Multidisciplinaire benadering van veilige mobiliteit bij ouderen. Themadag Bijzondere Weggebruiker Dr. Mark Lutin 19 december 2016

Transcriptie

1 Multidisciplinaire benadering van veilige mobiliteit bij ouderen Themadag Bijzondere Weggebruiker Dr. Mark Lutin 19 december 2016

2 Autorijden : een universeel toegankelijke vaardigheid

3 Autorijden : een universeel toegankelijke vaardigheid - Mobiliteit van ouderen neemt toe. - Andere activiteits -en mobiliteitskenmerken van de nieuwe generatie ouderen. - Autobezit wordt steeds meer evident ook op hogere leeftijd. - De andere levensstijl die zich nu aankondigt verondersteld ook veel meer verkeersdeelname. - mannelijke 75-plussers : een verdubbeling van het aantal km. - vrouwelijke 75-plussers verviervoudigt het aantal km bijna t.o.v Behoud van mobiliteit is ook op hogere leeftijd een vorm van levenskwaliteit. - Verlies aan mobiliteit = risico voor opname in een WZC. - Verlies aan mobiliteit => isolement => verhoogd de kans op een depressief beeld op hogere leeftijd. toename van mobiliteit bij ouderen : niet zonder risico

4 Toename van mobiliteit bij ouderen : niet zonder risico Ouderen zijn een zeer heterogene groep. Gemeenschappelijk kenmerken (+/-) - leeftijdgebonden veranderingen (aanvang ernst) - in fysieke vaardigheden - cognitieve vaardigheden - verhoogde kans op aandoeningen - verlies aan rijvaardigheid door verminderde rij-ervaring

5 Risico op ernstig ongeval

6 Risico op een ongeval - curve jongeren- curve ouderen : spiegelbeeld - frontale cortex : nog in ontplooiing tot 24 jaar : ouderen : regio gevoelig aan veroudering - frontale cortex : executieve functie : inhibitie (filteren van informatie) - gebrek aan rijvaardigheid door onvoldoende afgelegde km (< 3000 km.)

7 Risico op een ongeval - ouderen meer door fouten jongeren meer door overtreding, - ouderen vaker op kruispunten waardoor meer voertuigen betrokken zijn

8 Risico op een ongeval bij leeftijdsgebonden veranderingen. maatschappij alert voor 2 risico factoren snelheid en alcohol + onervaren jonge chauffeurs = 1/3 van de ongevallen - Minder bezorgdheid naar rijveiligheid van senioren. - leeftijd op zich goede basis om rijveiligheid zomaar in vraag te stellen (screening volgens leeftijd)

9

10

11 Beeld over de oudere bestuurder in onze maatschappij = fout Ouderen rijden veilig dankzij compensatie mechanismen : - trager rijden - alleen rijden op bekende wegen - vermijden van drukke verkeerssituaties - rekening houden met weersomstandigheden, niet s nachts rijden

12 Terminologie Rijgeschiktheid : medische beslissing - klinisch onderzoek - medische voorgeschiedenis - medische problemen - medicatie gebruik - rekening houdend met bijlage 6 van het KB maart per aandoening kan de geldigheidsduur verschillen

13 Terminologie Rijvaardigheid : - vaardigheid, skill - kan getest worden op de weg in een rijsimulator - kan je aanleren, onderhouden, verlenen - kan je trainen

14 Terminologie Rijbevoegdheid : - verstrekt door de bevoegde instanties - bevoegdheid om na het halen van het rijbewijs een motorvoertuig te besturen - België vanaf 18 jaar, VS vanaf 16 jaar. - rijden zonder rijbevoegdheid is een misdrijf - sommige overtredingen => ontzegging van rijbevoegdheid (rijverbod) - vaak in kader van overdreven snelheid - alcoholincident 220ug/l of 0.5mg/l - paar uur of langer - procureur des Konings vooruitlopend op de strafzitting - herstelonderzoek : medisch/psychologisch

15 Terminologie Rijveiligheid: - kan in vraag gesteld worden (bezorgdheid) -door de bestuurder zelf - door de omgeving familie - vermoeden vanaf < km/jaar. - is de som van rijgeschiktheid- én rijvaardigheid

16 Probleem voor de arts! De gouden standaard? 16

17 Wat zegt de wet? - KB van 1 december 1975 art 8.3 : elke bestuurder moet in staat zijn te besturen en de vereiste lichaamsgeschiktheid en de nodige kennis en vaardigheid te bezitten; Hij moet steeds in staat zijn alle nodige rijbewegingen uit te voeren en voortdurend zijn voertuig of zijn dieren in de hand te houden. - Bijlage 6 KB 23 maart 1998 minimumnormen : ook als die het gevolg zijn van verouderingsproces - KB 13 maart 1998 : arts : - meldingsplicht t.o.v. zijn patiënt. - aansprakelijkheid van de arts - patiënt niet akkoord met rijstop => verwijzing naar CARA - arts kan de Procureur des Konings inlichten (orde : noodsituatie)

18 Bijlage 6 van KB van 23 maart aandoeningen die aanleiding geven tot vragen ivm rijgeschiktheid - 12 items : - neurologische aandoeningen - geestelijke aandoeningen - epilepsie - pathologische somnolentie en narcolepsie - aandoeningen van hart en bloedvaten - diabetes mellitus - normen wat betreft de visuele functie - aandoeningen van het gehoor en vestibulair orgaan - normen betreffende alcohol, psychotrofe stoffen en geneesmiddelen - nier- en leverlijden - implantaten KB bijlage 6 geestelijke aandoening? - geen normen ivm leeftijdsgebonden veranderingen. - geen normen ivm cognitieve achteruitgang.

19 Risico op een ongeval op hogere leeftijd: hoe inschatten? - geen enkele test - MMS =geheugentest = slechte parameter - via partner : onbetrouwbaar - recente ongevallen of blikschade : relevant - aantal afgelegde km : < km : rijvaardigheid? Rond de kerk - vroeger beroep : taxichauffeur

20 Studie : beoordelen van de rijvaardigheid 136 deelnemers 102 man, 34 vrouw Gemiddelde Leeftijd 79 jaar (70-92) Gemiddelde Rijervaring: 55 jaar Geslaagd: 65% Geslaagd onder voorwaarden: 19% Gezakt: 16% 20

21 Beoordelen van de rijvaardigheid 21

22 Cognitieve vaardigheden met correlatie naar rijvaardigheid (rit/simulator) 5 testen : 1. Geheugentest : MMS en kloktekentest 2. Kennis van het verkeersreglement 3. Aandachttesten : UVOF - selectieve aandacht - verdeelde aandacht 4. Reactiesnelheid 5. Leervermogen

23 Risico op een ongeval : hoe inschatten? - voor een betere inschatting van rijveiligheid moet rijgeschiktheid én rijvaardigheidsonderzoek gecombineerd worden

24 Samen Veilig Mobiel Centrum voor Rijvaardigheid Samen Veilig Mobiel advies, begeleiding en training 24

25 Samen Veilig Mobiel Laagdrempelig centrum voor advies na GLOBALE evaluatie Centrum voor Rijvaardigheid Eerste lijn : huisarts Patiënten Bekommerde ouderen Bekommerde familie (hulp in bespreekbaar maken) Deelspecialisten : endocrino, nefr, cardiol, neuro Advies houdt geen uitspraak in met betrekking tot de rijbevoegdheid. 25

26 Samen Veilig Mobiel 3 mogelijke adviezen : Centrum voor Rijvaardigheid 1. Ga zo door! aanmoediging om zo verder te rijden en rijvaardigheid te onderhouden 2. Let op! identificatie van knel- of verbeterpunten mogelijkheid tot het volgen van training 3. Stop! Belangrijke problemen met rijgeschiktheid en/of rijvaardigheid. 26

27 Samen Veilig Mobiel Belangrijkste knelpunten : Centrum voor Rijvaardigheid 1. Kijkgedrag : scannend kijkgedrag : spiegelgebruik (rechter zijspiegel) 2. Hazard perception : potentieel gevaarlijke toestanden als dusdanig herkennen (anticiperend gedrag) 3. Snelheid : te traag, te snel, niet constant 4. Voertuigbeheersing : 27

28 Samen Veilig Mobiel Trainingsmogelijkheden Centrum voor (in Rijvaardigheid onderzoeksfase): 1. Kijkgedrag : training in de rijsimulator 2. Hazard pereception : via computer Leervermogen moet aanwezig zijn 28

29 Samen Veilig Mobiel Advies tot stoppen met rijden: Hoe nu verder? Op zoek Centrum naar vervoersalternatieven: voor Rijvaardigheid advies en begeleiding In samenwerking met MAV (Mobiliteitscentrale Aangepast Vervoer) & Dienstverlener Enter vzw Focus op behoud van zelfstandige mobiliteit 29

30 Samen Veilig Mobiel Wie komt in aanmerking voor een globale evaluatie van rijveiligheid? Centrum voor Rijvaardigheid Bij vermoeden van verminderde rijveiligheid? - recent ongeval, blikschade - cognitieve achteruitgang (recent diagnose MCI/Alzh - < km/jaar - Niet op basis van leeftijd alleen! 30

31 Samen Veilig Mobiel Wat is onze relatie met BIVV/CARA? Centrum voor Rijvaardigheid Hebben actief deelgenomen aan de studie met vergelijking assessment in rijsimulator t.o.v. rit op de weg. : ontwikkeld door Imob en BIVV Samenwerking in geval van simulatorziekte. 31

32 Samen Veilig Mobiel Wat is onze relatie met BIVV/CARA? CARA Samen Veilig Mobiel Globale evaluatie Beperkte functionele testbatterij Checklist 32

33 Samen Veilig Mobiel Centrum voor Rijvaardigheid 33

34

35

36 Verwerking van de vragenlijst

37 37

38 38