Duurzaam stremmen Bevindingen STORM-sessie Krammersluizen. Water. Wegen. Werken. Rijkswaterstaat.

Transcriptie

1 Duurzaam stremmen Bevindingen STORM-sessie Krammersluizen Water. Wegen. Werken. Rijkswaterstaat.

2 Geachte belanghebbende, Van tijd tot tijd worden sluizen vanwege (on) geplande werkzaamheden gedeeltelijk buiten gebruik gesteld. Dit is hinderlijk voor gebruikers; dit kan tijd, geld en ergernis kosten. Rijkswaterstaat doet er alles aan om de pijn voor betrokkenen te verzachten; dat neemt niet weg dat technische installaties nu eenmaal onderhoud nodig hebben. Diverse maatregelen zijn denkbaar en ook al eerder benut: het openstellen van een aanwezige jachtensluis voor de beroepsvaart, het stimuleren of verplichten van omvaren, het anders omgaan met de veiligheidsafstand voor kegelschepen, het verplicht vooraanmelden-in-overleg anders toepassen, het gedoseerd toelaten, al dan niet met reservering en een verruiming van de vaartijdenwet. Deze maatregelen hebben uiteenlopende kostenen milieueffecten en zijn succesvoller naarmate ze door betrokkenen beter worden begrepen en geaccepteerd. Met de in september 2013 geplande stremming van de Krammersluizen op het oog, hebben Koninklijke Schuttevaer en Rijkswaterstaat het initiatief genomen om op innovatieve wijze om te gaan met een stremming van een sluiskolk. Dit door al in 2012 schippers, sluismeesters en andere belanghebbenden bijeen te brengen om samen te zoeken naar haalbare oplossingen. Deze stap is gezet door de projectgroep Duurzaam Stremmen. De werkwijze die de projectgroep heeft gekozen, is gebruik te maken van het STORM-sessie model dat is ingebracht door het Corporate Innovatie Programma van Rijkswaterstaat. Na afronding van de twee STORM-sessies in november 2012 en januari 2013, zijn de conclusies nog eens getoetst en verfijnd. Het eindresultaat is veelbelovend. Lees hierin alles over onze uitdaging, de gekozen maatregelen en het model waarin de maatregelen door ons op hun waarde gewogen zijn. En lees de eerste bevindingen die wij tijdens de komende tweeweekse stremming gaan uitproberen. Doel is om uiteindelijk te komen tot een gezamenlijke aanpak van de beste oplossing: een duurzame en geaccepteerde werkwijze (ook) bij andere stremmingen. Slagen wij daarin, dan hebben wij een baanbrekend resultaat bereikt: een nieuwe aanpak en gedragslijn die in de ogen van allen écht werkt. En een aanpak die daarna smaakt naar meer. Wij vertrouwen daarop. Namens de projectgroep Duurzaam Stremmen, Lisette Booij Koninklijke Schuttevaer Ben Sinke Rijkswaterstaat 2 Rijkswaterstaat

3 Inhoud 1. Aanleiding, uitdaging en idee 2. Voor wie 3. Besproken maatregelen 4. Model 5. Scenario s en effecten 6. Bevindingen en conclusie 7. Vervolg

4 1. Aanleiding, uitdaging en idee Schippers en sluisoperators kiezen samen maatregelen die de hinder van een stremming van een sluis-kolk in de Krammersluizen tot een minimum beperken. De Krammersluis in de Philipsdam is in 1987 aangelegd. Het complex beslaat uit twee kolken voor de beroepsvaart en twee kleinere kolken voor recreatiejachten. Veel schepen varen vanaf Volkerak via de Krammersluizen naar de Oosterschelde. Omgekeerd varen vele vanaf de sluis Hansweert noordwaarts. Met gemiddeld bijna schepen per jaar - ruim 200 per dag - is de Krammer een drukbezochte sluis. Dat komt omdat hij evenals de Kreekraksluis een belangrijke schakel vormt in de verbinding tussen Rotterdam Antwerpen, Rijn en Schelde. De Krammer beschikt over een uniek waterscheidingssysteem. Dit zoet en zout waterscheidingssyteem voorkomt dat zout Oosterscheldewater het achterland instroomt en zo de zoetwatergebieden verzilt. Ervaren schippers weten dat het schutten bij de Krammer daardoor langer duurt dan normaal. Allemaal in het belang van het achterland en milieu, voor landbouwbedrijven en andere ondernemers. Uitdaging Het complex heeft periodiek onderhoud nodig. In september 2013 vindt er weer een grote stremming plaats bij de Krammersluizen. Dat betekent in deze situatie, dat een van de kolken twee weken buiten gebruik wordt gesteld. Zonder flankerende maatregelen zal dat leiden tot hoog oplopende wachttijden voor de scheepvaart. Waar maximaal dertig minuten wachten de norm is, leert de ervaring dat wachttijden bij stremmingen al snel oplopen tot gemiddeld vier uur, met uitschieters naar negen uur à tien uur. Onze uitdaging is om samen die wachttijden terug te dringen en daarmee samenhangend ook kosten, klachten, ergernis en milieuschade. Onze ambitie is hierin innovatief te werk te gaan. Rijkswaterstaat en Koninklijke Schuttevaer hebben er voor gekozen om de maatregelen samen met alle belanghebbenden te doorgronden en af te wegen om zo te komen tot keuzes. Want keuzes die je zelf helpt maken, begrijp je. En een beter begrip komt de effectiviteit van de gevonden oplossingen zeker ten goede. Aanpak De deelnemers aan de STORM-sessies hebben alle mogelijke maatregelen geïnventariseerd en dat niet alleen. Zij hebben ze in een model gezet 4 Rijkswaterstaat

5 Facts & Figures met een aantal reële scenario s. Zo kun je in een oogopslag zien hoe de ene maatregel in verband staat tot de andere. Of welke effecten optreden bij welk scenario. Het is een dynamisch model. De uitnodiging aan alle partijen was om hiermee zelf aan de slag te blijven gaan. Om kritisch te kijken naar dit model. En over de keuzes, de aannames en de fictieve resultaten met elkaar aan de praat te gaan. Dat leidt nogal eens tot heftige discussies met leerzame momenten aan beide kanten. Daarom noemen we dit ook wel STORM-sessies. Maar geen nood. Waar de storm gaat liggen ontstaat ruimte om in alle rust de beste oplossingen te kiezen. Gegevens Krammersluis Geopend in 1987 Krammersluis bestaat uit 2 kolken voor de beroepsvaart en 2 kolken voor recreatievaart Gemiddeld passeren er ca schepen per jaar ( beroepsvaart, recreatievaart). Dat is meer dan 200 schepen per dag 33.6% tankschepen 3.3% containervervoerende schepen De Krammersluis is een belangrijke schakel tussen Rijn en Schelde Beschikt over een uniek waterscheidingssysteem zoet/zout Gemiddelde wachttijd maximaal 30 minuten Gemiddelde passertijd beroepsvaart 60 minuten (jachtsluis 45 minuten) Onderhoud Krammersluis Heeft periodiek onderhoud nodig In 2013 vindt er weer een grote stremming plaats, wat betekent dat één van de beroepsvaartsluiskolken enkele weken buiten gebruik wordt gesteld Zonder flankerende maatregelen loopt de wachttijd op tot gemiddeld 4 uur, met uitschieters naar 9 à 10 uur Scheepvaartverliesuren Gemiddelde tijdwaardering van ongeveer 0,50 tot 1,00 per ton per dag ; grote spreiding. Kosten voornamelijk voor schippers en verladers Energiekosten De gasolieprijs per 100 liter schommelt sinds 2006 tussen de 50 en 85 euro Met 5 liter per ton kan circa 500 km worden gevaren Aanleiding, uitdaging en idee 5

6 2. Voor wie? Bij deze samenwerking willen wij allen die belang hebben bij het goed functioneren van de sluis betrekken. Uiteraard denken wij daarbij allereerst aan de directe gebruikers van het complex: de schippers, zowel uit de recreatie- als de beroepsvaart als de medewerkers van Rijkswaterstaat die de sluizen bedienen. In het verlengde hiervan gaat het echter ook om de vertegenwoordigers van de gebruikersgroepen, van de betrokken overheden en van uiteenlopende branche- en belangenverenigingen in het bedrijfsleven en in de non-profitsector. 6 Rijkswaterstaat

7 Beveiliging Binnenvaart Binnenvaart Cargadoors Containervaart Expediteurs Havenbelang Havenbelang Innovatie Innovatie Milieubelang Opdrachtgever Recreatievaart Rederijen Schippers Stuwadoors Verladers Verladers Dienst Waterpolitie Unit Zeeuwse Stromen, Hansweert Bureau Voorlichting Binnenvaart, Rotterdam Centraal Bureau voor de Rijn- en Binnenvaart, Rotterdam Vereniging van Rotterdamse Cargadoors, Rotterdam Vereniging van Nederlandse Inland Terminal Operators, Moerdijk VVE, Vereniging van Expediteurs, Rotterdam Havenbedrijf Rotterdam, Rotterdam Nederlandse Vereniging van Binnenhavens, Rotterdam Expertise en Innovatie Centrum Binnenvaart, Rotterdam Stichting Nederland Maritiem Land, Rotterdam ZMf, Zeeuwse Milieufederatie, Goes Rijkswaterstaat Koninklijke Nederlandse Toeristenbond ANWB, Den Haag Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reders, Rotterdam Koninklijke Schuttevaer, Rotterdam Vereniging van Rotterdamse Stuwadoors, Rotterdam EVO, Ondernemersorganisatie voor Logistiek en Transport, Zoetermeer Vereniging voor Expeditie, Logistiek en Goederenbelangen, Antwerpen Voor wie? 7

8 Onze sleutelpersonen De verlader of bevrachter De monteur Tijd is geld Ik begrijp wat er op het spel staat Werkt vaak op kantoor bij een rederij in één van de grotere havens van Rotterdam of Antwerpen Werkt in een commerciële omgeving, waar elke klant, minuut en euro telt Heeft logistiek in de genen: moet zorgen dat goederen binnen de afgesproken tijd hun bestemming bereiken Maakt daartoe sluitende afspraken met leveranciers, schippers en uiteindelijke afnemers Werkt steeds meer planmatig en stuurt daarin de binnenvaart ook aan Werkt bij of in opdracht van een aannemer Heeft de zorg voor het (groot) onderhoud van de sluis Houdt contact met de sluisoperator en verkeersleider Werkt onder tijdsdruk, buiten of in de machinekamer, vaak ín het donker en veelal onder moeilijke omstandigheden Werkt met elektrische installaties en bewegende delen. Mag de veiligheid geen minuut uit het oog verliezen Krijgt van de opdrachtgever steeds meer vrijheid om het werk naar eigen goeddunken in te richten Plant in overleg met de opdrachtgever altijd een zo gunstig mogelijk moment of periode van onderhoud 8 Rijkswaterstaat

9 De schipper of kapitein De sluisoperator De verkeersleider Ik wil weten waar ik aan toe ben vlot en veilig bedienen, daar gaan we voor nautisch advies is onze kracht Vaart voor eigen rekening en verantwoordelijkheid of in opdracht van een rederij Hecht belang aan een snelle doorstroming in verband met laad/los afspraken en verplichte rusttijden Draagt hoe dan ook een forse verantwoordelijkheid: is de baas op het schip, heeft de zorg voor het onderhoud, geeft leiding aan de bemanningsleden Vervoert goederen (containers of producten als zand en grind of olie) of vaart met passagiers Werkt onafhankelijk: bepaalt de route, meert aan, zorgt ervoor dat het laden en lossen goed gaat. Neemt onderweg tal van besluiten die te maken hebben met veilig, verantwoord, zuinig en op tijd varen en manoeuvreren; moet veel improviseren, altijd snel oplossingen kunnen vinden. Wil vroegtijdig geïnformeerd worden over alles wat zijn planning kan beïnvloeden Wil ook optimale informatieverstrekking die helpt de beste route te plannen, inclusief omleiding Kan bij 4 uur stremming al een hele dag vertraging oplopen Is in dienst van Rijkswaterstaat De hoofdtaak: de bedienaar bedient de sluizen Is verantwoordelijk voor het soepel, snel en veilig schutten van zowel pleziervaart als beroepsvaart. Bekijkt of er geen schade is, houdt storingen in de gaten en houdt de sluis schoon. Beschikt over een goed inschattingsvermogen Houdt contact met aannemers op de sluis, ook om wachttijden zoveel mogelijk te beperken Deelt alle beschikbare informatie snel met de schippers; werkt klantgericht Is zich steeds meer bewust van het belang van de corridor Werkt steeds meer op afstand, achter beeldschermen, wat steeds hogere eisen stelt aan zijn beoordelingsvermogen Is in dienst van Rijkswaterstaat Is verantwoordelijk voor een veilige en vlotte doorstroming in een VTS gebied van een vaarweg Beoordeeld verkeerssituatie s en verstrekt verkeersinformatie Overziet een groot verkeersbeeld en geeft indien nodig verkeersaanwijzigen Beschikt over een goed inschattingsvermogen en kan goed communiceren Deelt alle beschikbare informatie snel met de schippers; werkt klantgericht Is zich bewust van het belang van de corridor en scheepvaart-verkeersmanagement Werkt achter beeldschermen met radar, marifoon, IVS en AIS Voor wie? 9

10 3. Besproken maatregelen Tijdelijk de capaciteit vergroten 1. Beroepsvaart door de jachtensluis Deze maatregel is mogelijk op die momenten dat er weinig tot geen vraag is naar schutten voor de pleziervaart. Dit komt vooral voor buiten het recreatieseizoen, wanneer de jachtensluis geregeld volledig beschikbaar is. In het recreatieseizoen is het druk in de voorhavens van de jachtensluis, er ligt dan veel pleziervaart te wachten om geschut te worden. Beroepsvaart door de voorhavens van de jachtensluis laten varen is dan vragen om ongelukken en komt de veiligheid niet ten goede. Bij stremmingen tijdens de zomerperiode of andere drukke vakantieweken is het wel mogelijk om: De beroepsvaart toegang te verlenen tot de jachtensluis na 20:00 uur tot en met 8:00 uur. Handhaving op verblijf van recreatievaart in deze tijdsperiode en van het verbod op overnachting bij de recreatiesluizen is dan van belang. Dit om te voorkomen dat er nog pleziervaart aan de steigers of in de voorhaven overnacht. In overleg te gaan met de belangenverenigingen van recreatievaart en te vragen om in de periode van stremming de jachtensluis geheel te mijden zodat de jachtensluis ingezet kan worden voor de binnenvaart. De jachtensluizen zijn 9 meter breed, met een schutbreedte van 8.6m en tussen de twee stopstrepen precies 75 meter lang. Nu mogen er binnenvaartschepen door tot 67 meter lengte. Een optie is te onderzoeken of het haalbaar is toegang te verlenen voor de andere twee categorieën schepen: Tot 70 meter lengte (bij maximaal 8,7 meter breedte) Tot 75 meter lengte (bij maximaal 8,7 meter breedte) De gemiddelde passeertijd bij een stremming, als de kleine beroepsvaart ook overdag door de jachtensluis geschut kan worden, is een aanzienlijke verbetering: namelijk 129 minuten, s nachts is dit 170 minuten. Dit moet nader onderzocht worden op haalbaarheid, veiligheid en welke effecten er kunnen ontstaan in de voorhavens. 10 Rijkswaterstaat

11 2. Efficiënter schutten Hoewel de sluisbediening in de afgelopen jaren steeds verder is verbeterd, zijn er aanvullende maatregelen te nemen om de efficiency tijdelijk te vergroten. De opties zijn: Meer schepen in de kolk dankzij het verder optimaliseren van de kolkindeling. Uiteraard moeten de veiligheidsvoorschriften wel gerespecteerd blijven. Het nadeel hierbij is dat het veel langer duurt om een sluiskolk te vullen waardoor de schuttijd langer kan worden. Sneller schutten. Tegenover meer schepen in de kolk staat sneller schutten. Anders gezegd: zo snel mogelijk schutten (zelfs als de kolk nog niet vol is) wanneer de wachttijd op naderende schepen te lang dreigt op te lopen. Dit levert een tijdwinst op voor de verwachte stremming. Als er meerdere één- kegelschepen (zie ook 4) in de rij liggen, die schepen zoveel mogelijk gezamenlijk schutten. De sluismeester gebruikt zijn bevoegdheid om eenieder bewust te houden dat een vlotte doorstroming bij een stremming gewenst is. De schipper weet dat als hij in de sluiskolk ligt, het in het voordeel van andere schippers is om het uitvaren zo vlot mogelijk te laten verlopen. 2b Plaatsen van luchtbellenscherm Het plaatsen van een luchtbellenscherm op de bodem van de kolk zou de mogelijke nadelige gevolgen van de lange passeertijd kunnen verhelpen. Deze nieuwe en veelbelovende techniek wordt begin winterperiode 2013 in de jachtensluis getest en moet minimaal een wachttijdbesparing opleveren van 20 minuten. De pilot loopt voordat de recreatievaart weer gaat varen, dus begin Bij positieve resultaten volgt besluitvorming over toepassing in grote kolken medio a Efficiënter de sluis passeren Schepen in de voorhaven al in de juiste volgorde van de kolkplanning klaar leggen De paar minuten voordat een schip geschut kan worden, zorgt de schipper dat hij vrij en klaar ligt om direct de sluiskolk, vlot en veilig in te varen. Besproken maatregelen 11

12 3. Het aanpassen van de onderhoudsperiode Andere mogelijkheden hebben betrekking op de planning van het onderhoud. Optie is: Bij groot onderhoud: het verschuiven van de onderhoudsperiode op de Krammersluizen naar andere maanden van het jaar. Drukke maanden waarin veel recreatievaart is, kunnen worden omzeild. Bij klein onderhoud: het verschuiven van de onderhoudsperiode naar andere dagen in de week. Deelnemers in de Stormsessie zien het klein onderhoud als een reële mogelijkheid om doorgaans drukke dagen van de week (woensdag en donderdag) zoveel mogelijk te vermijden. Het onderbreken van de onderhoudswerkzaamheden om scheepvaart door te laten gaan. Bij een langdurige stremming zouden in de werkplanning momenten kunnen worden opgenomen waarin het onderhoud even wordt stilgelegd om de scheepvaart door de kolk te schutten. Het verkorten van de onderhoudsperiode door ook s nachts te werken. Als aannemers in vol continu dienst gaan werken is het onderhoud sneller klaar, wat de periode van stremming flink kan bekorten. In de afspraken met aannemers moet volgens de deelnemers rekening worden gehouden met het aanpassen van de onderhoudsperiode. Randvoorwaarde is dat de contracten die ruimte ook gaan bieden. Overigens kan de scheepvaart ook hinder ondervinden van het tussentijds verhelpen van storingen of het repareren van schade, kortom van ongepland onderhoud. De kosten voor zowel verladers, schippers als Rijkswaterstaat zijn bij ongeplande hinder beduidend hoger dan bij een geplande onderhoudsperiode. Door een strakke onderhoudsstrategie, dus weten wanneer wat moet worden vervangen of behandeld enz., wordt er gestuurd op minder hinder voor de gebruikers tegen aanvaardbare maatschappelijke kosten. Rijkswaterstaat streeft er naar het aantal ongeplande stremmingen te minimaliseren. Onderhoudsinformatie is te vinden op: 12 Rijkswaterstaat

13 Omvaren 4. Kegelschepen verplicht laten omvaren Wanneer de wachttijd bij de Krammersluizen oploopt is te overwegen de maatregel omvaren toe te passen. Een schip dat brandbare, voor de gezondheid schadelijke of ontplofbare stoffen bevat, voert overdag als waarschuwingssignaal één tot drie blauwe kegels met de punt naar beneden (en s nachts één tot drie blauwe lichten). Voor deze schepen gelden veiligheidshalve de nodige beperkingen. Schepen met één kegel mogen niet samen met schepen waarop zich passagiers bevinden, worden geschut en twee- tot drie kegelschepen moeten zelfs in volledige afzondering worden geschut. Om te voorkomen dat dit soort schepen tijdens stremmingen een te grote druk op de schaarse capaciteit legt, zijn twee opties denkbaar: Alle kegelschepen verplichten tot omvaren via een andere route Óf alleen meer dan één kegelschepen verplichten tot omvaren via een andere route. 5. Geen hoge containervaart voor Antwerpen doorlaten Uniek voor de Krammer is dat schepen met vier of meer lagen containers er doorheen kunnen. Wij kunnen die schepen tijdelijk de toegang tot de Krammer ontzeggen. Met drie lagen containers hebben verladers ook de Kreekrak als alternatief, wat de Krammer zal ontlasten. Daarom is de te overwegen optie tijdens de stremming: Hoge containervaart voor Antwerpen bij de Krammer verbieden. Uiteraard moet de verlader hiervan tijdig op de hoogte zijn gesteld via de stremmingskalender op de website : Schippers kunnen vrijwillig kiezen voor omvaren. Indien de situatie daar dringend om vraagt - wanneer de veiligheid van mensen of objecten bijvoorbeeld in het geding is - kan Rijkswaterstaat schippers verplichten om om te varen. Besproken maatregelen 13

14 6. Vrijwillig omvaren stimuleren Schippers staan altijd voor de keus: zij kunnen blijven wachten of zij kunnen besluiten om om te varen. Tijd is geld en omvaren kost nog eens extra brandstof en belast het milieu meer dan wachten. Loopt de wachttijd op tot meer dan zes uur, dan is omvaren doorgaans de betere optie. De juiste informatie hierover vooraf is dan wel van essentieel belang. Een financiële stimulans tot omvaren is onder bepaalde omstandigheden een optie. Dit kan door middel van een onkostenvergoeding, maar is onder de huidige economische omstandigheden wel moeilijk te realiseren. Rijkswaterstaat kan een adviserende rol spelen bij omvaren. De verantwoordelijkheid daarvoor blijft bij de binnenvaartondernemers liggen. Hiervoor moet de reisinformatie aan de schipper worden verbeterd (zie maatregel 9). Inplannen / Aanmelden 7. Vooraf aanmelden Nu varen schippers zo snel mogelijk naar de sluis en melden zich raai volgens het principe wie het eerst komt, die het eerst maalt. Door te werken met vooraf aanmelden (zoals met slots in de luchtvaart gebeurt), snijdt het mes aan twee kanten. Sluismeesters kunnen eerder kolkindelingen gaan maken met meerdere schutlijsten vooraf. En schippers kunnen hun tempo daarop aanpassen, wat in de praktijk veelal neerkomt op langzamer varen en brandstof besparen. Schippers zullen zich wel aan deze spelregels moeten houden. Dat vraagt om de nodige discipline. Al bij de Volkeraksluis of de sluis Hansweert weten zij vrij precies op welk tijdstip zij bij de Krammer kunnen zijn. Daar moeten zij naam, route en snelheid van het schip doorgeven aan de sluisbediening. Schippers kunnen zij zich ook via mobiel internet, de sms-informatieservice of door de verkeerspost 14 Rijkswaterstaat

15 actueel op de hoogte laten stellen van de actuele wachttijd bij de Krammer. Op zijn beurt kan de sluismeester de schipper de nodige zekerheid verschaffen over het moment van schutten.sluismeesters hebben de autoriteit om schippers hieraan te houden. Wanneer noodzakelijk voor veiligheid en doorstroming kan verbaliserend worden opgetreden. De deelnemers van de stormsessie zijn het hier met elkaar eens: wanneer schippers en bedienaars op deze wijze kunnen werken levert dit voordeel op voor beide partijen. Namelijk een vlotte en veilige doorstroming. Met dit als achtergrond is er de volgende optie: Alle schippers kunnen zich op afstand aanmelden en een toerbeurt aanvragen via marifoonkanaal 22. Idee is om vijf tot zes kolkindelingen vooruit te plannen en schippers hierin inzicht te geven. Die transparante aanmelding verschaft de schipper de nodige gemoedrust, maar ook alle gelegenheid om zijn reisplanning alsnog aan te passen. Zo kan hij besluiten langzamer te varen of bij te lange wachttijd de Krammer te mijden en om te varen. Rijkswaterstaat gaat uiteraard zorgvuldig met de ontvangen gegevens om. Ze worden alleen benut voor deze vorm van verkeersmanagement. Er is alle respect voor de privacy en de verkregen data wordt niet ingezet voor andere doeleneinden of vormen van handhaving. Besproken maatregelen 15

16 8. Reserveren mogelijk maken voor beperkt aantal schepen Ook gedoseerd reserveren is een optie om het aanbod voor de Krammer in goede banen te leiden. De maatregel die dan ook mede overwogen wordt is het mogelijk maken van reserveringen voor een beperkt aantal schepen, bijvoorbeeld één schip per uur. Alleen deze schepen krijgen vooraf een toerbeurt, de andere schepen worden pas bij aankomst bij de Krammer ingedeeld. Indien deze maatregel op veel weerstand of protest stuit, is het mogelijk om reserveren alleen nog toe te staan voor een beperkt aantal schepen in de stille uren. De opties zijn: Ieder uur één plaats Tussen en uur per uur één plaats Tussen en uur per uur één plaats Tussen en uur per uur één plaats Deze werkvorm is al volop in gebruik voor de zeevaart in combinatie met de grote binnenvaart bij de sluis Terneuzen in Zeeland, zie hiervoor de website Informeren 9. Verbeteren van de (reis)informatie aan schippers De overheid is verplicht om zoveel mogelijk informatie te leveren, het is aan de markt om deze informatie aan te vullen en de diverse TomTomachtige applicaties zo te vullen dat ze in brede kring bruikbaar worden. Via diverse systemen (zoals IVS, AIS en LIVRA) wordt nu al informatie verzameld over actuele vaarbewegingen en drukte op rivieren en bij sluizen. Het onsluiten van meer informatie uit bestaande systemen zoals IVS en AIS komt het gebruik van verkeersmanagement ten goede. Ruim 90% van de schepen is uitgerust met AIS. De wetgeving rondom het gebruik van AIS ontwikkelt zich verder evenals de privacy-afspraken (die hetzelfde zijn als voor IVS). De verwachting is dat na 2014 AIS verplicht zal worden gesteld. 16 Rijkswaterstaat

17 Tijdens de STORM-sessies kwam naar boven dat basisinformatie nog niet gemakkelijk toegankelijk is voor schippers. Proeven op dit vlak zijn veelbelovend, maar tot dusver alleen gericht op het uittesten van afzonderlijke middelen (tekstberichten via sms of route-informatiepanelen, marifoon, telefoon en advertenties). Als schippers de middelen al kennen, dan nog is er geen sprake van regulier gebruik, laat staan gewenning. Het ontbreekt al helemaal aan een overkoepelend verkeersmanagement ter ondersteuning van de scheepvaart, zoals in de luchtvaart gebruikelijk is. Denk dan aan bijvoorbeeld drie verkeerscentrales in Nederland. Een voor de hand liggende maatregel die nu wordt overwogen voor de Krammerstremming is de basisinformatie gemakkelijk toegankelijk te maken. Dat kan door te gaan werken met een gerichte en eenvoudig opgezette website en/of met smartphones - speciaal voor de schipper, met alleen informatie over een sluis, met minimale info over de wachttijd, wachtrij en schutindeling, Rijkswaterstaat is als regisseur op dit vlak de aangewezen partij om deze informatie aan te dragen. RWS zal dit zorgvuldig doen, maar moet informatie over wacht- en passagetijden wel onder voorbehoud presenteren om aansprakelijkheid op deze inspanningsverplichting te vermijden. Schippers zullen met de informatie in de hand eerder een andere route kiezen, langzamer gaan varen (kosten- en milieubesparend) of op andere plekken gaan wachten. In een eerder stadium kunnen verladers ook besluiten om het werk anders in te delen, wat weer tot een vermindering van het aantal scheepsbewegingen kan leiden. De te overwegen opties zijn dan ook: Actuele reisinformatie (zoals wacht- en vaartijden) via eenvoudige applications (app s) binnen bereik brengen van alle gebruikers en in relatie daarmee: Planningsinformatie bieden, zoals voorlopige schutmomenten, alternatieve routes met vaartijden, de geschiktheid van routes voor diverse typen schepen. Beter voeden van de bestaande systemen, door schippers zelf. Hiervoor is ook betere afstemming met de informatieleveranciers nodig. Beter gebruik maken van de bestaande systemen en of websites. Gebruik maken van social media (twitter, facebook etc.) Besproken maatregelen 17

18 Verkeersmanagement 10. Schepen gedoseerd doorlaten vanaf Volkerak en Hansweert Om ongewenste ophoping van schepen bij de Krammersluis te voorkomen worden daarnaast de volgende opties overwogen: Schepen vanaf de Volkeraksluis of de sluis Hansweert gedoseerd doorlaten richting de Krammersluis. Dit zal er voor zorgen dat schippers bij andere sluizen gaan aanleggen en voorkomt dat de wachtplaatsen bij de Krammer overvol raken. Plannen op corridorniveau in plaats van op sluisniveau. Dit kan goed in combinatie met vooraf aanmelden (zie 7). Voor de hele corridor Zeeland één verkeersleider aanstellen die betrouwbare informatie kan doorgeven. Voor een ordelijk verloop is het belangrijk dat de wachtrijsystematiek zoveel mogelijk synchroon loopt met de schutsystematiek. Wanneer schepen die de sluis naderen direct de juiste ligplaats kiezen die correspondeert met hun volgnummer in de sluis, dan bevordert dat een soepele en veilige afwikkeling. In de toekomst kan verkeersmanagement er toe leiden dat schippers en verladers adviezen gaan krijgen tot aanpassing van hun vervoersplanning over de hele corridor. Met het advies is het aan de schipper welke keus hij maakt. 18 Rijkswaterstaat

19 Tijdelijk aanpassen van de normering 11. Verruiming van de vaartijden Schepen die vallen onder de Binnenvaartwet moeten de wettelijke arbeids- en rusttijden in acht nemen. Die schepen kunnen worden stilgelegd als de bemanning de voorgeschreven minimaal zes uur nachtrust niet in acht heeft genomen (van uur tot uur). Voor sommige typen schepen geldt zelfs een minimale rusttijd van acht uur (van uur tot uur). Soms zijn er situaties dat een schipper net bij een sluis aankomt of ligt te wachten om te worden geschut. Wanneer de schipper dan buiten de norm valt moet hij met zijn schip blijven liggen voor de sluis, bij een grote stremming is dit niet wenselijk. Handiger zou het zijn dat hij wel door mag varen en geschut wordt en dan direct na de sluis weer afmeert om de rusttijden in acht te nemen. Dit is minder verstorend voor de andere schippers tijdens een grote stremming. Het voorstel van de deelnemers is dan ook dat er ruimte wordt gegeven aan de schipper om dan langer door te varen. Op dit moment bieden de wettelijke kaders nog geen ruimte aan schepen om langer door te varen en/of vroeger uit te varen. Wel ligt er het advies om het voorstel te overwegen. Besproken maatregelen 19

20 20 Rijkswaterstaat 4. Model

21 onderhoudse De sluisoperator isen veiligheidsnormen wetgeving rusttijden A Tijdelijk Maa Externe factoren t Concep Concept Concept de cap aciteit ten vergro A teit vergroten Omvaren Omvaren Concept Concept B Omvaren Maatregelkaart Maatregelkaart art Maatreg B elka B Concept Reserveren Concept Reserveren Maatregelen C Maatregelkaart Maatregelkaart C Concept Concept D Informeren Maatregelkaart E Elders wachten Maatregelkaart Concept Schipper De verkeersleider Sleutelpersonen De monteur De stremming van de Krammersluis kan een aantal weken duren. Als er geen maatregelen worden genomen kunnen de wachttijden oplopen tot 9 á 10 uur. In onderstaand simulatiemodel is te zien hoe elke (mogelijke) maatregel invloed heeft op de ander. Schuif je aan de ene maatregel, dan heeft dat meteen effect op een ander. De vraag is dan ook: welke (combinatie van) maatregel(en) is de beste? Tijdelijk de capaci Tijdelijk de capaciteit vergroten Maatregelkaart Maatregelkaart A aart tregelk Concept F Tijdelijk aanpassen van de normering Maatregelkaart Belangen Model 21 De verlader of bevrachter nachtrust veiligheid ienen geld verd betrouwbaarheid doorstroming

22 Hoe werkt het model? Van maatregelen, via scenario s naar effecten... Elke maatregel heeft zijn effect. De maatregelen die in deze scan genoemd worden zijn lang niet allemaal nieuw. Sommige zijn nog kort geleden getest in een pilot. Dus kunnen we het effect van de afzonderlijke maatregelen al redelijk goed voorspellen. Je kunt maatregelen verplicht stellen of faciliteiten min of meer vrijblijvend aanbieden. Ook daar kennen we de voor- en nadelen van. Waar we nog niet zo veel van weten is hoe de maatregelen zich in de praktijk tot elkaar verhouden als we echt alle invloeden van buitenaf meetellen. Anders gezegd: als de storm opsteekt en we met onze haren in de wind zeilen, kan de koers toch nog gaan afwijken van hoe we het ooit bedoeld hadden. Niet onbelangrijk in dit licht zijn daarom het gedrag en de besluitvorming van alle betrokkenen. Dat inzicht kan Rijkswaterstaat alleen krijgen in samenspraak mét al die betrokkenen. Dat doen wij in onze zo genoemde Storm sessies. Want alleen als wij bij de maatregelen alle invloeden van buitenaf betrekken krijgen wij een realistisch scenario met realistische effecten. Eenmaal geconfronteerd met de uitkomsten van zo n scenario, kunnen wij ook terug redeneren: als wij dit zus nu eens anders doen, wordt de uitkomst zo dan beter? Kortom: samen werken met scenario s om er uiteindelijk ook gezamenlijk een betere uitkomst mee te bereiken. Daar draait het om! en een doortimmerd advies Het traject dat wij hiermee inslaan is innovatief en spannend, maar zeker ook kansrijk. Wij kunnen de gewenste uitkomsten waar het gaat om zo laag mogelijke kosten en belasting voor het milieu en een zo hoog mogelijk niveau van veiligheid, zo dicht mogelijk benaderen. En daarmee een breed gedragen en stevig doortimmerd advies aan Rijkswaterstaat geven over de te nemen maatregelen welke haalbaar zijn met ondersteuning van Koninklijke Schuttevaer, zeg: de schippers. 22 Rijkswaterstaat

23 Sluisbemanning + Kosten verkeersm anagement + kosten overheid gem kosten schade incident <totale wachttijd> Boetes Kosten + vermoeidheidsfactor + Scheep verlies uren kosten + schippers kosten verladers brandstofverbruik vaartijd sluis brandstofverbruik prijs olie Energie kosten brandstofverbruik vaartijd sluis 2 brandstofverbruik wachten CO2 per liter brandstof + + CO2-uit stoot In het schema hierboven zijn alle variabelen zo op een rij gezet dat je de samenhang van het een met het ander goed kunt zien. Aan de linkerzijde alle maatregelen en gedrag die we er in stoppen en rechts de mogelijke uitkomsten. Zo heeft snel of langzaam varen (beïnvloedt door reisinformatie) invloed op brandstofverbruik, dat weer leidt tot kosten voor de schipper en belasting van het milieu. Lang wachten drijft niet alleen de schippers op kosten, maar houdt ook verband met vermoeidheid, hogere veiligheidsrisico s en schadegevallen. Een opeenhoping van schepen voor de sluis vraagt meer toezicht en alertheid van de sluisoperators. En ook dat kost geld. En ga zo maar door Model 23

24 5. Scenario s en effecten We houden rekening met twee scenario s, een voor de korte en een voor de lange termijn. Het korte termijn scenario omvat een pakket aan maatregelen dat zijn diensten zal bewijzen bij de stremming van de Krammersluizen in september Het lange termijn scenario omvat besluiten en maatregelen die in de jaren 2014 en later van nut zullen zijn. Scenario september 2013 De kern van het korte termijn scenario is dat wij nog in 2013 een begin willen maken met een vorm van verkeersmanagement te water, door gebruik te maken van de komende stremming. Wij doen dit op de gehele corridor waarin de Krammersluis een centrale schakel vormt. Met verkeersmanagement willen wij zowel de vraag naar, als het aanbod van de sluiscapaciteit naar tijd en plaats beter afstemmen, zodat het scheepvaartsysteem hier als geheel beter van gaat functioneren. Onze bedoeling en onze verwachting is dat dit ook effect gaat sorteren. Daarbij realiseren wij ons dat verkeersmanagement meer is dan alleen een aanbod van technische faciliteiten. Het gaat er vooral ook om hoe de gebruikers hier hun gedrag (zoals routekeuze, reistijdstip, vaargedrag) op gaan aanpassen. Wij gaan er dus vanuit dat schippers de verkeersinformatie ook echt zullen gaan gebruiken voor handige keuzes. Tijdens de STORM-sessie zijn diverse mogelijkheden van verkeersmanagement op de corridor aan bod gekomen. Het is mogelijk om de jachtensluis te gebruiken. Verder is het goed mogelijk om het toerbeurtsysteem tijdelijk in te ruilen voor een reserveringssysteem met aanmelding vooraf. Zelfs een bescheiden vorm van verkeersmanagement te water heeft al een fors effect. Gedurende de twee weken durende stremming zal de gemiddelde wachttijd van de schepen met één tot twee uur kunnen worden bekort. Bij een gemiddelde van 3000 passerende schepen in twee weken, levert dit alleen al aan scheepvaartverliesuren een besparing op van minimaal 1 miljoen euro (bij een halve dag vertraging en bij een tonnage van 3,75 ton x 0,50 per ton per dag). Daarbij komt nog een aanzienlijke brandstof- en milieubesparing 24 Rijkswaterstaat

25 wanneer schepen in rustiger tempo naar hun gereserveerde plekken varen, in plaats van zo snel mogelijk de eerstvolgende toerbeurt proberen te halen. Een paar kilometer langzamer varen levert immers al gauw zo n honderd liter aan brandstofbesparing per uur op. En dus ook een lagere CO2-uitstoot. Er valt voor schepen financieel voordeel te halen uit verkeersmanagement en het beter plannen van de verplichte rusttijden. Verkeersmanagement vraagt wel om investeringen. Bestaande informatiemiddelen moeten breed beschikbaar worden gesteld en mogelijk worden doorontwikkeld. Dat is niet goedkoop en vraagt goed financieel beleid en onderzoek naar de mogelijkheden. Afspraken over het gebruik van de middelen en handhaving van die afspraken zijn dan ook van groot belang. Maar ook adequate voorlichting, training en instructie aan schippers, sluispersoneel en medewerkers op de verkeersposten. Bij verkeersmanagement wordt precies duidelijk welke schepen zich waar bevinden, wat consequenties heeft voor het waarborgen van privacy. Rekening moet worden gehouden met weerstand, bijvoorbeeld met dubbelrollen van Rijkswaterstaat (als informant én controleur). De bestaande angst voor handhaving en bijbehorende boetes, moet worden weggenomen. Mogelijk is een tijdelijke gedeeltelijke ontheffing van de vaartijdenwet nodig. Zo moet voorkomen worden dat schippers boetes krijgen opgelegd wanneer zij gevolg geven aan vaaradviezen, bijvoorbeeld om nog even door te varen als dat een betere doorstroming kan bevorderen. Lange termijn scenario Sommige maatregelen vragen een langere doorlooptijd. Zo blijkt het wel degelijk mogelijk om efficiënter te schutten door luchtbellenschermen toe te passen bij de zout/zoetwaterscheiding in de Krammersluis. Potentieel is er hier een tijdwinst bij het schutten te behalen, zodat je meer schepen per uur kunt doorlaten. Voor de introductie van de schermen in de grote kolken is het echter wachten op de resultaten van de pilot die in 2013/2014 in de jachtensluis wordt uitgevoerd. Scenario s en effecten 25

26 6. Bevindingen en conclusie Winst van de STORM-sessie is dat er brede overeenstemming bij de deelnemers blijkt te zijn om een vorm van verkeersmanagement bij een stremming toe te passen. Dit wordt ook als reële mogelijkheid gezien, mits hier tijdig mee begonnen wordt. De baten liggen vooral bij de scheepvaart, de kosten vooral bij Rijkswaterstaat. Voorwaarde is wel dat alle partijen hier met volle inzet aan willen meewerken. De inmiddels opgerichte projectgroep boekt goede resultaten en werkt hard aan de invoering van (mogelijke) maatregelen.

27 Randvoorwaarden Randvoorwaarde voor invoering is deelname van de scheepvaart aan de nieuwe werkwijze. Bij een lage participatiegraad zullen de baten niet op wegen tegen de kosten. Deelname betekent onder meer dat schepen zich aanmelden bij de speciaal hiervoor ingerichte website en zich ook gaan houden aan de afspraken die gelden gedurende de gehele stremming. De participatiegraad kan worden vergroot door tijdige communicatie aan alle partijen. Het zal ook wenselijk zijn om alle betrokkenen bij het verkeersmanagement voldoende te trainen in het gebruik. En ten slotte dient de stremming inclusief alle genomen maatregelen goed te worden geëvalueerd. Na de pilot zal uitvoerig geëvalueerd worden met de projectgroep, deelnemers aan de STORM-sessie en andere belangrijke betrokkenen. Doel is om met de opgedane ervaringen een stap vooruit te zetten in het verkeersmanagement, zodat bij toekomstige stremmingen iedereen profiteert van zo vlot en veilig mogelijk scheepvaartverkeer. Aanpak en planning Dit alles vraagt om een structurele aanpak. Stap één was dan ook het inrichten van een projectorganisatie en het opstellen van een plan van aanpak. Na de STORM-sessies kan de projectorganisatie samen met de leiding van alle betrokken sluizen keuzes gaan maken voor maatregelen en die vervolgens voorleggen aan het management van Rijkswaterstaat. Er is ruimte beschikbaar voor oefensessies en bijstelling van maatregelen waar nodig. Tijdens de proef in september 2013 rekenen wij op de deelname van alle betrokkenen bij de uitvoering van de maatregelen die hinder bij de tijdelijke stremming van de Krammersluizen zoveel mogelijk gaan beperken. Bevindingen en conclusie 27

28 7. Vervolg De projectgroep bestaande uit Rijkswaterstaat en Koninklijke Schuttevaer heeft de bevindingen van de STORM-sessies in ontvangst genomen en (mede) op basis hiervan een projectplan opgesteld. Mogelijke Maatregelen Vanuit de opgerichte projectgroep zijn voor de volgende fase van het project onderstaande maatregelen voorgesteld; maatregelen die daadwerkelijk worden uitgevoerd tijdens de pilot én maatregelen die verder onderzocht moeten worden. (zie ook hoofdstuk Besproken maatregelen, vanaf pag.10): 2. Maatregelen te bepalen tijdens de stremming omvaren twee kegelschepen toelaten 3. maatregelen om nader te onderzoeken jachtensluis voor 70 meter inzetten 1. Maatregelen om de proef te starten schippers informeren over wachttijden en schutinformatie bedienaars maken vooraf meer aanbod- en schutlijsten om schippers goed te kunnen informeren de jachtensluis wordt ingezet voor 67 meter schippers staan voor de proef achter het gebruik van AIS door Rijkswaterstaat de werkwijze is tijdens de stremming aangepast voor bedienaars en schippers en beiden staan hierachter 28 Rijkswaterstaat

29 Colofon Deze uitgave is een samenwerking tussen Rijkswaterstaat en Koninklijke Schutteaer Voor de kennisinbreng van mogelijke maatregelen willen wij de volgende personen bedanken: Ben Sinke, Lisette Booij, Rinus van der Jagt, Jos Leijten, J. Geluk, Maira van Helvoirt, Nienke Bagchus, Dineke van der Burg, Arie van Haren, Wim Verwijs, Bastiaan Gilde, Rosalinde van Dort, Hans Visser, Lea Kuiters, Dennis Paauwe, Laurens Timmer, Kees Schefferlie, Andries Westerik, Anton Huurman, Daan Roelse, Jeffry van Gils, Peter Huis in t Veld

30 Dit is een uitgave van Rijkswaterstaat Kijk voor meer informatie op of bel (ma t/m zo uur, gratis) juli 2013