Edgecam. voor. Marco Kirkels

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Edgecam. voor. Marco Kirkels"

Transcriptie

1 Edgecam CAD CAM voor Marco Kirkels

2 Afstudeerverslag Autodesk Certified Engineer Mechanical designer Titel: CAD voor CAM Auteur: bc. M. Kirkels Begeleider: ir. R. Boeklagen Bedrijf: ROC Eindhoven School voor Werktuigbouwkunde & Metaal Datum: September 2009 CAD voor CAM 1

3 Voorwoord Als 16 jarige werknemer ben ik in 1987 gestart met de Philips Bedrijfsschool. Na zelf veel verspanende ervaring te hebben opgedaan ben ik via een tekenaarsfunctie als leermeester aan de slag gegaan op de eerdergenoemde Bedrijfsschool. In de tussentijd heb ik in de avonduren mijn MTS-diploma en mijn Pedadagogisch Didactische Verklaring behaald. Gedurende mijn laatste jaar dat ik bij Philips gewerkt heb, heb ik ook mijn lerarenbevoegdheid behaald op de Hogeschool. Toen volgde de definitieve stap: het onderwijs in. Mijn interesse voor CAD-tekenen en de implementatie van een nieuw CADCAM-systeem binnen onze school, hebben mij ertoe gebracht om deze afstudeerscriptie te schrijven. Want waarom zou ik al dat werk, wat ik in de implementatie van het nieuwe CADCAMsysteem en het schrijven van een daarbij behorende handleiding, niet op papier zetten. Dan vang ik twee vliegen in één klap. Tijd is geld is een veelgehoorde uitdrukking. Doordacht en efficiënt fabriceren zorgt ervoor dat er goedkoper en sneller een product op de markt wordt gebracht. Met name in het technologische hart van ons land, Eindhoven en omgeving, is dit van belang. Ruim 50 % van de Nederlandse patenten wordt in de regio Eindhoven toegekend. In zo n High Tech omgeving moet ook op een High Tech manier ontworpen en gefabriceerd worden. Als men in het CAD-systeem op een anticiperende manier tekent dan zal het CAM-systeem in samenwerking met de CNC-machine sneller kunnen produceren. Vandaar ook de titel: CAD voor CAM oftewel hoe teken ik op een manier die toegespitst is op CAM. Want CAD staat letterlijk en figuurlijk voor CAM. Ook het werken als docent op het ROC Eindhoven heeft mij geïnspireerd om vooral ook didactisch met CAD voor CAM bezig te zijn. Op welke manier pikken cursisten de leerstof het gemakkelijkste op. Hoe kan ik bv. een complex onderwerp zoals constrainen op een gemakkelijke manier wegleren. Vandaar dat ik de Constrain-theorie heb bedacht. Mijn vrouw wil ik bedanken omdat zij de creatieve kant op zich heeft genomen. Als laatste wil ik iedereen bedanken die mij de ruimte heeft gegeven om te kunnen studeren. Zowel in tijd als geld. Marco Kirkels, zomer 2010 CAD voor CAM 2

4 Inhoudsopgave VOORWOORD... 2 INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING INTRODUCTIE ROC EINDHOVEN MIJN FUNCTIE BINNEN DE SCHOOL IMPLEMENTATIE CADCAM-SYSTEEM PROBLEEMSTELLING DE AANPAK AANBEVELINGEN VOOR HET SCHETSEN ORIËNTEREN VOOR HET BEWERKEN GEFIXEERD NULPUNT EN RICHTINGSORIËNTATIE ALTERNATIEVEN VOOR DE RICHTINGSORIËNTATIE EXTRUSIE NAAR Z ALTERNATIEVEN VOOR DRAAISOLIDS VOOR ELKE FEATURE EEN APARTE SKETCH BEMATEN IN DE SCHETS IDEALE MAATVOERING OP SKETCH EN EXTRUSIE PARAMETERTABEL HET TEKENEN VAN GATEN CONSTRAINEN WAAROM CONSTRAINEN? CONSTRAIN THEORIE DE SOLID AFSCHUININGEN EN AFRONDINGEN OP DE SOLID HOEKRADII BIJ FREZEN AFRONDEN EN AFSCHUINEN BIJ FREZEN AFRONDEN BIJ DRAAIEN D MUIS CAD EN CAM LESMATERIAAL VERKLARENDE WOORDENLIJST BRONNEN Bijlagen: interviews CAD voor CAM 3

5 1. Samenvatting In dit verslag staat het ontwerpen van solids voor de werktuigbouwkunde centraal. Hierbij gaat het er met name om, hoe ontworpen wordt. En op welke wijze dit ontwerp ten dienste staat van het CAM-systeem en het productieproces. En vooral, hoe kun je ervoor zorgen dat je met zo min mogelijk handelingen het maximale bereikt. Hiervoor heb ik mensen uit het bedrijfsleven geïnterviewd en ben mijn eigen opstart ervaringen verder gaan uitdiepen. Hierbij ben ik tot de volgende aanbevelingen gekomen. Neem de oorsprong hetzelfde als het werkstuknulpunt zowel bij draaien als frezen. Dit om er voor te zorgen dat de solid goed georiënteerd wordt in het CAM-pakket. Zodoende hoef je de solid niet of amper uit te lijnen voor het bewerken. Extrudeer altijd naar Z negatief (naar beneden). Dan hoeft men het bovenvlak niet opnieuw vast te leggen in het CAM-pakket. Leg de maten midden in de tolerantie vast. Ideaal tekenen noemen we dit. Dan hoeft degene die de machine bedient, dit niet te veranderen, en minder testproducten te maken. Machinetijd is immers duurder dan ontwerptijd. Maak voor elke te extruderen feature een aparte schets aan, in verband met wijzigingen en vooral ook voor de duidelijkheid. Teken gaten met behulp van de hole functie. En niet door middel van een te extruderen cirkel. Dan heeft het gat ook de eigenschappen van een gat, inclusief bijvoorbeeld draadinformatie. Hierdoor is de associativiteit groter en hoeft minder informatie bijgevoegd te worden. Het constrainen van de schets is enorm belangrijk. Hiermee leg je de vormvastheid van een product vast. Kijk goed waar tijdswinst kunt boeken: door in het ontwerp af te schuinen en/of af te ronden. Dan hoeft dit niet meer met de hand te worden afgebraamd. En het gaat kerfwerking tegen. Teken hoekradii groot genoeg, zodat er een voldoende grote frees doorheen kan. Want hoe groter de frees, des te sneller is het werkstuk gereed. Ik ben tot de conclusie gekomen dat het zich zeker loont om CAD voor CAM toe te passen. Hoe je moet ontwerpen om goed en gemakkelijk te kunnen fabriceren. Het is ook duidelijk dat de productietijd verkort wordt. Echter hoeveel tijd hiermee exact bespaart wordt, heb ik niet onderzocht. Maar het is mij wel helder dat er meer duidelijkheid en structuur in de manier van tekenen en tekenstrategieën komt. Zodat het uiteindelijke product goedkoper gefabriceerd kan worden. CAD voor CAM 4

6 2. Introductie 2.1 ROC Eindhoven ROC Eindhoven is een onderwijsinstelling voor middelbaar beroepsonderwijs. De School voor Werktuigbouwkunde & Metaal is één van de 23 scholen van het ROC Eindhoven. De school verzorgt BOL en BBL opleidingen in de techniek voor niveau 1 tot en met 4 in Eindhoven en omgeving. Naast reguliere opleidingen worden er maatwerkopleidingen en cursussen aangeboden (cursus en contract). In zijn totaliteit heeft ROC Eindhoven ongeveer deelnemers en 1500 personeelsleden. Volgens de kengetallen is ROC Eindhoven, kwalitatief gezien, het op één na beste ROC van Nederland. 2.2 Mijn functie binnen de school Sinds 2003 geef ik les als docent aan het ROC Eindhoven binnen de School voor Werktuigbouwkunde & Metaal. Mijn hoofdvakken zijn CNC en verspaningstechniek. Hierin geef ik zowel practicum- als theorielessen. In 2008 ben ik begonnen met de implementatie van het nieuwe CADCAM systeem, en ben de hiervoor benodigde leerstof en werkwijzes gaan ontwikkelen. 2.3 Implementatie CADCAM-systeem Voorheen werd er bij ons op school gewerkt met draadmodellen, vervaardigd in AutoCAD en als CAM-pakket werd er D-log gebruikt. Ook wel Quadro NC genoemd. De keuze om over te stappen van een 2D naar 3D pakket was op onze school al vlug gemaakt. Daarna is door de docenten van onze school gekozen voor het 3D CAM-pakket Edgecam CAD voor CAM 5

7 van Planit. In Nederland verkocht door WIA. Dit pakket heb ik op onze school geïmplementeerd. Aan het 3D pakket Edgecam heb ik vervolgens Inventor gekoppeld als CAD-pakket. Inventor werd op onze school al op grote schaal gebruikt. CAD voor CAM 6

8 2.4 Probleemstelling Toen ik begon met de implementatie van Edgecam, kwam ik iedere keer problemen tegen met het inlezen van de solid. Verkeerd georiënteerde solids, features die niet associatief waren en passingen die op de draaibank niet op de juiste diameter gedraaid werden. Waar ligt dit nu aan? Aan de constructeur, aan het CAM-pakket of gewoon beginnerproblemen? Laten we eens eerst bij de basis beginnen, de solid. Hier kwam ik de probleemstelling tegen: Hoe teken je op de meest juiste manier een solid, zodat hij goed ingelezen wordt in het CAMpakket en juist wordt geproduceerd op de CNC-machine. Toen onze school nog met AutoCAD werkte, hadden de docenten bepaalde richtlijnen indien er een ontwerp voor CAM gemaakt moest worden. Deze richtlijnen stonden echter niet gedocumenteerd. Nu we zijn overgestapt naar Autodesk Inventor en wil ik dit wel graag documenteren. Vandaar mijn afstudeeronderwerp CAD voor CAM. 2.5 De aanpak Een lastige klus, want wie bepaalt er nu wat de meest juiste methode is? Hoe gaat men in het bedrijfsleven om met de combinatie CADCAM? Om hier achter te komen heb ik een aantal interviews gehouden. Aan de hand van de interviews en de eigen opstartervaringen heb ik een lijst gemaakt met aanbevelingen. Ik besef me dat dit allemaal redelijk abstracte materie is. Maar ik hoop dat mensen die met CADCAM aan de slag gaan, er iets aan hebben om met een goede en structurele methode aan de slag gaan. Solids ontwerpen in Inventor (Educatieve Licentie) CAD voor CAM 7

9 3. Aanbevelingen voor het schetsen 3.1 Oriënteren voor het bewerken De oriëntatie van een solid nadat deze geopend is in een CAM-pakket geeft vaak problemen. Het nulpunt moet op de juiste plek komen te liggen. Dit noemen we het oriënteren voor het bewerken. Voor een draaiwerkstuk ligt dit nulpunt nagenoeg altijd op het voorvlak van het werkstuk. Bij een freeswerkstuk ligt dit in de meeste gevallen linksonder. Enkele uitzonderingen hierop zijn het nulpunt linksboven of in het midden van het werkstuk. Onderstaand vind je de aanbevelingen over de oriëntatie van het nulpunt en coördinaten. 3.2 Gefixeerd nulpunt en richtingsoriëntatie Bij de start van een tekening, kies dan altijd voor een gefixeerd nulpunt. In Inventor aan te maken bij Application Options, Sketch, Autoproject part origin aanvinken. Neem als werkstuknulpunt altijd het Part origin punt en fixeer het te schetsen werkstuk hieraan vast. Dit Part origin punt staat gelijk aan het wiskundige middelpunt van de kwadranten. Hieruit vloeien dan de coördinaten voort, zoals een werkstuk wordt geprogrammeerd. Bij het tekenen voor draaibewerkingen is dit de voorzijde van het werkstuk. Kies bij een draaiwerkstuk ervoor om naar links te tekenen. Dit is de negatieve X-richting. Daarna hoef je het werkstuk alleen 90 graden te draaien in Edgecam. Je hoeft dan maar één van de drie richtingen van de solid te oriënteren voor het draaien. Bij het tekenen voor frezen en gatbewerken wordt meestal, afhankelijk van de wens van de klant, het nulpunt links onder of soms in het midden en linksboven gelegd. CAD voor CAM 8

10 Fig. 1 Draaiwerkstuk nulpunt aan de voorzijde van het product. Fig. 2 Freeswerkstuk nulpunt linksonder in de hoek. Door meteen het werkstuknulpunt op de goede plaats te leggen hoef je in Edgecam de solid niet te oriënteren voor het frezen. Bij het draaien moet de solid wel georiënteerd worden echter alleen naar het ZX vlak. Wat minder handelingen kost. CAD voor CAM 9

11 3.3 Alternatieven voor de richtingsoriëntatie Men kan ervoor kiezen om de draaiwerkstukken al in Inventor in het XZ vlak te tekenen, maar dit werkt voor leerlingen meestal verwarrend. En er moet niet vergeten worden, om deze instelling weer terug te zetten voor het tekenen van een freeswerkstuk! Mijn aanbeveling is om het sketchen in het XY vlak te doen. Gemiddeld genomen worden er bij een verspanend bedrijf meer frees- dan draaiwerkstukken gemaakt. Vandaar het advies om zowel in Inventor als in Edgecam het XY vlak als voorkeur op te geven. Dit kost het minst aantal handelingen en voorkomt vergissingen. Fig. 3 Keuze voor schetsen op het XY vlak of het ZX vlak. Een andere mogelijkheid is om in de tekening te kiezen voor XY of XZ. Dit is een alternatief omdat de keuze nu aan de tekening vast hangt en niet aan Inventor als default. Je legt dan een schetsvlak op het XZ plane. Er staan dan wel standaard twee schetsvlakken in de modelverkenner terwijl je er maar een nodig hebt. Dit werkt nogal verwarrend. CAD voor CAM 10

12 Fig. 4 Schetsvlak op XZ plane 3.4 Extrusie naar Z- Kies bij een te frezen werkstuk ervoor om naar beneden te extruderen anders ligt het nulpunt wel op de juiste as maar niet op de juiste hoogte. Het bovenvlak is dan meteen jouw CPL (Construction Plane) in Edgecam. Als het werkstuk op de juiste manier getekend is voorkomt dit het oriënteren binnen Edgecam. 3.5 Alternatieven voor draaisolids Als je alleen maar een cilinder hoeft te draaien met misschien een enkele feature dan zou je ervoor kunnen kiezen om een cirkel te tekenen en deze te extruderen. Dan werk je wel in het XZ vlak. Dit zijn ook de twee hoofdrichtingen die een CNC-draaibank gebruikt. Maar als je deze methodes door elkaar gebruikt word het nogal onoverzichtelijk en werkt fouten in de hand. Het tekenen van een draaiproduct met behulp van cirkels in een sketch, die men iedere keer extrudeert is niet aan te bevelen. Dit kost veel meer handelingen dan de revolvefuntie te gebruiken. En als er daarna een wijziging komt op de solid, dan is dit veel moeilijker aan te passen. 3.6 Voor elke feature een aparte sketch Kies ervoor om per te extruderen feature een schets aan te maken. Dus weinig gebruik maken van de share sketch functie. Hierdoor wordt het geheel duidelijker, overzichtelijker en is makkelijker aanpasbaar. Want als later blijkt dat er een fout in de tekening zit of een wijziging moet worden doorgevoerd. Dan moet alles aangepast worden. Share sketch is echter goed te CAD voor CAM 11

13 gebruiken, zeker voor een geoefend tekenaar maar houdt rekening met de gevolgen bij aanpassingen. Dit geldt ook voor gezamelijke extrusies van bijvoorbeeld uitsparingen. Stel er moet één uitsparing dieper komen te liggen dan kost dit behoorlijk wat handelingen om dit aan te passen. In het Edgecam kun je dan heel gemakkelijk met reload solid de wijziging doorvoeren in het te maken werkstuk. 3.7 Bematen in de schets Bemaat de schets nauwkeurig en volgens tekennormen Indien een 2D-tekening gemaakt dient te worden, dan staan de maten op de juiste plek, indien je retrieve dimensions gebruikt. Bemaat bij ronde te revolven werkstukken op de hartlijn, dan komt er een diametermaat in plaats van een radiusmaat te staan, in zowel schets als de 2D tekening. 3.8 Ideale maatvoering op sketch en extrusie Teken de maten ideaal d.w.z. midden in het tolerantieveld. De solid is associatief dus de getekende maat is de te bewerken maat. Zodra een constructeur een maat nominaal tekent dan moet die op de bewerkingsmachine aangepast worden en met behulp van testproducten worden gedraaid. Dit kost dure machinetijd. Terwijl dit voor de constucteur maar enkele muisklikken zijn. Vooral voor passingen is dit van belang omdat hier het tolerantieveld vaak Asymmetrisch is. Fig. 5a De ideale maat midden in het tolerantieveld Ook bij een extrusie dien je dit te doen om bijvoorbeeld de werkstukdikte aan te geven. Bij een extrusie kun je echter geen aanpassingen maken om ideaal te kunnen tekenen. Deze functie staat dan niet ter beschikking. Maar dit is op te lossen via de parametertabel. CAD voor CAM 12

14 Fig. 5b Het ideaal tekenen van maten. 3.9 Parametertabel Als je vlug wilt controleren of de maten ideaal getekend zijn dan kun je dit controleren in de parameter tabel. Dan heb je in een keer alle getekende maten in beeld. In de parametertabel zijn de maten ook nog aanpasbaar naar ideaal. Fig. 6 controle en aanpassing van maatvoering in parametertabel. CAD voor CAM 13

15 3.10 Het tekenen van gaten Teken een gat altijd met de hole functie i.p.v. een cirkel te extruderen. Aan de holefunctie zitten veel meer associaties vast dan aan een normale extrusie. De tapdiepte wordt dan b.v. automatisch overgenomen. Indien je wenst dat een groep features tegelijkertijd wordt bewerkt zoals b.v. een gatenpatroon. Maak dan gebruik van de functie circular of rectangular pattern. Zorg er in dit geval voor dat de features tegelijkertijd (in één extrusie) geëxtrudeerd zijn. Houdt er echter rekening mee dat als er één gat dieper moet worden van een patroon, dat alle gaten dan dieper moeten worden. Fig. 9 Hole functie gebruiken CAD voor CAM 14

16 4. Constrainen 4.1 Waarom constrainen? Om ervoor te zorgen dat een werkstuk de juiste vorm heeft zoals deze omschreven is in de normen, dient een werkstuk volledig geconstrained te zijn. De meest bekende voorwaardes zijn de haaksheid en evenwijdigheid. In een solid kun je wel maten en aangeven maar geen vorm- en plaatstoleranties. De vorm is wel vast te leggen met de constrains maar hier kan je geen tolerantie op plaatsen. 4.2 Constrain theorie In de praktijk is gebleken dat veel leerlingen het constrainen van een werkstuk erg moeilijk vinden. Om dit te vergemakkelijken heb ik een constrain stappenplan bedacht, genaamd de constraintheorie. In de praktijk is gebleken dat leerlingen meer structuur geboden krijgen in het constrainen en het hierdoor eerder onder de knie hebben. De constraintheorie is niet wetenschappelijk bewezen. Hij is proefondervindelijk vastgesteld. Maar er is gebleken dat het een goed hulpmiddel is voor startende constrainers. CAD voor CAM 15

17 Constrain Theorie CAD Kijk in je schets goed welke constrains Inventor automatisch aanmaakt. Maak hier gebruik van! Schets de tekening (sketch) ongeveer op 1:1. Zie hiervoor de coördinaten rechtsonder op je scherm Stappenplan voor constrainen (vormvoorwaarden) van solids: Indien een van de stappen niet van toepassing is op jouw solid sla hem dan over. 1. Zorg ervoor dat je altijd start vanuit een gefixeerd nulpunt. Ook bij een contour in een freeswerkstuk. 2. Bemaat je werkstuk; eerst de verticale maten daarna de horizontale als laatst de hoeken. 3. Gebruik eerst de Equal constraint, het gelijk van lengte maken van lijnen en radii. 4. Pas de Vertical constraint toe. Hiermee leg je lijnen of middelpunten in elkaars verlengde. 5. Pas de Horizontal constraint toe. Hiermee leg je lijnen of middelpunten in elkaars verlengde. 6. Gebruik de Tangent constraint deze legt radii rakend aan een lijn of R. 7. Meestal is de Perpendicular constraint automatisch aangemaakt. Indien dit niet het geval is zet de lijnen met deze constrain haaks op elkaar. 8. Mochten lijnen niet aan elkaar vast zitten breng dan de uiteinden naar elkaar toe, met de functie Coincident. Controleer dit door de groene lijn, te proberen te verschuiven. 9. De overige constraint functies worden het minst gebruikt op Solids. De functie Symmetric is toepasbaar om iets symmetrisch te krijgen. Collinear kun je nog wel eens gebruiken om lijnen in elkaars verlengde te zetten. Met dit stappenplan moet je elke groene lijn in je Solid zwart geconstraint kunnen krijgen! Vaak is het raadzaam om de knop UPDATE (bliksemschicht) te gebruiken om het beeld sneller te verversen. Voor de slimmeriken: F8 toont de aanwezige constrains en F9 laat ze weer onzichtbaar worden. CAD voor CAM 16

18 5. De SOLID 5.1 Afschuiningen en afrondingen op de solid Afschuiningen en afrondingen zijn, in zowel de schets als op de solid aan te brengen. Als je ervoor kiest om deze in de schets aan te brengen, dan dien je deze ook te constrainen. Dit brengt meer werk met zich mee. Als je ervoor kiest om dit in de solid te doen, hoeven ze niet geconstrained te worden. En ze zijn overzichtelijk terug te vinden, en aan te passen, via de modelverkenner. 5.2 Hoekradii bij frezen Rond de hoeken in uitsparingen zodanig af dat de frees in de werkstukronding past. Zorg er ook voor dat je de radius groot genoeg kiest voor een diameter die ook geschikt is om de kamer op een efficiënte manier te frezen. Voor een kamer van bijvoorbeeld 50x60 mm is een frees met een diameter van rond 12mm geschikt. Kies dan voor de Radius in de hoeken R6. Beter is het nog, om de radius in de hoeken van het werkstuk 10% groter te tekenen dan de te gebruiken frees. Dit voorkomt dat de voeding van de frees een fractie van een seconde stil staat om van richting te veranderen. Hierdoor verandert de druk op de frees en veranderd de vormnauwkeurigheid van de te frezen feature. Zodra de frees met een bocht (radius) van richting verandert, blijft de freesvoeding gelijk. En is de nauwkeurigheid van de vorm beter. Fig. 7a De bovenste hoekradius is te scherp CAD voor CAM 17

19 Fig. 7b Veel afgeronde Freesbanen. 5.3 Afronden en afschuinen bij frezen Alle scherpe kantjes aan een werkstuk dienen afgebraamd te worden als het werkstuk klaar is. Indien je in Inventor kiest voor een fillet van bv. 0.3 mm in de Z-richting op deze scherpe kantjes. Dan kan Edgecam al deze kantjes machinaal bewerken. Dit is een stuk goedkoper dan alle kantjes met de hand afschuinen. Scherpe kanten aan de bovenzijde van een contour hoeven niet getekend te worden die kun je in Edgecam laten herkennen als contourlijn die afgeschuind dient te worden. Indien het product op een vijf-assige machine bewerkt wordt dan kan er eventueel wel een schuin kantje rondom een contour getekend worden. Een vijf-assige Freesmachine kan deze afschuining er dan af frezen. Een machine kan een werkstuk sneller en nauwkeuriger afbramen dan mensenhanden. 5.4 Afronden bij draaien Maak in de scherpe binnenhoeken een radius die groter is dan de neusradius van de beitel. Hierdoor wordt je werkstuk sterker. (Het voorkomt kerfwerking.) Teken op de scherpe buitenhoeken een radius die ervoor zorgt dat de scherpe hoeken in één beweging worden meegenomen met het contourdraaien. Ook dit voorkomt veel handmatig afbramen. CAD voor CAM 18

20 Fig. 8 Afrondingen t.b.v. kerfwerking Indien de afrondingen en afschuiningen in de solid worden aangebracht in plaats van in de schets dan hoeven deze niet geconstrained te worden dit scheelt tekenwerk en het geheel wordt er een stuk duidelijker van. CAD voor CAM 19

21 6. 3D muis Inventor, Edgecam en ook andere pakketten werken afwijkend ten opzichte van elkaar ten aanzien van het in- en uitzoomen van de solid. Ook draaibewegingen en verplaatsingen zijn niet bij alle pakketten hetzelfde. Door gebruik te maken van de 3D muis werkt elke beweging in zowel Inventor als Edgecam hetzelfde. De meest voorkomende 3D muis is die van 3Dconnection. Door het gebruik van de 3D muis werkt men niet alleen sneller maar ook gemakkelijker. De software is ook op een server te zetten zodat je op elk werkstation gewoon je eigen 3D muis kunt inpluggen. Dit werkt voor een school, zoals de onze, met 120 werkstations erg goed. Je moet er wel op letten dat als er een nieuwe versie van een softwarepakket uitkomt dat je dan de driversoftware van je 3D muis update. Anders werkt de muis niet meer. Fig. 9 3D muis SpaceNavigator CAD voor CAM 20

22 7. CAD en CAM lesmateriaal Voor Inventor is goed lesmateriaal te vinden in de vorm van de Inventor boeken van R. Boeklagen. Op onze school gebruiken wij deze boeken voor zowel de reguliere CADlessen als de CADCAM-lessen. De hoofdlijnen voor het tekenen van een solid staan hierin goed omschreven. In het CAD gedeelte ontbrak voor ons de informatie: hoe ontwerp je nou een solid, die goed communiceert en associatief is met het CAM-pakket. Deze informatie is nu beschreven in de vorm van dit verslag. Voor het CAM-gedeelte heb ik zelf een lesboek geschreven. Als leidraad heb ik in Inventor getekende solids op een 2D tekening gezet. Hierin zit een opbouw van moeilijkheidsgraad. De leerlingen dienen deze solids zelf te tekenen om het CAD-gedeelte onder de knie te krijgen. Daarna gaan de cursisten deze solids zelf bewerken in Edgecam. Fig. 10 CADCAM cursusboek CAD voor CAM 21

23 Verklarende woordenlijst Associatief Eigenschappen overnemend van een solid. Met name op featureniveau is dit van belang. CADCAM Het samenwerken tussen het ontwerpen en het maken van gereedschapbanen CAD (Computer Aided Design) Is het met de computer ontwerpen tekenen. In ons geval werktuigbouwkundige ontwerpen. Hiervoor gebruiken wij Autodesk Inventor, een 3D-tekenpakket. CAM (Computer Aided Manufacturing) Is het bewerken aan de hand van een tekening, door het aanbrengen van gereedschapbanen. Hiervoor gebruiken wij Edgecam. Het softwarepakket Edgecam genereert NC-regels die in een CNC-machine ingevoerd worden. CNC (Computerized Numerical Control) Een CNC-machine leest de NC-regels en voert deze uit in een bewerking zoals bv. draaien, frezen en gatbewerken.. CNC-machine Machine die met behulp van een programma bewerkingen uitvoert zoals draaien, frezen en gatbewerken. Feature Een feature is een te bewerken onderdeel van een solid. Zoals een gleuf of schroefdraad. Solid Een 3D model van een te fabriceren werkstuk. CAD voor CAM 22

24 Bronnen Kaas, E.A. en. Stakenborg, M.J.L (1990) CAD/CAM/CAE in de werktuigbouw Kluwer Technische Boeken, Deventer. ISBN Kaas, E.A (1992) CAD in Nederland Stichting CAD/CAM/CAE Educatie, Eindhoven Kroonenberg, v.d. Ontwerpen voor produceren Op weg naar Optimaal Ontwerpen Boeklagen, ir. R. (2010) Inventor 2010 Computer Ondersteund Ontwerpen ISBN CAD voor CAM 23

9. Doorsturen naar CAM

9. Doorsturen naar CAM 9. Doorsturen naar CAM 1 : Wat? De in Solid Edge getekende tekeningen kan men doorsturen naar eender welk CAM pakket (Alpha CAM; NX CAM, Keller, ). Het CAM pakket zal de geometrische informatie omzetten

Nadere informatie

Tutorial 7: Stuurbeugel

Tutorial 7: Stuurbeugel Hamersveldseweg 65-b 3833 GL LEUSDEN 033-457 33 033-457 33 5 info@caap.nl www.caap.nl Bank (Rabo): 0.54.5.73 KvK Utrecht: 30757 BTW: 808.46.543.B.0 Tutorial 7: Stuurbeugel Onderdeel 007: Stuurbeugel Plan

Nadere informatie

SOLID EDGE BASIS TRAINING

SOLID EDGE BASIS TRAINING 1.1 Revolved Protrusion commando 1. Revolved Protrusion. Revolved Protrusion werkt hetzelfde als een Protrusion, heeft alleen een omwentelingsas nodig om de hoekverdraaiing aan te geven. Maak de bewerking

Nadere informatie

PALplus Draaien. NC Basisbegrippen. Module 8

PALplus Draaien. NC Basisbegrippen. Module 8 PALplus Draaien NC Basisbegrippen Module 8 Colofon Verkenning CNC-Freesmachine Auteurs Werkgroep CNC programmeertechnieken: S.G. Were Di, Valkenswaard Kempenhorst College, Oirschot S. G. Kwadrant, locatie

Nadere informatie

Project: Boter, Kaas & Eieren. Lesbrief: Bovenplaat. Hamersveldseweg 65-1b Modemweg GL LEUSDEN 3821 BS Amersfoort, Nederland

Project: Boter, Kaas & Eieren. Lesbrief: Bovenplaat. Hamersveldseweg 65-1b Modemweg GL LEUSDEN 3821 BS Amersfoort, Nederland Hamersveldseweg 65-b Modemweg 7 8 GL LEUSDEN 8 BS Amersfoort, Nederland 0-57 +(0) 57 0-57 5 +(0) 57 5 info@caap.nl info@caap.nl www.caap.nl www.caap.nl Bank (Rabo): 0.5.5.7 KvK Bank Utrecht: (Rabo): 0757

Nadere informatie

4.1 Tekenen van een PART :

4.1 Tekenen van een PART : 1 : Wat? De Part-omgeving is de basis in Solid Edge. Hierin wordt het stuk gevormd via bewerkingen (features). Het tekenscherm ziet er als volgt uit : 4.1 Tekenen van een PART : 2 : Een bewerking maken

Nadere informatie

4.1 Tekenen van een PART :

4.1 Tekenen van een PART : 4.1 Tekenen van een PART : 1 : Wat? De Part-omgeving is de basis in Solid Edge. Hierin wordt het stuk gevormd via bewerkingen (features). 2 : Een bewerking maken Er zijn verschillende mogelijk bewerkingen

Nadere informatie

P R O J E C T B U R E A U STOEL

P R O J E C T B U R E A U STOEL P R O J E C T B U R E A U STOEL EI NDOPDRACHT 3 D MOD E L LER EN Student: Nikki den Hollander Student nr.: 14071479 Datum: 27 januari 2015 Docent: Dhr. L.J.M. Koeleman Vak: 3D Modelleren Versie: 1 e 1

Nadere informatie

NC Features biedt een unieke en uiterst snelle manier om korte NC programma s te maken. De mens is altijd slimmer dan een computer.

NC Features biedt een unieke en uiterst snelle manier om korte NC programma s te maken. De mens is altijd slimmer dan een computer. Reduceer uw programmeertijd om 90% Vector NC-Features! Bijna alle produkten worden tegenwoordig met 3D CAD systemen ontwikkeld. Als produktiebedrijf krijgt u de bestanden 3D aangeleverd, maar vaak zijn

Nadere informatie

JFZINTERTOOLS INFO CNC BESTURING 1

JFZINTERTOOLS INFO CNC BESTURING 1 JFZINTERTOOLS INFO CNC BESTURING 1 Korte samenvatting voor het instellen en beginnen van CNC freeswerk. Naar aanleiding van de voorafgaande instructie uren aan de CNC freesmachine. Deze handleiding is

Nadere informatie

9. Doorsturen naar CAM

9. Doorsturen naar CAM 9. Doorsturen naar CAM 1 : Inleiding 1.1 Wat? De in Solid Edge getekende tekeningen kan men doorsturen naar eender welk CAM pakket (Alpha CAM; NX CAM, Keller, ). Het CAM pakket zal de geometrische informatie

Nadere informatie

SolidWorks tutorial 13-4 Opwindend

SolidWorks tutorial 13-4 Opwindend SolidWorks tutorial 13-4 Opwindend Voorbereidend Middelbaar Beroepsonderwijs (VMBO) en Middelbaar Beroepsonderwijs (MBO) Voor gebruik met SolidWorks Educational Release 2010-2011 Initiatief: Jack van den

Nadere informatie

Tutorial 5: Wiel. Hamersveldseweg 65-1b 3833 GL LEUSDEN

Tutorial 5: Wiel. Hamersveldseweg 65-1b 3833 GL LEUSDEN Hamersveldseweg 65-b 3833 GL LEUSDEN 033-457 33 033-457 33 5 info@caap.nl www.caap.nl Bank (Rabo): 0.54.5.73 KvK Utrecht: 30757 BTW: 808.46.543.B.0 Tutorial 5: Wiel Onderdeel 005: Wiel In deze lesbrief

Nadere informatie

ASBAK in ALIBRE DESIGN

ASBAK in ALIBRE DESIGN ASBAK in ALIBRE DESIGN door Bert Eding en Bas Boetekees september 2010 Klik op Create new part om het werkblad te openen. We laten nu eerst zien hoe we de verschillende zaken op scherm benoemen. Bestudeer

Nadere informatie

Autocad 2012 Naam Datum

Autocad 2012 Naam Datum Naam Datum Inhoudsopgave Inhoudsopgave 2 Leerdoelen 3 Opstarten van Autocad 3 Tekenen van lijnen met de functie ortho 3 Kleur van de lijn vernaderen 4 Toevoegen van tekst 5 Tekening beveiligen 5 Bijlage

Nadere informatie

9. Doorsturen naar CAM

9. Doorsturen naar CAM 9. Doorsturen naar CAM 1 : Inleiding 1.1 Wat? De in Solid Edge getekende tekeningen kan men doorsturen naar eender welk CAM pakket (Alpha CAM; NX CAM, Keller, ). Het CAM pakket zal de geometrische informatie

Nadere informatie

Tutorial 8: Schoorsteen

Tutorial 8: Schoorsteen Hamersveldseweg 65-b 3833 GL LEUSDEN 033-457 33 22 033-457 33 25 info@caap.nl www.caap.nl Bank (Rabo): 0.54.52.73 KvK Utrecht: 3207527 BTW: 808.46.543.B.0 Tutorial 8: Schoorsteen Onderdeel 008: Schoorsteen

Nadere informatie

Tutorial 4: Achteras. Hamersveldseweg 65-1b 3833 GL LEUSDEN

Tutorial 4: Achteras. Hamersveldseweg 65-1b 3833 GL LEUSDEN Hamersveldseweg 65-b 3833 GL LEUSDEN 033-457 33 22 033-457 33 25 info@caap.nl www.caap.nl Bank (Rabo): 0.54.52.73 KvK Utrecht: 3207527 BTW: 808.46.543.B.0 Tutorial 4: Achteras Onderdeel 004: Achteras In

Nadere informatie

Voortgangsverslag 1.2

Voortgangsverslag 1.2 Voortgangsverslag 1.2 Leon van Luijk Koudekerk a/d Rijn december 2011 Haagse Hoge School Voorwoord In het kader van de HBO opleiding werktuigbouwkunde duaal is dit het voortgangsverslag van het tweede

Nadere informatie

SolidCAM Tutorial Frezen. Base (Basisplaat) Voor VMBO

SolidCAM Tutorial Frezen. Base (Basisplaat) Voor VMBO Base (Basisplaat) Voor VMBO Voor gebruik met SolidWorks Educational Release 009-00 En SolidCAM Educational 009 Deze tutorial is ontwikkeld door CADM, en mag door iedereen gebruikt worden om te leren werken

Nadere informatie

Tutorial 2: Vooras. Hamersveldseweg 65-1b 3833 GL LEUSDEN

Tutorial 2: Vooras. Hamersveldseweg 65-1b 3833 GL LEUSDEN Hamersveldseweg 65-b 3833 GL LEUSDEN 033-457 33 033-457 33 5 info@caap.nl www.caap.nl Bank (Rabo): 0.54.5.73 KvK Utrecht: 30757 BTW: 808.46.543.B.0 Tutorial : Vooras Onderdeel 00: Vooras Hieronder is een

Nadere informatie

4.1 Tekenen van een PART :

4.1 Tekenen van een PART : 4.1 Tekenen van een PART : 1 : Basisprincipe 1. Selecteer een schetsvorm 2. Kies een vlak waarop wordt geschetst 3. Lock het vlak 4. Trek het schetsvlak naar voor 5. Schets de vorm 6. Selecteer de Region

Nadere informatie

Module 4. Keller SYMplus. Bediening draaimachine machineinrichting

Module 4. Keller SYMplus. Bediening draaimachine machineinrichting Module 4 Keller SYMplus Bediening draaimachine machineinrichting Colofon Bediening draaimachine machine-inrichting Auteurs Werkgroep CNC programmeertechnieken: S.G. Were Di, Valkenswaard Kempenhorst College,

Nadere informatie

Cursus KeyCreator. Oefening: briefstaander

Cursus KeyCreator. Oefening: briefstaander Cursus KeyCreator Oefening: briefstaander Tekenen van een briefstaander in 3D. Hier gebruikt men functies uit 2D en ander uit 3D. Volgorde: Gebruik volgende instellingen: Aanzicht : bovenaanzicht Kleur:

Nadere informatie

Provil OEFENING 1: BEUGEL. Pagina 1 B. Vervoort / G. Jansen Initiatie INVENTOR

Provil OEFENING 1: BEUGEL. Pagina 1 B. Vervoort / G. Jansen Initiatie INVENTOR Pagina 1 B. Vervoort / G. Jansen Initiatie INVENTOR Oefening 1: Beugel 1) Bestand aanmaken: Ga naar New Onder het tabblad PROVIL 2016 vind je de bestanden die we gaan gebruiken. We vinden hier verschillende

Nadere informatie

hypermill V9.7 in SolidWorks

hypermill V9.7 in SolidWorks hyper CAD hyper hypermill training: CNC Freesoefening 4 hypermill V9.7 in SolidWorks hypermill training: CNC Freesoefening 4. Initiatief nemer : Maarten van Teeffelen CNCConsult & Automation BV. Afstemming

Nadere informatie

Bij dit examen horen bijlagen, een uitwerkbijlage en digitale bestanden.

Bij dit examen horen bijlagen, een uitwerkbijlage en digitale bestanden. Examen VMBO-BB 2013 V gedurende 890 minuten bouwtechniek-timmeren CSPE BB Bij dit examen horen bijlagen, een uitwerkbijlage en digitale bestanden. Dit examen bestaat uit 11 opdrachten. Voor dit examen

Nadere informatie

Handleiding. Door: Jos Reuling. Project: Tandwielen. Datum: 10 maart 2010 (bewerking Henk Reuling, 04-02-2011)

Handleiding. Door: Jos Reuling. Project: Tandwielen. Datum: 10 maart 2010 (bewerking Henk Reuling, 04-02-2011) Handleiding Datum: 10 maart 2010 (bewerking Henk Reuling, 04-02-2011) Plaats: HAN, Ruitenberglaan 26, Arnhem, Lokaal B2.68 1 Open WolidWorks. Je krijgt het onderstaande scherm te zien. Open een nieuw document.

Nadere informatie

Bepaal eerst de probleemstelling of hoofdvraag

Bepaal eerst de probleemstelling of hoofdvraag Bepaal eerst de probleemstelling of hoofdvraag De probleemstelling is eigenlijk het centrum waar het werkstuk om draait. Het is een precieze formulering van het onderwerp dat je onderzoekt. Omdat de probleemstelling

Nadere informatie

NEW. METRIC standard(mm).ipt. Dit staat bij PART

NEW. METRIC standard(mm).ipt. Dit staat bij PART Sleutelhanger tekenen met Inventor Inventor is een professioneel 3D tekenprogramma. Hiermee kun je dus allerlei voorwerpen tekenen van een eenvoudige tafel tot de motoronderdelen van een vliegtuig. Vandaag

Nadere informatie

Trillingen en geluid wiskundig. 1 De sinus van een hoek 2 Uitwijking van een trilling berekenen 3 Macht en logaritme 4 Geluidsniveau en amplitude

Trillingen en geluid wiskundig. 1 De sinus van een hoek 2 Uitwijking van een trilling berekenen 3 Macht en logaritme 4 Geluidsniveau en amplitude Trillingen en geluid wiskundig 1 De sinus van een hoek 2 Uitwijking van een trilling berekenen 3 Macht en logaritme 4 Geluidsniveau en amplitude 1 De sinus van een hoek Eenheidscirkel In de figuur hiernaast

Nadere informatie

Wat is nieuw in Alphacam 2013 R2

Wat is nieuw in Alphacam 2013 R2 Inhoud Inhoud... 2 Inleiding... 3 Windows 8... 4 Nieuwe Solid Simulator... 4 Nieuwe NC Output Manager... 5 BTL Convertor... 5 Rapport Applicatie... 7 Nest Zones... 8 Oscillatie (zig-zag)... 8 Automatische

Nadere informatie

LEEUWINGA Mechanica, Electronica CNC-Cadcam systemen

LEEUWINGA Mechanica, Electronica CNC-Cadcam systemen DESKCNC Hoe nu te beginnen? Dit is een toelichting voor gebruikers welke een demo versie hebben gekregen van DESKCNC van CARKEN & Co. Deskcnc bestaat eigenlijk uit drie delen a- CAM module, b-cnc Editor,

Nadere informatie

Tutorial 6: Dak. Hamersveldseweg 65-1b 3833 GL LEUSDEN. 033-457 33 22 033-457 33 25 info@caap.nl www.caap.nl

Tutorial 6: Dak. Hamersveldseweg 65-1b 3833 GL LEUSDEN. 033-457 33 22 033-457 33 25 info@caap.nl www.caap.nl Hamersveldseweg 65-1b 3833 GL LEUSDEN 033-457 33 22 033-457 33 25 info@caap.nl www.caap.nl Bank (Rabo): 10.54.52.173 KvK Utrecht: 32075127 BTW: 8081.46.543.B.01 Tutorial 6: Dak 4.6 Onderdeel 1006: Dak

Nadere informatie

Uw complete CAD/CAM oplossing

Uw complete CAD/CAM oplossing software voor CNC - technologie Uw complete CAD/CAM oplossing Bewerkt u hout, kunststof, steen of metaal en wilt u het rendement van uw CNC-machines verhogen? Kies dan voor Alphacam; de meest krachtige

Nadere informatie

Werkblad Cabri Jr. Constructie van bijzondere vierhoeken

Werkblad Cabri Jr. Constructie van bijzondere vierhoeken Werkblad Cabri Jr. Constructie van bijzondere vierhoeken Doel Het construeren van bijzondere vierhoeken: parallellogram, ruit, vierkant. Constructies 1. Parallellogram (eerste constructie) We herhalen

Nadere informatie

Autodesk Inventor Module 43

Autodesk Inventor Module 43 Autodesk Inventor Module 43 Bankschroef op Bol Doelstellingen van dit hoofdstuk Inzicht krijgen van het tekenen in Inventor op Part en Assembly niveau. o De Grondplaat p3 o De Houder p18 o De Vaste Klem

Nadere informatie

Toets Schetsen & Tek.lezen (BMT)/ Techn. Tek. (WB) 8 oktober 2003 pag. 1/9

Toets Schetsen & Tek.lezen (BMT)/ Techn. Tek. (WB) 8 oktober 2003 pag. 1/9 Voorbeeldtoetsen Toets Schetsen & Tek.lezen (BMT)/ Techn. Tek. (WB) 8 oktober 2003 pag. 1/9 1. Welke richting/plaatstolerantie is van toepassing op gat A en B? 1. 2. Hoe groot is maat C (nominaal)? 2.

Nadere informatie

Keller SYMplus. Bediening freesmachine machine-inrichting. Module 5

Keller SYMplus. Bediening freesmachine machine-inrichting. Module 5 Keller SYMplus Bediening freesmachine machine-inrichting Module 5 Colofon Bediening Freesmachine machine-inrichting Auteurs Werkgroep CNC programmeertechnieken: S.G. Were Di, Valkenswaard Kempenhorst College,

Nadere informatie

ACAD Handleiding 5 - het tekenen van een voetballer -

ACAD Handleiding 5 - het tekenen van een voetballer - Ontwerpen en produceren op afstand ACAD Handleiding 5 - het tekenen van een voetballer - Fontys centrum Metaal Auteur: Ad Willems Versie: 3.1 18-11-2002 Deze lesbrief is vervaardigd in opdracht van de

Nadere informatie

Autodesk Inventor Module 40 Top Down Design: Sketch Blocks

Autodesk Inventor Module 40 Top Down Design: Sketch Blocks Autodesk Inventor Module 40 Top Down Design: Sketch Blocks Doelstellingen van dit hoofdstuk Een overzicht krijgen van het gebruik van Sketch Blocks o o o o o o o Inleiding - p3 Sketch Blocks p4 Make Components

Nadere informatie

SolidCAM Tutorial Draaien ASJE. Voor VMBO

SolidCAM Tutorial Draaien ASJE. Voor VMBO ASJE Voor VMBO Voor gebruik met SolidWorks Educational Release 009-00 En SolidCAM educational 009 Deze tutorial is ontwikkeld door CADM, en mag door iedereen gebruikt worden om te leren werken met het

Nadere informatie

Handleiding Programmeren en bewerken CAM (graveermachine) Aan de slag. in beroep en bedrijf. Handleiding Programmeren en bewerken CAM (graveermachine)

Handleiding Programmeren en bewerken CAM (graveermachine) Aan de slag. in beroep en bedrijf. Handleiding Programmeren en bewerken CAM (graveermachine) Aan de slag in beroep en bedrijf Handleiding Programmeren en bewerken CAM (graveermachine) Branche Uitgevers 1 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in

Nadere informatie

Afmetingen Aanzicht zie basistekening 3 van 2D tekenen. Afmetingen van gleuf voor V- riem

Afmetingen Aanzicht zie basistekening 3 van 2D tekenen. Afmetingen van gleuf voor V- riem 2D naar Solid Afmetingen Aanzicht zie basistekening 3 van 2D tekenen Afmetingen van gleuf voor V- riem Veranderen van een 2D tekening naar een solid. Teken een 3D tekening van een aandrijfwiel vertrekkende

Nadere informatie

Het tekenen in 123D Design van een Bolder 8x20 mm

Het tekenen in 123D Design van een Bolder 8x20 mm Zeewolde, 21 feb. 2016 Een peer weken geleden ben ik gevraagd of ik wat kan vertellen over 3D printen. Dat 3D printen heb ik namelijk een aantal malen op modelbouw beurzen gezien. Nu ben je over dat printen

Nadere informatie

Autodesk Inventor Module 45

Autodesk Inventor Module 45 + Autodesk Inventor Module 45 Manometer Afsluiter: Top Down Strategie Doelstellingen van dit hoofdstuk Een overzicht krijgen van het gebruik van Top Down Strategie o Het huis: de buitenkant p3 o Het huis:

Nadere informatie

SketchUp: 3D voor iedereen (/)

SketchUp: 3D voor iedereen (/) 1 DE CURSUS (/) SKETCHUP? (/SKETCHUP.HTML) INSTALLATIE (/INSTALLATIE.HTML) DE BASIS (/DE-BASIS.HTML) GEREEDSCHAPPEN (/GEREEDSCHAPPEN.HTML) GEAVANCEERD (/GEAVANCEERD.HTML) SketchUp: 3D voor iedereen (/)

Nadere informatie

Module 10. Keller PALplus. NC Basisbegrippen - uitbreiding Draaien

Module 10. Keller PALplus. NC Basisbegrippen - uitbreiding Draaien Module 10 Keller PALplus NC Basisbegrippen - uitbreiding Draaien Colofon NC Basisgrippen - uitbreiden Draaien Auteurs Werkgroep CNC programmeertechnieken: S.G. Were Di, Valkenswaard Kempenhorst College,

Nadere informatie

Tips & Trucs ARCHICAD 034: Numeriek werken

Tips & Trucs ARCHICAD 034: Numeriek werken Tips & Trucs ARCHICAD 034: Numeriek werken Door gebruik te maken van de Tracker (Coördinaten invoerbox), kan in ARCHICAD numeriek een lengte ingevoerd of een beginof eindpunt bepaald worden. Met behulp

Nadere informatie

de heer ir. R. Boeklagen Inhoudsopgave

de heer ir. R. Boeklagen Inhoudsopgave Afstudeerverslag van: Mentor: Afstudeerrichting: Onderwerp: Inhoudsopgave de heer ir. R. Boeklagen ACE System Maneger ConaX Inleiding blz. 1 Hoofdstuk 1 1.1 Indeling blz. 2 1.2 Beschrijving blz. 2 1.3

Nadere informatie

Competenties Luuk van Paridon. Analyseren

Competenties Luuk van Paridon. Analyseren Competenties Luuk van Paridon Overzicht waar ik nu sta: Afbeelding 1: Spinnenweb competenties De groene lijn geeft aan welke competenties ik tot nu toe behaald heb (zie Afbeelding 1). De competenties die

Nadere informatie

Verspaningstechnologie

Verspaningstechnologie Opleiding Verspaningstechnologie mbo niveau 4+ BBL 2014-2015 kweekvijver voor techniek, vakmanschap en creativiteit Opleiding BBL-opleiding op mbo niveau 4+ Verspaningstechnologie In deze opleidingen bouw

Nadere informatie

in de wondere wereld om jullie aan te EDGE ST3 s ineen

in de wondere wereld om jullie aan te EDGE ST3 s ineen Eerste stappen met ST3 Opgemaaktt door Geert Hoedt, lkr. VTI Veurne. 1 VOORWOORD. Met dit stukje cursus willen we proberen de eerste stappen te zetten in de wondere wereld van hett 3D ontwerpen. Het is

Nadere informatie

ACAD Handleiding 3 - het tekenen van een wielrenner -

ACAD Handleiding 3 - het tekenen van een wielrenner - Ontwerpen en produceren op afstand ACAD Handleiding 3 - het tekenen van een wielrenner - Fontys centrum Metaal Auteur: Ad Willems Versie: 3.1 18-11-2002 Deze lesbrief is vervaardigd in opdracht van de

Nadere informatie

Basisbegrippen 3D-tekenen.

Basisbegrippen 3D-tekenen. Basisbegrippen 3D-tekenen. Vroeger was het begrip 3D-tekenen onbestaande en tekende men gewoon in perspectief wanneer er een dieptezicht nodig was. Normaal werd er enkel in 2D getekend, dus enkel de aanzichten.

Nadere informatie

Project: Raket (Synchronous) Lesbrief: Capsule. Modemweg 37 3821 BS Amersfoort, Nederland

Project: Raket (Synchronous) Lesbrief: Capsule. Modemweg 37 3821 BS Amersfoort, Nederland Modemweg 7 8 BS Amersfoort, Nederland +(0) 7 +(0) 7 info@caap.nl www.caap.nl Bank (Rabo): 0...7 KvK Utrecht: 077 BTW: 808.6..B.0 Lesbrief: Capsule Project: Raket (Synchronous) Copyright 0 CAAP, Leusden

Nadere informatie

Een vis trekken met de vrije hand. CorelDraw (5) door: D. van Schoonhoven

Een vis trekken met de vrije hand. CorelDraw (5) door: D. van Schoonhoven Een vis trekken met de vrije hand CorelDraw (5) door: D. van Schoonhoven Het is al weer enige tijd geleden dat ik wat schreef over CorelDraw. Zoals bekend, een programma met heel veel mogelijkheden. Soms

Nadere informatie

Inventor Wizard. Autodesk Inventor. Tips n Tricks Raffle. Stefaan Boel. Senior Designer Atlas Copco

Inventor Wizard. Autodesk Inventor. Tips n Tricks Raffle. Stefaan Boel. Senior Designer Atlas Copco Autodesk Inventor Tips n Tricks Raffle 1 Stefaan Boel Senior Designer Atlas Copco www.inventorwizard.be Agenda: Gebruikers omgeving Sketch omgeving Part omgeving Assembly omgeving Drawing omgeving 2 Tips

Nadere informatie

1. HOE KOPPEL IK EXCEL AAN MEN PART?

1. HOE KOPPEL IK EXCEL AAN MEN PART? 1. HOE KOPPEL IK EXCEL AAN MEN PART? Zoals u waarschijnlijk al zal weten kan u parameters aan een part of assembly koppelen. Nu, deze parameters kan u ook uit Excel halen. Deze Excel lijst kunt u dan meerdere

Nadere informatie

Docenteninformatie. Lespakket: Een reis door de wereld van 3D printen. Een reis door de wereld van 3D Printen 1

Docenteninformatie. Lespakket: Een reis door de wereld van 3D printen. Een reis door de wereld van 3D Printen 1 Docenteninformatie Lespakket: Een reis door de wereld van 3D printen Een reis door de wereld van 3D Printen 1 Voorwoord 3D printen is aan een snelle opmars bezig. Het is bijna niet te geloven dat de techniek

Nadere informatie

Fietsenstalling. Eigenschappen voor Polycarbonaat. Maximale gebruikstemperatuur. Lineaire uitzettingscoëfficiënt. Brandgedrag

Fietsenstalling. Eigenschappen voor Polycarbonaat. Maximale gebruikstemperatuur. Lineaire uitzettingscoëfficiënt. Brandgedrag Fietsenstalling De lasafdeling krijgt een bestelling voor 10 fietsenstallingen. Er moet heel wat gerekend en beslist worden om een prijsofferte te kunnen maken en om het materiaal te kunnen bestellen.

Nadere informatie

Simon de schildpad. 2012 J van Weert 1

Simon de schildpad. 2012 J van Weert 1 Programmeren met Simon Simon de schildpad 2012 J van Weert 1 Inleiding: Wat is programmeren eigenlijk? Een computer doet niets zonder een programma. Die programma s worden geschreven door mensen: programmeurs.

Nadere informatie

Solidworks windmolen

Solidworks windmolen 1 Solidworks windmolen Niveau: gevorderd www.dearchimedes.com Op vind je PDF s met daarin de basis van Solidworks. Zorg dat je de eerste twee PDF s hebt doorlopen, zodat je basisbewerkingen van Solid-

Nadere informatie

Cursus KeyCreator. Tekenen van een ratel

Cursus KeyCreator. Tekenen van een ratel Cursus KeyCreator Tekenen van een ratel Maken van een ratel. Bij deze oefening gaat men gebruik maken van verschillende onderdelen van KeyCreator. Der tekening bestaat uit volgende onderdelen: Een blok

Nadere informatie

Formulier ontwikkelingsgericht beoordelen en begeleiden Verspaner niveau 2, crebo 25302

Formulier ontwikkelingsgericht beoordelen en begeleiden Verspaner niveau 2, crebo 25302 Naam student: Bedrijf: : ennummer: Begeleider van het bedrijf: Begeleider van de school: Noteer deze score geldt voor het niveau van de beginnend beroepsbeoefenaar. Toelichting : A B C De student is in

Nadere informatie

Bijlage Solid Modeling met Autodesk Inventor Release 8

Bijlage Solid Modeling met Autodesk Inventor Release 8 Bijlage Solid Modeling met Autodesk Inventor Release 8 De bijlage is bestemd voor gebruikers van Inventor 10 en bevat wijzigingen om het Inventor 8 boek ook geschikt te maken voor Inventor 10. Jan Bootsma

Nadere informatie

Hoe maak ik een werkende ketting?

Hoe maak ik een werkende ketting? 1. HOE MAAK IK EEN WERKENDE KETTING? We beginnen met een standaard part, en maken daar meteen een workplane in. Deze workplane kunnen we later constrainen en daarmee onze ketting besturen. Voor dit voorbeeld

Nadere informatie

Afdrukken van AutoCad-tekeningen

Afdrukken van AutoCad-tekeningen Harm Lubbers Afdrukken van AutoCad-tekeningen februari-2013 Het afdrukken van een AutoCad tekening heeft wat aandacht nodig om onder controle te krijgen. harm.lubbers@ahk.nl Introductie In AutoCad worden

Nadere informatie

- 3D Model Toleranties -

- 3D Model Toleranties - - 3D Model Toleranties - Het plaatsen van toleranties in een 3D model werd met de komst van Inventor 9 mogelijk gemaakt. Samenwerkende onderdelen kunnen met specifieke toleranties of passingen uitgerust

Nadere informatie

Interactief lesgeven / presenteren met Shakespeak

Interactief lesgeven / presenteren met Shakespeak Interactief lesgeven / presenteren met Shakespeak Disclaimer: Ik ben niet verbonden aan Shakespeak of het bedrijf dat Shakespeak produceert. Deze handleiding is geschreven op basis van mijn eigen ervaringen

Nadere informatie

ACAD Handleiding 2 - het tekenen van een jockey -

ACAD Handleiding 2 - het tekenen van een jockey - Ontwerpen en produceren op afstand ACAD Handleiding 2 - het tekenen van een jockey - Fontys centrum Metaal Auteur: Ad Willems Versie: 1.0 20-10-2002 Deze lesbrief is vervaardigd in opdracht van de Stichting

Nadere informatie

Project: Vogelhuisje. Lesbrief: Voetstuk Poot. Modemweg BS Amersfoort, Nederland

Project: Vogelhuisje. Lesbrief: Voetstuk Poot. Modemweg BS Amersfoort, Nederland Modemweg 7 8 BS Amersfoort, Nederland +(0) 57 +(0) 57 5 info@caap.nl www.caap.nl Bank (Rabo): 0.5.5.7 KvK Utrecht: 0757 BTW: 808.6.5.B.0 Lesbrief: Voetstuk Poot Project: Vogelhuisje Copyright 0 CAAP, Leusden

Nadere informatie

Contextbeschrijving. Joost van Hagen. Vonk Industrial Contracting

Contextbeschrijving. Joost van Hagen. Vonk Industrial Contracting Contextbeschrijving Vonk Industrial Contracting Joost van Hagen Opmerking [W1]: Raamwerk 2007: U kunt de opmerkingentekst (on)zichtbaar maken onder Beeld optie Opmaak. Let op! Paginanummering is al ingesteld

Nadere informatie

Handleiding ZKM Online. Versie 2.0

Handleiding ZKM Online. Versie 2.0 Handleiding ZKM Online Versie 2.0 Maart 2012 Inhoudsopgave Inloggen 3 Eerste keer dat je inlogt (basisonderdelen) 4 profiel 5 wachtwoord 5 bureau 6 consultants 7 instellingen 8 kleuren 9 licentie 10 ZKM

Nadere informatie

StabiCAD V Gasleidingberekening

StabiCAD V Gasleidingberekening StabiCAD V Gasleidingberekening Inhoudsopgave 1. Werken met StabiCAD V Gasleidingberekening.. 3 1.1. Inleiding................................................... 3 1.2. Verwante modules...........................................

Nadere informatie

Stappenplan CNC. Bram Bekkers. februari 2013. 2D CNC stappenplan. Handleiding CNC Van Ironcad naar Alphacam

Stappenplan CNC. Bram Bekkers. februari 2013. 2D CNC stappenplan. Handleiding CNC Van Ironcad naar Alphacam 2D CNC stappenplan Handleiding CNC Van Ironcad naar Alphacam 1 Importeren vanuit Ironcad 2 Stap 1: Ironcad ontwerp maken als solid 3 Stap 2: Positioneren op het 0-punt Stappenplan CNC Let op x-as (lengte

Nadere informatie

Handmatig Onderzoekmelding invoeren Archis III

Handmatig Onderzoekmelding invoeren Archis III Handmatig Onderzoekmelding invoeren Archis III Voor het indienen van een onderzoekmelding in Archis III ga je naar Melden nieuw onderzoek Daar moeten 3 schermen doorlopen/ingevoerd worden. Eerste scherm:

Nadere informatie

Om paint te openen volgen we dezelfde weg als bij de rekenmachine:

Om paint te openen volgen we dezelfde weg als bij de rekenmachine: Paint is een éénvoudig tekenprogramma. Vele functies hiervan komen later terug bij diverse foto- en tekenprogramma s. Om paint te openen volgen we dezelfde weg als bij de rekenmachine: rechtbovenaan zoeken

Nadere informatie

Cursus KeyCreator. Oefening 3D: Spiltrap

Cursus KeyCreator. Oefening 3D: Spiltrap Cursus KeyCreator Oefening 3D: Spiltrap Tekenen van een spiltrap. Het tekenen van een spiltrap bestaat uit verschillende delen en bewerkingen. In het kort kan men zeggen dat volgende bewerkingen uitgevoerd

Nadere informatie

Opzet onderwijsexperiment

Opzet onderwijsexperiment Opzet onderwijsexperiment Huub de Beer Eindhoven, 27 maart 2011 Inhoudsopgave 1 Introductie 1 2 Smal longdrink glas 3 2.1 Maak een maatbeker....................... 3 2.2 Lees de grafiek..........................

Nadere informatie

Cursus KeyCreator. Oefening: Zaagblad in 3D

Cursus KeyCreator. Oefening: Zaagblad in 3D Cursus KeyCreator Oefening: Zaagblad in 3D Afmetingen zaagblad Uitwerken zaagblad in 3D. Het uitwerken in 3D doet men in verschillende delen. Eerst het lichaam Dan de spaanholte Dan de tand. Als laatste

Nadere informatie

1. HOE MAAK IK EEN IPART EN PLAATS IK DEZE IN HET CONTENT CENTER?

1. HOE MAAK IK EEN IPART EN PLAATS IK DEZE IN HET CONTENT CENTER? 1. HOE MAAK IK EEN IPART EN PLAATS IK DEZE IN HET CONTENT CENTER? Deze Basis vaardigheden voor iparts is een vervolg op Geavanceerde Excel functies. Zorg dus dat je minstens die Tips & Trick eerst hebt

Nadere informatie

bouwtechniek-timmeren CSPE KB Bij dit examen horen bijlagen, een uitwerkbijlage en digitale bestanden.

bouwtechniek-timmeren CSPE KB Bij dit examen horen bijlagen, een uitwerkbijlage en digitale bestanden. Examen VMBO-KB 2015 gedurende 820 minuten bouwtechniek-timmeren CSPE KB Bij dit examen horen bijlagen, een uitwerkbijlage en digitale bestanden. Dit examen bestaat uit 11 opdrachten. Voor dit examen zijn

Nadere informatie

Tekenen met Floorplanner

Tekenen met Floorplanner Overzicht Het scherm 1. Zoom 2. Opslaan 3. Verdieping tab 4. Undo / Redo 5. Constructiemenu 6. Bibliotheek 7. Tekenvlak Eigenschappenmenu s De plattegrond wordt opgebouw uit verschillende elementen: ruimtes,

Nadere informatie

Inventor Wizard. Autodesk Inventor. Richtlijnen. Galba Jürgen. www.inventorwizard.be

Inventor Wizard. Autodesk Inventor. Richtlijnen. Galba Jürgen. www.inventorwizard.be Autodesk Inventor Richtlijnen 1 Galba Jürgen www.inventorwizard.be Autodesk Inventor Deze beperkte handout maakt deel van een grotere collectie richtlijnen en werkmethodieken voor Autodesk Inventor. De

Nadere informatie

Frezen met Tensor. We zullen een aantal functies in het menu eens nader bekijken.

Frezen met Tensor. We zullen een aantal functies in het menu eens nader bekijken. Frezen met Tensor In Tensor bevindt zich het menu NC-Bewerkingen. Hierin bevinden zich alle functies om een CNC-freesprogramma te maken van een draaiproduct. Zo zijn er bv. bewerkingen als contouren, kamerfrezen,

Nadere informatie

Trillingen en geluid wiskundig

Trillingen en geluid wiskundig Trillingen en geluid wiskundig 1 De sinus van een hoek 2 Radialen 3 Uitwijking van een harmonische trilling 4 Macht en logaritme 5 Geluidsniveau en amplitude 1 De sinus van een hoek Sinus van een hoek

Nadere informatie

Handleiding bij de Booktest Generator

Handleiding bij de Booktest Generator Handleiding bij de Booktest Generator Het programma voor het maken van toetsen bij boeken. (c) 2005/2009 Visiria Uitgeversmaatschappij Twisk Inleiding Onze dank voor het aanvragen van de Booktest Generator.

Nadere informatie

Project: Energy Trike. Lesbrief: Samenstelling. Hamersveldseweg 65-1b 3833 GL LEUSDEN. 033-457 33 22 033-457 33 25 info@caap.nl www.caap.

Project: Energy Trike. Lesbrief: Samenstelling. Hamersveldseweg 65-1b 3833 GL LEUSDEN. 033-457 33 22 033-457 33 25 info@caap.nl www.caap. Hamersveldseweg 65-b 8 GL LEUSDEN 0-457 0-457 5 info@caap.nl www.caap.nl Bank (Rabo): 0.54.5.7 KvK Utrecht: 0757 BTW: 808.46.54.B.0 Lesbrief: Samenstelling Project: Energy Trike Copyright 00 CAAP, Leusden

Nadere informatie

TIPS EN HINTS VOOR BEGINNERS. Klik nu in de Menu balk op het menu item ELEMENT. Onder het woord Element gaat er nu vervolgens nu een sub menu open

TIPS EN HINTS VOOR BEGINNERS. Klik nu in de Menu balk op het menu item ELEMENT. Onder het woord Element gaat er nu vervolgens nu een sub menu open ........................................ TIPS EN HINTS VOOR BEGINNERS.................................................... Nadat u WinRail 8 heeft geïnstalleerd krijgt u automatisch een leeg werkblad waarop

Nadere informatie

Simon de schildpad. 2015 J van Weert 1

Simon de schildpad. 2015 J van Weert 1 Programmeren met Simon Simon de schildpad 2015 J van Weert 1 Inleiding: Wat is programmeren eigenlijk? Een computer doet niets zonder een programma. Die programma s worden geschreven door mensen: programmeurs.

Nadere informatie

CNC Cadcam systemen. TURBOCADCAM Demo HOE NU TE BEGINNEN? Een korte beschrijving om een eerste ontwerp voor een draaibank te maken.

CNC Cadcam systemen. TURBOCADCAM Demo HOE NU TE BEGINNEN? Een korte beschrijving om een eerste ontwerp voor een draaibank te maken. 3558.97.733 TURBOCADCAM Demo HOE NU TE BEGINNEN? Een korte beschrijving om een eerste ontwerp voor een draaibank te maken. Deze demo kan na installatie maar korte tijd gebruikt worden, besteed deze tijd

Nadere informatie

Examen VMBO-KB. bouwtechniek-schilderen CSPE KB. gedurende 685 minuten. Bij dit examen horen bijlagen, een uitwerkbijlage en digitale bestanden.

Examen VMBO-KB. bouwtechniek-schilderen CSPE KB. gedurende 685 minuten. Bij dit examen horen bijlagen, een uitwerkbijlage en digitale bestanden. Examen VMBO-KB 2012 gedurende 685 minuten bouwtechniek-schilderen CSPE KB Naam kandidaat Kandidaatnummer Bij dit examen horen bijlagen, een uitwerkbijlage en digitale bestanden. Dit examen bestaat uit

Nadere informatie

Bij dit examen horen bijlagen, uitwerkbijlagen en digitale bestanden.

Bij dit examen horen bijlagen, uitwerkbijlagen en digitale bestanden. Examen VMBO-BB 2017 gedurende 890 minuten bouwtechniek-timmeren CSPE BB Bij dit examen horen bijlagen, uitwerkbijlagen en digitale bestanden. Dit examen bestaat uit 10 opdrachten. Voor dit examen zijn

Nadere informatie

QUESTI OPSTARTGIDS ALGEMENE INSTELLINGEN EN LVS

QUESTI OPSTARTGIDS ALGEMENE INSTELLINGEN EN LVS 01 - WELKOM BIJ QUESTI Welkom bij Questi. Alvorens je opstart, willen we je graag attent maken op enkele zaken. Voor je op de knop inloggen klikt, bekijk je best even de algemene filmpjes onder de knop

Nadere informatie

bouwtechniek-timmeren CSPE BB Bij dit examen horen bijlagen, een uitwerkbijlage en digitale bestanden.

bouwtechniek-timmeren CSPE BB Bij dit examen horen bijlagen, een uitwerkbijlage en digitale bestanden. Examen VMBO-BB 2014 gedurende 890 minuten bouwtechniek-timmeren CSPE BB Bij dit examen horen bijlagen, een uitwerkbijlage en digitale bestanden. Achter dit examen is een erratum opgenomen. Dit examen bestaat

Nadere informatie

Handleiding Zorgverzekeraar Winmens versie 7.29

Handleiding Zorgverzekeraar Winmens versie 7.29 Handleiding Zorgverzekeraar Winmens versie 7.29 Zorgverzekeraar oproepen Als u een zorgverzekeraar wilt oproepen om de gegevens te bekijken of te bewerken kunt boven in het zorgverzekeraars scherm, op

Nadere informatie

SolidWorks Tutorial 1a Schroefdraad op Asje uit Tutorial 1

SolidWorks Tutorial 1a Schroefdraad op Asje uit Tutorial 1 SolidWorks Tutorial a Schroefdraad op Asje uit Tutorial Deze Tutorial is ontwikkeld door CADMES b.v.. en mag door iedereen gebruikt worden om te leren werken met de D Software SolidWorks. Elk ander gebruik

Nadere informatie