Programma ambassadeur Aanpak Jeugdwerkloosheid. Mirjam Sterk 31 maart 2014 ditissterkteam.nl

Transcriptie

1 Programma ambassadeur Aanpak Jeugdwerkloosheid Mirjam Sterk 31 maart 2014 ditissterkteam.nl 1

2 Inleiding en samenvatting Waar zet SterkTeam zich voor in? In de afgelopen jaren is de jeugdwerkloosheid opgelopen tot historische hoogte. Dit geldt niet alleen voor Nederland. Ook in de rest van Europa is het voor jongeren moeilijk om werk te vinden. In februari 2014 bedraagt de jeugdwerkloosheid in Nederland 16,3%. Een op de vijftien jongeren is werkloos. In totaal zijn jongeren op zoek naar werk voor meer dan twaalf uur per week. Meer dan de helft van deze groep is op zoek naar een bijbaan, stage of leerbaan. Iets minder dan de helft zoekt een baan. Mirjam Sterk en haar team kunnen geen nieuwe banen creëren. Daarvoor is een stijging in de vraag naar producten en diensten en dus economische groei nodig. SterkTeam kan wel bijdragen aan snellere en/of betere matches voor jongeren op de arbeidsmarkt. Zo probeert SterkTeam de dynamiek op de arbeidsmarkt van jongeren gaande te houden en de werkloosheidsduur zoveel mogelijk te bekorten. SterkTeam wil jongeren arbeidsfit maken en houden door jongeren werkervaring op te laten doen, hun vaardigheden te verbeteren en hun netwerk te verbreden. Dit versterkt hun positie op de arbeidsmarkt als de economie weer aantrekt. Dit doet SterkTeam allereerst door eraan bij te dragen dat er voldoende stages en leerbanen beschikbaar zijn voor jongeren die nog studeren. Meer dan de helft van de werkloze jongeren zit immers nog op school en is op zoek naar een bijbaan, stage of leerbaan van meer dan 12 uur per week. De andere helft van de werkloze jongeren is klaar met school en zoekt werk. Zij leggen het in de concurrentie om de banen nogal eens af vanwege een gebrek aan werkervaring, een goed netwerk en vaardigheden die nodig zijn om werk te vinden en werk te houden. Ervaring opdoen en bijleren is de enige remedie. SterkTeam probeert hen op weg te helpen. En daarbij geldt: Elk werk telt! Ook ondernemen ziet SterkTeam als een reële carrièreoptie. Vanuit de gangbare gedachte dat voorkomen beter is dan genezen, zet SterkTeam ook in op een goede voorbereiding van jongeren op het werkende leven. Om de overgang van school naar werk te versoepelen laat SterkTeam jongeren al vroeg ervaren welke beroepen er allemaal zijn en wat werken van je vraagt. De specifieke problemen waar jongeren tegenaan lopen die al van oudsher een kwetsbare positie hebben op de arbeidsmarkt, zoals allochtone jongeren en jongeren zonder startkwalificatie, pakt SterkTeam gericht aan. Het bieden van sociaal kapitaal - professionals uit het bedrijfsleven die hen helpen bij het maken van een studiekeuze, de zoektocht naar een stage of een baan of het starten van een onderneming - is voor hen cruciaal om te voorkomen dat zij buiten de werkende samenleving komen te staan. Goed om te zien tot slot is dat steeds meer jongeren ook zelf initiatief nemen om zichzelf en andere jongeren online en offline te ondersteunen bij hun zoektocht naar werk door hun netwerk te verbreden en hun vaardigheden verder te ontwikkelen. SterkTeam laat het positivisme, de veerkracht en de proactiviteit van jongeren zien door jongereninitiatieven een podium te bieden en helpt hen met het vergroten en versterken van hun netwerk. 2

3 Hoe gaat SterkTeam te werk? Om vooruitgang te boeken op al deze onderwerpen is de inzet van ondernemers, overheid, politiek, onderwijs en jongeren zelf nodig. Zij hebben de banen, de verantwoordelijkheid, de financiële middelen en de instrumenten om de jeugdwerkloosheid aan te pakken. Door de krachten te bundelen en gebruik te maken van elkaars kennis, expertise, middelen, netwerk en ambitie bereiken we betere resultaten en kunnen we een verschil maken. Een complex maatschappelijk probleem als jeugdwerkloosheid dat zich manifesteert in een veranderende samenleving, vraagt ook om een veelzijdige aanpak. De samenleving is niet ontworpen, is geen organisatie, is niet logisch opgebouwd en laat zich niet simpelweg aansturen. De overheid is niet meer de centrale actor, maar een speler in een groter netwerk. Burgers, ondernemers en maatschappelijke organisaties zijn niet alleen meer de ontvangers van beleid, maar ook medeproducent. Vanuit deze optiek bezien zijn er vier manieren waarop Mirjam Sterk en haar team kunnen sturen op een betere toekomst voor jongeren: door te agenderen (en zo invloed uit te oefenen op de klassieke overheidsrol; public administration), door partijen te verbinden en afspraken te maken (de meer bedrijfsmatige benadering; new public management), door samen te werken (netwerksturing) en door proactief op te zoek te gaan naar en ruimte te geven aan initiatieven van onderop (maatschappelijke veerkracht). SterkTeam agendeert in de rol van ombudsvrouw Als een moderne ombudsvrouw zet Mirjam Sterk jeugdwerkloosheid op de kaart. Zij spoort overheid, politiek en onderwijs aan om werk te maken van hun verantwoordelijkheid om de jeugdwerkloosheid aan te pakken. Sinds haar start in april 2013 is Mirjam Sterk elke week in het land te vinden. Het onderwerp haalt wekelijks het nieuws, zowel lokaal, regionaal als landelijk. In de rol van ombudsvrouw probeert SterkTeam de vormgeving van het lokale, regionale en landelijke beleid en de inzet van financiële middelen te beïnvloeden. Zo wijst Mirjam Sterk op de gevolgen voor jongeren van een toenemende flexibilisering van de arbeidsmarkt en roept partijen op jongeren nieuwe zekerheid te bieden. Ook stimuleert SterkTeam de inzet van financiële incentives voor werkgevers door gemeenten en sectoren en zorgt ervoor dat regelgeving wordt aangepast als signalen uit de praktijk daar aanleiding toe geven, zoals bij de Regeling cofinanciering sectorplannen is gebeurd. SterkTeam verbindt en spreekt af in de rol van regisseur Als een regisseur zorgt SterkTeam ervoor dat organisaties uit verschillende werelden samenwerken en concrete (prestatie)afspraken maken. Zo draagt SterkTeam eraan bij dat nieuwe samenwerkingsverbanden ontstaan, waarin elke organisatie bijdraagt aan een gezamenlijk doel. Dit zie je bijvoorbeeld terug in de convenanten die UWV mede op aangeven van SterkTeam sluit met gemeenten en grote bedrijven als BurgerKing, Defensie, een grote drogisterijketen en een grote kledingketen. Daarin worden nu ook afspraken gemaakt over het realiseren van (leerwerk)banen voor jongeren. Bedrijven kiezen niet voor de makkelijkste weg en openen ook hun deuren voor jongeren met een wat grotere afstand tot de arbeidsmarkt. En UWV en gemeenten trekken bij de vervulling van de vacatures samen op, ondanks eigen verantwoordelijkheden, eigen doelgroepen en eigen financiële belangen. SterkTeam werkt samen in de rol van coproducent Als een coproducent trekt SterkTeam samen op met organisaties die vanuit een eigen verantwoordelijkheid of taak bijdragen aan de aanpak van de jeugdwerkloosheid. Gezamenlijke doelen worden in samenwerkingsarrangementen gerealiseerd. De organisaties versterken elkaar. Zo zet SterkTeam landelijke acties op touw samen met uitzendbureaus, 3

4 arbeidsmarktregio s en een aantal grote bedrijven - die de actie vanaf de start ondersteunen - om jonge baanzoekers een gezicht te geven, hen te helpen bij hun zoektocht naar werk, hen te trainen in solliciteren, hen werkervaring te bieden, hun netwerk te vergroten, hun werknemersvaardigheden te verbeteren en om bedrijven te laten zien dat jongeren nieuwe energie, recente vakkennis en een frisse blik te bieden hebben. Zoals de actie Jeugd op zoek en de actie Piekwerk. Ook versterkt SterkTeam het stage- en leerbanenoffensief van de Samenwerking Beroepsonderwijs en bedrijfsleven (SBB) en de samenwerkende kenniscentra om voldoende stages en leerbanen voor jongeren te realiseren. Samen werven we nieuwe leerbedrijven en extra leerbanen en roepen we scholen, ouders en studenten op om stagetekorten te melden. Gemelde tekorten proberen we op te lossen in samenwerking met scholen, gemeenten en het bedrijfsleven. Samen met de SER, het bedrijfsleven en grote steden als Amsterdam en Rotterdam werkt SterkTeam samen om jongeren uit achterstandsbuurten sociaal kapitaal te bieden, oftewel professionals uit het bedrijfsleven, de Link2Work. En in het project Hete Pepers werkt SterkTeam samen met jongerenorganisaties en Microsoft om jongereninitiatieven verder te brengen en meer jongeren vaardigheden en een goed netwerk te bieden. SterkTeam zoekt en stimuleert in de rol van scout Als een scout creëert SterkTeam ruimte voor kansrijke initiatieven van onderop en helpt hen verder. Zo wordt optimaal gebruik gemaakt van de veerkracht in de maatschappij. Het gaat om initiatieven van jongeren zelf, zoals DeBroekriem, Try Before You Get The Job, Young Ambition en NLWorkXX, die andere jongeren online en offline te ondersteunen bij hun zoektocht naar werk. Initiatieven van sociaal ondernemers, zoals de Buzinezzclub die jongeren begeleidt naar het starten van een eigen onderneming. Initiatieven van investeerders als ABN AMRO en Start Foundation om samen met de gemeente Rotterdam via een social impact bond de Buzinezzclub te financieren. Initiatieven in en buiten de school, die jongeren voorbereiden op het werkende leven, zoals Jet- Net (Junior), TechniekTalent, K!X, IMC Basis- /Weekendschool, Champs on Stage en Werken aan je Toekomst. En initiatieven van internationale bedrijven die wereldkundig maken bij te willen dragen aan de aanpak van de jeugdwerkloosheid, zoals Nestlé, Microsoft, Hilton en Coca Cola. Een uitgebreide toelichting op alle inhoudelijke onderwerpen en hoe SterkTeam hierin opereert is hierna te lezen. 4

5 Stages en Leerbanen Feiten en cijfers Belang stages en leerbanen Meer dan de helft van de werkloze jongeren zit op school en zoekt een bijbaan, stage of leerbaan van meer dan twaalf uur per week. 1 Het aantal studenten dat ervoor kiest om door te leren is afgelopen schooljaar weer toegenomen. 2 Het is dus belangrijk dat er voldoende bedrijven zijn die studenten in de praktijk willen opleiden. Zeker voor jongeren in het middelbaar beroepsonderwijs (mbo) is een stage of leerbaan onmisbaar om het vak te kunnen leren en een diploma te halen. En vakkrachten zijn onmisbaar voor de Nederlandse economie. Een stage of leerbaan is een goede opmaat naar werk na afronding van de opleiding. De jongere doet werkervaring op, leert vakvaardigheden (hard skills) en werknemers- vaardigheden (soft skills). Werknemersvaardigheden zijn minstens zo belangrijk om aan de slag te komen en te blijven. Daarbij staan motivatie, zelfvertrouwen en sociale en communicatieve vaardigheden - zoals taalbeheersing, netheid en beleefdheid - centraal. Ook krijgt de jongere tijdens de stage of leerbaan een beter beeld van wat voor mens hij is en wat voor soort werk en werkomgeving bij hem passen. 3 Dit versoepelt de overgang van school naar de arbeidsmarkt (het vermindert de frictiewerkloosheid). Van de bedrijven gebruikt ruim driekwart de stage of leerbaan als proeftijd om te kijken wat voor vlees ze in de kuip hebben. 4 Bijna tweederde van alle afgestudeerde mbo ers gaat uiteindelijk aan de slag bij het bedrijf waar ze een stage of een leerbaan hadden. 5 Ontwikkeling stages en leerbanen Een mbo er kan alleen bij een erkend leerbedrijf op een stage of leerbaan aan de slag. Op 1 maart 2014 waren er ruim unieke leerbedrijven. Dat is meer dan de helft van de bedrijven in Nederland. Het bestand aan leerbedrijven fluctueert sterk door de economische crisis. Bedrijven gaan failliet of stoppen als leerbedrijf. Ze hebben te weinig werk voor studenten, te weinig geld om een plek te bekostigen of te weinig tijd voor de begeleiding. Het voortbestaan van het bedrijf heeft prioriteit. 6 Als er te weinig leerbedrijven zijn die stages en leerbanen bieden, ontstaan stagetekorten. 1 CBS. Statline. 2 SBB. (december 2013). Barometer; DUO. Basisregistratie Onderwijsnummer. 3 Freese, C., Meulen Bosma, A. van der & Wilthagen, T. (2012). Werkzekerheid voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Onderzoek naar factoren die ten grondslag liggen aan de mismatches tussen het bedrijfsleven en werkzoekenden met bijzondere aandacht voor arbeidsmotivatie. Tilburg: Tilburg University; Kanfer, R., Wanberg, C. & Kantrowitz, M. (2001). Job search and employment: a personality motivational analysis and meta analytic review. Journal of applied psychology 86, ; Hooft, E., van, Ottervanger, M. & Dam, A. van (2007). Verklarende factoren van werkzoekgedrag en werkhervatting. Onderzoeksrapport Erasmus Universiteit Rotterdam; Hol, N. & Keuken, L. (2013). Nationaal Stage Onderzoek Studenten Culemborg: Stageplaza. 4 Hagens, K., Kraaijvanger, H. (2011). Motieven en meerwaarde van opleiden onder leerbedrijven. Wehl: rijnland advies 5 DUO Market Research. 6 SBB. (oktober 2013). Barometer. 5

6 De laatste drie schooljaren zijn leerbanen verloren gegaan. Bijna jongeren konden afgelopen schooljaar geen leerbaan vinden. 7 Een leerbaan kost een bedrijf meer tijd en geld dan een stage. Bij een leerbaan, ook wel beroepsbegeleidende leerweg (BBL) genoemd, werkt een jongere gedurende de hele opleiding met een arbeidscontract drie of vier dagen in de week en gaat hij de overige doordeweekse dagen naar school. Door de economische crisis kunnen veel bedrijven deze investering niet meer opbrengen. Een deel van de jongeren die geen leerbaan kan vinden, stapt over naar de beroepsopleidende leerweg (BOL), waar de jongere een of twee dagen stage loopt en de rest van de doordeweekse dagen doorbrengt in de schoolbanken. De kans is groot dat jongeren die beter leren met hun handen dan met hun hoofd deze opleiding niet afmaken en zonder baan thuis komen te zitten. Jongeren zonder startkwalificatie zijn bijna anderhalf keer zo vaak werkloos als jongeren met startkwalificatie. 8 Hadden zij wel een leerbaan gekregen, dan waren hun kansen op de arbeidsmarkt stukken beter geweest. Jongeren met een leerbaan komen na afronding van hun opleiding nauwelijks in de werkloosheidsstatistieken voor. Zij zijn de crisistijgers. Hun positie op de arbeidsmarkt is onveranderd goed. Negen van de tien jongeren met een leerbaan die afstuderen krijgt na het afstuderen een vervolgcontract. 9 Ook voor bedrijven is het dalende aantal leerbanen ongunstig. Als zij nu geen jongeren opleiden, zijn er straks als de economie weer aantrekt of oudere werknemers met pensioen gaan te weinig goed inzetbare en gekwalificeerde vakkrachten. De meer theoretische opleiding, de BOL, is niet altijd een goed alternatief. Schilder of glazenwasser word je niet door voornamelijk in de schoolbanken te zitten. Aanpak SterkTeam Om te zorgen voor voldoende stages en leerbanen versterkt SterkTeam het stage- en leerbanenoffensief van Samenwerking Beroepsonderwijs en bedrijfsleven (SBB) en de samenwerkende kenniscentra. Samen werven we nieuwe leerbedrijven en extra leerbanen en roepen we scholen, ouders en studenten op om stagetekorten te melden. Gemelde tekorten proberen we op te lossen in samenwerking met scholen, gemeenten en het bedrijfsleven. In het kader van het stage- en leerbanenoffensief bezoekt Mirjam Sterk door het hele land leerbedrijven, zoals Albert Heijn, Duyvis Wiener, Liander, Tata Steel, VDL, Philips, Seacon Logistics, Bekkers Autoschade, DeltaZuid, VinkBouw, Mediamail, Damen Shipyards, De Wielborgh, MCN Montage, Desert Tankers, Verstegen Spices & Sauces, Q8, Hutten, Heineken, NS, Hof van Zeeland, Camping en Villapark de Paardekreek, Recreatie- Strandpark de Zeeuwse Kust, Sitel, SNT, Campina, Specsavers, Van Dorp Installaties, Shell, RAI, McDonald s, Brainport Industries, Hotel Zuiderduin Westkapelle, Strandpaviljoen Moio, European Gateway Services en Tweewielers Noord. Hieronder wordt nader ingegaan op het gezamenlijke stage- en leerbanenoffensief van Samenwerking Beroepsonderwijs en bedrijfsleven (SBB), de samenwerkende kenniscentra en SterkTeam. Werven van leerbedrijven In het offensief verleiden we bedrijven die nog geen leerbedrijf zijn om leerbedrijf te worden en bestaande leerbedrijven om zich door te ontwikkelen tot een breder leerbedrijf en ook een erkenning aan te vragen voor het opleiden van jongeren in een andere sector. Bijvoorbeeld 7 SBB. (december 2013). Barometer. 8 CBS. Statline. 9 ROA. (2013). Schoolverlaters tussen onderwijs en arbeidsmarkt Feiten en cijfers. Maastricht: Maastricht University; DUO Market Research. 6

7 een garagebedrijf dat al jarenlang monteurs opleidt en ook een erkenning aanvraagt voor het opleiden van een secretaresse. Om beter zicht te krijgen op het potentieel aan nieuwe leerbedrijven in een sector of een regio heeft SterkTeam een bestandskoppeling mogelijk gemaakt tussen de op Stagemarkt.nl bekende leerbedrijven en de bedrijven ingeschreven bij de Kamer van Koophandel. Het offensief wordt ondersteund met de gezamenlijke campagne Word leerbedrijf, daar word je beter van die SterkTeam mede mogelijk heeft gemaakt en in juni van start is gegaan. Het campagnemateriaal voor het plaatsen van advertenties in regionale, lokale en vakbladen stellen we ook beschikbaar aan sectoren en regio s om eigen bedrijven op te roepen leerbedrijf te worden. Bij het werven van bedrijven laten we zien waarom andere bedrijven ervoor kiezen om leerbedrijf te zijn: 10 intrinsieke motivatie om jongeren een kans te bieden en op te leiden; betrokkenheid bij de eigen branche en invloed op de opleiding van toekomstig personeel; goed voor de naamsbekendheid, het imago - je straalt professionaliteit en vakbe- kwaamheid uit - en daarmee de omzet van het bedrijf; instroom van nieuwe jonge mensen met actuele vakkennis, die relatief goedkoop zijn en die zorgen voor een open en dynamische sfeer en balans in het personeelsbestand; meer betrokkenheid en plezier van het eigen personeel door hen in te zetten als praktijkbegeleider, wat hen doorgroeimogelijkheden biedt en erkenning voor hun inzet. We benadrukken dat om leerbedrijf te worden een bedrijf geen lange, ingewikkelde of kostbare procedure hoeft te doorlopen. Na aanmelding op Stagemarkt.nl kijkt een adviseur van het kenniscentrum van de sector - de schakel tussen het onderwijs en de arbeidsmarkt - of de werkzaamheden passen bij de opleiding van de student, of er een goede praktijkopleider aanwezig is en of de werkplek veilig is. Het afgeven van een erkenning duurt gemiddeld 10 dagen. Soms is extra training van de praktijkopleider nodig van ongeveer een dag. De kosten van de training, circa 500 euro, en latere bijscholing komen vaak voor rekening van het scholingsfonds van de sector. Nieuwe kansen grijpen we aan. Zo blijkt uit de bestandskoppeling tussen de op Stagemarkt.nl bekende leerbedrijven en de bedrijven ingeschreven bij de Kamer van Koophandel dat het toenemende aantal zzp ers en kleine ondernemingen een goede bron is om uit te putten. In tegenstelling tot signalen uit de media kunnen zzp ers wel degelijk leerbedrijf worden. Een op de tien leerbedrijven is zzp er. Dat is tien keer zoveel als vijf jaar geleden. 11 Als bovendien meerdere zzp- ers en kleine ondernemingen gezamenlijk een stage of leerbaan bieden en de inspanningen voor het begeleiden van een student verdelen, kunnen we nog meer jongeren in de praktijk opleiden. Voor de zomer willen we enkele van deze stagestraten op poten zetten. Bij zzp ers en kleine ondernemingen uit sectoren als bijvoorbeeld de Kappersbranche, Detailhandel of Kleinschalig specialistisch vakmanschap biedt dit kansen. 10 Hagens, K., Kraaijvanger, H. (2011). Motieven en meerwaarde van opleiden onder leerbedrijven. Wehl: rijnland advies. 11 SBB. (december 2013). Barometer. 7

8 Van juni 2013 tot 1 maart 2014 zijn er leerbedrijven bij gekomen. Het gaat om nieuwe unieke leerbedrijven en bestaande leerbedrijven die ook een erkenning hebben gekregen voor het opleiden voor een andere sector. Hiermee hebben we tegen de economische trend in het verlies van unieke leerbedrijven met erkenningen door bedrijfsbeëindiging, reorganisatie of faillissement kunnen compenseren. Vanaf maart doet Mirjam Sterk samen met sectoren en branches een extra beroep op bedrijven om leerbedrijf te worden en stages te bieden. De komende maanden starten namelijk veel jongeren hun zoektocht naar een stage. Het begin van een piekperiode. Dat zie je meestal ook terug in de jeugdwerkloosheidscijfers. Die stijgen in het 2e kwartaal. Voor het werven van nieuwe leerbedrijven stelt Mirjam Sterk het campagnemateriaal Word leerbedrijf, daar word je beter van ook beschikbaar aan gemeenten. Zo kunnen (nieuwe) wethouders van het campagnemateriaal gebruik maken om in hun lokale en regionale media bedrijven op te roepen om leerbedrijf te worden en stages te bieden. Dit ter ondersteuning van het eigen regionale beleid om de jeugdwerkloosheid aan te pakken. Zo zetten veel regio s vouchers in om bedrijven die stages bieden financieel tegemoet te komen. Ook zal Mirjam Sterk samen met minister Bussemaker op 14 april 2014 aanwezig zijn bij de uitreiking van de Prijs Beste Leerbedrijf en Prijs Beste Praktijkopleider van Nederland 2013 in hun branche(s). Er zijn namelijk geen betere ambassadeurs om nieuwe leerbedrijven te werven dan de beste leerbedrijven zelf. Uitgelicht: Felicitatie voor de erkenning van het e leerbedrijf Op 7 januari 2014 feliciteerde Mirjam Sterk leerbedrijf 'Tweewielers Noord' in Utrecht. Het bedrijf ontving de ste erkenning aan een leerbedrijf sinds de start van de campagne in juni Tweewielers Noord is opgezet door Issa Ghoula, een bevlogen ondernemer van Marokkaanse afkomst. Issa Ghoula kreeg van de gemeente Utrecht de kans om vanuit zijn werkloosheidssituatie zijn bedrijf als zzp er op te bouwen. Nu begeleidt hij Yassin Brouwer, die de mbo- opleiding tot serviceadviseur mobiliteitsbranche volgt. Issa Ghoula: Yassin spreekt goed Engels en heeft op school veel kennis opgedaan van de inkoop. Daar kan ik met mijn bedrijf ook van leren en mijn inkoop verbeteren. Ik hoop dat ik Yassin straks een plek in mijn zaak kan geven. Mirjam Sterk: Het is goed om te zien dat zoveel zzp ers en kleine ondernemers hun passie en vakkennis willen overdragen op de jongere generatie. Jongeren zijn de vakkrachten van morgen en brengen nieuwe energie en innovatieve ideeën naar bedrijven. Zo investeren zzp ers en kleine ondernemers ook in de toekomst van hun eigen bedrijf en beroep. Oproepen tot het melden van stagetekorten en helpen bij een oplossing Jongeren zijn zelf verantwoordelijk voor het vinden van een stage of leerbaan. Zij kunnen daarbij gebruik maken van Stagemarkt.nl. Hier staan alle erkende leerbedrijven op die op dit moment een stage of leerbaan aanbieden. Stagemarkt.nl is ook beschikbaar als app voor smartphones en tablets en is ingepast in eigen de website van scholen. Docenten bereiden jongeren voor op hun stage of leerbaan, ondersteunen hen in hun zoektocht en zorgen voor 8

9 een goede match tussen student en bedrijf. Lukt het niet om een geschikte stage of leerbaan te vinden dan kunnen studenten, docenten of ouders dit melden bij het Meldpunt Stagetekorten op Stagemarkt.nl. Na de melding gaat een adviseur van het kenniscentrum met de school om tafel om het probleem te analyseren en een passende oplossing te vinden. Vanaf mei 2013 roept Mirjam Sterk - in de media, via nieuwsberichten van het onderwijs, via de kenniscentra en bij haar wekelijkse bezoeken aan de regio s - scholen op bij problemen met het vinden van stages en leerbanen gebruik te maken van het Meldpunt Stagetekorten. Het meldpunt is een vangnet. Alleen als we weten waar problemen zich voordoen, kunnen we die helpen oplossen. Na een melding neemt het kenniscentrum contact op met de school. Scholen moeten namen en rugnummers aanleveren van de studenten die geen stage of leerbaan kunnen vinden. Om de juiste oplossing voor het probleem te bieden, willen we weten om welke studenten het gaat, welke opleiding zij volgen, in welke periode zij een stage of leerbaan nodig hebben en wat de reden is dat zij die nog niet hebben gevonden. De analyse met namen en rugnummers kan leiden tot drie verschillende oplossingen, die ook preventief worden ingezet: Oplossing 1: Jongeren beter voorbereiden Sommige jongeren lukt het niet om een stage of een leerbaan te bemachtigen omdat zij nog niet goed zijn voorbereid. Jongeren versturen meestal 50 tot 100 sollicitatiebrieven. Maar je kan nog zo goed zoeken, je presentatie moet ook goed zijn. Bedrijven leggen de lat steeds hoger. Ook stagiaires worden heel bewust gekozen. Het zijn mogelijke toekomstige werknemers. Het leerbedrijf wil een duidelijke meerwaarde zien. Om een goede match te krijgen worden meerdere studenten gevraagd op sollicitatiegesprek te komen. Of iemand wordt aangenomen is vooral afhankelijk van werknemersvaardigheden (soft skills). Breekt een bedrijf een stage voortijdig af, dan komt dat meestal door een gebrek aan motivatie van de student. 12 Vooral allochtone jongeren hebben meer moeite om een stageplaats te vinden. 13 Zij moeten vaker solliciteren en hebben naar eigen ervaring ook vaker te maken met discriminatie of negatieve beeldvorming. Kan een jongere geen stage of leerbaan vinden omdat de jongere nog onvoldoende is voorbereid op de stage, dan is niet het bedrijfsleven maar de school aan zet. Zie verder School en Toekomst. Oplossing 2: Een rem zetten op de instroom in opleidingen met weinig kans op werk Sommige jongeren lukt het niet om een stage of leerbaan te vinden omdat zij gekozen hebben voor een opleiding waar de kans op werk slecht is. Bedrijven hebben simpelweg geen werk voor hen. Het aantal studenten in een opleiding is groter dan het absorptievermogen van het bedrijfsleven. Oftewel, het onderwijs sluit niet aan bij de behoefte van de arbeidsmarkt. Als sprake is van een structurele mismatch op de middenlange of langere termijn roepen we de school op in gesprek te gaan met de student om een andere studie te kiezen en dus op zoek te gaan naar een stage of leerbaan in een andere opleidingsrichting. Scholen hebben de verantwoordelijkheid om jongeren te begeleiden bij het maken van een goede keuze voor een 12 Hol, N. & Keuken, L. (2013). Nationaal Stage Onderzoek Studenten Culemborg: Stageplaza. 13 Huijnk, W., Gijsberts, M., Dagevos, J. (2014). Jaarrapport integratie Participatie van migranten op de arbeidsmarkt. Den Haag: SCP; Hol, N. & Keuken, L. (2013). Nationaal Stage Onderzoek Studenten Culemborg: Stageplaza; JOB. (2013). JOB- monitor Studententevredenheid in het mbo. Amsterdam: Jongeren Organisatie. 9

10 studie of loopbaan. Voor het voeren van ombuigingsgesprekken krijgen de scholen ook extra geld vanuit de Aanpak Jeugdwerkloosheid van het kabinet, het zogenaamde programma School Ex 2.0. Ook stimuleren we scholen om een verdere instroom van studenten in opleidingen met weinig kans op werk te voorkomen door met elkaar - scholen, bedrijfsleven, kenniscentrum en gemeenten - om tafel te gaan en tot afspraken te komen (zie box). Zie verder School en Toekomst. Uitgelicht: Numerus fixus voor opleiding jeugdzorg in regio Oost- Utrecht Op 24 maart 2014 was Mirjam Sterk aanwezig bij een bijeenkomst van de mbo- scholen, het kenniscentrum, de gemeenten en het werkgeversservicepunt in de regio Amersfoort over de aanpak van de stage- en leerbanenproblematiek in onder andere de Jeugdzorg. Vanaf 1 januari 2015 worden gemeenten verantwoordelijk voor de uitvoering van de Jeugdzorg. Gemeenten krijgen hiervoor minder budget dan nu beschikbaar is. Dit leidt tot een afname van de werkgelegenheid met 25 tot 30 procent. Omdat ook het soort werk gaat veranderen, zijn bovendien medewerkers nodig met een hoger opleidingsniveau. In de regio Amersfoort is in deze sector nu al een tekort aan stages en leerbanen voor jongeren. Gelet op deze ontwikkelingen hebben de mbo- scholen in de regio samen met het kenniscentrum, de gemeenten en het bedrijfsleven afgesproken om de instroom in de opleiding voor Jeugdzorg vanaf het schooljaar 2014/2015 te beperken tot twee klassen en om te buigen naar een HBO- toeleidende opleiding. De leerbedrijven hebben toegezegd stageplaatsen te bieden voor de studenten uit deze twee klassen. Mirjam Sterk: Ik vind het goed om te zien hoe de ROC s in de regio Amersfoort hun verantwoordelijkheid nemen en niet meer studenten opleiden voor de Jeugdzorg dan dat er banen zijn. Door de decentralisatie van de Jeugdzorg staan veel banen op de tocht. Door een numerus fixus in te stellen voorkomen we stagetekorten en leiden we jongeren niet op voor werkloosheid. Oplossing 3: Gericht nieuwe stageplekken werven en creëren Als een student wel goed voorbereid is en heeft gekozen voor een opleiding met goede kansen op werk, maar geen stage of leerbaan kan vinden door een gebrek aan aanbod, dan zoeken we nieuwe stages en leerbanen. Dit doen de kenniscentra door gericht te kijken bij bestaande leerbedrijven of zij (meer) stages of leerbanen kunnen bieden en door zo nodig nieuwe leerbedrijven te werven met mailings, inzet van social media, advertenties en door langs te gaan bij bedrijven. Ook zoeken we slimme oplossingen. Zo creëren we duostageplekken bij bedrijven. Dit doen we onder andere in de Zorg, de Bouw en de Carrosserie. Bij een duostage lopen studenten iets minder dagen stage, zodat ze een stageplek bij een bedrijf kunnen delen of lopen ze stage bij meerdere vestigingen van een bedrijf. Ook brengen we de mogelijkheden die er zijn om bedrijven financieel tegemoet te komen onder de aandacht: subsidies van de Rijksoverheid en 10

11 vouchers van gemeenten, als onderdeel van de regionale Aanpak Jeugdwerkloosheid. Daarnaast gaan we met gemeenten in gesprek over de inzet van social return, zodat bedrijven gestimuleerd worden stageplekken te bieden als ze in aanmerking willen komen voor opdrachten van de gemeente, bijvoorbeeld de renovatie van scholen en overheidsgebouwen. En we realiseren meer stageplekken door ook de weekenden en de vakantieperiode te benutten bij bedrijven waar het werk gewoon door gaat, zoals in de Detailhandel, Horeca en Toerisme of de Zorg. Kan er echt geen stageplek gevonden worden bij een bedrijf, dan wordt er gekeken of praktijksimulatie als uitzonderingsmaatregel mogelijk is. De sector moet deze uitzonderingssituatie wel goedkeuren. De locatie van de praktijksimulatie krijgt dan als crisismaatregel een tijdelijke erkenning. Uitgelicht: Wijkleerbedrijf in 15 gemeenten Bij een WijkLeerbedrijf worden buurtbewoners die wat extra handjes kunnen gebruiken thuis geholpen door studenten van niveau 1 en 2 van de mbo- opleiding Zorg en Welzijn. Dit zijn vaak kwetsbare studenten die veel begeleiding nodig hebben en die moeilijk een stageplaats kunnen vinden. Bij het WijkLeerbedrijf kunnen de studenten hun diploma halen, zodat ze kunnen doorstromen naar niveau 3. Hiermee maken ze later meer kans op een baan in de Zorg. De zorginstelling in de wijk is hun vaste honk, daar worden zij voorbereid en begeleid. Ook voor de buurt is het WijkLeerbedrijf een aanwinst. Bewoners kunnen langer zelfstandig wonen en formele zorgkosten worden bespaard. Het WijkLeerbedrijf zorgt voor sociale cohesie en levendigheid in de buurt. Het WijkLeerbedrijf speelt zo in op recente politieke ontwikkelingen: het aanpakken van de jeugdwerkloosheid, de decentralisatie van de Zorg en het vormgeven van de participatiemaatschappij. In 15 gemeenten hebben scholen, zorginstellingen, het kenniscentrum en de gemeente WijkLeerbedrijven opgezet: Leeuwarden, Zwolle, Hengelo, Veenendaal, Amersfoort, Utrecht, Haarlem, Den Haag, Leiden, Rotterdam (3x), Uden, Tilburg en Eindhoven. Mirjam Sterk bezocht enkele WijkLeerbedrijven en ondersteunt de verdere uitrol van het innovatieve concept. Mirjam Sterk: Het WijkLeerbedrijf is de plek waar jong en oud elkaar ontmoeten en elkaar verder helpen. Jongeren krijgen een opleiding. Ouderen krijgen zorg. Een mooi initiatief, met goede resultaten - een slagingspercentage van 80% - en maatschappelijk rendement! Na de oproep van Mirjam Sterk in mei 2013 om stagetekorten te melden verdubbelde in drie maanden tijd het aantal meldingen. In het schooljaar 2013/2014 (van september 2013 tot maart 2014) hebben 13 scholen 483 stagetekorten gemeld. Op alle gemelde stagetekorten is actie ondernomen. De oproep heeft bovendien een impuls gegeven aan het overleg tussen scholen, bedrijfsleven, kenniscentra en gemeenten in de regio over de verwachte aantallen studenten, de behoefte en het absorptievermogen van bedrijven en de stagerijpheid van studenten. Zo kunnen we stagetekorten voorkomen. 11

12 Nu de komende tijd veel studenten op zoek gaan naar een stage zullen wellicht weer meer meldingen binnen komen. Mirjam Sterk zal bij haar bezoeken aan de arbeidsmarktregio s komende maanden een vinger aan de pols houden. Zo ook in Brabant, waar al tekorten gemeld zijn en waar zij op 16 april een conferentie bijwoont van Pact Brabant, het samenwerkingsverband van werknemers, werkgevers, onderwijsinstellingen, UWV, gemeenten en de provincie. Werven van extra leerbanen SterkTeam werkt sinds de zomer van 2013 samen met Samenwerking Beroepsonderwijs en bedrijfsleven (SBB) en de samenwerkende kenniscentra in het kader van het stage- en leerbanenoffensief en het actieteam crisisbestrijding om bedrijven en sectoren te stimuleren de 600 miljoen, die het kabinet heeft gereserveerd als cofinanciering voor de sectorplannen, ook in te zetten voor het realiseren van extra leerbanen. SterkTeam weet zich bij haar inspanningen gesteund door de afspraak in het Herfstakkoord dat tenminste een derde van de 600 miljoen wordt ingezet voor de aanpak van de jeugdwerkloosheid. Daarnaast krijgt een bedrijf vanaf 1 januari 2014 ook een deel van de kosten voor de begeleiding van de jongere vergoed vanuit de Subsidieregeling praktijkleren van het ministerie van OCW (maximaal per leerbaan). Op de Jeugdtop van 7 oktober 2013 hebben 14 sectoren en 3 bedrijven(koepels) - McDonald s, Philips en Brainport Industries (80 toeleveranciers in de hightech maakindustrie in Brabant) - in aanwezigheid van premier Rutte, minister Asscher, minister Bussemaker en Mirjam Sterk minstens extra leerbanen toegezegd. Zij dienden als een goed voorbeeld voor andere sectoren. Aan de Jeugdtop ging een bezoek aan sectoren en bedrijven en een werksessie van SterkTeam vooraf. Een sessie waarin sectoren de mogelijkheden voor extra leerbanen verkenden en elkaar inspireerden met creatieve oplossingen. Bijvoorbeeld jongeren het eerste jaar de meer theoretische opleiding, de BOL, laten volgen en het tweede jaar laten instromen in een leerbaan, zodat jongeren meer praktijkuren krijgen dan bij een volledige overstap naar de BOL. De werksessie bracht ook knelpunten in de Regeling cofinandiering sectorplannen aan het licht. Met hulp van SterkTeam is de Regeling cofinanciering sectorplannen aangepast (verduidelijkt en verruimd): maximering van de bijdrage aan de loonkosten van een jongere met een leerbaan en cofinanciering voor de volledige duur van de leerbaan. In maart 2013 hebben van de sectoren die 7 oktober aanwezig waren vier sectoren een beschikking/voornemensbrief op het ingediende sectorplan ontvangen. In totaal is nu financiering toegezegd voor ruim extra leerbanen. Bouw en Infra: extra leerbanen, leermeesters ouder dan 55 jaar behouden als leermeester om de jongeren te begeleiden. Schilderen & Onderhoud en afbouw: extra leerbanen, 50 workshops voor in totaal 800 werknemers om de jongeren te begeleiden. Procestechniek: 750 extra leerbanen, versneld opleiden van 200 werkloze jongeren met baangarantie. Transport en Logistiek: extra leerbanen, vergroten kwaliteit praktijkopleiders door middel van tweedaagse trainingen. McDonald s, Philips en Brainport Industries bieden extra leerbanen zonder gebruik te maken van de cofinanciering vanuit de sectorplannen. Gezamenlijk zijn zij goed voor 794 extra leerbanen. Als sectorplannen zijn goedgekeurd, verkent SterkTeam met sectoren en regio s hoe zij de extra leerbanen voor jongeren bij bedrijven willen realiseren. Ook stimuleert SterkTeam sectoren die nog geen sectorplan hebben ingediend, gebruik te maken van de tweede indieningstermijn die vanaf 1 april 2014 van start gaat. 12

13 De werving van nieuwe leerbanen moet uiteindelijk leiden tot meer kansen op leerbanen voor studenten die komend schooljaar met hun mbo- opleiding willen starten. De zoektocht naar leerbanen kent zijn piek in het derde kwartaal van het jaar. Dit zien we ook terug in de stijging van de jeugdwerkloosheidscijfers, in combinatie met het aantal afgestudeerden dat na de vakantie op zoek gaat naar een baan. SterkTeam gaat de komende maanden op pad langs sectoren en bedrijven om zoveel mogelijk extra leerbanen bij werkgevers in de praktijk te realiseren. Uitgelicht: Bouw en Infra van start met realisatie extra leerbanen Om het verwachte tekort aan vakkrachten aan te pakken hebben de samenwerkende partners in het goedgekeurde sectorplan Bouw en Infra afgesproken om extra leerbanen te creëren en leermeesters ouder dan 55 jaar te behouden als leermeester om de leerlingen te begeleiden en vakkennis over te dragen. Aannemers en opdrachtgevers kunnen de extra leerbanen realiseren door bijvoorbeeld een bouwproject uit te voeren als leerlingbouwplaats. Op een leerlingbouwplaats voeren leerlingen met een leerbaan de werkzaamheden uit onder begeleiding van leermeesters. Mirjam Sterk heeft al verschillende leerlingbouwplaatsen bezocht. Onlangs nog op 25 maart 2014 in Oss. Mirjam Sterk werd daar door Bouwend Nederland en Fundeon bijgepraat over de uitvoering van het sectorplan. Mirjam Sterk: Het is mooi om te zien hoe Bouw en Infra investeert in extra leerbanen voor jongeren. Trekt de economie weer aan, dan profiteert de Bouw daar snel van. Een investering in leerbanen nu, is een investering in de toekomst. De toekomst van de jongere, de toekomst van de bedrijven en de toekomst van de Nederlandse economie. 13

14 Werk Feiten en cijfers Stand jeugdwerkloosheid In de afgelopen jaren is de jeugdwerkloosheid opgelopen tot historische hoogte. Dit geldt niet alleen voor Nederland. Ook in de rest van Europa is het voor jongeren moeilijk om werk te vinden. In februari 2014 bedraagt de jeugdwerkloosheid in Nederland 16,3%. Een op de vijftien jongeren is werkloos. In totaal zijn jongeren op zoek naar werk voor meer dan twaalf uur per week. Meer dan de helft van deze groep is op zoek naar een bijbaan, stage of leerbaan. Iets minder dan de helft zoekt een baan. In februari 2014 bedraagt de totale werkloosheid 8,8%. Een op de vijf werklozen is een jongere. De jeugdwerkloosheid ligt altijd hoger dan de totale werkloosheid. Dat is verklaar- baar, omdat ook schoolgaande jongeren op zoek naar een bijbaan, stage of leerbaan deel uitmaken van de werkloze beroepsbevolking en jongeren na het behalen van hun diploma meestal een tijd moeten zoeken naar een eerste baan. In ontwikkelde economieën is de jeugdwerkloosheid doorgaans twee tot drie maal hoger dan de totale werkloosheid. 14 In Nederland schommelt de ratio de afgelopen tien jaar rond de twee. Ontwikkeling jeugdwerkloosheid In februari 2014 bedraagt de ratio jeugdwerkloosheid/totale werkloosheid 1,85. Een jaar geleden bedroeg deze nog 2,01. De daling van de ratio toont aan dat de werkloosheidsproblematiek onder jongeren is afgenomen in vergelijking met die van de andere leeftijdsgroepen. Dat komt doordat het aantal werkloze jongeren niet is toegenomen. Bij de andere leeftijdsgroepen daarentegen is het aantal werklozen gestegen met 16%. Dat het jeugdwerkloosheidspercentage ten opzichte van een jaar geleden toch is toegenomen van 15,5% naar 16,3%, komt doordat er minder jongeren zijn gaan werken. Het werkloosheidspercentage is immers de uitkomst van een breuk, waarin de werkloze beroepsbevolking wordt afgezet tegen de werkloze en werkzame beroepsbevolking samen. Tegelijkertijd zien we dat het aantal jongeren in de niet- beroepsbevolking is toegenomen. Een toename die voor een belangrijk deel wordt veroorzaakt doordat meer jongeren ervoor hebben gekozen om door te leren, met name in het hoger onderwijs. Daar is het aantal inschrijvingen ten opzichte van het voorgaande schooljaar met 4% gestegen. 15 De ontwikkeling van de jeugdwerkloosheid afgelopen jaar stelt enerzijds gerust. Anderzijds is het aantal jeugdwerklozen voor Nederland historisch gezien aan de hoge kant. Dynamiek Van alle leeftijdsgroepen is de arbeidsmarkt voor jongeren het meest dynamisch. Alleen al in het middelbaar beroepsonderwijs (mbo) gingen afgelopen schooljaar ruim jongeren op zoek naar een stage of een leerbaan. 16 Daarnaast stromen jaarlijks meer dan afge- studeerden de arbeidsmarkt op. Een groot deel hiervan lukt het werk te vinden. Tweederde 14 Morsy, H. (2012). Scarred Generation - In advanced economies, the crisis sparked a huge increase in unemployment among younger workers that will take a long time to abate. Finance & development, 49(1), DUO. Basisregistratie Onderwijsnummer. 16 SBB. (december 2013). Barometer. 14

15 van de jongeren vond in 2012 binnen zes maanden een baan. Dat is meer dan bij andere leeftijdsgroepen. Van de jongeren met een uitkering heeft het merendeel deze minder dan zes maanden. Langdurige werkloosheid - langer dan een jaar - komt onder jongeren relatief weinig voor. 17 In 2012 heeft 90% van de schoolverlaters in het beroepsonderwijs anderhalf jaar na hun afstuderen een baan gevonden. Daarbij heeft driekwart van de werkende jongeren werk gevonden dat past bij hun opleiding wat betreft niveau en richting. 18 De dynamiek wordt voor een deel bepaald door de effectiviteit van het zoekgedrag van jongeren. In hun zoektocht naar werk maken jongeren weinig gebruik van hulp van de overheid en social media als LinkedIn. Jongeren zoeken vooral via internet, kranten, uitzendbureaus of hun eigen netwerk. 19 Naast hulp van uitzendbureaus is netwerken tegenwoordig de manier om een baan te vinden, mits het netwerk ook bestaat uit hoogopgeleiden, professionals en mensen die op enige afstand staan, zoals kennissen, collega s en buren. Vooral die geven toegang tot nieuwe netwerken en aanvullende hulpbronnen. 20 Door succesvol netwerken vind je eerder een baan, een betere baan en een beter betaalde baan. 21 Ook werkgevers bespaart het kosten. 22 Bijna driekwart van de open- staande vacatures wordt via via ingevuld. 23 De effectiviteit van het netwerk van jongeren is meestal nog niet zo groot. Tijdens hun schoolperiode zijn jongeren niet zo bezig met hun netwerk. De aandacht gaat dan uit naar het behalen van het diploma. 24 Of en hoe snel een jongere een baan vindt, wordt ook bepaald door de vraag in hoeverre de opleiding en vaardigheden van jongeren aansluiten bij de behoefte van werkgevers. Volgens Europees onderzoek van McKinsey en het Joint Employment Report van de Raad Werkgelegenheid, Sociaal Beleid, Volksgezondheid en Consumentenzaken (EPSCO) zit er een kloof tussen de vraag van bedrijven en het aanbod van werkzoekende jongeren. 25 Deze mismatch speelt ook in Nederland. De populaire opleidingen onder studenten bieden vaak minder goede kansen op een baan. 26 Ook vragen bedrijven steeds vaker om excellent 17 CBS. Statline. 18 ROA. (2013). Schoolverlaters tussen onderwijs en arbeidsmarkt Feiten en cijfers. Maastricht: Maastricht University. 19 Manpower. (2012). Jong Talent, nieuw realisme op de arbeidmarkt. 20 UWV. (2011). Arbeidsmarktprognose , met een doorkijk naar 2016; Cuelenaere, C., Burg, C.L. van der, Veldhuis, V., Veermand, T.J. (2012). Vraag en aanbod van laaggeschoold werk. Leiden: Astri; Esch, W. van, Petit, R., Neuvel, J. & Karsten, S. (2011). Sociaal kapitaal in het mbo: slagboom of hefboom? Onderzoek onder mbo ers en docenten. s- Hertogenbosch/Utrecht: ecbo. 21 Esch, W. van, Petit, R., Neuvel, J. & Karsten, S. (2011). Sociaal kapitaal: hefboom of slagboom? Utrecht/ s- Hertogenbosch: Expertisecentrum Beroepsonderwijs; Granovetter, M.S. (1974). Getting a job. A study of social contacts and careers. Cambridge, Mass.: Harvard University Press; Lin, N. & Ao, D. (2008). The invisable hand of social capital: an exploratory study. In Lin & Ericson (2008). Social capital: an international research program. Oxford: Oxford University Press; Völker, B. & Flap, H. (2008). Reproduction of Inequality in the Netherlands through the Creation of and Returns to Social Capital? Paper International Social Capital Conference Taipei. 22 Franzen, A., Hangartner, D. (2006). Social networks and labour market outcomes. The non- monetary benefits of social capital. European Sociological Review, 22(4): UWV. (2011). Arbeidsmarktprognose , met een doorkijk naar Amsterdam: UWV. 24 Petit, R., Kuijvenhoven, G., Esch, W. van. (2011). Zien en gezien worden als toekomstig werknemer. s- Hertogenbosch/Utrecht: ecbo. 25 McKinsey. (2013). Education to employment: Getting Europe s youth into work; EPSCO. (2014). Joint Employment report/annual Growth Survey. 26 Ministerie van OCW. (2014). Nieuwe voortijdig schoolverlaters, Convenantjaar Voorlopige cijfers, pp

16 vakmanschap (hard skills) en goede werknemersvaardigheden (soft skills). Daarbij staan motivatie, zelfvertrouwen en sociale en communicatieve vaardigheden - zoals taalbeheersing, netheid en beleefdheid - centraal. Ook wanneer een kandidaat niet helemaal voldoet aan de formele vereisten, zijn werkgevers bij een gemotiveerde kandidaat bereid te investeren. Het gaat om het vertrouwen dat men een bepaalde taak tot een goed einde weet te brengen. 27 Voor bepaalde jongeren is het nog moeilijker om werk te vinden. De werkloosheid onder jongeren zonder startkwalificatie is bijna anderhalf keer zo hoog als onder jongeren met startkwalificatie (13% versus 19% eind 2013). En de werkloosheid onder niet- westerse allochtone jongeren is bijna drie keer zo hoog als onder autochtone jongeren. Bovendien is de werkloosheid onder niet- westerse allochtone jongeren in de afgelopen vijf jaar sterker opgelopen dan onder autochtone jongeren (van 16% naar 31% eind 2013 versus van 6% naar 12% eind 2013). 28 Deze groepen zijn traditioneel al kwetsbaar op de arbeidsmarkt en kunnen zich minder snel aanpassen aan exogene veranderingen, zoals de economische crisis. Naast een laag opleidingsniveau, kiezen allochtone jongeren nog te vaak voor een studie met een slecht arbeidsmarktperspectief. Ook spelen taalachterstand, negatieve beeldvorming onder werkgevers, een eenzijdig netwerk en een gebrekkige beheersing van werknemers- vaardigheden (soft skills) een rol. 29 Deze jongeren werken als gevolg daarvan vaker in flexibele banen en in sectoren die gevoelig zijn voor conjuncturele veranderingen. 30 Laag opgeleide jongeren met meerdere problemen als taalachterstand, schulden en problemen thuis hebben de grootste afstand tot de arbeidsmarkt. Zij stellen zich vaak afwachtend op en mijden contact met instanties, terwijl intensieve begeleiding wel succesvol kan zijn. 31 Direct een vaste baan zit er voor veel jongeren niet in. Meer dan 60% van de jongeren stroomt in op een baan met een flexibel arbeidscontract. 32 Flexibel werk heeft ook de functie van een soort verlengde proeftijd en kan zo de toegang tot de arbeidsmarkt vergroten. 33 Door de economische crisis willen veel werkgevers echter geen risico lopen. Dat brengt met zich mee dat jongeren vaak van baan wisselen. Zij hebben een grotere kans om werkloos te worden of een transitie te maken naar een andere baan. 34 Echter, ook zonder conjuncturele tegenwind hebben jongeren te maken met een veranderende arbeidsmarkt. In de afgelopen 15 jaar is het aandeel jongeren dat werkzaam is op een flexibel arbeidscontact toegenomen van 39% in 1999 naar 58% in De groeiende instroom in flexibel werk is ongeveer gelijk aan de 27 Freese, C., Meulen Bosma, A. van der & Wilthagen, T. (2012). Werkzekerheid voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Onderzoek naar factoren die ten grondslag liggen aan de mismatches tussen het bedrijfsleven en werkzoekenden met bijzondere aandacht voor arbeidsmotivatie. Tilburg: Tilburg University; Kanfer, R., Wanberg, C. & Kantrowitz, M. (2001). Job search and employment: a personality motivational analysis and meta analytic review. Journal of applied psychology 86, ; Hooft, E., van, Ottervanger, M. & Dam, A. van (2007). Verklarende factoren van werkzoekgedrag en werkhervatting. Onderzoeksrapport Erasmus Universiteit Rotterdam. 28 CBS. Statline. 29 Huijnk, W., Gijsberts, M., Dagevos, J. (2014). Jaarrapport integratie Participatie van migranten op de arbeidsmarkt. Den Haag: SCP. 30 CBS. Statline. 31 Bosselaar, H., Maurits, E., Molenaar- Cox, P.G.M., Prins, R. (2010). Multiproblematiek bij cliënten. Verslag van een verkenning in relatie tot (arbeids)participatie. Astri. 32 CBS. Statline. 33 Cörvers, F., Euwals, R., Grips, A. de (2011). Zonder flexibele krachten meer werkloosheid. Me Judice. 34 Gaalen, R. van, Goudswaard, A., Sanders, J., Smits, W. (2013). Dynamiek op de Nederlandse arbeidsmarkt. De focus op flexibilisering. Den Haag/Heerlen: CBS en TNO. 35 CBS. Statline. 16

17 afname van de instroom in vaste arbeidscontracten. De doorstroom vanuit een flexcontract naar een vast contract is relatief stabiel en beperkt tot 20%. Op 30- jarige leeftijd heeft 20% van de werkenden nog een tijdelijk arbeidscontract (oudere jongeren). 36 Bedrijven hebben steeds meer behoefte aan een flexibele opzet van hun organisatie. Een kleine vaste kern voor de primaire processen van de organisatie en een flexibele schil die kan mee bewegen met veranderingen in de vraag. Het klassieke traject van een carrière binnen een organisatie wordt ingewisseld voor een loopbaan met overstappen tussen organisaties. 37 Verwachting Voor echte groei van de werkgelegenheid is eerst enige periode economische groei nodig. Het CPB verwacht op basis van de raming in de CEP dat de werkloosheid (conform de nationale definitie) in 2014 oploopt tot 8,75% ( personen) ten opzichte van 8,3% ( personen) in In 2015 verwacht het CPB een daling naar 8,5%. 38 De jeugdwerkloosheid is meestal twee keer zo hoog als de totale werkloosheid. Daarvan uitgaande zal de jeugdwerkloosheid in 2014 oplopen tot ruim 17% en in 2015 weer gaan dalen. Jongeren profiteren doorgaans als eerste van economisch herstel. Desalniettemin blijven tot 2018 de arbeidsmarktperspectieven voor schoolverlaters uit het mbo en hoger onderwijs over het algemeen matig, omdat het aanbod schoolverlaters het aantal baanopeningen overstijgt. Hoewel deze perspectieven sterk verschillen tussen en binnen opleidingsrichtingen. 39 Aanpak SterkTeam SterkTeam kan geen nieuwe banen creëren. Daarvoor is een stijging in de vraag naar producten en diensten en dus economische groei nodig. SterkTeam kan wel bijdragen aan snellere en/of betere matches voor jongeren op de arbeidsmarkt. Zo probeert SterkTeam de dynamiek op de arbeidsmarkt van jongeren gaande te houden en de werkloosheidsduur zoveel mogelijk te bekorten. SterkTeam wil jongeren arbeidsfit maken en houden door het zoekgedrag van jongeren te verbeteren - met name de inzet van hun netwerk -, door hun vaardigheden bij te leren die nodig zijn om werk te vinden en werk te houden en door hen werkervaring te bieden. Dit versterkt hun positie op de arbeidsmarkt als de economie weer aantrekt. Dit doet SterkTeam door samen met VNO- NCW, MKB- Nederland, sectoren, gemeenten en UWV werkgevers te stimuleren jongeren aan de slag te helpen en door landelijke acties te organiseren met uitzendbureaus, arbeidsmarktregio s en een aantal toonaangevende bedrijven. Hieronder wordt hier nader op ingegaan. Daarnaast organiseert SterkTeam samen met VNG en een aantal arbeidsmarktregio s voor de zomer van 2014 een landelijke bijeenkomst om goede en ook nieuwe initiatieven van arbeidsmarktregio s om jongeren naar werk toe te leiden te presenteren en uit te wisselen. Dit in aanvulling op de leercirkels die SterkTeam elk kwartaal samen met het ministerie van SZW organiseert voor alle regionale projectleiders Aanpak Jeugdwerkloosheid. 36 CBS. Statline. 37 WRR. (2013). Naar een lerende economie. Amsterdam University Press. 38 CPB. (2014). Centraal Economisch Plan ROA. (2013). De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot Maastricht University. 17

18 Voor de inzet van SterkTeam op het verbeteren van vaardigheden van jongeren en het verbreden van hun netwerk zie ook School en Toekomst, Ondernemen, Coaching en Jongeren aan Zet. Stimuleren van werkgevers Om jongeren aan de slag te helpen, en dan met name jongeren met een afstand tot de arbeidsmarkt, stimuleert SterkTeam de inzet van financiële incentives voor en door werkgevers. Dat kan net dat laatste zetje zijn voor werkgevers om personeel aan te nemen. Gemeenten en sectoren kunnen hiervoor de financiële middelen gebruiken die het kabinet beschikbaar heeft gesteld voor de cofinanciering van de regionale aanpak van de jeugdwerkloosheid ( 25 miljoen en 36 miljoen ESF- middelen) en de sectorplannen ( 600 miljoen). Inmiddels maakt ruim tweederde van de arbeidsmarktregio s gebruik van financiële incentives om werkgevers financieel tegemoet te komen als ze jongeren een (leerwerk)baan bieden. De naamgeving varieert van een voucher, een cheque, een plaatsingsbonus, (een variant op) de Startersbeurs tot een loonkostensubsidie. Vooral de inzet van financiële incentives heeft van september 2013 tot en met januari 2014 voor plaatsingen gezorgd. Aandachtspunt is wel dat veel van de meest succesvolle regio s het plafond van hun beschikbare budget bereiken. 40 Om meer jongeren aan de slag te helpen wil SterkTeam kijken in hoeverre werkgevers bereid zijn een grotere eigen bijdrage te leveren aan instrumenten als de Startersbeurs, zoals in Amsterdam al gebeurt (zie box). Van de sectoren die tot nu toe een beschikking/goedkeuringsbrief op hun ingediende sectorplan hebben ontvangen, zet vooralsnog alleen Bouw en Infra specifiek in op het bieden van banen voor langdurig werkloze jongeren, in totaal 250. Als sectorplannen zijn goedgekeurd, verkent SterkTeam met sectoren hoe zij de afspraken in de regio s in de praktijk willen brengen. Naast de financiële incentives van gemeenten en sectoren kunnen werkgevers vanaf 1 juli 2014 ook in aanmerking komen voor een premiekorting als ze een jongere met een werkloosheids- of bijstandsuitkering minimaal een halfjaarcontract geven voor minstens 32 uur per week. De premiekorting is van toepassing op jongeren die vanaf 1 januari 2014 in dienst zijn getreden en bedraagt per jaar (voor 2014 maximaal 1.750). De werkgever ontvangt de premiekorting voor de duur van de dienstbetrekking, met een maximum van 2 jaar. In aanloop naar 1 juli 2014 zal SterkTeam samen met onder andere UWV deze mogelijkheid actief onder de aandacht brengen van werkgevers. Daarnaast maakt SterkTeam afspraken met grote werkgevers over het aan de slag helpen van jongeren. Hiervoor gebruikt SterkTeam de convenanten die UWV vanuit het Landelijk Werkgeversservicepunt met grote werkgevers en sectoren afsluit over de vervulling van hun vacatures en de daarbij in te zetten instrumenten en middelen. SterkTeam haakt, met ondersteuning van UWV, ook gemeenten aan bij de af te sluiten convenanten. Zo kunnen niet alleen jongeren met een werkloosheidsuitkering, maar ook jongeren met een bijstandsuitkering of jongeren zonder uitkering worden bemiddeld. De afgelopen maanden 40 Visser, S. de, Witkamp, A. (2014). Monitor Regionale Aanpak jeugdwerkloosheid. Meting 1. Zoetermeer: Panteia. 18

19 heeft dit vorm gekregen bij de vervulling van de vacatures bij de nieuwe vestigingen van BurgerKing en de uitbreiding van het convenant met Defensie (zie box). Met een grote drogisterijketen en een grote kledingketen zijn samenwerkingsafspraken in voorbereiding. Ook zijn er steeds meer internationale bedrijven die wereldkundig maken bij te willen dragen aan de aanpak van de jeugdwerkloosheid, zoals Nestlé, Microsoft, Hilton en Coca Cola. SterkTeam gaat met hen in gesprek om te kijken naar mogelijkheden voor samenwerking. Een aantal van deze bedrijven heeft in Nederland baanopeningen voor jongeren. Een aantal ook niet. In dat geval kijkt SterkTeam hoe zij op een andere manier bij kunnen dragen aan een betere toekomst voor jongeren. Dat kan door stages of leerbanen aan te bieden (zie Stages en leerbanen), door jongeren te helpen bij het maken van een studiekeuze met gastlessen of een bedrijfsbezoek (zie School en Toekomst), door deelname aan activiteiten van jongereninitiatieven of Hete Pepers (zie Jongeren aan Zet) of door bedrijfsmentoren te bieden die jongeren ter zijde staan of trainingen geven (zie Coaching). De invloed van deze bedrijven reikt vaak verder dan het eigen bedrijf. Zij willen ook graag een appèl doen op hun toeleveranciers en afnemers om te participeren. De komende maanden gaat SterkTeam met meer individuele ondernemingen en lokale werkgeversverenigingen het gesprek aan om hen te stimuleren banen te bieden voor jongeren of op andere wijze bij te dragen aan de aanpak van de jeugdwerkloosheid. Om de verschillende mogelijkheden voor werkgevers in beeld te brengen ontwikkelt SterkTeam in afstemming met onder andere VNO- NCW en MKB- Nederland een keuzekaart. Uitgelicht: Intentieverklaring met Defensie, UWV en gemeenten Op 27 maart 2014 tekenden Mirjam Sterk, UWV, Defensie en de wethouder van Leeuwarden de intentieverklaring om samen jongeren aan het werk te helpen bij Defensie. Leeuwarden tekende namens de gemeenten in de arbeidsmarktregio Friesland, als eerste van vijf pilotregio s. De ondertekening vond plaats op een open dag van de marine in Den Helder. Afspraken over de uitvoering en de specifieke verantwoordelijkheden passend bij de regionale situatie leggen Defensie en de gemeenten uit de arbeidsmarktregio s vast in een convenant. Jaarlijks heeft Defensie nieuwe medewerkers nodig en kunnen zij leerlingen plaatsen voor de opleiding van Defensie. Voor zowel de vacatures als de opleidingsplaatsen geldt over het algemeen een maximumleeftijd van 27 jaar. Daarmee is Defensie een grote werkgever met goede kansen voor jongeren. SterkTeam zet zich in om samen met Defensie jongeren te verleiden bij Defensie aan de slag te gaan. Defensie wil ook jongeren met een afstand tot de arbeidsmarkt een kans bieden. Op basis van het reeds bestaande convenant tussen UWV en Defensie levert UWV 19

20 jaarlijks duizenden sollicitanten aan, voornamelijk jongeren met een werkloosheidsuitkering, van wie honderden een baan vinden bij Defensie. Op initiatief van SterkTeam worden aanvullende convenanten gesloten met gemeenten uit vijf pilotregio s om ook jongeren met een bijstandsuitkering of jongeren zonder uitkering aan de slag te helpen. Jaarlijks leveren de vijf pilotregio s: 500 jongeren als sollicitant voor de reguliere vacatures; 100 jongeren zonder startkwalificatie, die bij defensie instromen en een startkwalificatie kunnen behalen; 100 jongeren voor werkfitstages, die na afloop van drie maanden een getuigschrift ontvangen, waarmee ze een grotere kans maken op een baan bij een andere werkgever. Mirjam Sterk: Defensie is een werkgever die elk jaar weer duizenden jongeren nodig heeft. Zij kunnen daarmee echt een verschil maken in de strijd tegen jeugd- werkloosheid. Met de ondertekening van de intentieverklaring laten Defensie, UWV en gemeenten zien dat zij zich ook hard willen maken voor jongeren met een afstand tot de arbeidsmarkt. Dat is fantastisch, want ook deze jongeren verdienen een kans om mee te bouwen aan een sterker Nederland. Uitgelicht: Startersbeurs in Amsterdam De Startersbeurs is een initiatief van Ton Wilthagen, FNV Jong en CNV Jongeren. Het idee van de Startersbeurs is dat afgestudeerde jongeren bij een bedrijf werk- maar vooral ook leerervaring kunnen opdoen. Jongeren werken in de praktijk aan competenties en vaardigheden die belangrijk zijn op de arbeidsmarkt en die aansluiten bij het opleidingsniveau. De jongere ontvangt per maand een vergoeding van circa 500 netto. Daarnaast kan de werkgever 100 per maand in een scholingsspaarpot storten, waarmee de jongere na afloop een cursus of opleiding kan volgen. Na zes maanden krijgt de jongere van de gemeente en de werkgever een ondertekend werkervaringscertificaat, waarin wordt aangegeven welke ervaring is opgedaan en welke competenties verder zijn ontwikkeld. Als de werkgever de jongere niet in dienst neemt, dan kan de aantoonbare werk- en leerervaring de jongere verder helpen bij het vinden van een baan. De Startersbeurs heeft mede door ondersteuning van SterkTeam een grote vlucht genomen. Ruim 100 gemeenten maken al gebruik van het instrument. Gemeenten die de Startersbeurs als instrument willen inzetten, zijn vrij om er een eigen invulling aan te geven. In Amsterdam ging de Startersbeurs als onderdeel van de Amsterdamse campagne tegen jeugdwerkloosheid Hoezo werkloos?! van start op 6 januari De Startersbeurs richt zich op jongeren tussen de 18 en 26 jaar met een startkwalificatie, die minder dan 12 uur per week werk hebben, geen rijksbekostigd onderwijs volgen en geen uitkering ontvangen (of bereid zijn deze te beëindigen). Jongeren ontvangen tenminste netto 500 per maand. Hiervan draagt de gemeente 250 bij en de werkgever 250 of meer. Mirjam Sterk: Met de Startersbeurs krijgen jongeren de kans om werkervaring op te doen, maar juist ook leerervaring. Jongeren met een vers diploma op zak hebben vaak nog de nodige vaardigheden te leren. Wat zij in de aanbieding hebben, sluit nog niet 20 helemaal aan bij wat werkgevers vragen. Werkgevers krijgen op hun beurt de kans om kennis te maken met energieke jongeren die met een frisse blik naar het bedrijf