DOORLATENDHEIDSONDERZOEK PLANTSOENSINGEL NOORD EN TE 'S-HEERENBERG GEMEENTE MONTFERLAND

Transcriptie

1 DOORLATENDHEIDSONDERZOEK PLANTSOENSINGEL NOORD EN TE 'S-HEERENBERG GEMEENTE MONTFERLAND

2

3 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING LOCATIEGEGEVENS Huidig en toekomstig gebruik Regionale bodemopbouw Regionale geohydrologie VELDWERK Algemeen Lokale bodemopbouw en grondwaterniveau Methodiek in-situ doorlatendheidsproeven Uitvoering in-situ doorlatendheidsmetingen RESULTATEN EN BEOORDELING Onderzoeksresultaten doorlatendheidsmetingen Beoordeling infiltratiemogelijkheden SAMENVATTING EN CONCLUSIE... 6 BIJLAGEN: 1. - Topografische ligging van de locatie 2. - Locatieschets 3. - Boorprofielen 4a. - Methodiek constant-head permeameter 4b. - Methodiek omgekeerde Hooghoudt 5a. - Berekende k-waarden onverzadigde zone 5b. - Berekende k-waarden verzadigde zone MON.LBA.GEO

4 1. INLEIDING Econsultancy heeft van LBA bv opdracht gekregen voor het uitvoeren van een doorlatendheidsonderzoek aan de Plantsoensingel Noord en te 's-heerenberg in de gemeente Montferland. Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van het duurzaam waterbeheer ten aanzien van de voorgenomen (her)ontwikkeling van de onderzoekslocatie. Doel van het onderzoek is het bepalen of de onderzoekslocatie geschikt voor de infiltratie van hemelwater. Hiertoe zal inzicht worden verkregen in de regionale en locatiespecifieke bodemopbouw en geohydrologie. Tijdens het onderzoek zal de onder andere de waterdoorlatendheid (k-waarde) van verschillende bodemlagen worden onderzocht. Voor het uitvoeren van doorlatendheidsonderzoek zijn geen wettelijke richtlijnen vastgesteld. Derhalve is ten behoeve van de veldwerkzaamheden aangesloten op het VKB-protocol 21 "Plaatsen van handboringen en peilbuizen, maken van boorbeschrijvingen, nemen van grondmonsters en waterpassen" en zijn boorbeschrijvingen conform de NEN 514 gemaakt. 2. LOCATIEGEGEVENS 2.1 Huidig en toekomstig gebruik De onderzoekslocatie (± 6.6 m²) ligt aan de Plantsoensingel Noord nrs. 17 t/m 25 en 36 t/m 62, in de kern van 's-heerenberg in de gemeente Montferland (zie bijlage 1). De onderzoekslocatie is kadastraal bekend gemeente Bergh, sectie E, nummers 475, 529, 1476, 1483 (ged.), 1756 en 1479 (ged.). Volgens de topografische kaart van Nederland, kaartblad 4 H, 24 (schaal 1:25.), bevindt het maaiveld zich op een hoogte van circa 35 m +NAP en zijn de coördinaten van het midden van de onderzoekslocatie X = , Y = De initiatiefnemer is voornemens de locatie te herontwikkelen. In het kader van de herontwikkeling zullen de bestaande woningen worden gesloopt. Er is momenteel nog geen informatie bekend over de invulling van het bouwplan. De aard van de eventuele infiltratievoorzieningen is vooralsnog eveneens niet bekend. 2.2 Regionale bodemopbouw De onderzoekslocatie ligt volgens de bodemkaart van Nederland, kaartblad 4 Oost, 1975 (schaal 1:5.), binnen bebouwd gebied en is derhalve niet gekarteerd. De meest nabijgelegen gekarteerde eenheid betreft holtpodzolgronden, bestaande uit grof zand. De afzettingen waarin deze bodems zijn ontstaan behoren geologisch gezien tot de gestuwde afzettingen van het stuwwalcomplex van het Montferland MON.LBA.GEO Pagina 1 van 6

5 2.3 Regionale geohydrologie De onderzoekslocatie ligt op de zuidoostelijke flank van het stuwwalcomplex van het Montferland. Het watervoerend pakket heeft een dikte van circa 75 meter, waarvan de bovenste 3 meter bestaat uit afzettingen die tijdens de voorlaatste ijstijd stuwing hebben ondergaan. Onder deze gestuwde afzettingen bestaat het watervoerend pakket uit grofzandige, grindhoudende, fluviatiele afzettingen van de Formatie van Peize. Het watervoerend pakket wordt aan de onderzijde begrensd door slecht doorlatende, slibhoudende, fijnzandige mariene afzettingen van Tertiaire ouderdom, behorend tot de Formatie van Oosterhout. De gemiddelde stand van het freatisch grondwater bedraagt ± 13, m +NAP, waardoor het grondwater zich binnen de onderzoekslocatie op een diepte van 22, m -mv zou bevinden. Het freatisch grondwater stroomt volgens de isohypsenkaart van de Dienst Grondwaterverkenning van TNO, kaartblad 4 Oost, 1995 (schaal 1:5.), in (noord)oostelijke richting. De onderzoekslocatie ligt niet binnen een grondwaterbeschermings- en/of grondwaterwingebied. Op de wateratlas van de provincie Gelderland is de onderzoekslocatie aangeduid als een gebied waar matig infiltratie plaatsvindt. 3. VELDWERK 3.1 Algemeen Het veldwerk is op 8 en 23 november 21 gecombineerd uitgevoerd met een verkennend bodemonderzoek (19658 MON.LBA.NEN). Met behulp van een edelmanboor (diameter 7 cm) zijn in totaal 7 boringen geplaatst. De boringen zijn tot 3, m -mv doorgezet teneinde een duidelijk beeld van de bodemopbouw te verkrijgen. Op de locatieschets in bijlage 2 is de situering van de meetpunten aangegeven. Van het opgeboorde materiaal is een boorbeschrijving conform de NEN 514 gemaakt (zie bijlage 3). 3.2 Lokale bodemopbouw en grondwaterniveau De bovengrond bestaat voornamelijk uit zwak tot matig humeus, zwak tot matig siltig, matig fijn tot matig grof zand. De ondergrond bestaat uit zwak siltig, zwak tot sterk grindig, matig fijn tot zeer grof zand. Plaatselijk komen in de ondergrond matig grove grindlagen voor. Daarnaast komt er plaatselijk leem in de ondergrond voor. Ter plaatse van boring 6 is in het traject van,8-1,2 m -mv een sterke rottingsgeur voor (sterk wortel- en plantenhoudend). Er zijn geen gleyverschijnselen waargenomen. 3.3 Methodiek in-situ doorlatendheidsproeven De doorlatendheid (k-waarde) van de onverzadigde zone is bepaald met behulp van de constanthead permeameter. Hierbij is, mits de doorlatendheid van de bodem zich binnen het meetbereik bevindt (<1, m/dag), middels een overdruksysteem een constant waterniveau gerealiseerd in het boorgat. Na verzadiging van de desbetreffende bodemlaag is het debiet gemeten, welke benodigd is om het waterniveau constant te houden. Deze methode is nader toegelicht in bijlage 4a. De doorlatendheid (k-waarde) van onverzadigde bodemlagen is bepaald met behulp van de Falling head-methode, ook wel omgekeerde Hooghoudt-methode genoemd. Hierbij wordt in het veld gemeten hoe lang het duurt voordat een hoeveelheid water nodig heeft om in de te onderzoeken bodemlaag te infiltreren. De doorlatendheidsmeting wordt een aantal malen herhaald teneinde een gemiddelde doorlatendheid te kunnen berekenen. Deze methode is nader toegelicht in bijlage 4b MON.LBA.GEO Pagina 2 van 6

6 In tabel I is een classificatie van de doorlatendheid opgenomen. Tabel I. Classificatie doorlatendheid K-waarde (m/dag) Classificatie (*A) <,1 zeer slecht doorlatend,1-,1 slecht doorlatend,1-,5 matig doorlatend,5-1, vrij goed doorlatend 1,-1 goed doorlatend > 1 zeer goed doorlatend (*A) Classificatie k-waarde (m/d) (bron: Cultuurtechnisch Vademecum, 2) 3.4 Uitvoering in-situ doorlatendheidsmetingen De doorlatendheidsmeting is in een homogene bodemlaag uitgevoerd. Voorafgaand aan elke doorlatendheidsmeting is een referentieboring geplaatst om inzicht te verkrijgen in de bodemopbouw ter plaatse. Op basis van de profielbeschrijving is de te onderzoeken bodemlaag vastgesteld. Vervolgens is in de directe nabijheid van de referentieboring, per meting, een nieuwe boring verricht tot in de te onderzoeken homogene bodemlaag. Van de onderzochte bodemlagen zijn tevens monsters genomen. Bij de keuze van de te onderzoeken bodemlaag is rekening gehouden met de doelstelling van het onderzoek. In tabel II zijn de uitgevoerde werkzaamheden weergegeven. Tabel II. Overzicht uitgevoerde werkzaamheden Boringen Doorlatendheidsmetingen 5 (3, m -mv) 1 (2, m -mv) 1 (2,6 m -mv) (*A) (*B) 3 (onverzadigde zone, *A) 3 (verzadigde zone, *B) De k-waarde is bepaald met behulp van de constant-head permeameter. De k-waarde is bepaald met behulp van de Hooghoudt methode (rising-head) MON.LBA.GEO Pagina 3 van 6

7 4. RESULTATEN EN BEOORDELING 4.1 Onderzoeksresultaten doorlatendheidsmetingen Tabel III geeft een overzicht van de bodemlaag waarin een in-situ doorlatendheidsmeting is uitgevoerd met de daarbij behorende de resultaten van de berekende k-waarde. Tevens is de doorlatendheid van de bodem per boring en traject beoordeeld conform de classificatie uit tabel I. In de boorprofielen is de k-waarde weergegeven (zie bijlage 3). Bijlage 5 bevat de berekening van de k-waarden. Tabel III. Overzicht k-waarde per onderzochte bodemlaag Boring Onderzochte bodemlaag (m -mv) (*A) Bodemsamenstelling Opmerkingen K-waarde (m/dag) Beoordeling 1 1,2-1,6 zwak siltig, matig fijn zand - 2, goed doorlatend 2 1,8-2,2 zwak siltig, matig grindig, matig grof zand matig roesthoudend 4,1 goed doorlatend 3 1,-1,9 zwak siltig, zwak grindig, matig grof zand - 4,9 goed doorlatend 4 2,4-2,8 zwak siltig, zwak grindig, matig grof zand - 4,8 goed doorlatend 5,6-1,1 zwak siltig, sterk grindig, matig grof zand matig keien 3, goed doorlatend 7 1,3-2, zwak siltig, zwak grindig, matig grof zand (*A) (*B) zwak roesthoudend > 1 (*B) Het betreft een homogene bodemlaag op basis van de textuur. Plaatselijk kunnen kleurnuances voorkomen. De doorlatendheid van de onderzochte bodemlaag valt buiten het meetbereik van de constant head permeameter zeergoed doorlatend Aanvullende analyses, zoals de bepaling van het lutum- en organische stofgehalte en de korrelgrootteverdeling, kunnen nodig zijn indien het meetresultaat afwijkt van de, op basis van de textuur en consistentie van de bodem, verwachte doorlatendheid. De meetresultaten gaven echter geen aanleiding aanvullende analyses uit te voeren ter onderbouwing van het meetresultaat MON.LBA.GEO Pagina 4 van 6

8 4.2 Beoordeling infiltratiemogelijkheden Volgens het advies Waterbeheer voor de 21 e eeuw wordt de voorkeursvolgorde "vasthouden, bergen, afvoeren" aangehouden. In figuur I is schematisch de afweging tussen het wel of niet infiltreren in de bodem en de keuze van een bepaalde infiltratietechniek (op basis van de actuele grondwaterstand en de doorlatendheid van de bodem) weergegeven. Het betreft hier een algemene kwantitatieve beslismethodiek. Iedere situatie dient afzonderlijk te worden beoordeeld op basis van locatiespecifieke kenmerken. Figuur I. Beslismethodiek infiltratietechniek De haalbaarheid van hemelwaterinfiltratie is afhankelijk van de doorlatendheid van de bodem. Econsultancy acht bodemlagen met een minimale doorlatendheid van 1, m/dag geschikt voor infiltratie van hemelwater. Hiermee wordt rekening gehouden met factoren die de doorlatendheid negatief kunnen beïnvloeden. Bodemlagen met lagere doorlatendheden worden als niet of minder geschikt geacht voor hemelwaterinfiltratie. Op basis van de onderzoeksresultaten en de actuele grondwaterstand kan worden gesteld de bodem tot 3, m -mv geschikt is voor de infiltratie van hemelwater. Bij het maken van de eventuele keuze voor een bergingsvoorziening (dimensionering) is het tevens van belang rekening te houden de hoeveelheid te bergen hemelwater, afkomstig van het toekomstig verhard oppervlak MON.LBA.GEO Pagina 5 van 6

9 5. SAMENVATTING EN CONCLUSIE Econsultancy heeft in opdracht van LBA bv een doorlatendheidsonderzoek uitgevoerd aan de Plantsoensingel Noord en te 's-heerenberg in de gemeente Montferland. Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van het duurzaam waterbeheer ten aanzien van de voorgenomen (her)ontwikkeling van de onderzoekslocatie. Bodemopbouw De bovengrond bestaat voornamelijk uit zwak tot matig humeus, zwak tot matig siltig, matig fijn tot matig grof zand. De ondergrond bestaat uit zwak siltig, zwak tot sterk grindig, matig fijn tot zeer grof zand. Plaatselijk komen in de ondergrond matig grove grindlagen voor. Daarnaast komt er plaatselijk leem in de ondergrond voor. Ter plaatse van boring 6 is in het traject van,8-1,2 m -mv een sterke rottingsgeur voor (sterk wortel- en plantenhoudend). Er zijn geen gleyverschijnselen waargenomen. Doorlatendheid Ter plaatse van de onderzoekslocatie zijn 6 in-situ doorlatendheidsmetingen in een aantal onverzadigde bodemlagen uitgevoerd. Het onderzoek heeft een oriënterend karakter, waarbij verschillende bodemlagen zijn onderzocht. De doorlatendheid van de bodem wordt over het algemeen geclassificeerd als goed tot zeer goed doorlatend, waarbij k-waarden van 2, tot > 1 m/dag zijn aangetoond. Advies infiltratiemogelijkheden De haalbaarheid van hemelwaterinfiltratie is afhankelijk van de doorlatendheid van de bodem. Econsultancy acht bodemlagen met een minimale doorlatendheid van 1, m/dag geschikt voor infiltratie van hemelwater. Hiermee wordt rekening gehouden met factoren die de doorlatendheid negatief kunnen beïnvloeden. Bodemlagen met lagere doorlatendheden worden als niet of minder geschikt geacht voor hemelwaterinfiltratie. Op basis van de onderzoeksresultaten en de theoretische grondwaterstand kan worden gesteld dat de onderzochte bodemlagen tot 3, m -mv geschikt zijn voor de infiltratie van hemelwater. Bij het maken van de keuze voor het type infiltratievoorziening(en) is het tevens van belang rekening te houden met het actuele grondwaterniveau en het gemiddeld hoogste grondwaterniveau. Uiteraard is de hoeveelheid te infiltreren hemelwater, afkomstig van het toekomstig verhard oppervlak, eveneens bepalend voor de dimensionering. Econsultancy adviseert om de keuze voor de omgang met het hemelwater af te stemmen met de gemeente Montferland en het Waterschap Rijn en IJssel. Wanneer de planvorming met betrekking tot hemelwaterinfiltratie concreter is, adviseert Econsultancy om trajectspecifiek doorlatendheidsonderzoek uit te voeren. Econsultancy Doetinchem, 26 november MON.LBA.GEO Pagina 6 van 6

10 TITEL: topografische ligging van de locatie PROJECT: MON.LBA.GEO NUMMER: SCHAAL: 1:25. DATUM: KAARTBLAD: 4 H BIJLAGE: 1

11 (nr.1) locatiegrens (nr.27) (nr.7) (nr.9) 1 (nr.21) (nr.23) (nr.25) 7 locatiegrens Hoge Distelweg (nr.9) Korte Straat (nr.11) (nr.19) (nr.62) (nr.14) (nr.16) (nr.15) (nr.17) Plantsoensingel Noord 6 groenstrook P 4 (nr.6) (nr.58) (nr.56) (nr.54) groenstrook locatiegrens (nr.15) 5 (nr.52) P (nr.28) P P (nr.5) (nr.44) (nr.42) 3 LEGENDA: boring tot 2, m -mv boring tot circa 2,5 m -mv (nr.26) (nr.34) (nr.36) boring tot 3, m -mv gras (nr.24) 2 braakliggend grind tegels Graaf Hermanstraat klinkers m 25 m asfalt TITEL: locatieschets A3 P struiken parkeerplaats bebouwing PROJECT: MON.LBA.GEO NUMMER: SCHAAL: 1:5 DATUM: GETEKEND: RNa BIJLAGE: 2a

12 Bijlage 3 Boorprofielen

13

14 Bodemprofielen Pagina 1 van 4 Boring: 1 Boring: klinker Zand, matig grof, zwak siltig, grijsbruin Zand, matig grof, zwak siltig, matig grindig, geelbeige 2 Zand, matig fijn, zwak siltig, matig humeus, donker grijsbruin Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, geelbruin, geroerd Zand, matig grof, zwak siltig, zwak grindig, donker beigegeel Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, grijsbruin 1 1 Zand, matig grof, zwak siltig, matig grindig, beigegeel Zand, matig fijn, zwak siltig, bruinoranje 15 k 2, Zand, matig fijn, zwak siltig, licht grijsbeige 2 19 Zand, matig grof, zwak siltig, zwak keien, zwak roesthoudend, donker beigegeel Zand, zeer grof, zwak siltig, matig grindig, geelbeige 2 k = 4,1 18 Zand, matig grof, zwak siltig, matig grindig, matig roesthoudend, licht oranjebeige Zand, matig grof, zwak siltig, zwak grindig, matig roesthoudend, licht oranjebeige Zand, zeer grof, zwak siltig, sterk grindig, matig keien, licht geelbeige Zand, zeer grof, zwak siltig, sterk grindig, zwak keien, lichtbeige Zand, zeer grof, zwak siltig, sterk grindig, donkergeel, gestaakt: materiaal valt uit boor 3 3 Projectcode: Projectnaam: MON.LBA.GEO Opdrachtgever: LBA bv Boormeester: A.F.W. Geven Locatie: Plantsoensingel Noord en 36-62, 's-heerenberg Getekend volgens NEN 514

15 Bodemprofielen Pagina 2 van 4 Boring: 3 Boring: 4 5 grind Zand, matig fijn, zwak siltig, matig humeus, zwak keien, donkerbruin 7 2 klinker Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, lichtbruin Zand, matig fijn, zwak siltig, licht geelbruin, geroerd Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, zwak keien, bruin Zand, matig fijn, zwak siltig, bruingeel, geroerd Zand, matig grof, zwak siltig, zwak grindig, geelbeige 1 Zand, matig grof, zwak siltig, zwak grindig, geelbeige k = 4,9 15 Zand, matig fijn, zwak siltig, licht beigegrijs Grind, fijn, zwak zandig, lichtgrijs 2 21 Zand, zeer fijn, matig siltig, zwak leemhoudend, oranjegrijs 2 21 Zand, zeer grof, zwak siltig, matig grindig, beigegeel Zand, matig grof, zwak siltig, zwak grindig, beigegrijs Zand, matig grof, zwak siltig, matig grindig, zwak keien, zwak roesthoudend, oranjebeige Zand, matig grof, zwak siltig, zwak grindig, grijsbeige k = 6, Zand, matig grof, zwak siltig, zwak grindig, donker oranjegeel Zand, matig grof, zwak siltig, zwak grindig, licht beigegrijs Projectcode: Projectnaam: MON.LBA.GEO Opdrachtgever: LBA bv Boormeester: A.F.W. Geven Locatie: Plantsoensingel Noord en 36-62, 's-heerenberg Getekend volgens NEN 514

16 Bodemprofielen Pagina 3 van 4 Boring: 5 Boring: 6 gras Zand, matig fijn, zwak siltig, matig humeus, zwak keien, donkerbruin gras Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, zwak baksteenhoudend, zwak kolengruishoudend, grijsbruin k3, Zand, matig grof, zwak siltig, sterk grindig, matig keien, geelbeige Grind, matig grof, matig zandig, donker beigegeel Zand, zeer grof, zwak siltig, sterk grindig, zwak keien, lichtgrijs Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, matig baksteenhoudend, zwak kolengruishoudend, matig wortelhoudend, geelbruin, geroerd Zand, matig fijn, matig siltig, sterk humeus, sterk wortelhoudend, sterk plantenhoudend, sterke rottingsgeur, donker grijsbruin, compostgeur Zand, matig grof, zwak siltig, sterk grindig, witbeige Zand, matig fijn, zwak siltig, matig grindig, zwak oerhoudend, oranje Zand, matig fijn, zwak siltig, matig grindig, grijsbeige Grind, zeer grof, zwak zandig, grijsbeige Zand, zeer grof, zwak siltig, sterk grindig, matig keien, grijsbeige, gestaakt: materiaal valt uit boor 2 2 Zand, matig fijn, zwak siltig, grijsoranje Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak grindig, brokken leem, oranjebruin Zand, matig grof, zwak siltig, zwak grindig, grijsbeige Projectcode: Projectnaam: MON.LBA.GEO Opdrachtgever: LBA bv Boormeester: A.F.W. Geven Locatie: Plantsoensingel Noord en 36-62, 's-heerenberg Getekend volgens NEN 514

17 Bodemprofielen Pagina 4 van 4 Boring: 7 5 steen Zand, matig fijn, zwak siltig, matig humeus, donkerbruin 5 4 Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, donker grijsbruin 7 Zand, matig grof, zwak siltig, matig grindig, geelbeige Zand, matig grof, zwak siltig, zwak grindig, zwak roesthoudend, witbeige k = 14,7 2 2 Zand, matig grof, zwak siltig, matig grindig, zwak keien, licht grijsbeige Zand, zeer grof, zwak siltig, sterk grindig, donkergeel Zand, matig grof, zwak siltig, licht beigegrijs Zand, matig grof, zwak siltig, matig grindig, beigegrijs 3 3 Projectcode: Projectnaam: MON.LBA.GEO Opdrachtgever: LBA bv Boormeester: A.F.W. Geven Locatie: Plantsoensingel Noord en 36-62, 's-heerenberg Getekend volgens NEN 514

18 Bijlage 4a Methodiek constant-head permeameter De k-waarde wordt bepaald met behulp van de constant-head permeameter. Hierbij wordt met behulp van een overdruksysteem een constant waterniveau gerealiseerd in het boorgat. Na verzadiging van de betreffende bodemlaag wordt het debiet gemeten, welke benodigd is om het waterniveau constant te houden. Het betreft hier uitsluitend in-situ proeven in de onverzadigde zone. Hierna kan er met behulp van de "Glover Solution" de k-waarde van de desbetreffende bodemlaag berekend worden. Indien er geen slecht, of niet doorlaatbare bodemlagen, aanwezig zijn binnen een afstand van 2 x de waterkolom (H) in het boorgat, dan kan met behulp van de "Glover Solution", welke hieronder in formulevorm is weergegeven, de k-waarde berekend worden: 2 H r 1 r hypsin 1 + r + H H K sat = * Q 2 2π * H De parameters H en r zijn in figuur 1 schematisch weergegeven. Indien er wél slecht, of niet doorlaatbare bodemlagen, aanwezig zijn binnen een afstand van 2 x de waterkolom (H) in het boorgat, dan kan met behulp van de "Glover Solution" welke hieronder in formulevorm is weergegeven de k-waarde berekend worden: H 3*ln K r sat = * Q π * H * (( 3* H ) + ( 2* s) ) De parameters H en r zijn in figuur 1 weergegeven en de parameter s is in figuur 2 schematisch weergegeven. Figuur 1. Figuur 2.

19 Bijlage 4b Methodiek omgekeerde Hooghoudt De doorlatendheid (k-waarde) van de onverzadigde zone is bepaald met behulp van de Falling headmethode, ook wel omgekeerde Hooghoudt-methode genoemd. Hierbij wordt in het veld gemeten hoe lang het duurt voordat een hoeveelheid water nodig heeft om in de te onderzoeken bodemlaag te infiltreren. De doorlatendheidsmeting wordt een aantal malen herhaald teneinde een gemiddelde doorlatendheid te kunnen berekenen.

20 Bijlage 5a Berekende k-waarden onverzadigde zone

21 Tabel I. Resultaten boring 1 laag 1 laagbegin [cm -mv] 125 laageinde [cm -mv] 159 Q [cm3/cm] 15 H [cm] 17 r [cm] 3,5 D [cm -mv] 142 metingen k-waarde hoogte t (s) (m/dag) meting t = [cm] 25,7 - meting 1 t = 1 [cm] 24,9 3 1,96 meting 2 t = 2 [cm] 24,1 6 1,96 meting 3 t = 3 [cm] 23,3 9 1,96 meting 4 t = 4 [cm] 22,5 12 1,96 meting 5 t = 5 [cm] 21,7 15 1,96 meting 6 t = 6 [cm] meting 7 t = 7 [cm] meting 8 t = 8 [cm] meting 9 t = 9 [cm] gemiddelde k-waarde (m/dag) 1,96 Tabel II. Resultaten boring 3 laag 1 laagbegin [cm -mv] 11 laageinde [cm -mv] 144 Q [cm3/cm] 15 H [cm] 17 r [cm] 3,5 D [cm -mv] 127 metingen k-waarde hoogte t (s) (m/dag) meting t = [cm] 22,5 - meting 1 t = 1 [cm] 2,5 3 4,89 meting 2 t = 2 [cm] 18,5 6 4,89 meting 3 t = 3 [cm] 16,5 9 4,89 meting 4 t = 4 [cm] 14,5 12 4,89 meting 5 t = 5 [cm] 12,5 15 4,89 meting 6 t = 6 [cm] meting 7 t = 7 [cm] meting 8 t = 8 [cm] meting 9 t = 9 [cm] gemiddelde k-waarde (m/dag) 4, MON.LBA.GEO

22 Tabel III. Resultaten boring 7 laag 1 laagbegin [cm -mv] 155 laageinde [cm -mv] 189 Q [cm3/cm] 15 H [cm] 17 r [cm] 3,5 D [cm -mv] 172 metingen k-waarde hoogte t (s) (m/dag) meting t = [cm] 38, - meting 1 t = 1 [cm] 32, 3 14,68 meting 2 t = 2 [cm] 26, 6 14,68 meting 3 t = 3 [cm] 2, 9 14,68 meting 4 t = 4 [cm] 14, 12 14,68 meting 5 t = 5 [cm] 8, 15 14,68 meting 6 t = 6 [cm] meting 7 t = 7 [cm] meting 8 t = 8 [cm] meting 9 t = 9 [cm] gemiddelde k-waarde (m/dag) 14, MON.LBA.GEO

23 Bijlage 5b Berekende k-waarde(n) verzadigde zone

24 Projectnummer: Boring: 2 Projectnaam: MON.LBA.GEO Diepte boorgat (D) 198 cm Standaardhoogte (M) 12 cm Radiusboorgat (straal) 3,15 cm Grondwater (W) >3 cm Voorverzadiging 3 liter ht M Formule om de doorlatendheid volgend Porchet te bepalen: kf = 1,15 * r * (log(ho-r/2)-log(h1-r/2))/dt [cm/s] Hierbij is: h = waterhoogte in boorgat op t = t h h1 D W h1 = waterhoogte in boorgat op t = t1 r = boorgatradius dt = verlopen tijd van t = t tot t = t1 K = 4,1 m/dag (gemiddelde van representatieve meetsessies) 2r sessie 1 sessie 2 sessie 3 tijd [sec] ht ht ht berekening van doorlatendheid (kf) 138, 134, 124, cm sessie 1 sessie 2 sessie , 141, 131, cm t sec 2 163, 146, 138, cm t sec 3 169, 148, 142, cm 4 174, 151, 146, cm 5 177, 152, 15, cm berekening van richtingscoefficient (rc) 6 179, 154, 156, cm sessie 1 sessie 2 sessie , 156, 157, cm t sec 8 188, 158, 16, cm t sec 9 188, 158, 162, cm 1 188, 159, 164, cm , 16, 166, cm Meetsessie , 161, 171, cm t sec , 161, 174, cm h 162 cm , 162, 177, cm t1 8 sec , 162, 18, cm h1 112 cm , 163, 183, cm kf 7,345E-5 m/s , 163, 184, cm kf 6, m/dag , 163, 185, cm rc -,625 m/s , 168, 186, cm 2 188, 173, 187, cm Meetsessie , 177, 188, cm t sec , 18, 189, cm h 166 cm , 182, 19, cm t1 8 sec 24 19, 183, 19, cm h1 142 cm , 185, 191, cm kf 3,13E-5 m/s , 186, 191, cm kf 2, m/dag , 187, 192, cm rc -,3 m/s , 188, 192, cm 29 cm Meetsessie 3 3 cm t sec 31 cm h 176 cm 32 cm t1 17 sec 33 cm h1 116 cm 34 cm kf 3,91E-5 m/s 35 cm kf 3, m/dag 36 cm rc -,3529 m/s 37 cm 38 cm 39 cm 4 cm 41 cm 42 cm 43 cm 44 cm 45 cm 46 cm 47 cm 48 cm 49 cm 5 cm 51 cm 52 cm

25 Projectnummer: Boring: 4 Projectnaam: MON.LBA.GEO Diepte boorgat (D) 28 cm Standaardhoogte (M) 2 cm Radiusboorgat (straal) 3,15 cm Grondwater (W) >3 cm Voorverzadiging 3 liter ht M Formule om de doorlatendheid volgend Porchet te bepalen: kf = 1,15 * r * (log(ho-r/2)-log(h1-r/2))/dt [cm/s] Hierbij is: h = waterhoogte in boorgat op t = t h h1 D W h1 = waterhoogte in boorgat op t = t1 r = boorgatradius dt = verlopen tijd van t = t tot t = t1 K = 4,8 m/dag (gemiddelde van representatieve meetsessies) 2r sessie 1 sessie 2 sessie 3 tijd [sec] ht ht ht berekening van doorlatendheid (kf) 255, 23, 215, cm sessie 1 sessie 2 sessie , 25, 239, cm t sec 2 266, 26, 254, cm t sec 3 268, 265, 262, cm 4 269, 267, 266, cm 5 27, 269, 268, cm 6 271, 275, 269, cm 7 272, 271, 27, cm 8 272, 271, 27, cm 9 272, 272, 271, cm 1 273, 272, 271, cm , 273, 271, cm Meetsessie , 273, 272, cm t sec , 273, 272, cm h 45 cm , 273, 272, cm t1 288 sec , 273, 272, cm h1 22 cm , 273, 273, cm kf 4,12E-5 m/s , 274, 273, cm kf 3, m/dag , 274, 273, cm rc -,799 m/s , 274, 273, cm 2 276, 274, 273, cm Meetsessie , 274, 273, cm t sec , 274, 274, cm h 7 cm , 275, 274, cm t1 29 sec , 275, 274, cm h1 25 cm , 275, 274, cm kf 5,815E-5 m/s , 275, 274, cm kf 5, m/dag , 275, 274, cm rc -,1552 m/s , 275, 274, cm , 274, cm Meetsessie , 274, cm t sec 31 cm h 85 cm 32 cm t1 282 sec 33 cm h1 26 cm 34 cm kf 6,853E-5 m/s 35 cm kf 5, m/dag 36 cm rc -,292 m/s 37 cm 38 cm 39 cm 4 cm 41 cm 42 cm 43 cm 44 cm 45 cm 46 cm 47 cm 48 cm 49 cm 5 cm 51 cm 52 cm

26 Projectnummer: Boring: 5 Projectnaam: MON.LBA.GEO Diepte boorgat (D) 1 cm Standaardhoogte (M) cm Radiusboorgat (straal) 3,15 cm Grondwater (W) >3 cm Voorverzadiging 2 liter ht M Formule om de doorlatendheid volgend Porchet te bepalen: kf = 1,15 * r * (log(ho-r/2)-log(h1-r/2))/dt [cm/s] Hierbij is: h = waterhoogte in boorgat op t = t h h1 D W h1 = waterhoogte in boorgat op t = t1 r = boorgatradius dt = verlopen tijd van t = t tot t = t1 K = 3, m/dag (gemiddelde van representatieve meetsessies) 2r sessie 1 sessie 2 sessie 3 tijd [sec] ht ht ht berekening van doorlatendheid (kf) 12, 15, 21, cm sessie 1 sessie 2 sessie , 15, 21, cm t sec 2 22, 2, 25, cm t sec 3 22, 2, 25, cm 4 26, 25, 38, cm 5 26, 25, 38, cm berekening van richtingscoefficient (rc) 6 31, 28, 32, cm sessie 1 sessie 2 sessie , 28, 32, cm t sec 8 35, 32, 34, cm t sec 9 35, 32, 34, cm 1 38, 34, 36, cm 11 38, 34, 36, cm Meetsessie , 37, 39, cm t sec 13 41, 37, 39, cm h 88 cm 14 43, 39, 42, cm t1 28 sec 15 43, 39, 42, cm h1 44 cm 16 46, 41, 44, cm kf 3,998E-5 m/s 17 46, 41, 44, cm kf 3, m/dag 18 48, 43, 46, cm rc -,1571 m/s 19 48, 43, 46, cm 2 5, 45, 47, cm Meetsessie , 45, 47, cm t sec 22 51, 47, 49, cm h 85 cm 23 51, 47, 49, cm t1 26 sec 24 53, 48, 5, cm h1 5 cm 25 53, 48, 5, cm kf 3,291E-5 m/s 26 55, 5, 52, cm kf 2, m/dag 27 55, 5, 52, cm rc -,1346 m/s 28 56, cm 29 56, cm Meetsessie 3 3 cm t sec 31 cm h 79 cm 32 cm t1 26 sec 33 cm h1 48 cm 34 cm kf 3,95E-5 m/s 35 cm kf 2, m/dag 36 cm rc -,1192 m/s 37 cm 38 cm 39 cm 4 cm 41 cm 42 cm 43 cm 44 cm 45 cm 46 cm 47 cm 48 cm 49 cm 5 cm 51 cm 52 cm

27 DOORLATENDHEIDSONDERZOEK PLANTSOENSINGEL MIDDEN 1-27 EN PLANTSOENSINGEL ZUID TE 'S-HEERENBERG GEMEENTE MONTFERLAND

28 Doorlatendheidsonderzoek Plantsoensingel Midden 1-27 en Plantsoensingel Zuid te 's-heerenberg in de gemeente Montferland Opdrachtgever LBA bv Lichtenvoordseweg DX Groenlo Project MON.LBA.GEO Rapportnummer Status Eindrapportage Datum 29 november 21 Vestiging Opsteller Doetinchem Drs. ing. S. Schut Paraaf Kwaliteitscontrole Ing. M.R.P. Vidal Paraaf Kwaliteitszorg Voor het uitvoeren van doorlatendheidsonderzoek zijn vooralsnog geen wettelijke richtlijnen vastgesteld. Econsultancy voldoet voor haar overige dienstverlening ten aanzien van bodem aan alle wettelijke kwaliteitseisen. Tot aan het moment dat voor doorlatendheidsonderzoek kan worden gewerkt volgens vastgestelde protocollen en richtlijnen wordt daar waar mogelijk aangesloten aan algemene kwaliteitseisen zoals deze voor bodemonderzoek gelden. Betrouwbaarheid Dit onderzoek is op zorgvuldige wijze uitgevoerd conform de algemeen geldende normen en met behulp van gespecialiseerde apparatuur. Het onderzoek betreft een momentopname in de tijd en is steekproefsgewijs uitgevoerd, waardoor een beeld van de geohydrologische situatie wordt verkregen. Econsultancy accepteert derhalve op voorhand geen aansprakelijkheid ten aanzien van mogelijke beslissingen die de opdrachtgever naar aanleiding van het door Econsultancy uitgevoerde onderzoek neemt.

29 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING LOCATIEGEGEVENS Huidig en toekomstig gebruik Regionale bodemopbouw Regionale geohydrologie VELDWERK Algemeen Lokale bodemopbouw en grondwaterniveau Methodiek in-situ doorlatendheidsproeven Uitvoering in-situ doorlatendheidsmetingen RESULTATEN EN BEOORDELING Onderzoeksresultaten doorlatendheidsmetingen Beoordeling en advies infiltratiemogelijkheden SAMENVATTING EN CONCLUSIE... 7 BIJLAGEN: 1. - Topografische ligging van de locatie 2. - Locatieschets 3. - Boorprofielen 4a. - Methodiek constant-head permeameter 4b. - Methodiek Hooghoudt 5a. - Berekende k-waarden onverzadigde zone 5b. - Berekende k-waarden verzadigde zone MON.LBA.GEO

30 1. INLEIDING Econsultancy heeft van LBA bv opdracht gekregen voor het uitvoeren van een doorlatendheidsonderzoek aan de Plantsoensingel Midden 1-27 en Plantsoensingel Zuid te s-heerenberg in de gemeente Montferland. Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van het duurzaam waterbeheer ten aanzien van de voorgenomen (her)ontwikkeling van de onderzoekslocatie. Doel van het onderzoek is het bepalen of de onderzoekslocatie geschikt voor de infiltratie van hemelwater. Hiertoe zal inzicht worden verkregen in de regionale en locatiespecifieke bodemopbouw en geohydrologie. Tijdens het onderzoek zal de onder andere de waterdoorlatendheid (k-waarde) van verschillende bodemlagen worden onderzocht. Voor het uitvoeren van doorlatendheidsonderzoek zijn geen wettelijke richtlijnen vastgesteld. Derhalve is ten behoeve van de veldwerkzaamheden aangesloten op het VKB-protocol 21 "Plaatsen van handboringen en peilbuizen, maken van boorbeschrijvingen, nemen van grondmonsters en waterpassen" en zijn boorbeschrijvingen conform de NEN 514 gemaakt. 2. LOCATIEGEGEVENS 2.1 Huidig en toekomstig gebruik De onderzoekslocatie (± 5.5 m²) ligt aan de Plantsoensingel Midden 1-27 en Plantsoensingel Zuid 67-73, in de kern van 's-heerenberg in de gemeente Montferland (zie bijlage 1) en is kadastraal bekend gemeente 's-heerenberg, sectie G, nummers 1777 en 259 (ged.). Volgens de topografische kaart van Nederland, kaartblad 4 H, 24 (schaal 1:25.), bevindt het maaiveld zich op een hoogte van circa 16 m +NAP en zijn de coördinaten van de onderzoekslocatie X = , Y = De onderzoekslocatie, gelegen aan de Plantsoensingel Midden, betreft een tweetal woonblokken van 4 woningen (nummers 3 t/m 9 en nummers 11 t/m 17), een woonblok van 5 woningen (nummers 19 t/m 27) en een woonblok van 3 woningen (nummers 19 t/m 27). De onderzoekslocatie, gelegen aan de Plantsoensingel Zuid, betreft een woonblok van 3 woningen (Plantsoensingel Midden 1 en Plantsoensingel Zuid 71 en 73) en een twee-onder-één kap woning (nummers 67 en 69). De initiatiefnemer is voornemens de locatie te herontwikkelen. In het kader van de herontwikkeling zullen de bestaande woningen worden gesloopt. Er is momenteel nog geen informatie bekend over de invulling van het bouwplan. In bijlage 2 is de huidige situatie op een locatieschets weergegeven MON.LBA.GEO Pagina 1 van 7

31 2.2 Regionale bodemopbouw De onderzoekslocatie ligt volgens de bodemkaart van Nederland, kaartblad 4 Oost, 1975 (schaal 1:5.), binnen bebouwd gebied en is derhalve niet gekarteerd. De meest nabijgelegen gekarteerde eenheid betreft kalkloze poldervaaggronden in zware klei, welke ten oosten van de onderzoekslocatie voorkomen. Op basis van de hoogteligging wordt echter verwacht dat binnen de onderzoekslocatie hoge bruine enkeerdgronden voorkomen, welke op korte afstand ten noordoosten van de locatie zijn gekarteerd. 2.3 Regionale geohydrologie De onderzoekslocatie ligt op een hellingsafspoelingswaaier, onderaan de zuidoostelijke flank van het stuwwalcomplex van het Montferland. Het watervoerend pakket heeft een dikte van circa 75 meter. Aan het maaiveld ligt een circa 1 m dikke laag hellingsafspoelingsmateriaal, met daaronder een circa 3 m dik pakket gestuwde afzettingen. Het overige deel van het watervoerend pakket bestaat uit grofzandige, grindhoudende, fluviatiele afzettingen van de Formatie van Peize. Het watervoerend pakket wordt aan de onderzijde begrensd door slecht doorlatende, slibhoudende, fijnzandig mariene afzettingen van Tertiaire ouderdom, behorend tot de Formatie van Oosterhout. De gemiddelde stand van het freatisch grondwater bedraagt ± 13, m +NAP, waardoor het grondwater zich binnen de onderzoekslocatie op een diepte van 3 m -mv zou bevinden. Het freatisch grondwater stroomt volgens de isohypsenkaart van de Dienst Grondwaterverkenning van TNO, kaartblad 4 Oost, 1995 (schaal 1:5.), in oostelijke richting. De onderzoekslocatie ligt niet binnen een grondwaterbeschermings- en/of grondwaterwingebied. Op de wateratlas van de provincie Gelderland is de onderzoekslocatie aangeduid als infiltratie matig. 3. VELDWERK 3.1 Algemeen Op 1 november 21 zijn in 7 boringen gecombineerd geplaatst met een verkennend bodemonderzoek (19654 MON.LBA.NEN) totaal. Na afloop van de werkzaamheden is het grondwaterniveau in de boorgaten gemeten. De boringen zijn tot maximaal 3,2 m -mv doorgezet teneinde een duidelijk beeld van de bodemopbouw te verkrijgen. Vervolgens zijn op 24 november 21 enkele in-situ doorlatendheidsmetingen uitgevoerd. Op de locatieschets in bijlage 2 is de situering van de boringen aangegeven. Van het opgeboorde materiaal is een boorbeschrijving conform de NEN 514 gemaakt (zie bijlage 3) MON.LBA.GEO Pagina 2 van 7

32 3.2 Lokale bodemopbouw en grondwaterniveau De bovengrond bestaat voornamelijk uit zwak humeus, zwak tot matig grindig, zwak tot matig siltig, matig fijn zand. De ondergrond bestaat voornamelijk uit zwak tot matig siltig, zeer fijn tot matig grof zand en is plaatselijk zwak tot matig grindig. In de ondergrond komen plaatselijk klei- en leemlagen voor. De ondergrond is plaatselijk zwak gleyhoudend. De ondergrond is plaatselijk zwak roesthoudend. Tabel I geeft een overzicht van de grondwaterstanden die op 1 november 21 zijn waargenomen. Tevens is de gemiddeld hoogste grondwaterstand geschat op basis van het voorkomen van gleyverschijnselen. Tabel I. Overzicht grondwaterstanden Boring Boordiepte (m -mv) Grondwaterstand (m -mv) 1 3,2 1,9 2 3, 2,7 3 3, 1,5 4 3, 1,6 5 3, 2,1 6 3, 2,4 (*A) (*B) 7 3, 2,6 Vanwege het ontbreken van gleyverschijnselen in de onverzadigde zone kan de GHG niet worden aangegeven. Het betreft een bestaande peilbuis, welke tijdens het verkennend bodemonderzoek is geplaatst (19653 MON.LBA.NEN). 3.3 Methodiek in-situ doorlatendheidsproeven De doorlatendheid (k-waarde) van de onverzadigde zone is bepaald met behulp van de constanthead permeameter. Hierbij is, mits de doorlatendheid van de bodem zich binnen het meetbereik bevindt (<1, m/dag), middels een overdruksysteem een constant waterniveau gerealiseerd in het boorgat. Na verzadiging van de desbetreffende bodemlaag is het debiet gemeten, welke benodigd is om het waterniveau constant te houden. Deze methode is nader toegelicht in bijlage 4a. Voor het bepalen van de doorlatendheid onder grondwaterniveau (freatisch vlak) is de rising-head methode (Hooghoudt) toegepast. Hierbij is een gat tot circa,5 m onder het grondwaterniveau geboord. Vervolgens is het water uit het boorgat onttrokken, waarna de snelheid waarmee het water in het boorgat stijgt, gemeten. Deze methode is nader toegelicht in bijlage 4b MON.LBA.GEO Pagina 3 van 7

33 In tabel II is een classificatie van de doorlatendheid opgenomen. Tabel II. Classificatie doorlatendheid K-waarde (m/dag) Classificatie (*A) <,1 zeer slecht doorlatend,1-,1 slecht doorlatend,1-,5 matig doorlatend,5-1, vrij goed doorlatend 1,-1 goed doorlatend > 1 zeer goed doorlatend (*A) Classificatie k-waarde (m/d) (bron: Cultuurtechnisch Vademecum, 2) 3.4 Uitvoering in-situ doorlatendheidsmetingen De doorlatendheidsmeting is in een homogene bodemlaag uitgevoerd. Voorafgaand aan elke doorlatendheidsmeting is een referentieboring geplaatst om inzicht te verkrijgen in de bodemopbouw ter plaatse. Op basis van de profielbeschrijving is de te onderzoeken bodemlaag vastgesteld. Vervolgens is in de directe nabijheid van de referentieboring, per meting, een nieuwe boring verricht tot in de te onderzoeken homogene bodemlaag. Van de onderzochte bodemlagen zijn tevens monsters genomen. Bij de keuze van de te onderzoeken bodemlaag is rekening gehouden met de doelstelling van het onderzoek. In tabel III zijn de uitgevoerde werkzaamheden weergegeven. Tabel III. Overzicht uitgevoerde werkzaamheden Boringen Doorlatendheidsmetingen 6 (3, m -mv) 1 (3,2 m -mv) (*A) (*B) 5 (onverzadigde zone, *A) 1 (verzadigde zone, *B) De k-waarde is bepaald met behulp van de constant-head permeameter. De k-waarde is bepaald met behulp van de Hooghoudt methode (rising-head) MON.LBA.GEO Pagina 4 van 7

34 4. RESULTATEN EN BEOORDELING 4.1 Onderzoeksresultaten doorlatendheidsmetingen Tabel IV geeft een overzicht van de bodemlaag waarin een in-situ doorlatendheidsmeting is uitgevoerd en de resultaten van de berekende k-waarden. Tevens is de doorlatendheid van de bodem per boring en traject beoordeeld conform de classificatie uit tabel II. In de boorprofielen is de k-waarde weergegeven (zie bijlage 3). Bijlage 5 bevat de berekening van de k-waarden. Tabel V. Overzicht k-waarde per onderzochte bodemlaag Boring Onderzochte bodemlaag (m -mv) (*A) Zone Bodemsamenstelling Opmerkingen K-waarde (m/dag) Beoordeling 1 1,9-2,4 verzadigd zwak siltig, zwak grindig, matig fijn zand - 4,16 goed doorlatend 4,6-1,1 onverzadigd zwak siltig, matig fijn zand - 9,9 goed doorlatend 5,6-1,5 onverzadigd matig siltig, zwak grindig, zwak humeus, matig fijn zand zwak baksteenhoudend, zwak aardewerkhoudend,72 (*B) - 6 1,6-2,5 onverzadigd zwak siltig, zeer fijn zand - 3,15 goed doorlatend 7 1,2-1,8 onverzadigd zwak siltig, zwak grindig, matig grof zand - > 1 (*C) slecht doorlatend 1,8-2,5 onverzadigd matig siltig, matig fijn zand -,73 vrij goed doorlatend (*A) (*B) (*C) Het betreft een homogene bodemlaag op basis van de textuur. Plaatselijk kunnen kleurnuances voorkomen. Tijdens de meting is geen constant debiet bereikt de k-waarde is derhalve niet representatief De doorlatendheid valt buiten het meetbereik van de constant head permeameter Aanvullende analyses, zoals de bepaling van het lutum- en organische stofgehalte en de korrelgrootteverdeling, kunnen nodig zijn indien het meetresultaat afwijkt van de, op basis van de textuur en consistentie van de bodem, verwachte doorlatendheid. De meetresultaten gaven echter geen aanleiding aanvullende analyses uit te voeren ter onderbouwing van het meetresultaat MON.LBA.GEO Pagina 5 van 7

35 4.2 Beoordeling en advies infiltratiemogelijkheden Volgens het advies Waterbeheer voor de 21 e eeuw wordt de voorkeursvolgorde "vasthouden, bergen, afvoeren" aangehouden. In figuur I is schematisch de afweging tussen het wel of niet infiltreren in de bodem en de keuze van een bepaalde infiltratietechniek (op basis van de actuele grondwaterstand en de doorlatendheid van de bodem) weergegeven. Het betreft hier een algemene kwantitatieve beslismethodiek. Iedere situatie dient afzonderlijk te worden beoordeeld op basis van locatiespecifieke kenmerken. Figuur I. Beslismethodiek infiltratietechniek De haalbaarheid van hemelwaterinfiltratie is afhankelijk van de doorlatendheid van de bodem. Econsultancy acht bodemlagen met een minimale doorlatendheid van 1, m/dag geschikt voor infiltratie van hemelwater. Hiermee wordt rekening gehouden met factoren die de doorlatendheid negatief kunnen beïnvloeden. Bodemlagen met lagere doorlatendheden worden als niet of minder geschikt geacht voor hemelwaterinfiltratie. Op basis van de onderzoeksresultaten en de actuele grondwaterstand kan worden gesteld de bodem, op de matig siltig, matig fijne zandlagen na, tot 3, m -mv geschikt is voor de infiltratie van hemelwater. Bij de dimensionering en de aanleg van een eventuele infiltratievoorziening dient rekening te worden gehouden met de aanwezige klei en leemlagen. Econsultancy adviseert de aanwezige storende lagen te doorbreken of grondverbetering toe te passen. Bij het maken van de eventuele keuze voor een bergingsvoorziening (dimensionering) is het tevens van belang rekening te houden de hoeveelheid te bergen hemelwater, afkomstig van het toekomstig verhard oppervlak MON.LBA.GEO Pagina 6 van 7

36 5. SAMENVATTING EN CONCLUSIE Econsultancy heeft in opdracht van LBA bv een doorlatendheidsonderzoek uitgevoerd aan de Plantsoensingel Midden 1-27 en Plantsoensingel Zuid te s-heerenberg in de gemeente Montferland. Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van het duurzaam waterbeheer ten aanzien van de voorgenomen (her)ontwikkeling van de onderzoekslocatie. Doel van het onderzoek is het bepalen of de onderzoekslocatie geschikt voor de infiltratie van hemelwater. Hiertoe zal inzicht worden verkregen in de regionale en locatiespecifieke bodemopbouw en geohydrologie. Tijdens het onderzoek zal de onder andere de waterdoorlatendheid (k-waarde) van verschillende bodemlagen worden onderzocht. Bodemopbouw en grondwater De bovengrond bestaat voornamelijk uit zwak humeus, zwak tot matig grindig, zwak tot matig siltig, matig fijn zand. De ondergrond bestaat voornamelijk uit zwak tot matig siltig, zeer fijn tot matig grof zand en is plaatselijk zwak tot matig grindig. In de ondergrond komen plaatselijk klei- en leemlagen voor. De ondergrond is plaatselijk zwak gleyhoudend. De ondergrond is plaatselijk zwak roesthoudend. Het grondwaterniveau varieert van circa 1,5 tot 2,6 m -mv. Doorlatendheid Ter plaatse van de onderzoekslocatie zijn 6 in-situ doorlatendheidsmetingen uitgevoerd waarvan 5 in de onverzadigde en 1 in de verzadigde zone. Het onderzoek heeft een oriënterend karakter, waarbij verschillende bodemlagen zijn onderzocht. De doorlatendheid van de bodem wordt over het algemeen geclassificeerd als goed tot zeer goed doorlatend, waarbij k-waarden van,72 en >1, m/dag zijn aangetoond. De doorlatendheid van de matig siltige, matig fijne zandlaag in de ondergrond bedraagt minder dan 1 m/dag en wordt derhalve als vrij goed doorlatend geclassificeerd. Advies infiltratiemogelijkheden De haalbaarheid van hemelwaterinfiltratie is afhankelijk van de doorlatendheid van de bodem. Econsultancy acht bodemlagen met een minimale doorlatendheid van 1, m/dag geschikt voor infiltratie van hemelwater. Hiermee wordt rekening gehouden met factoren die de doorlatendheid negatief kunnen beïnvloeden. Bodemlagen met lagere doorlatendheden worden als niet of minder geschikt geacht voor hemelwaterinfiltratie. Op basis van de onderzoeksresultaten en de actuele grondwaterstand kan worden gesteld de bodem, op de matig siltig, matig fijne zandlagen na, tot 3, m -mv geschikt is voor de infiltratie van hemelwater. Bij de dimensionering en de aanleg van een eventuele infiltratievoorziening dient rekening te worden gehouden met de aanwezige klei en leemlagen. Econsultancy adviseert de aanwezige storende lagen te doorbreken of grondverbetering toe te passen. Bij het maken van de keuze voor het type infiltratievoorziening(en) is het tevens van belang rekening te houden met het actuele grondwaterniveau en het gemiddeld hoogste grondwaterniveau. Uiteraard is de hoeveelheid te infiltreren hemelwater, afkomstig van het toekomstig verhard oppervlak, eveneens bepalend voor de dimensionering. Econsultancy adviseert om de keuze voor de omgang met het hemelwater af te stemmen met de gemeente Montferland en het Waterschap Rijn en IJssel. Econsultancy Doetinchem, 29 november MON.LBA.GEO Pagina 7 van 7

37 TITEL: topografische ligging van de locatie PROJECT: MON.LBA.GEO NUMMER: SCHAAL: 1:25. DATUM: KAARTBLAD: 4 H BIJLAGE: 1

38 (nr.16) (nr.14) (nr.12) (nr.1) Plantsoensingel Midden 5 7 (nr.17) (nr.11) De Brink (nr.14) (nr.31) (nr.26) (nr.27) en schuurtje (nr.19) terrassen schuurtje garage/ schuurtje 6 en schuurtje terrassen schuurtje 1 schuurtje schuurtje (nr.9) en 4 schuurtje (nr.3) terrassen garage/ schuurtje (nr.73) 3 locatiegrens terras (nr.71) (nr.12) (nr.1) (nr.69) (nr.1) (nr.3) (nr.5) (nr.11) (nr.13) (nr.19) (nr.21) (nr.27) 2 (nr.67) Kostverloren (nr.26) (nr.1) (nr.16) (nr.18) (nr.2) (nr.24) LEGENDA: boring tot 3, m -mv peilbuis (nr.1) (nr.3) (nr.5) (nr.7) (nr.9) (nr.11) TITEL: locatieschets m 25 m A3 klinkers PROJECT: MON.LBA.GEO NUMMER: asfalt SCHAAL: 1:5 DATUM: bebouwing GETEKEND: RNa BIJLAGE: 2a

39 Bijlage 3 Boorprofielen

40

41 Bodemprofielen Pagina 1 van 4 Boring: 1 Boring: 2 gras Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak grindig, donkerbruin gras Zand, matig fijn, matig siltig, zwak humeus, zwak baksteenhoudend, donker grijsbruin 4 5 Zand, matig fijn, matig siltig, zwak humeus, grijsbruin 5 5 Zand, matig fijn, matig siltig, zwak humeus, donker grijsbruin Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak grindig, beigegrijs 1 Zand, matig fijn, matig siltig, matig humeus, zwak wortelhoudend, donkerbruin 12 Zand, zeer fijn, zwak siltig, zwak oerhoudend, roodbruin Klei, zwak zandig, neutraalgrijs Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak grindig, beigegrijs Leem, zwak zandig, lichtgrijs 18 Zand, zeer fijn, zwak siltig, licht cremegrijs 2 2 Zand, zeer fijn, zwak siltig, grijsbeige k = 4,16 22 Zand, matig fijn, zwak siltig, beigegrijs Leem, zwak zandig, neutraalgrijs 26 Zand, matig fijn, zwak siltig, neutraalgrijs Projectcode: Projectnaam: MON.LBA.GEO Opdrachtgever: LBA bv Boormeester: A.F.W. Geven Locatie: Plantsoensingel Midden 1-27, Plantsoensingel Zuid 67-73, 's- Getekend volgens NEN 514

42 Bodemprofielen Pagina 2 van 4 Boring: 3 Boring: gras Zand, matig fijn, matig siltig, zwak humeus, zwak grindig, donkergrijs Leem, zwak zandig, beigegrijs 5 tegel Zand, matig fijn, matig siltig, zwak humeus, zwak grindig, zwak wortelhoudend, donker grijsbruin 5 5 Zand, matig fijn, zwak siltig, beigegrijs Zand, zeer fijn, zwak siltig, zwak humeus, grijsbruin Zand, matig fijn, zwak siltig, beigebruin Zand, matig fijn, zwak siltig, bruinbeige k = 9, Zand, zeer fijn, zwak siltig, beigegrijs Zand, matig fijn, zwak siltig, beigegrijs Leem, zwak zandig, lichtgrijs Zand, zeer fijn, zwak siltig, beigegrijs Klei, zwak siltig, neutraalgrijs Leem, zwak zandig, neutraalgrijs 2 Zand, matig fijn, zwak siltig, beigegrijs Zand, zeer fijn, zwak siltig, beigegrijs Leem, zwak zandig, neutraalgrijs Zand, matig fijn, zwak siltig, beigegrijs Zand, matig fijn, zwak siltig, neutraalgrijs Projectcode: Projectnaam: MON.LBA.GEO Opdrachtgever: LBA bv Boormeester: A.F.W. Geven Locatie: Plantsoensingel Midden 1-27, Plantsoensingel Zuid 67-73, 's- Getekend volgens NEN 514

43 Bodemprofielen Pagina 3 van 4 Boring: 5 Boring: klinker Zand, matig fijn, zwak siltig, matig grindig, grijsbruin gazon Zand, matig fijn, matig siltig, zwak humeus, zwak grindig, donker grijsbruin Zand, matig grof, zwak siltig, zwak grindig, geelbeige 5 6 Zand, matig fijn, matig siltig, zwak humeus, zwak grindig, zwak baksteenhoudend, zwak aardewerkhoudend, donker grijsbruin Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, grijsbruin Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak roesthoudend, oranjebeige 1 k =, Zand, matig fijn, zwak siltig, bruinbeige Zand, matig fijn, matig siltig, zwak grindig, brokken klei, grijsbruin Zand, matig fijn, matig siltig, zwak grindig, matig baksteenhoudend, matig puinhoudend, matig betonhoudend Klei, zwak siltig, neutraalgrijs 15 2 k = 3, Zand, zeer fijn, zwak siltig, beigegrijs Zand, zeer fijn, zwak siltig, zwak gleyhoudend, grijsbeige Zand, zeer fijn, zwak siltig, neutraalgrijs Zand, zeer fijn, matig siltig, beigegrijs Projectcode: Projectnaam: MON.LBA.GEO Opdrachtgever: LBA bv Boormeester: A.F.W. Geven Locatie: Plantsoensingel Midden 1-27, Plantsoensingel Zuid 67-73, 's- Getekend volgens NEN 514

44 Bodemprofielen Pagina 4 van 4 Boring: 7 2 Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, zwak grindig, donker grijsbruin Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, zwak grindig, grijsbruin 5 5 Zand, matig grof, zwak siltig, matig grindig, geelbeige 1 12 Zand, matig grof, zwak siltig, zwak grindig, beigegrijs 15 k = < Zand, matig fijn, matig siltig, neutraalbruin k =, Zand, matig fijn, matig siltig, grijsbruin Zand, zeer fijn, zwak siltig, neutraalgrijs Projectcode: Projectnaam: MON.LBA.GEO Opdrachtgever: LBA bv Boormeester: A.F.W. Geven Locatie: Plantsoensingel Midden 1-27, Plantsoensingel Zuid 67-73, 's- Getekend volgens NEN 514

45 Bijlage 4a Methodiek constant-head permeameter De k-waarde wordt bepaald met behulp van de constant-head permeameter. Hierbij wordt met behulp van een overdruksysteem een constant waterniveau gerealiseerd in het boorgat. Na verzadiging van de betreffende bodemlaag wordt het debiet gemeten, welke benodigd is om het waterniveau constant te houden. Het betreft hier uitsluitend in-situ proeven in de onverzadigde zone. Hierna kan er met behulp van de "Glover Solution" de k-waarde van de desbetreffende bodemlaag berekend worden. Indien er geen slecht, of niet doorlaatbare bodemlagen, aanwezig zijn binnen een afstand van 2 x de waterkolom (H) in het boorgat, dan kan met behulp van de "Glover Solution", welke hieronder in formulevorm is weergegeven, de k-waarde berekend worden: 2 H r 1 r hypsin 1 + r + H H K sat = * Q 2 2π * H De parameters H en r zijn in figuur 1 schematisch weergegeven. Indien er wél slecht, of niet doorlaatbare bodemlagen, aanwezig zijn binnen een afstand van 2 x de waterkolom (H) in het boorgat, dan kan met behulp van de "Glover Solution" welke hieronder in formulevorm is weergegeven de k-waarde berekend worden: H 3*ln K r sat = * Q π * H * (( 3* H ) + ( 2* s) ) De parameters H en r zijn in figuur 1 weergegeven en de parameter s is in figuur 2 schematisch weergegeven. Figuur 1. Figuur 2.