Functioneel Specificeren. Training Rijkswaterstaat

Transcriptie

1 Functioneel Specificeren Training Rijkswaterstaat Najaar 2007

2 Programma dag 1 - Ontvangst - Welkom & voorstelronde - MODULE 1: Inleiding Functioneel Specificeren - MODULE 2: Functioneel Specificeren en het contract - Pauze - MODULE 3: Stap 1: Functionele analyse en allocatie - Oefening Tuinhuisje - opdracht 1 & 2 (functie- & objectenboom) - Lunch (12:00u -13:00u) - MODULE 4: Stap 2a: Opstellen eisen - Oefening Tuinhuisje - opdracht 3 (programma van eisen) - Pauze - MODULE 5: Stap 2b: Structureren eisen / De specificatie - Oefening Tuinhuisje opdracht 4 (schetsontwerp) - Huiswerk - Evaluatie - Afsluiting Najaar

3 Toelichting training - Ontwikkelingen na Handreiking Functioneel Specificeren (laatste versie d.d ) - Training deels aangepast op nieuwe inzichten - Verdere ontwikkelingen volgen vanuit Leidraad Systems Engineering (geïntroduceerd d.d ) Najaar

4 Doelgroep training - Projectleiders Techniek maar ook andere disciplines! - Specificeerders, adviseurs en specialisten - Contractbeheersers Najaar

5 Ruime beschrijving context Functioneel Specificeren - Veel aandacht voor begrippenkader rond Functioneel Specificeren - Veel aandacht voor contract en aanbestedingsprocedure - D&B-marktbenadering na tracébesluit is uitgangspunt in de training Najaar

6 Module 1 Inleiding Functioneel Specificeren Relatie met: - Projectmanagement - Contractmanagement (inkoopmanagement) - Omgevingsmanagement - Risicomanagement - Contractbeheersing Najaar

7 Context - Besef noodzaak tot expliciet werken - Veranderende rolverdeling in de waardeketen - Terugtredende opdrachtgever (sturen op output) - Toenemend aantal geïntegreerde contracten - Integraal Projectmanagement (IPM) bij RWS Najaar

8 Definities - Uitbesteden Conform Begrippen- en definitielijst SE d.d V2.0 (zie intranet RWS BWD) Door marktpartijen laten uitvoeren van werkzaamheden waarbij verantwoordelijkheid bij die marktpartijen ligt - Uitbestedingspakket totaal van werkzaamheden/onderdelen die worden uitbesteed - Aanbesteden proces van uitvragen, selecteren en contracteren van een marktpartij die het uitbestede werk zal realiseren - Aanbestedingsvorm de manier waarop wordt aanbesteed (Europees, onderhands, etc.) - Geïntegreerde uitbesteding bundeling van meerdere bouwprocesfuncties in één hand (UAV-GC 2005) - Design & Build Vorm van geïntegreerde uitbesteding Najaar

9 RWS beleid: Markt tenzij - Voor ontwerp, aanleg, onderhoud en uitvoerende beheertaken: Markt tenzij - Geïntegreerde contracten voor 80% van alle werkzaamheden ingevoerd - Concentratie op de voorkant van het ontwerpen uitvoeringsproces - Ruimte voor kennis en ervaring van de markt - Sturen op prijs en kwaliteit Bron: Oriëntatiecursus UAV-GC Najaar

10 Doel Functioneel Specificeren Het verwachtingspatroon van de opdrachtgever zodanig formuleren, dat de keuzevrijheid van de opdrachtnemer in de concretisering ervan leidt tot acceptabele (maatschappelijke) kosten en tegelijk tot acceptabele risico s voor de opdrachtgever. Najaar

11 Wat is Functioneel Specificeren? - Een werkwijze voor specificeren bij RWS, waarbij primair vanuit functies wordt geredeneerd i.p.v. vanuit oplossingen. - Stap voor stap worden functies en eisen afgeleid en wordt het ontwerp uitgewerkt. - Op een gegeven moment (bij marktbenadering) wordt het verdere afleiden van eisen en het uitwerken van het ontwerp overgedragen aan de markt. Najaar

12 Hoofdlijnen Professioneel-OG van: - Zelf innoveren en ontwerpen - Gedetailleerde opdrachten en ontwerpen - Laagste prijs - Decentraal inkopen - Veelvormige contracten - Technische eisen - Superieur naar: - Stimuleren innovatie markt - Opdrachten op hoofdlijnen - Prijs/kwaliteit - Gecoördineerd inkopen - Uniforme standaard contracten - Functionele eisen - Zakelijke partner Najaar

13 Afweging Geïntegreerd Oplossingsruimte veel Taken en verantwoordelijkheden veel markt Traditioneel technisch inhoudelijk weinig weinig invloed (onzeker) veel invloed (zeker) weinig weinig functioneel opdrachtgever veel Programma van Eisen Invloed opdrachtgever ( voorschrijven wat je wilt ) Najaar

14 Design & Build contracten RWS Huidig gebruik D&B Toekomstige vervlechting Vervlechting Najaar

15 Integraal Projectmanagement (IPM) De plaats van Functioneel Specificeren binnen Integraal Projectmanagement Najaar

16 Vier doelen bij het inkopen 1. Maximaal benutten van de markt D&B-, DBM- DBFM-contracten 2. Evenwichtige prijs/kwaliteit-verhouding afwegingsmethodieken EMVI 3. Effectiviteit Functioneel Specificeren 4. Efficiëntie Meer doen met minder mensen Najaar

17 Inkoopmanagement Opdracht voorbereiden I II Vaststellen inkoopbehoefte Opstellen inkoopplan AO 1 AO 2 AO 3+ 4 III Opstellen contract, raming en beheersplan Opdracht verlenen IV V Aanbesteding Gunning AO 5 AO 6 VI Voorbereiden contractuitvoering en -beheersing Opdracht beheersen VII Vaststellen AO 7 geleverde prestatie VIII Betalen AO 8 Opdracht afronden IX X Evaluatie Afsluiten opdracht Najaar

18 Risicomanagement Ik wil het niet Ik wil het nadere detaillering fpve topeisen + normen, richtlijnen risico s innovatie Ik ken het Ik ken het niet Najaar

19 Functioneel Specificeren Topspecificatie Niveau van specificaties Verhardingsconstructie Kartelrand op elk niveau DRIP Uitvoeringsgereed niveau Najaar

20 Risicomanagement bij Functioneel Specificeren - Op zoek naar het optimum tussen maximale ontwerpvrijheid en acceptabele risico s - Doorspecificeren is één van de manieren om risico s te beheersen (maar zeker niet de enige manier) - Een eis kost geld, dus ken de financiële impact - Kostenramingen top-down opstellen in lijn met Functioneel Specificeren Najaar

21 Risicobeheersing bij marktbenadering - Voorschrijven van normen en richtlijnen - Uitwerken van het ontwerp en gedetailleerder specificeren - Voorschrijven van de wijze van verificatie Najaar

22 De praktijk topeisen + normen, richtlijnen Ik ken het en ik wil het nadere detaillering Eisenboom fpve Ik ken het en ik wil het niet Ik ken het niet en ik wil het niet risico s innovatie Ik ken het niet maar ik wil het wel Najaar

23 Omgevingsmanagement Belangrijke rol in het behoud van oplossingsvrijheden richting de markt - Besluitvormingsproces (MIT-spelregels, Tracéwet, etc.) - Afweging belangen (bestuurlijk draagvlak, Publieksgericht Netwerkmanagement, etc.) - Vertaling van omgevingseisen naar externe raakvlakeisen Najaar

24 Module 2 Functioneel specificeren en het contract - UAV-GC - Vraagspecificatie - Contract - Aanbestedingsdossier Najaar

25 Conform Begrippen- en definitielijst SE d.d V2.0 (zie intranet RWS BWD) Definities - Specificatie Een document met daarin de verzameling geordende eisen die gelden voor een (deel)product, of dienst. - Object Een bouwwerk of een samenstellend deel daarvan - Vraagspecificatie Het als zodanig in de Basisovereenkomst aangemerkte contractdocument dat door of namens de Opdrachtgever is vervaardigd, op basis waarvan de Opdrachtnemer zijn aanbieding heeft opgesteld en ingediend - Vraagspecificatie deel 1 Contractdocument waarin de eisen aan het te bouwen object zijn verwoord - Statement of Work / Vraagspecificatie deel 2 Contractdocument waarin de eisen aan de uit te voeren werkzaamheden zijn verwoord - Basisovereenkomst Basis van het contract, de door partijen ingevulde en projectspecifieke gemaakte Model Basisovereenkomst. Najaar

26 Aanbestedingsdocumenten - Documenten opdrachtgever Inkoopplan Raming Contractbeheersplan - Aanbestedingsdocumenten Selectiedocument Inschrijvingsdocument - Contractdocumenten Basisovereenkomst Vraagspecificatie Annexen Aanbieding CONTRACT AANBESTEDINGSDOSSIER Najaar

27 UAVgc - Documenten opdrachtgever Inkoopplan Raming Contractbeheersplan - Aanbestedingsdocumenten Selectiedocument Inschrijvingsdocument - Contractdocumenten Basisovereenkomst Vraagspecificatie Annexen Aanbieding ARW 2005 CONTRACT toepassingsgebied UAVgc Najaar

28 OG Activiteiten OG / ON Ontwerp ON Uitvoering Product Vraagspecificatie Kwaliteitsborging Contractbeheersing Toetsingsplan Ontwerpwerkzaamheden Acceptatieplan Najaar

29 Opbouw UAVgc contract Basisovereenkomst gaat voor I Vergunningen II Planning III Toetsingsplan IV Acceptatieplan Vraagspecificatie gaat voor Deel 1 Deel 2 Annexen gaat voor UAV-GC 2005 gaat voor Eisen aan het fysieke product (objecteisen) Het WAT Eisen aan processen (proceseisen) of documenten/plannen Het HOE Aanbieding Najaar

30 Onderscheid objecteisen en proceseisen - Objecteisen gaan over het te realiseren definitieve werk ( het werk dient. ) - Proceseisen gaan over proces van totstandkoming ( de opdrachtnemer dient ) ontwerp uitvoering gebruik proceseisen (Deel 2) objecteisen (Deel 1) Najaar

31 Begrippenkader UAV UAV aannemer - directie - toezicht - goedkeuring - meer en minderwerk UAVgc - opdrachtnemer - gemachtigde - kwaliteitsborging (door ON) contractbeheersing (door OG) - acceptatie - wijzigingen Najaar

32 Aandachtspunten contract / vraagspecificatie - Specificaties integraal opgenomen - Informatie-overlap - Verwijzingen - Hiërarchie in contractdocumenten - Terminologie Najaar

33 Pauze Najaar

34 Proloog Module 3, 4 & 5 - Het aanreiken van een gestructureerd proces om te komen tot volledigheid 3 stappen - Het stimuleren van denken in functies i.p.v. in oplossingen Najaar

35 Proloog Module 3, 4 & 5 Het proces van Functioneel Specificeren, de 3 stappen: - Stap 1 (module 3): Functionele analyse en allocatie Welke functies moet het werk kunnen vervullen en welke objecten vervullen welke functies? - Stap 2a (module 4): Opstellen eisen Aan welke eisen moeten het hele werk en de afzonderlijke objecten voldoen? - Stap 2b (module 5): Structureren eisen Op welke niveau komt de eis het beste tot zijn recht en wat is de aard van de eis? - Stap 3: Ontwerp Welk ontwerp geeft de beste invulling van de eisen die worden gesteld (keuze uit opties/varianten)? Najaar

36 Module 3 Stap 1: Functionele analyse en allocatie - Functieboom - Objectenboom - Specificatieboom Najaar

37 Conform Begrippen- en definitielijst SE d.d V2.0 (zie intranet RWS BWD) Definities - Boom Een hiërarchisch gestructureerde verzameling gelijksoortige grootheden volgens de regel is onderdeel van of is afgeleid van, met een enkelvoudige top. - Eisen Een eis is de beschrijving van een voorgeschreven eigenschap van het te leveren product/dienst - Functie Beoogde werking en verrichting van een product of dienst - Aspect Een bijkomende functie of eigenschap van een product of proces waaraan eisen kunnen worden gesteld - Raakvlak De functionele en fysieke eigenschappen die dienen te bestaan voor het juiste co-functioneren van delen op een gemeenschappelijke grens - Randvoorwaarde Buiten het project bestaande condities waarbinnen het project zich moet afspelen - Scope De som van producten en diensten die in het kader van een project dienen te worden geleverd Najaar

38 Het object en de structuur - Een te realiseren werk (systeem/subsysteem) bestaat uit verschillende onderdelen c.q. objecten (subsystemen/componenten) - Knippen (decomponeren) van een werk in objecten verhoogt de overzichtelijkheid - Elk object heeft zijn eigen functie(s) binnen het geheel - Objecten kunnen raakvlakken met elkaar hebben Najaar

39 Hoe een object decomponeren? Decomponeren op basis van: - Functies - Fysieke indeling van het project - Geografische opdeling meestal - Marktindeling - Bouwwijze en volgorde soms Let op: Hoe meer objecten, hoe meer raakvlakken, dus: Wie onnodig splijt, krijgt spijt Wie knipt, flipt Wie, Najaar

40 Functionele analyse Doel: - Zicht krijgen op alle (hoofd- en sub-) functies van een werk - Hulpmiddel bij het onderscheiden van onderdelen c.q. objecten - Kapstok voor functionele eisen Middel: - Functieboom Najaar

41 Definiëren van functies Hulpvragen: - Welke hoofdfunctie vervult het werk? - Wat zijn de sub- en deelfuncties van het werk? - Met andere woorden: Wat moet het werk (en delen ervan) mogelijk maken? Najaar

42 Voorbeeld functieboom Verbinden Functies zijn werkwoorden Afwikkelen verkeer Kruisen Regelen en beheersen Verzorgen Inpassen Standaard erbij Afwikkelen regulier verkeer Kruisen weg Kruisen water Tanken Parkeren Aansluiten op omliggende wegen Afwikkelen nooddiensten Kruisen spoor Kruisen natuur Afwateren op omgeving Najaar

43 Decomponeren weginfrastructuur: functies Inpassen Kruisen Afwikkelen verkeer Inpassen Verzorgen Najaar

44 Hulpmiddelen FUNCTIEBOOM Verbinden werkwoorden Afwikkelen verkeer Kruisen Regelen en beheersen Verzorgen Inpassen OBJECTENBOOM Autosnelweg zelfstandige naamwoorden Wegvakken Kruisingen Verkeers Management systeem Verzorgingsplaatsen Inpassingsvoorzieningen Najaar

45 Decomponeren weginfrastructuur: objecten Inpassingsvoorzieningen Inpassingsvoorzieningen Kruising Wegvak Verzorgingsplaats Najaar

46 Niveaus in objectenboom Iedere fase zijn eigen niveau( s): - Topniveau (niveau MIT-verkenningenfase) - Systeemniveau (niveau MIT-planstudiefase) - Subsysteemniveau (niveau MIT-realisatiefase) Beleidsnota is startpunt voor topspecificaties Najaar

47 Abstractieniveau Beleid Functie Bereikbaarheid en leefbaarheid Voorbeeld objectenboom Hoofdwegennetwerk Top Verbinden bestemmingen Autosnelweg A1 Autosnelweg A2 Autosnelweg An Systeem Afwikkelen wegverkeer Bottleneck 1 A2 Randweg Den Bosch Bottleneck 3 Subsysteem Weg Kruising Verkeersmanagementsysteem Verzorgingsplaats Omgeving rijden kruisen regelen en beheersen verzorgen inpassen Najaar

48 Structuur van het project en de eisen: de specificatieboom - Specificatie een set van eisen die gesteld worden aan een object - Specificatieboom een schematische weergave van de verschillende specificaties - De Vraagspecificatie deel 1 is een snede uit de specificatieboom. Deze snede is afhankelijk van de scopeverdeling zoals bepaald bij de aanbesteding. Najaar

49 De specificatieboom Programma van Eisen Specificatieboom Specificaties Beleidsnota Topspecificatie Systeemspecificatie Subsysteemspecificaties Componentspecificaties Elementspecificaties Specificatie component X Eis 1:... Eis 2: Eis n:... Najaar

50 Werken van grof naar fijn Eisen Oplossingen Najaar

51 De levenscyclus reduceren FASE 1 FASE 2 eisen opties keuren verifiëren kiezen FASE 3 FASE 4 varianten ontwerp inspecteren evalueren FASE 6 FASE 5 gebruik/ uitvoering onderhoud FASE 7 sloop Najaar

52 Werken van grof naar fijn Top FASE 1 Eisen Probleem Doelstelling, Randvoorwaarden reduceren FASE 2 Opties Opties voor oplossingsconcepten kiezen FASE 3 Varianten verifiëren FASE 4 Ontwerp Varianten oplossingsconcepten Oplossingsconcept, Systeem-definitie Verkenningstudie Systeem Eisen aan gehele As Tracé-opties Tracé-alternatieven Alignementen, ontwerp 1:2500 Startnotitie TN/MER (O)TB Subsystemen Eisen aan weg, kunstwerken etc.. Opties weg, kw etc Varianten weg, kw etc Ontwerp weg, kw etc Convenanten / Vergunningen Najaar

53 Tips & Tricks - Zorg dat de structuur van de specificatieboom gelijk is aan die van de objectenboom - Houd een objectenboom overzichtelijk en begrijpelijk - Zorg dat het documentenbeheer aansluit op de onderdelen van de objectenboom Najaar

54 Oefening Tuinhuisje 1. Stel een functieboom op Geef hierin weer de hoofdfunctie(s) van het tuinhuisje en decomponeer verder naar suben deelfuncties 2. Stel een objectenboom op Conform de structuur van de functieboom Najaar

55 Lunch Najaar

56 Module 4 Stap 2a: Opstellen eisen Najaar

57 Definities - Traceerbaarheid Conform Begrippen- en definitielijst SE d.d V2.0 (zie intranet RWS BWD) De mogelijkheid om de geschiedenisketen van keuzen, besluiten en bedoelingen eenduidig te volgen - Verifiëren Bevestiging door onderzoek en verstrekking van objectief bewijs dat aan gespecificeerde eisen is voldaan - Technische eis Een eis die niet oplossingsvrij is - Oplossingsvrij Niet vooruitlopend op de oplossing; de oplossingsruimte niet nodeloos en ten onrechte voortijdig beperkend - Valideren Bevestiging dat aan de door de gebruikers gestelde eisen is voldaan (ook in de ontwerpfase) Najaar

58 Formuleren van functionele eisen - Denk in functies, niet in oplossingen Wat moet het kunnen? - Grootste valkuil = de oplossing beschrijven Fout : De geleiderail moet worden behandeld met zinkrijke verf conform NEN-EN-ISO Goed : De levensduur van de geleiderailconstructie dient tenminste 20 jaar te zijn. Najaar

59 Waaraan functionele eisen stellen? Verbinden Afwikkelen verkeer Kruisen Regelen en beheersen Verzorgen Inpassen Afwikkelen regulier verkeer Kruisen weg Kruisen water Tanken Parkeren Afwikkelen nooddiensten Kruisen spoor Kruisen natuur Hulpmiddel: functionele analyse Najaar

60 Eisen aan eisen: SMART+FS SMART: - Specifiek - Meetbaar - Acceptabel - Realistisch - Tijdsgebonden +FS en eisen dienen ook te zijn: - Noodzakelijk - Bondig (1 eis per eis) - Oplossingsvrij - Consistent Najaar

61 Kritische blik op de eisen - Wie stelt de eis? - Waarom? - Welke risico s lopen we als deze eis niet wordt gesteld? - Wat zijn de financiële consequenties van de eis? - Wat zijn de planningrisico s van de eis? - Dekken de opgestelde eisen alle gebruikerseisen af? Najaar

62 Een eis opnemen of niet? - Stel de kritische waarom -vraag Indien het antwoord inhoudt vanwege: Risico s Extern draagvlak Onderhoud dan de eis opnemen in de specificatie - Ga hier kritisch mee om! - Probeer de eis functioneel te houden Najaar

63 Eisen of normen en richtlijnen? Naar normen en richtlijnen verwijzen indien: - er meerdere interpretaties van voorschriften mogelijk zijn - hierover, waarschijnlijk, veel discussie zal worden gevoerd - het kritieke eisen betreffen in het project Naar wet- en regelgeving hoeft niet verwezen te worden Najaar

64 Normen en richtlijnen Aandachtspunt: - Door het van toepassing verklaren van normen en richtlijnen wordt de oplossingsvrijheid van de opdrachtnemer beperkt normen en richtlijnen zijn oplossingsgericht - Neem normen en richtlijnen in beginsel niet op in de eisen, tenzij op een lager eisenniveau een specifiek onderdeel van de normen en richtlijnen van toepassing is Najaar

65 Tips & Tricks - Gebruik in eisen de term dienen - Prefereer in eisen zijn boven worden - Formuleer eisen consequent - Vermijd bijwoorden als tijdig, ongeveer, veel, weinig, etc. wees concreet! - Geen open einden (etc.) - Formuleer eisen positief - Formuleer eisen eenduidig - Stel eisen NOOIT IN JE EENTJE op spiegel je resultaten bij collega s Najaar

66 Oefening Tuinhuisje 3. Stel een programma van eisen op Op basis hiervan dient een hoveniersbedrijf een offerte te kunnen opstellen PAUZE 4. Maak een schetsontwerp voor de offerte van het hoveniersbedrijf op basis van een programma van eisen dat is opgesteld door een andere groep Najaar

67 Module 5 Stap 2b: Structureren eisen / De specificatie - Het onderkennen van verschillende soorten eisen - Toelichting op de standaardindeling van de specificatie Najaar

68 Structureren eisen - Begin op topniveau (de aanleiding van het project en de hieraan ten grondslag liggende problematiek) - Werk van boven naar beneden - Eisen moeten traceerbaar zijn en niet uit de lucht komen vallen (behalve op topniveau) - Gebruik het gezonde verstand Najaar

69 Structureren eisen en ontwerp Najaar

70 Ieder object zijn specificatie - Beleidsnota - Topspecificatie aanleiding project Systeemspecificatie Subsysteemspecificatie Weg Subsysteemspecificatie Kruising Componentspecificatie Elementspecificatie Najaar

71 Soorten eisen - Functionele eisen welke functies moeten worden vervuld? - Interne raakvlakeisen hoe passen systeemonderdelen in elkaar? - Externe raakvlakeisen hoe past het systeem in de omgeving? - Aspecteisen waar dient verder rekening mee gehouden te worden? - Randvoorwaarden van buiten het project opgelegde eisen die beperkingen voor de te ontwerpen oplossingen vormen Najaar

72 Bestaande situatie kruising watergang Najaar

73 Functionele eis: verbinden Najaar

74 Interne raakvlakeisen - Belangrijkste type raakvlakken zijn: Functie Vorm Ruimtelijk - Noteer slechts eisen aan risicovolle raakvlakken! Najaar

75 Externe raakvlakeisen - Want we bouwen geen ruimteschip - Eisen die gezien de aansluiting op de omgeving aan het systeem worden gesteld - Eisen die vanuit andere contracten aan het systeem worden gesteld - Het systeem is zo groot als waar effecten plaatsvinden Najaar

76 Externe raakvlakeis: doorgang bieden Najaar

77 Externe raakvlakeis: doorgang bieden Najaar

78 Raakvlakeisen contractueel raakvlak Weginfrastructuurwerk Verkeersvoorzieningen en ICT wegvak kruising verzorgingsplaats portalen schakelkasten detectielussen Inpassingraakvlak Inpassingsraakvlak Interne raakvlakken Najaar

79 Randvoorwaarden - Van buiten het project opgelegde eisen die beperkingen voor de te ontwerpen oplossingen vormen Najaar

80 Randvoorwaarde: binnen budget blijven Najaar

81 Aspecteisen Omdat er meer is dan alleen functionaliteit Aspect Veiligheid Gezondheid Beschikbaarheid Betrouwbaarheid Vormgeving Omgevingshinder Uitvoering Beheer Toelichting Eisen met betrekking tot veiligheid tijdens realisatie en veiligheid in de gebruiksfase van gerealiseerde objecten, voor zowel de gebruiker als de omgeving Eisen met betrekking tot gezondheid tijdens realisatie en veiligheid in de gebruiksfase van gerealiseerde objecten, voor zowel de gebruiker als de omgeving Eisen met betrekking tot beschikbaarheid van objecten Eisen met betrekking tot betrouwbaarheid van objecten Eisen m.b.t. uiterlijke vormgeving van objecten om andere redenen dan constructieve. Eisen aan stof, geluid, trillingen, en stank tijdens de realisatie en gebruiksfase. Hieronder valt ook Duurzaam Bouwen. Eisen aan de uitvoering en aanpassing van nieuw te bouwen en bestaande objecten Eisen met betrekking tot de beheerbaarheid van objecten Najaar

82 Aspecteisen Omdat er meer is dan alleen functionaliteit Aspect Onderhoud Toekomstvastheid Sloop Toelichting Eisen met betrekking tot de benodigde instandhoudingvoorzieningen en relatie met onderhoudsprocessen (onderhoudbaarheid) Eisen met betrekking tot aanpassing van gerealiseerde objecten aan toekomstverwachtingen Eisen met betrekking tot de sloopbaarheid van te slopen objecten Najaar

83 Aspecteis: veilig en mooi zijn Najaar

84 De specificatie - Iedere specificatie vormt een document met een standaardopbouw - Opbouw document: 1. Inleiding (scope, begrenzing) 2. Van toepassing zijnde documenten (bindende + informatieve documenten) 3. Eisen 4. Informatie over eisen (brondocumenten, traceerbaarheid) Najaar

85 Schema inhoud specificatie Omgeving, contracten Definitie (sub)systeem Van toepassing zijnde documenten (bindend/informatief) Functionele eisen Aspecteisen Uitvoering Vormgeving Veiligheid Gezondheid Beschikbaarheid Betrouwbaarheid Onderhoud Beheer Toekomstvastheid Omgevingshinder Sloop Raakvlakeisen Randvoorwaarden Eisen die door extern project worden gesteld Najaar

86 Aanvullende informatie Uniek nummer Titel van de eis Logisch nummer De eis Nummer bovenliggende Eis(en) Nummer onderliggende eis(en) Eis initiator Bronvermelding Verificatiemethode Toelichting Najaar

87 Check volledigheid aan de hand van: functieboom objectenboom indeling objectspecificatie Samenvatting Functioneel Specificeren - Stap 1: Functionele analyse en allocatie Welke functies moet het werk kunnen vervullen en welke objecten vervullen welke functies? - Stap 2a: Opstellen eisen Aan welke eisen moeten het hele werk en de afzonderlijke objecten voldoen? - Stap 2b: Structureren eisen Op welke niveau komt de eis het beste tot zijn recht en wat is de aard van de eis? - Stap 3: Ontwerp Welk ontwerp geeft de beste invulling van de eisen die worden gesteld (keuze uit opties/varianten)? Najaar

88 RWS-bronnen Intranet: - Begrippen en definitielijst SE - Leidraad SE en Handreiking FS - Werkwijze artikelen - Basisspecificaties - Vragenloket SE ( henk.karstel@rws.nl of telefoon: ) Intranet: - de afdeling InkoopManagement GWW (IMG) Najaar