Foppe de Haan senior- coach bij Heerenveen Jong Oranje Lesgeven is topsport

Transcriptie

1 Ik ben Foppe de Haan, 69 jaar oud. Op dit moment ben ik senior- coach bij Heerenveen. In het verleden was ik hier bijna 20 jaar lang trainer. Ook ben ik coach geweest van Jong Oranje, Ajax Cape Town en tuvalu. Daarvoor heb ik in het onderwijs gewerkt op het CIOS, hier in Heerenveen, en op een basisschool in Enschede. Lesgeven is topsport

2 de coach hoort niet vooraan te staan, maar is wel de grote dirigent achter het team Van Heerenveen, tot dan toe een echte eerste divisieclub, maakte u een subtopper in de eredivisie en bereikte u twee keer de bekerfinale. In 2007 werd u met Jong Oranje Europees kampioen en later gekozen tot coach van het jaar. Waar bent u het meest trots op als trainer? Ik ben trots op mijn hele oeuvre, maar wat er voor mij het meest uitspringt, is de 2e plek in de Eredivisie met Heerenveen en daarmee het behalen van de Champions League in Dit deden we met een echt team, dat toentertijd een miljoen gulden had gekost. Dat was in verhouding tot Ajax, FC Twente en PSV bijna helemaal niks, dus dat was een fantastische prestatie. Wat is de rol van een coach in zo n geval? Als het gaat om presteren, verdienen de spelers alle credits. Ik vind dat de coach niet vooraan hoort te staan, maar de coach is wel de grote dirigent achter het team. Hij maakt een selectie, hij traint de selectie en heeft een idee wat het spelconcept is. Het is belangrijk om de jongens hierbij te betrekken, om hen deelgenoot te maken. Als het team zich betrokken voelt, dan loop je met zijn allen achter hetzelfde doel aan. Als speler train je dan niet meer omdat de trainer het graag wil, maar omdat je zelf vindt dat het belangrijk is, omdat je zelf beter wordt. Je ontwikkelt je als speler en gaat als team beter spelen, omdat je elkaar beter leert begrijpen. Hoe vorm je het ideale team? Je vormt een ideaal team als de cultuur van het team door iedereen gedragen wordt en spelers elkaar daar ook op aan durven te spreken. Het is belangrijk dat de manier waarop je voetbalt door iedereen gedragen wordt. Dit gaat natuurlijk niet altijd goed, want er is bijvoorbeeld een scheidsrechter die tegenspartelt of er is een tegenstander die ook wil winnen. Of je schiet een keer op de paal of op de lat, en er zijn wel eens momenten dat je je dag niet hebt. Dan moeten anderen in het team opstaan om je te helpen. Een goed team is in staat de goede dingen uit te buiten en de slechte of minder goede dingen op een goede manier te camoufleren. Een goed team is een veilig team, waarin mensen mogen zijn wie zij zijn. Een team waarin mensen ook hun kwetsbare kanten durven te laten zien, waarin mensen voor zichzelf op durven komen en het ook opnemen voor anderen. Een team waarin je elkaar kent en steunt, waarin je niet wordt aangevallen en elkaar niet afvalt. In een ideaal team ben je helder, eerlijk en rechtschapen naar elkaar. Dat schept een veilige sfeer. Ik vind ook dat het kleedhok een veilige plek moet zijn. Daar praat je over en met elkaar, maar wat daar besproken wordt breng je niet naar buiten toe. Op het moment dat mensen gaan kleppen en wat daar besproken wordt op de sms, facebook of twitter gaan zetten, kun je het schudden. Op dat moment is het gevoel van veiligheid weg en durft niemand meer wat. En een veilig team vind ik erg belangrijk. Wat is uw ultieme doel als coach? Het ultieme doel is dat je wilt winnen. Er moet een droom zijn, die nét achter de horizon ligt, maar die wel haalbaar is. En dan is de kunst van de coach om deze droom te vertalen naar doelstellingen van elke dag. De jongens moeten het zelf doen, maar als coach moet je hen helpen om te ontwikkelen. Als coach is dat mijn werk, maar altijd moet je in je achterhoofd hebben: daar wil ik naartoe. daarnaast heeft elk teamlid binnen het team zijn eigen doel: een spits moet een betere spits worden, een keeper moet een betere keeper worden enzovoorts. Een speler moet in de gaten krijgen dat hij alleen maar beter kan worden in samenwerking met de andere spelers van het team. Een goed team is een veilig team, waarin mensen mogen zijn wie zij zijn

3 als het niet gaat zoals je graag wilt dan begint het altijd bij jezelf Waarom moet een leraar het maximale uit zichzelf halen? In een team ben je enorm afhankelijk van de ander. Ik zeg altijd dat je jezelf alleen maar kunt profileren dankzij een ander. Ik vind het belangrijk dat je wijs met een ander teamlid omgaat. Ik vind dat een leerkracht zich altijd moet realiseren dat hij een zeer belangrijke functie heeft. Hij heeft met jonge mensen te maken, die aan het begin staan van hun leven en nog heel veel kunnen en moeten leren. Je moet als leerkracht een sfeer creëren in de klas waardoor kinderen het hartstikke leuk, mooi en uitdagend vinden om naar school te gaan. En dat is een kunst, hoor! Hoe haal je het beste uit jezelf voor een topprestatie? Ze zeggen weleens dat voorbereiding het halve werk is, maar ik vind dat een goede voorbereiding bijna 100 procent van het werk is. Als je voorbereiding goed is, als je weet wat je wilt en je bent in staat om dat als coach op het trainingsveld neer te leggen, dan is het voor de spelers duidelijk wat er van hen wordt verwacht. Je doel is dan veel dichterbij. Het begint erbij dat je het zelf heel mooi moet vinden. Je doet het niet voor de kat z n staart, zoals ik altijd tegen voetballers zeg. Nee, je doet het omdat je het mooi vindt. Ik vraag de spelers wel eens in tijden dat het slecht gaat: ga nou eens gewoon zitten en bedenk eens waarom je als 6 jarig jongetje bent begonnen met voetballen. Ja trainer, omdat ik het mooi vond. Nou, dat gevoel moet je altijd blijven houden. Vraag je af, waarom ben ik leerkracht geworden? Er zullen er ook bij zijn die het worden omdat ze anders niets hebben, maar voor de meesten is het klaarblijkelijk iets wat je leuk vindt. Het is belangrijk om dat vast te houden. Je verliest altijd wedstrijden. Dat is niet alleen in de voetbalwereld zo, maar dat is in je hele leven zo. De dingen gaan niet altijd zoals je het graag wilt. Als je achteraf terugkijkt, zijn dat misschien wel de momenten waarop je het meeste leert. Je was misschien boordevol goede bedoelingen en wilde daar en daar heen, maar het is afgebroken, het lukte niet. Je kunt je dan afvragen waarom iets niet lukt en zeggen Hè, die vervelende kinderen of Het is herfst, het stormt en ze worden druk en in de voetbalwereld schiet je tegen de paal of heb je ruzie met de scheidsrechter. Zo kun je allerlei dingen bedenken, maar als het niet gaat zoals je graag wilt dan begint het altijd bij jezelf. Het is belangrijk om goed te evalueren en op het juiste moment en op de juiste toon feedback te geven. Dit is misschien wel het belangrijkste om het proces van het beter worden door te zetten. Er zijn leraren die het nut niet zien om zich te professionaliseren of bij te scholen. Hun salaris gaat er niet van omhoog, en ze maken geen promotie als ze dat doen. Wat is volgens u de reden om het toch wel te doen? Motiveren en professionaliseren begint bij jezelf. Je doet het omdat het een vak is wat je leuk vindt. En het moet ook altijd een beetje spannend blijven. Nou, als je het spannend wilt houden, dan zul je jezelf moeten blijven ontwikkelen. De tijd staat niet stil, die gaat razendsnel. Voor het onderwijs betekent dit dat je niet kunt blijven hangen in de manier waarop het onderwijs er tien jaar geleden uitzag. En ook niet in hoe het er vijf jaar geleden uitzag. De tijd wordt anders, kinderen worden anders en ontwikkelen zich razendsnel. Je zal als leerkracht je methodiek en leerplan aan moeten passen. Als leerkracht moet je voortdurend evalueren en ontwikkelen. Je hebt geen keus, want anders word je een cynische lesboer en dat is het laatste wat je moet willen worden. Ik ben begonnen als gymnastiekleraar in Enschede, in het basisonderwijs. De hogere klassen, groep 7 en 8, die lagen mij wel, maar ik had ook de allerkleinsten en daar zie

4 hoe andere leerkrachten met die klas omgaan. Je kunt zo van elkaar leren en elkaar helpen. Ik vind dat schoolleiders leerkrachten veel te veel laten zwemmen. Zo van: je hebt een diploma gehaald en nu gaat alles perfect. Nee, dan heb je ook nog begeleiding nodig en je kunt daarin veel van elkaar leren. Daar geloof ik heilig in. Als je zo n sfeer in een schoolteam weet te creëren, dan word je een echt team. Dan durf je dingen tegen elkaar uit te spreken en loop je niet op de gang over collega s te roddelen. Nee, dan praat je mét elkaar in plaats van over elkaar. Als we op zaterdag speelden, hadden we op zondag een uitlooptraining en dan evalueerde ik daarna de wedstrijd. De spelers hebben dan het zweet op de kop, ze zijn gedoucht, hebben even wat kunnen zeuren onderweg en zijn op dat moment wat frisser. Het gaat er dan niet om dat de spelers zeggen wat ze vinden, maar dat ik als coach zeg wat ik ervan vind. De spelers hebben er recht op om te weten wat de coach vindt, want de coach beoordeelt ze ook. Eigenlijk lijkt deze evaluatie op een functioneringsgesprek. En je hebt dan één keer in een half jaar een beoordelingsgesprek, maar ik vind dat de spelers er tussendoor recht op hebben om te weten wat de coach vindt. Wat hebben we afgesproken? Hebben jullie je aan je afspraken gehouden? Wat ging er goed, wat ging er fout? En waarom ging het fout en wie speelde daar een rol in? dan praat je met elkaar in plaats van over elkaar ik mezelf nog mee worstelen. De juf van de lage klassen zie ik nog zitten op de bank in het gymlokaal, schriftjes nakijken en ze zei tegen mij: Foppe, dit is nog niet zo makkelijk, hè?. En daar had ze helemaal gelijk in. Het is een vak dat je moet leren en leren gaat met vallen en opstaan. Je hebt dagen dat je denkt goh, had ik niet wat anders kunnen bedenken?. Maar ja, dat hoort erbij. En als je dan weer naar jezelf kijkt denk je ja, eigenlijk hoort dit bij mij, ik vind dit leuk. Nou, dan moet ik het toch maar leren. Wat zou hierin een rol kunnen zijn voor de schoolleider? Ik zie de schoolleider ook als een coach; hij heeft te maken met verschillende leerkrachten en die moeten allemaal dezelfde kant op willen. De leerkrachten geven misschien allemaal een ander vak, maar ze hebben dezelfde missie, namelijk lesgeven. Elke school heeft een eigen cultuur, deze zit in de geschreven maar ook in de ongeschreven regels. De ongeschreven regels zijn nog belangrijker dan de geschreven regels. Het is belangrijk dat de schoolleider deze regels bewaakt. Het is de taak van de schoolleider om te zien wat er binnen de school gaande is, wat er leeft. Als hij iemand opmerkt die buiten de pot piest, dan moet hij die extra in de gaten houden. Dit is één taak van de schoolleider. De andere is dat hij mensen informeert en de gelegenheid geeft om een eigen inbreng te leveren. En ook om te kijken hoe hij van het team een hecht team maakt: hoe maak je elkaar sterk? Als ik schoolleider was zou ik elke week een moment inplannen, waarop je met het team evalueert wat er die week is gebeurd. En dan gaat het niet zozeer om methodiek of didactiek, maar veel meer om het evalueren van de cultuur van de school en wat daarbinnen gebeurt. U werd onlangs ook nog genoemd als kandidaat voor het bondscoachschap. Wat gaat u in de toekomst doen? In ben hier senior- coach bij Heerenveen. Dat betekent dat ik ook naar de jonge spelers kijk, vanaf het belofteteam. In het belofteteam spelen jongens van onder de 21. Ik kijk ook naar de A1, onder de 19 en de B- junioren, onder de 18 jaar. De trainers die hier zijn ken ik ook al jaren en die hebben in mijn Heerenveen gevoetbald, dus dat is wel prettig. Zij weten hoe deze club over voetballen denkt, daar ben ik een beetje de grondlegger van. In die zin ben ik de cultuurbewaker van de club. Ik praat met ze, ik kijk naar ze, ik kijk naar wedstrijden en ga met ze zitten en evalueren: je was van plan om zo en zo te spelen.. is het gelukt? Waarom is het gelukt? Waarom is het niet gelukt? Wat is de volgende stap die we maken en hoe plannen we die?. En ook kijk ik met ze naar het doel dat ze gesteld Wat was positief, wat was negatief en hoe gaan we daarmee om? Hoe brengen we dingen naar buiten? Het is belangrijk dat je er als schoolleider voor zorgt dat collega s zich tijdens die momenten kwetsbaar op durven stellen. Als je bijvoorbeeld een moeilijke klas hebt, kun je bespreken

5 je wilt het optimale uit mensen halen en dat kan alleen als je het optimale uit jezelf haalt hebben: wat willen we aan het eind van het seizoen bereikt hebben? Soms train ik ook nog, dan ga ik naast trainers op het veld staan. Ik wil weten over welke jongens we het hebben en die jongens wil ik ook kennen. Dat is wat ik doe. Ik ben van plan nog wel even te doen wat ik nu doe. Daarnaast doe ik nog allerlei andere dingen. Ik heb een fonds dat zich bezig houdt met kinderen die zwaar gehandicapt zijn. Ik ben bezig met de 8 millenniumdoelen en ben maatschappelijk betrokken. Wat zou u tenslotte willen zeggen tegen het onderwijsveld? Onderwijs is topsport. Als je de kenmerken van topsport op het onderwijs legt, dan betekent het dat je altijd onderweg bent naar beter worden. Je zult je altijd moeten blijven ontwikkelen; je hebt geen keus want anders raak je achter. Je wilt het optimale uit mensen halen en dat kan alleen maar als je het optimale uit jezelf haalt. Als je dat doet, dan krijg je ook het gevoel van topsport; dan ben je een kleine Epke Zonderland aan het worden. Lesgeven is. topsport. Het gaat niet vanzelf. Daar heb je training voor nodig. Oktober 2012 Beelden cover en binnenwerk: Frank & Vrij Media Met dank aan: Foppe de Haan Redactie: Rob van Ooijen (CPS) en Marcel Koning (CPS) Vormgeving: Digitale Klerken Plotterweg 30, 3821 BB Amersfoort [033] CPS