderen 63 BiebPanel meting Bibliotheek Den Haag 15

17 2.1 Bijna driekwart heeft interesse in films, voorstellingen en tentoonstellingen. Zeven op de tien zien de rol van de Bibliotheek op gebied van werk en studie In Den Haag heeft men wat meer belangstelling, dan in het totale Panel, voor films en voorstellingen, cursussen op het gebied van werk en studie, werken en studeren in de Bibliotheek en de mogelijkheid iets te eten of drinken in de Bibliotheek. Vrouwen hebben meer belangstelling voor hulp bij invullen van formulieren, financieel of juridisch advies en voor het delen van kennis en ervaringen dan mannen. Lager opgeleiden hebben meer interesse in financieel en juridisch advies en gemeentelijke diensten dan hoogopgeleiden, en juist minder in werken en studeren in de Bibliotheek. Onder leden van Cluster Centrale bestaat minder interesse voor hulp bij het invullen van formulieren en gemeentelijke diensten dan in de andere regio s. Den 26 Haag 74 De 2 7 Den Den Haag Haag 68 Bi Films, voorstellingen, tentoonstellingen BiebPan BiebPa el c nel BiebPanel 43 Hulp bij het invullen van formulieren (gemeente, belasting e.d.) 64 f h w Cursussen op gebied van werk/studie 67 Films, voorstellingen, Cursussen werk of Hulp invullen 60 Werken en studeren tentoonstellingen studie formulieren Werken en studeren in de bibliotheek Den 40 Den 43 Den De 34 Haag Haag Haag Advies over 66financiële en juridische 60 zaken BiebPan 44 BiebPan BiebPan 47 Bie el el el 61 Gemeentelijke diensten i a g k de Bibliotheek Haarlemmermeer (n=116) Iets te eten en drinken 52 Eten en drinken Financieel of Gemeentelijke 55 Kennis en juridisch advies diensten BiebPanel ervaringen delen (n=8.736) Kennis en (werk)ervaringen van andere bibliotheekbezoekers horen 60 Den Haag (n=247) BiebPanel 80 (n=14.675) 100 Heeft u belangstelling voor... (om dat over 10 jaar in de Bibliotheek te vinden of te doen)? Ja BiebPanel meting Bibliotheek Den Haag 16

18 2.1 Voor nieuwere zaken als gebruik van oefenruimtes en nieuwe gadgets en een repair café hebben ook best wat leden interesse (circa de helft) De minste interesse is er voor gaming en dating in de Bibliotheek. Leden uit Den Haag hebben meer belangstelling voor het gebruik van oefenruimtes dan gemiddeld in het Panel. Vrouwen hebben meer belangstelling dan mannen om over 10 jaar een uitleencentrum en afhaaleten te vinden in de Bibliotheek. 65-plussers hebben minder interesse in het gebruik van oefenruimtes, afhaaleten en dating in de Bibliotheek dan jongere panelleden. Den Den Haag Den Haag 53 Den Haag 38 Haag Nieuwe technische 57 BiebPane 55 apparaten/gadgets 50 uitproberen en gebruiken BiebPa BiebPa 60 l 44 BiebPanel 55 nel 40 nel n Oefenruimtes (om te gebruiken 0 voor muziek maken/schilderen e.d.) r u o Repair café/repareerbijeenkomsten 45 Nieuwe gadgets Oefenruimtes 43 Repair café Uitleencentrum uitproberen Uitleencentrum, delen van allerlei zaken zoals huishoudelijke 45 apparaten of meubels 40 Den 80 Den 87 Den Haag Haag Haag (Afhaal)eten 33 in de bieb; koken door buurtbewoners BiebPan 81 BiebPanel BiebPa el 23 nel 13 Dating 18 de Bibliotheek ( d g Haarlemmermeer (n=116) Gaming 16 (Afhaal)eten of Dating 12 Gaming koken door BiebPanel buurtbewoners (n=8.736) Den Haag (n=247) BiebPanel 80 (n=14.675) 100 Heeft u belangstelling voor... (om dat over 10 jaar in de Bibliotheek te vinden of te doen)? Ja BiebPanel meting Bibliotheek Den Haag 17

19 2.2 Slechts een beperkte groep noemt, naast de voorgelegde zaken, andere dingen die men graag zou willen doen of vinden in de Bibliotheek over 10 jaar Enkele quotes van leden van Bibliotheek Den Haag die nog andere dingen noemen, ziet u hieronder. In de bijlagen vindt u alle open antwoorden. De mogelijkheid om 'oude dingen' te lenen, zoals video's en films op niet-blue-ray. Wijkgerelateerde zaken. Betrokken medewerkers. Hulpmiddelen voor slechtzienden bijv. loep. Kringloopwinkel. Hulp/expertise in het vinden van informatie, gezien de hoeveelheid informatie die beschikbaar is (online en überhaupt) als in, de bibliotheek - beter dan google. Zijn er nog andere dingen die u graag zou willen doen of vinden in de Bibliotheek over 10 jaar? Een volledig overzicht van de reacties van de leden van Bibliotheek Den Haag is terug te vinden in de bijlagen. BiebPanel meting Bibliotheek Den Haag 18

20 3. Bibliotheekconcepten van de toekomst

21 3.1 Meest aansprekende toekomstconcepten zijn een Bibliotheek die zich richt op lezen en informatie, en op persoonlijke ontwikkeling. Leden uit Den Haag spreekt een Bibliotheek die zich in de toekomst vooral richt op persoonlijke ontwikkeling meer aan dan gemiddeld in het Panel. Vrouwen vinden het bibliotheekconcept participatie en zelfredzaamheid aantrekkelijker dan mannen. De nieuwere concepten waarbij de Bibliotheek zich vooral richt op wetenschap en techniek en (digitale) communityvorming spreken ruim vier op de tien leden aan. In Regio Zuid is de interesse voor dit concept (digitale) communityvorming nog wat hoger. Den Haag 96 Den Haag Lezen en informatie Persoonlijke BiebPanel ontwikkeling Jeugd en onderwijs Ontmoeting en verblijf BiebPanel 45 De 71 Bibliotheek richt zich vooral op jeugd en De Bibliotheek richt zich 82 vooral op wetenschap en techniek: Participatie en zelfredzaamheid De volledige omschrijving van de concepten is terug te vinden in de bijlagen. (Digitale) 0 20 Wetenschap 40 en 60 Den 80 Haag (n=247) 100 communityvorming techniek BiebPanel (n=14.675) We leggen u enkele voorbeelden voor van hoe de Bibliotheek er in de toekomst kan uitzien, en wat de Bibliotheek dan zou kunnen bieden. U kunt steeds aangeven of u dit wel of juist niet aanspreekt. Spreekt aan BiebPanel meting Bibliotheek Den Haag 20

22 4. Participatie van leden

23 4.1 Tweederde van de leden zien (misschien) een bepaalde actieve rol voor zichzelf in de Bibliotheek van de toekomst Lager opgeleide leden en 65-plussers zijn wat minder geneigd tot een actieve rol in de Bibliotheek in de toekomst. Leden van cluster Centrale zijn wat meer geneigd tot participatie dan de andere twee regio s. Den Haag (n=247) BiebPanel (n=14.675) Ja Misschien Nee Introductie bij de vraag: Leden van de Bibliotheek kunnen ook zelf actief zijn in de Bibliotheek. Ze kunnen bijvoorbeeld de Bibliotheek gebruiken om zelf activiteiten te organiseren. Enkele voorbeelden: stel je hebt veel kennis op het gebied van fotografie, programmeren of striptekenen en deelt je kennis met andere bibliotheekleden door daar bijvoorbeeld een workshop over te geven. Of je maakt je zorgen om leegstand in de stad, en wil daarover de discussie starten. Of je zit in een leesclub of muziekband en maakt daarvoor gebruik van de ruimtes van de Bibliotheek. Kunt u zich voorstellen dat uzelf in de toekomst op zo n soort manier actief bent in de Bibliotheek? BiebPanel meting Bibliotheek Den Haag 22

24 4.2 Leden zien zichzelf vooral actief in de Bibliotheek door het geven van workshops en cursussen, leesclubs, voorlezen en kennis delen Het betreft hier de samenvatting van de open antwoorden van de leden van de G4-bibliotheken waartoe ook uw Bibliotheek behoort (G4 bestaat uit: Amsterdam, Den Haag, Rotterdam, Utrecht). Op welke manier zou u dan (misschien) actief kunnen of willen zijn in de Bibliotheek? G4-bibliotheek Een volledig overzicht van de reacties van de leden van Bibliotheek Den Haag is terug te vinden in de bijlagen. BiebPanel meting Bibliotheek Den Haag 23

25 4.3 Ook leden in Den Haag noemen relatief vaak workshops, lezingen en leesclubs als manier waarop men mogelijk actief zou zijn in de Bibliotheek Enkele quotes van leden van Bibliotheek Den Haag ziet u hieronder. In de bijlagen vindt u alle open antwoorden. Als leider of deelnemer aan een boekenclub, voorlezen aan jeugd of bejaarden etc. Organiseren van ontmoetingen, deelnemen aan debatten. Door er te zingen voor publiek met een van mijn ensembles. Schaak- en/of damlessen geven aan jeugd. Meedenken om de buurt leefbaar te houden, sociale projecten tegen eenzaamheid. Lesgeven aan beginnende fotografen of een tekencursus geven. Op welke manier zou u dan (misschien) actief kunnen of willen zijn in de Bibliotheek? Een volledig overzicht van de reacties van de leden van Bibliotheek Den Haag is terug te vinden in de bijlagen. BiebPanel meting Bibliotheek Den Haag 24

26 Bezoekersonderzoek

27 Over het bezoekersonderzoek Achtergrond In uitbreiding op het reguliere BiebPanelonderzoek is het onderzoek naar de Toekomst van de Bibliotheek ook uitgevoerd onder bezoekers van de Bibliotheek. Het gaat hierbij om bezoekers van de Bibliotheek die geen lid zijn van een Bibliotheek. De bezoekers zijn benaderd door medewerkers van de Bibliotheek om mee te werken aan het onderzoek over de toekomst van de Bibliotheek. Bezoekers konden de vragenlijst invullen op de computer/tablet of op papier. In het bezoekersonderzoek is dezelfde vragenlijst gebruikt als in het reguliere BiebPanelonderzoek. In deze rapportage noemen wij de deelnemers aan het bezoekersonderzoek bezoekers. Het onderzoek is uitgevoerd in de Bibliotheken Den Haag, Deventer, Hengelo, Idea, Noord Fryslân, Rivierenland en Rotterdam. Toekomst van de bibliotheek Het bezoekersonderzoek gaat over het beeld dat bezoekers hebben van de toekomst van de Bibliotheek over 10 jaar (hoofdstuk 1), en de relevantie van de Bibliotheek over 10 jaar (hoofdstuk 2). In het derde hoofdstuk laten we zien welke bibliotheekconcepten de bezoekers het meest aanspreken. Hoofdstuk 4 gaat in op de participatie van bezoekers in de Bibliotheek in de toekomst. Veldwerkperiode Het bezoekersonderzoek heeft plaatsgevonden van 23 september t/m 26 oktober Leeswijzer grafieken Percentages kunnen soms optellen tot iets meer of minder dan 100. Dit wordt veroorzaakt door afrondingsverschillen. In het resultatendeel worden de resultaten visueel weergegeven. De grijze bollen tonen de resultaten van het totaal van bezoekers van alle deelnemende Bibliotheken aan het bezoekersonderzoek. Het totaal bezoekers is niet representatief voor bezoekers van de Bibliotheek. Door te weinig waarnemingen worden de resultaten van de bezoekers van de Bibliotheek Den Haag niet afzonderlijk getoond, de resultaten zijn wel meegenomen in het totaal bezoekers. Leeswijzer open vragen De letterlijke antwoorden op de open vragen staan in een aparte bijlage weergegeven. BiebPanel meting Bezoekers 26

28 1. Toekomstbeeld van de Bibliotheek over 10 jaar

29 1.1 Wat moet de Bibliotheek aan bezoekers bieden over 10 jaar? Men noemt e-books, boeken, digitale zaken maar vooral ook wensen m.b.t. de ruimte Bezoekers noemen vaker dan leden zaken die met de ruimte te maken hebben. In de zin van een ruimte om boeken en tijdschriften te lezen, werken, studeren en als sociale ontmoetingsplek. Gezellige ruimte met zitplaatsen waar je goed kunt lezen met daarbij de mogelijkheid om drankjes te kopen. Meer een informatief centrum worden. Een plek waar je kan studeren, rustig zitten werken en informatie kan vinden. Veel e-books, meer digitale Bibliotheek. Interactieve ruimte: je kunt er lezen, kopje koffie drinken, gebruik maken van computers, ruimte om met je laptop te werken. Rijke collectie boeken en tijdschriften, databank met artikelen. Wat zou de Bibliotheek over 10 jaar voor u moeten aanbieden zodat u er gebruik van blijft maken? Een volledig overzicht van de reacties van de bezoekers is terug te vinden in de bijlagen. BiebPanel meting Bezoekers 28

30 2. Relevantie van de Bibliotheek over 10 jaar

31 2.1 Bezoekers hebben de meeste belangstelling voor digitale informatiebronnen, het lezen van tijdschriften of kranten en het lenen van boeken. De belangstelling voor het lezen van kranten/tijdschriften is groter bij hoogopgeleide bezoekers; voor het lenen van boeken is de interesse bij vrouwen groter, en bij laagopgeleiden kleiner. Er bestaat ook behoorlijk wat belangstelling, bij ruim zeven op de tien bezoekers, voor cursussen op hobbygebied (meer bij vrouwen), leestips & inspiratie (meer bij vrouwen, minder bij laagopgeleiden) en werken en studeren in de Bibliotheek (meer bij jongeren, minder bij laagopgeleiden). Ook hebben redelijk wat bezoekers, tweederde, belangstelling voor kinderactiviteiten (meer vrouwen) en cursussen op gebied van werk en studie (meer jongeren) Kranten of tijdschriften lezen Digitale informatiebronnen Boeken lenen Cursussen hobby of interesse Leestips en inspiratie Werken en studeren Activiteiten voor kinderen Cursussen werk of studie Totaal bezoekers (n=254) Heeft u belangstelling voor... (om dat over 10 jaar in de Bibliotheek te vinden of te doen)? Ja De aspecten worden getoond op volgorde van Ja BiebPanel meting Bezoekers 30

32 2.1 Tweederde van de bezoekers heeft in de toekomst belangstelling voor sociale contacten en om iets te eten en drinken in de Bibliotheek Mannen hebben meer belangstelling voor sociale contacten dan vrouwen. Laagopgeleide bezoekers hebben minder interesse om iets te eten of drinken in de Bibliotheek. Er is ook redelijke belangstelling, bij een kleine zes op de tien bezoekers, voor maatschappelijke activiteiten van de Bibliotheek, zoals advies op financieel en juridisch gebied, hulp bij het invullen van formulieren (meer bij laagopgeleiden) en vluchtelingen helpen (meer jongeren en vrouwen). Ook voor films, voorstellingen en tentoonstellingen is er interesse, eveneens bij zes op de tien bezoekers. Verder zegt ruim de helft belangstelling te hebben om kennis en ervaringen met anderen uit te wisselen in de Bibliotheek; mannen meer dan vrouwen Sociale contacten Eten en drinken Films, voorstellingen, tentoonstellingen Vluchtelingen helpen Financieel of juridisch advies Hulp invullen formulieren Kennis en ervaringen delen Gemeentelijke diensten Totaal bezoekers (n=254) Heeft u belangstelling voor... (om dat over 10 jaar in de Bibliotheek te vinden of te doen)? Ja De aspecten worden getoond op volgorde van Ja BiebPanel meting Bezoekers 31

33 2.1 Voor nieuwere zaken zoals het uitproberen van gadgets en het gebruik van oefenruimtes is er bij bezoekers ook nog aardig wat interesse (bij de helft) Jongere bezoekers hebben meer belangstelling voor het gebruik van oefenruimtes dan oudere bezoekers. Voor dating en gaming is er relatief de minste belangstelling, maar nog wel bij respectievelijk één op de 4 en één op de vijf bezoekers; vooral bij mannen Nieuwe gadgets uitproberen Oefenruimtes Repair café Uitleencentrum (Afhaal)eten of koken door buurtbewoners Dating Gaming Totaal bezoekers (n=254) Heeft u belangstelling voor... (om dat over 10 jaar in de Bibliotheek te vinden of te doen)? Ja De aspecten worden getoond op volgorde van Ja BiebPanel meting Bezoekers 32

34 3. Bibliotheekconcepten van de toekomst

35 3.1 Meest aansprekende concepten voor bezoekers zijn lezen en informatie, persoonlijke ontwikkeling en ontmoeting en verblijf Ook de bibliotheekconcepten jeugd en onderwijs en participatie en zelfredzaamheid zijn voor redelijk veel bezoekers aantrekkelijk (tweederde). Maar ook de nieuwere concepten wetenschap en techniek en (digitale) communityvorming spreken een behoorlijk deel van de bezoekers aan, namelijk ruim de helft. Het concept wetenschap en techniek spreekt jongere bezoekers tot 35 jaar meer aan dan oudere bezoekers Lezen en informatie Persoonlijke ontwikkeling Ontmoeting en verblijf Jeugd en onderwijs Totaal bezoekers (n=254) Participatie en zelfredzaamheid Wetenschap en techniek (Digitale) communityvorming De volledige omschrijving van de concepten is terug te vinden in de bijlagen. We leggen u enkele voorbeelden voor van hoe de Bibliotheek er in de toekomst kan uitzien, en wat de Bibliotheek dan zou kunnen bieden. U kunt steeds aangeven of u dit wel of juist niet aanspreekt. Spreekt aan De aspecten worden getoond op volgorde van Ja vanuit het totaal bezoekers BiebPanel meting Bezoekers 34

36 4. Participatie van bezoekers

37 4.1 Bijna zes op de tien bibliotheekbezoekers zien een bepaalde actieve rol voor zichzelf in de Bibliotheek in de toekomst Van deze 57 zegt de ene helft ja en de andere helft misschien. Laagopgeleide bezoekers en 65-plussers zijn wat minder geneigd tot een actieve rol in de Bibliotheek in de toekomst, dan middelbaar/hoogopgeleiden. Bij leden is de participatie-intentie ongeveer hetzelfde als bij bezoekers. Totaal bezoekers (n=254) Ja Misschien Nee Introductie bij de vraag: Bezoekers en leden van de Bibliotheek kunnen ook zelf actief zijn in de Bibliotheek. Ze kunnen bijvoorbeeld de Bibliotheek gebruiken om zelf activiteiten te organiseren. Enkele voorbeelden: stel je hebt veel kennis op het gebied van fotografie, programmeren of striptekenen en deelt je kennis met andere bibliotheekbezoekers door daar bijvoorbeeld een workshop over te geven. Of je maakt je zorgen om leegstand in de stad, en wil daarover de discussie starten. Of je zit in een leesclub of muziekband en maakt daarvoor gebruik van de ruimtes van de Bibliotheek. Kunt u zich voorstellen dat uzelf in de toekomst op zo n soort manier actief bent in de Bibliotheek? BiebPanel meting Bezoekers 36

38 4.2 Bezoekers zien zichzelf vooral actief via lezingen, discussies, leesclubs, voorlezen, kennis delen en workshops Het betreft hier de samenvatting van de open antwoorden van de bezoekers van alle Bibliotheken die deelgenomen hebben aan het bezoekersonderzoek. Op welke manier zou u dan (misschien) actief kunnen of willen zijn in de Bibliotheek? Een volledig overzicht van de reacties van bezoekers is terug te vinden in de bijlagen. BiebPanel meting Bezoekers 37

39 4.3 Bezoekers zien zichzelf vooral actief via lezingen, discussies, leesclubs, voorlezen, kennis delen en workshops Enkele quotes van bezoekers ziet u hieronder. In de bijlagen vindt u alle open antwoorden. Huiswerkbegeleiding en voorlezen aan kids. In de vorm van workshops, netwerkbijeenkomsten o.i.d. Een bijeenkomst organiseren rondom een maatschappelijk thema. Kennis delen (hobby, taalclub) en kennis opdoen van anderen. Politieke discussies, (voor)lezen met kinderen, presentaties van gelezen boeken. Creatieve workshops, bijvoorbeeld voor kinderen. Op welke manier zou u dan (misschien) actief kunnen of willen zijn in de Bibliotheek? Een volledig overzicht van de reacties van bezoekers is terug te vinden in de bijlagen. BiebPanel meting Bezoekers 38

40 Profiel bezoekers

41 Bezoekers zijn even vaak man als vrouw, zijn jong vergeleken met leden en hebben meestal een lagere of middelbare opleiding Geslacht Totaal bezoekers (n=254) Man 52 Vrouw 48 Leeftijd 16 t/m 34 jaar t/m 54 jaar t/m 64 jaar jaar en ouder 17 Opleidingsniveau Laag 42 Middel 43 Hoog 15 BiebPanel meting Bezoekers 40

42 De bezoekfrequentie van bezoekers is hoog. Bezoekers komen relatief het meest voor het lezen/ inzien van materialen Bezoekfrequentie Totaal bezoekers (n=254) 1 keer per week of meer 44 1 keer per 2 tot 3 weken 15 1 keer per maand 15 Minder dan 1 keer per maand 26 Voornaamste redenen bezoek Materialen lezen/inzien 57 Informatie zoeken 37 Gebruik digitale diensten 36 Studeren of werken 36 Kopiëren/scannen/printen 26 Koffiehoek of café 23 Activiteiten bezoeken 19 Kinderafdeling 13 Cursus/opleiding/workshop 10 Gamen 1 Anders 12 BiebPanel meting Bezoekers 41

43 Bijlagen

44 Bijlagen Uitleg tekstanalyse Toelichting tekst-analyse Om meer inzicht te krijgen in de belangrijkste wensen en behoeften van bibliotheekleden voor de toekomst, zijn de antwoorden op de open vraag Wat zou de Bibliotheek over 10 jaar voor u moeten aanbieden zodat u er gebruik van blijft maken? geanalyseerd met behulp van de tekstanalyse software Ascribe Inspector. Via deze software zijn de antwoorden, die deelnemers noemen, semi-geautomatiseerd in categorieën ingedeeld. Daarnaast is gekeken welke onderwerpen door deelnemers vaak samen genoemd worden (co-occurence analyse), zodat verbanden en relaties duidelijk worden. Op pagina 10 zijn de tien meest belangrijkste categorieën weergegeven in een co-occurence diagram. De categorieën bestaan uit genoemde onderwerpen die logischerwijs bij elkaar passen en worden visueel weergegeven in de vorm van bollen. Hoe groter de bol, hoe vaker deelnemers onderwerpen binnen deze categorie genoemd hebben. De lijnen tussen de bollen geven aan dat onderwerpen door deelnemers in combinatie genoemd worden. Hoe dikker de lijn, hoe vaker deelnemers deze onderwerpen in combinatie noemen. Op de volgende pagina s is voor drie interessante categorieën een overzicht opgenomen met daarin de meest genoemde producten en diensten. BiebPanel meting Bibliotheek Den Haag 43

45 Bijlagen Tekstanalyse: voorbeelden van antwoorden binnen thema Activiteiten BiebPanel meting Bibliotheek Den Haag 44

46 Bijlagen Tekstanalyse: voorbeelden van antwoorden binnen thema Lees/werk/studieplek BiebPanel meting Bibliotheek Den Haag 45

47 Bijlagen Tekstanalyse: voorbeelden van antwoorden binnen thema Prettige ruimte BiebPanel meting Bibliotheek Den Haag 46

48 Bijlagen Uitleg concepten Bibliotheek van de toekomst De Bibliotheek richt zich vooral op lezen en informatie: de collectie staat centraal, mensen komen hier om fysiek en digitaal boeken te lenen en te lezen en informatie te zoeken. De Bibliotheek richt zich vooral op persoonlijke ontwikkeling: bieden van mogelijkheden om nieuwe kennis op te doen, leesbevordering en leren van moderne (digitale) vaardigheden voor volwassenen. De Bibliotheek richt zich vooral op jeugd en onderwijs: samenwerking met kinderopvang en scholen, speciale activiteiten voor 0 tot 18 jarigen en een uitgebreide collectie voor de jeugd. De Bibliotheek richt zich vooral op ontmoeting en verblijf: een plek voor deelname aan activiteiten, ervaringen delen, werken en studeren, kranten en tijdschriften lezen en iets eten & drinken. De Bibliotheek richt zich vooral op participatie en zelfredzaamheid: programma s om deelname aan de maatschappij te bevorderen, hulp bij het invullen van bijvoorbeeld belastingaangifte en taalvaardigheid. De Bibliotheek richt zich vooral op (digitale) communityvorming: het samenbrengen en in gesprek brengen van mensen, zowel in de Bibliotheek zelf als online. De Bibliotheek richt zich vooral op wetenschap en techniek: experimenteren met nieuwe technieken en ondersteuning in het zelf creëren, zoals 3Dprinting, FabLabs, DigiLabs, makerspaces, e.d. BiebPanel meting Bibliotheek Den Haag 47

49 Steekproef

50 Samenstelling Steekproef (1) Verdeling over vestigingen en responspercentage Welke vestiging bezoekt u het vaakst? Den Haag Centrale Bibliotheek 115 Bomenbuurt 22 Scheveningen 16 Nieuw Waldeck 15 Loosduinen 13 Ypenburg 13 Escamp 12 Haagse Hout 11 Wateringse Veld 10 Leidschenveen 9 Segbroek 9 Laakkwartier 1 Transvaalkwartier 1 Responspercentage Den Haag BiebPanel Uitgenodigd Deelgenomen Responspercentage BiebPanel meting Bibliotheek Den Haag 49

51 Geslacht Leeftijdcategorie Samenstelling Steekproef (2) Verdeling leeftijd en geslacht Aantal deelnemers BiebPanel Den Haag BiebPanel Onbekend 0 0 n= jaar of ouder is Den Haag Leeftijd Den Haag Den Haag BiebPanel 55 jaar tot 65 jaar 35 tot 55 jaar 16 tot 35 jaar tot 35 jaar 35 tot 55 jaar Den Haag 32 BiebPanel Onbekend jaar tot 65 jaar 65 jaar of ouder BiebPanel is Den Haag Gemiddelde leeftijd 25 Leeftijdcat 75 egorie 0 Den Haag BiebPanel Den Haag 55,9 57,0 is Den Haag Geslacht Man Den Haag BiebPanel BiebPanel BiebPan el Vrouw BiebPanel is Den Haag Gemiddelde 0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 BiebPanel meting Bibliotheek Den Haag 50