COMMISSIE 0 Water (6 mei 2013)

Transcriptie

1 DATUM VERGADERING 23 ITieİ 2013 COMMISSIE 0 Water (6 mei 2013) BIJLAGE(N) 1 į AGENDAPUNTNUMMER Q ļ AAN DE VERENIGDE VERGADERING B INGEKOMEN STUKKEN: NOTITIE INZAKE DEMONSTRATIEPROJECT KOUDE ANAMMOX (CENIRELTA) 1. Ingekomen stuk over: Demonstratieproject koude Anammox (CENIRELTA) 2. Rubriek 0 A. Voor kennisgeving aannemen D B. D C. D D. Behandelen bij het desbetreffende punt van de agenda In handen stellen van het college voor het uitbrengen van een voorstel In handen stellen van het college ter afdoening 3. Motivering Om rwzi Dokhaven toekomstbestendig te maken in relatie tot mogelijk scherpere lozingseisen en verlaging van het energieverbruik in de toekomst, moet er ingezet worden op onderzoek naar een efficiëntere stikstofverwijdering op rwzi Dokhaven, tegen redelijke maatschappelijke kosten. Vanwege de ondergrondse ligging en zeer beperkte uitbreidingsruimte op Dokhaven zijn de kosten voor een conventionele uitbreiding zeer hoog in vergelijking met andere zuiveringen en daarmee economisch niet verantwoord. Ook met betrekking tot duurzaamheid scoort een conventionele aanpak slecht door een hoog energieverbruik en dosering van chemicaliën. Om te voorkómen dat we in de toekomst geconfronteerd worden met hoge zuiveringskosten op Dokhaven, zal er nu al op zoek moeten worden gegaan naar een innovatieve oplossing. Het toepassen van Anammox in de hoofdstroom van een zuivering vormt vooralsnog de enige mogelijkheid om de stikstofconcentratie in het effluent van Dokhaven beneden de huidige gebiedsnorm te brengen, tegen de laagste maatschappelijke lasten. Het koude Anammox proces in de hoofdstroom kan daarnaast ook bijdragen aan het realiseren van een energieneutrale of zelfs energieproducerende afvalwaterzuivering ("de Energiefabriek"). Het doel van het project is demonstreren dat de Anammox technologie niet alleen goed stikstof verwijdert uit afvalwater maar dat ook op meer kosteneffectieve wijze doet dan bestaande technologieën. Een grondige economische analyse maakt daarom deel uit van het project. Het slagen van het demonstratieproject op Dokhaven zal niet alleen een revolutie binnen de afvalwaterwereld betekenen, maar ook een oplossing zijn voor

2 DATUM VERGADERING 23 mei 2013 PAGINA 2 ONDERWERP de uitdaging met betrekking tot de effluentkwaliteit van rwzi Dokhaven. Voor het demonstratieproject is een Life+ subsidie verleend. secretaris-directeur dijkgraaf, drs. A.A. van Vliet. ing. J.M. Geluk Bijlagen (1) Notitie Demonstratieproject Anammox Life-i-

3 DATUM VERGADERING 23 mei 2013 DATUM BEHANDELING IN D&H 12 1X BIJLAGE(N) AGENDAPUNTNUMMER commisste 0 Water (6 mei 2013) AAN DE VERENIGDE VERGADERING DEMONSTRATIEPROJECT KOUDE ANAMMOX LI FE 4- ( CENIRELTA ) 1. Aanleiding Op 12 maart 2013 heeft het college besloten om gebruik te maken van de toegekende Europese L\fe+ subsidie voor de doorontwikkeling van het koude anammoxproces voor de rwzi Dokhaven. Met dit besluit zal een aanvang worden genomen met een 3-jarig demonstratietraject waarin de technologische en economische haalbaarheid van dit proces zal moeten worden aangetoond. Deze notitie is bedoeld om u te informeren over de voorgeschiedenis en achtergronden van dit project. 2. Motivering Voorgeschiedenis Op 3 november 2009 heeft het college van D&H ingestemd met het onderzoek naar de ontwikkeling van het koude Anammox proces. Samen met projectpartners Paques BV, TU Delft en de Radboud Universiteit Nijmegen is, met subsidie van Agentschap NL en STOWA, een pilotproject gestart op de rwzi Dokhaven. Het doel van dit onderzoek was het ontwikkelen en op praktijkschaal onderzoeken van de mogelijkheden van vergaande stikstofverwijdering gebaseerd op het Anammox proces in de hoofdstroom van een AB-proces zoals aanwezig op rwzi Dokhaven. Parallel aan het pilotonderzoek op Dokhaven heeft fundamenteel onderzoek bij de universiteiten plaatsgevonden. Dit pilotonderzoek is op 31 oktober 2012 afgerond. De resultaten van dit praktijkonderzoek en het fundamentele onderzoek bij de universiteiten bieden nu voldoende vertrouwen om een volgende stap te zetten. Subsidieaan vraag vervolg project Vooruitlopend op de resultaten van het genoemde onderzoek is in 2011 al een Europese LIFE+ subsidie-aanvraag opgesteld en is uitgegaan van een vervolgtraject. Daarbij is tevens besloten dat op een later moment een go/no-go besluit zou vallen over het daadwerkelijk door laten gaan van dit vervolgproject. Op het moment van aanvragen was namelijk nog onvoldoende informatie bekend over de resultaten van het lopende KRW project Anammox. Deze subsidie-aanvraag is samen met de projectpartners STOWA en Paques BV opgesteld en in de zomer van 2012 toegekend. Op 25 september 2012 is de door WSHD en de Europese Commissie ondertekende 'Grant Agreement' ontvangen. Deze Life-t- subsidie loopt tot en met december Demonstratieproject CENIRELTA CENIRELTA staat voor 'Cost-Effective Nitrogen REmoval from wastewater by Low Temperature Anammox'. Het doel van het project is demonstreren dat de Anammox technologie niet alleen goed stikstof verwijdert uit afvalwater maar dat ook op meer kosteneffectieve wijze doet dan bestaande technologieën. Een grondige economische analyse maakt dan ook deel uit van het project. De resultaten van het demonstratieproject moeten worden gedeeld met

4 DATUM VERGADERING 23 mei 2013 ONDERWERP Demonstratïeprojeet Anammox Life-ibelanghebbenden in de internationale gemeenschap (vooral de EU). Het project voeren we samen met Paques BV en STOWA uit, waarbij Technische Universiteit Delft en Radboud Universiteit Nijmegen, gezien hun expertise, door WSHD zullen worden ingehuurd. Belang van het project voor WSHD De rwzi Dokhaven, in bedrijf sinds 1987, is de grootste zuivering van het. Ongeveer 30 o Zo van het afvalwater van WSHD wordt op Dokhaven gezuiverd. De stikstofverwijdering op rwzi Dokhaven blijft echter structureel achter bij het rendement dat algemeen gangbaar is voor zuiveringen. Dit komt doordat de zuivering (een AB proces) destijds niet ontworpen is voor verregaande stikstofverwijdering. Het tekort aan stikstofverwijdering op de rwzi Dokhaven wordt momenteel gecompenseerd op de andere 21 zuiveringsinstallaties van het. Hiermee voldoet WSHD aan het door de Rijksoverheid opgelegde gebiedsrendement van minimaal 75 0 Zo voor stikstofverwijdering. Om rwzi Dokhaven toekomstbestendig te maken in relatie tot mogelijk scherpere lozingseisen in de toekomst, moet er ingezet worden op onderzoek naar een efficiëntere stikstofverwijdering op rwzi Dokhaven, tegen redelijke maatschappelijke kosten. Vanwege de ondergrondse ligging en zeer beperkte uitbreidingsruimte op Dokhaven zijn de kosten voor een conventionele uitbreiding zeer hoog in vergelijking met andere zuiveringen en daarmee economisch niet verantwoord. Ook met betrekking tot duurzaamheid scoort een conventionele aanpak slecht door een hoog energieverbruik en dosering van chemicaliën. Om te voorkómen dat we in de toekomst geconfronteerd worden met hoge zuiveringskosten op Dokhaven, zal er nu al op zoek moeten worden gegaan naar een innovatieve oplossing. Het toepassen van Anammox in de hoofdstroom van een zuivering vormt vooralsnog de enige haalbare mogelijkheid om de stikstofconcentratie in het effluent van Dokhaven beneden de huidige gebiedsnorm te brengen, tegen de laagste maatschappelijke lasten. Het koude Anammox proces in de hoofdstroom kan daarnaast ook bijdragen aan het realiseren van een energieneutrale of zelfs energieproducerende afvalwaterzuivering ("de Energiefabriek"). Enerzijds wordt er namelijk op energie bespaard, omdat het zuiveringsproces minder zuurstof behoeft, anderzijds wordt er aan de voorkant van de rwzi meer organische stof afgevangen en dus meer biogas geproduceerd. Als zodanig kan dit nieuwe zuiveringsconcept in belangrijke mate bijdragen aan duurzaamheids- en energiedoelstellingen, zoals MJA-3 en het Klimaatakkoord tussen Unie en Rijk. Belang voor de marktsector Water Binnen de (huishoudelijke) afvalwaterwereld kennen we de Anammox bacterie vooral van deelstroombehandelingen binnen de slibverwerking. Daar gedijen de zeer langzaam groeiende bacteriën uitstekend bij de warme temperaturen (ca C) en hoge stikstofconcentraties. Dit proces is enkele jaren geleden ontwikkeld bij het slibverwerkingsbedrijf Sluisjesdijk en wordt momenteel wereldwijd toegepast. Een zuiveringsconcept met Anammox in de hoofdstroom vormt nu een belangrijke uitdaging dat, bij bewezen succes, als een doorbraaktechnologie mag worden gekarakteriseerd. Het is een nieuwe innovatie binnen de afvalwaterwereld waarvan de haalbaarheid momenteel op meerdere plekken in de wereld onderzocht wordt, waaronder de VS, Zweden en Oostenrijk. De belangrijkste uitdagingen waar alle onderzoekspartijen voor staan is het laten groeien van een Anammox populatie onder relatief lage temperaturen (10-15 o C) en lage stikstofconcentraties. Het slagen van het demonstratieproject op Dokhaven zal niet alleen een revolutie binnen de afvalwaterwereld betekenen, maar ook een belangrijk exportproduct opleveren.

5 DATUM VERGADERING 23 ľĩiei 2013 ONDERWERP Demonstratieproject Anammox Life-i- Behaalde resultaten pilotonderzoek koude Anammox Binnen het inmiddels afgeronde KRW onderzoek is in het laboratorium aangetoond dat de Anammox bacterie in staat is om bij lage temperaturen (tot 9 Q C) en relatief lage stikstofconcentraties te groeien en ammonium in het afvalwater om te zetten naar stikstofgas. Waar de Anammox bacterie bij hoge temperatuur (ca. 35 graden) een stikstofverwijderingsrendement heeft van ca o is dit bij temperaturen rond de 10 graden nog ca Zo. Bij beide universiteiten zijn het proces en de activiteiten stabiel. Met het pilot onderzoek op Dokhaven is aangetoond dat de Anammox bacteriën snel adapteren aan lage temperaturen en lage stikstofconcentraties van het afvalwater. De Anammox bacteriën zijn in staat om onder praktijkomstandigheden te groeien en zich door korrelvorming te handhaven in de reactoren. De Anammoxactiviteit heeft zich gedurende het onderzoek positief ontwikkeld. Een verdergaande toename van deze activiteit is afhankelijk van een goede symbiose met bepaalde bacteriën onder gelijktijdige uitsluiting van bacteriën die het Anammox-proces verstoren. Een belangrijk aandachtspunt is het vinden van de juiste procescondities om sturing te geven aan dit proces. Tegen het eind van 2012 was er een duidelijke stijgende lijn te zien met betrekking tot de stikstofomzettìngen door Anammox. Samenvattend bieden de resultaten van zowel het fundamentele onderzoek bij de universiteiten en het praktijkonderzoek op Dokhaven voldoende vertrouwen om het demonstratietraject met LIFE+ subsidie in te gaan. 3. Risico's Het in de Life-i- aanvraag opgegeven tijdschema ging uit van een projectstart per 1 juli Pas eind september 2012 is de subsidie toegekend, 3 maanden na de geplande startdatum van het project. Na goedkeuring van het Projectmandaat op 15 oktober 2012 zijn de afgelopen maanden gebruikt om duidelijkheid te krijgen over de precieze impact, invulling en kosten van het project. De aangegeven einddatum blijft echter de deadline voor de subsidie-verstrekking. De Life-i- subsidie wordt pas achteraf, door goedkeuring van het in te dienen 'Final Report', definitief toegekend. Tot slot heeft het project een innovatief karakter waarvan de uitkomst op voorhand onzeker is. 4. Gevolgen a. Financieel: WSHD heeft de LifeH- subsidie samen met Paques en STOWA aangevraagd, waarbij WSHD de rol van penvoerder op zich heeft genomen. De totale kosten voor het demonstratieproject worden geraamd op C ,» waarvan C ^ door de EU subsidie wordt vergoed. De kosten van het project zijn als volgt over de partners verdeeld: Kosten en baten WSHD STOWA Paques Totaal Kosten Subsidie EU Subsidie STOWA Totaal C C C C De kosten van het project zijn in de begroting 2013 en de daarop volgende jaarschijven (tot en met 2015) opgenomen.

6 DATUM VERGADERING ONDERWERP 23 mei 2013 Demonstratieproject Anammox Life-ib. Projectaanpak Het project wordt uitgevoerd middels de, bij WSHD gebruikelijke, PRINCE2 projectmanagement-systematiek. Hiertoe is een driekoppige stuurgroep samengesteld waarin ook de projectpartners zijn opgenomen. WSHD neemt de rol van opdrachtgever op zich. Ook levert WSHD de projectmanager voor de aansturing van het projectteam. Als eis vanuit de Life-H subsidie geldt dat gedurende de looptijd van het project een breed projectteam beschikbaar moet zijn. Dit projectteam is inmiddels samengesteld. c. Juridisch: Er is een samenwerkingsovereenkomst tussen de projectpartners afgesloten waarin zaken als patentrechten en geheimhouding geregeld worden. Wanneer de Nederlandse pen de resultaten van het project full-scale willen toepassen, zullen door Paques geen royalties in rekening worden gebracht. d. Duurzaamheid: Het gebruik van Anammox in de hoofdstroom van Dokhaven heeft, naast een betere stikstofverwijdering, nog een aantal voordelen: «Een flinke energiereductie van de zuivering. Dit is van groot belang om in de toekomst te kunnen voldoen aan afspraken in het kader van MJA3, Klimaatakkoord en het gezamenlijke initiatief van vijftien pen "de Energiefabriek". «Naar verwachting lagere broeikasgas emissies;» Compacte bouw (en daardoor minder materiaalgebruik en lagere bouwkosten). e. Communicatief: LIFE+ stelt hoge eisen aan de externe communicatie. Een LIFE+ project heeft als doel de voordelen van een bepaalde technologie of een proces te demonstreren in heel Europa. Door STOWA, WSHD en Paques BV is een communicatieplan opgesteld waarin de aanpak m.b.t. verspreiding van kennis en ervaring (bijv. d.m.v. een website en congressen) is beschreven. Inmiddels is bij rwzi Dokhaven een informatiebord geplaatst met informatie over dit L\fe+ project. g. Wijze van publiceren: 0 Niet van toepassing D Intranet D Internet ū Terinzagelegging D Pers I