the dutch welfare state a discussion on trending topics going on in the Netherlands waar gaat het heen?

Transcriptie

1 faces Y. 1 5 #. 0 3 a p r i l Faces is a magazine published by Asset Accounting & Finance for student members, alumni, relations of Asset Accounting & Finance, and other persons interested the dutch welfare state a discussion on trending topics going on in the Netherlands The ifinance Committee argues that the current welfare system in the Netherlands is not sustainable: the health care system, the labor market and the pension system all face serious threats waar gaat het heen? Accountantsberoep in beweging Prof. drs. John van Kollenburg RA geeft een boeiende beschouwing over het initiële doel van de accountant, de veranderingen in het werkveld van de auditor en de noodzakelijkheid van fundamentele hervormingen INTERVIEWS: dr. Bouman, economist, author and analyst at RTLZ drs. Erik-Jan van Bergen, Chief investment officer at SNS REAAL

2 ADD 1

3 Dear reader, In front of you lies the newest edition of Faces. The previous edition Faces International was a special edition dedicated to this year s Studytour s destination, Hong Kong. The Studytour Committee provided this special edition of Faces to you after having travelled to Hong Kong, Macau, and Shen Zen with a group of 28 students. Afterwards, they traditionally publish Faces International. Meanwhile, the Editorial Board had been occupied to present this edition of Faces to you. With many interesting interviews, articles and opinions, they proudly published this copy. At this moment, the exams and resits are (almost) over and some of you have already started working on your Master thesis. However, Asset Accounting & Finance still has many interesting things to offer you in the upcoming months! For more information take a look on our website. On January 29, the semiannual Department Members Meeting of Asset Accounting & Finance took place. During this meeting, Kim Claassen, Ruben Tax and Lieke Jessen were discharged from their responsibilities and Vera Hacquier, Jurgen de Guijtenaere and Wouter Passtoors were installed as respectively Vice-Chairman, Secretary and External Affairs. Hereby, I would like to wish all three new board members the very best for the upcoming year. Moreover, I would like to express my special thanks to Kim, Ruben and Lieke for their extreme commitment and enthusiasm with which they have fulfilled their board functions during the past year. Furthermore, I wish you all the best in your upcoming careers and the rest of the future. Obviously, next to the General Members Meeting, some very interesting activities took place. Starting back on February 6, when ifinance took place. The topic of the event was The Future of our Welfare State. Who takes care of you? The afternoon was successfully led by Chairman of the Day Prof. Dr. Casper van Ewijk (CEO Netspar). Furthermore, the promising speakers as Prof. Dr. Bas ter Weel (Deputy Director Centraal Plan Bureau), Dr. Pieter Hasekamp (CEO Zorgverzekeraars Nederland), Peter Ronteltap (CEO Strategic Alliances Zwitserleven) and Prof. Dr. Theo Kocken (Professor Risk Management VU Amsterdam) contributed greatly to the success of the event. Furthermore, students had the opportunity to participate in a business lunch with SNS REAAL. It was a great success. In February, we organized a Business Café with Duisenberg School of Finance and with Shell. On February 3, students that are currently studying at Duisenberg School of Finance came to Tilburg to inform the interested students of Tilburg about the possible Master tracks at Duisenberg School of Finance. Next to that, on February 11, we organized a Business Café with Shell. With over 50 participating students we can conclude this evening was a success. Several trainees of Shell talked about their experiences of their traineeship. Afterwards, there was a possibility to ask individual questions during the drink. Lastly, on February 25, Rebel provided the students with some interesting insights of their activities. On February 26, Asset Accounting & Finance organized the AccountantsDay with ABAB, accon avm, Baker Tilly Berk, Koenen en Co, Mazars and Wesselman. In the afternoon these medium-sized Accounting firms gave a presentation about the possibilities these firms have to offer. After that, there was a speed date session where students could learn more about the companies. The evening was concluded with an Italian Cooking workshop. In cooperation with the other associations that are part of Asset Business Economics, the Excursion Day was organized on March 27 for students that have not decided yet which master direction they want to choose. Lastly, the sixteenth edition of the Economic Business weeks Tilburg took place from April 7 until 17. Keeping prepare today, stand out tomorrow in mind, the EBT board has done a great job in this year s organization. Hereby, I would like to thank the EBT board for their efforts, commitment and enthusiasm they have shown by organizing the Economic Business weeks Tilburg! Asset Accounting & Finance can be of help for you too. We offer a wide variety of internships and vacancies that might be interesting for you! You can find our Career Portal via Finance.nl/Career-Portal. I wish you all the best for the last months of this semester and hope to see you at one of our activities. On behalf of the board, Coen Tomesen Chairman Asset Accounting & Finance INTRODUCTION words from the chairman 3 Introduction FACES Y. 15 #. 03 P. 3

4 ADD 2

5 INDEX Chief Editor Max Pepels Copy Editor Mark van Wijgerden Editors Sanne Kuppens, Paul Piters, Tessa van Rijn, Maartje van Rijswijk, Iulia Voinea Layout Mark Koevoets Printing Orangebook almanakken&verenigingsbladen, ISSN X Circulation 1250 Contributors: Dr. M.N. Bouman, Prof. drs. J.C.E. van Kollenburg RA, Drs. E. van Bergen, Drs. M. Jansen Schoonhoven, D. van Hulten BSc., B. Kiesewetter BSc., T. Langewisch, Dr. M. van Tuijl, C. Smit, T. Nierop, Drs. R. van Loon, P. Savalle, Drs. H. Geels, Drs. P. Lakeman, M. Pepels, E. Schrijen, S. Maessen, M. van Rijswijk BSc., C. Tomesen BSc., J. de Guijtenaere Advertisements: Tilburg University RA Program, PWC, ABAB, Career Portal, Koenen & Co, Alumni Association Financials, KPMG, Asset Accounting & Finance, Deloitte, EY Contact details: Tilburg University, Room E106 P.O. Box 90153, 5000 LE Tilburg Telephone: About Faces: Faces is a magazine published by Asset Accounting & Finance for student members, alumni, relations of Asset Accounting & Finance, and other persons interested. Nothing from this edition of Faces may be copied and/or made public using press, microfilm, photocopy, or whatever other means, without authorization from the board of Asset Accounting & Finance. #. FACES 03 april 2014 Editorial ARTICLES Waar gaat het heen? The Dutch welfare state There is more to finance Interviews Mathijs Bouman Erik-Jan van Bergen COLUMNS Column Accounting T. Nierop Column Finance C. Smit Column Van Tuijl CONTRIBUTIONS Stock exchange Opinie Message from abroad Facts Business for dummies Student entrepreneur Face 2 Face Overview activities Campus life On the internet: And on the main social network: Summary FACES Y. 15 #. 03 P. 5

6 ADD 3

7 22pag. THE DUTCH WELFARE STATE A discussion on trending topics in the Netherlands Door Daan van Hulten, Bart Kiesewetter en Tim Langewisch Article Waar gaat het heen? Prof. drs. John van Kollenburg RA geeft een boeiende beschouwing over het initiële doel van de accountant, de veranderingen in het werkveld van de auditor en de noodzakelijkheid van fundamentele hervormingen. Daarnaast nodigt hij iedereen uit hier een mening over te vormen en deel te nemen aan de discussie. P8 Article The Dutch welfare state Asset Accounting & Finance s committee, which organizes the yearly ifinance event, summarizes the trending topics going on in the Netherlands concerning its future welfare state. Topics include the pension system, the health insurance policy, and the labor market. P22 Article There is more to finance Drs. Machiel Jansen Schoonhoven, managing director at NIBC, outlines alternative ways of financing. Eventually, NIBC hopes to play a crucial role in providing credit. P30 Interview Mathijs Bouman Een diepgaand interview met dr. Mathijs Bouman, beurscommentator bij RTLZ en schrijver. Hij geeft zijn ongezouten mening over tal van onderwerpen, zoals de rol van centrale banken, Europa en verschillende nationale economieën. Ook heeft hij nog wat nuttige tips voor studenten. P13 Interview Erik-Jan van Bergen Maartje en Mark zijn naar Utrecht gereisd om met de CIO van SNS Asset Management, drs. Erik-Jan van Bergen te spreken. Naast interessante vragen over het vermogensbeheer door SNS werd er ook aandacht besteed aan de nationalisatie van de bank en wat er nu eigenlijk gebeurd is met de beruchte portefeuille Property Finance. P37 Column Accounting Tom Nierop schrijft over de gevaren als accountant. In de Filipijnen is het volgens de wet toegestaan om als accountant een vuurwapen te dragen. Dus naast een tas met laptop en smartphone neem je nu ook een revolver mee. P20 Column Finance In zijn halfjaarlijkse column schrijft Cees Smit over de verschillende nieuwe Europese regelgevingen met betrekking tot de financiële wereld. Het provisieverbod en de Europese derivatenwetgeving komen aan bod. P32 Column Van Tuijl Martin van Tuijl geeft zijn mening over de aankoop van de overdrachtsrechten van FC Twente 65 spelers door Doyen Sports. P48 Opinie De Bitcoin Sander Duivenstein en Patrick Savalle geven hun opinie over de nieuwe virtuele munteenheid, de Bitcoin. Volgens hen is virtueel geld al lang geen Monopoly-geld meer. Het betekent eerder het einde van de monopoliepositie van centrale overheden en banken op het geldverkeer. P26 EDITORIAL This year Asset Accounting & Finance celebrates its fifteenth anniversary. Therefore, you are currently in possession of a brand new anniversary edition of Faces. In order to pay special attention to the third lustrum of Asset Accounting & Finance and to give you a good insight in the rich history of our association, the editors of Faces dug deep into the archives to find the founding fathers. We succeeded and found many of the predecessors and former board members of Asset Accounting & Finance. In the anniversary section, in the middle of the magazine, you can find interviews with some of them. The founders all gave a lot of different anecdotes with which we could fill this whole edition of Faces. We selected the most remarkable, funniest, and most interesting inside stories to share with you. Due to my enthusiasm about this anniversary edition I almost forgot to introduce myself as the new Editorin-Chief. I am very proud and honoured that I got the opportunity to take over this challenging position from Martin. Currently, I am a second year bachelor student in Economics & Business Economics. Since this bachelor gives me broader insights in macroeconomic issues and developments, I intend to give a small twist to the magazine by including some of these subjects in addition to the accounting and finance subjects. With this addition I hope to push the boundaries and broaden the perspective of Faces. Furthermore, I am determined to continue the success and quality of Faces that Martin has achieved the last year. He has done a great job editing Faces, together with the committee, during his period as Editor-in-Chief. I would like to express my gratitude and respect for his tremendous contribution to this magazine. Martin has now shifted his focus to his Master in Finance; I wish him good luck and all the best with obtaining his Master s degree. We have succeeded in interviewing a well-known economist. Mathijs Bouman - journalist and economist - can often be seen in the Dutch television program RTLZ as stock exchange commentator. He also writes columns for the Financieele Dagblad. At the Beurs van Berlage café in Amsterdam we asked him about the current economic situation in Europe as well as in the United States. The second interview is with the Chief Investment Officer of SNS Asset Management, Erik-Jan van Bergen. He told us about how SNS Asset Management operates and commented about the situation regarding the nationalisation of several Dutch banks, including SNS. Moreover, he spent special attention to what happened with the Property Finance portfolio. Other interesting articles include an opinion article about the Bitcoin, an article from professor John van Kollenburg about the mandatory circulation of accountants and lots more. I hope you enjoy reading this special anniversary edition! Max Pepels Editor-in-Chief Faces 7Contents FACES Y. 15 #. 03 P. 7

8 WAAR GAAT HET HEEN? door Prof. drs. John van Kollenburg RA OVER de noodzaak van fundamentele hervormingen in de accountancy Prof. drs. John van Kollenburg RA is hoogleraar aan Tilburg University en partner bij BDO Accountants & Belastingadviseurs FACES Y. 15 #. 03 P. 8

9 Het laatste decennium staat het accountantsberoep meer in de belangstelling dan ooit tevoren. Is het niet vanwege boekhoudschandalen of de financiële crisis, dan is het wel vanwege berichten van toezichthouder AFM over de gebrekkige kwaliteit van de controle van jaarrekeningen door accountantskantoren, de betrokkenheid van accountants bij corruptie (zoals bij Ballast Nedam) of wijzigende regelgeving voor de accountants. De vraag die zich daarbij opwerpt is of die ontwikkelingen begrijpelijk zijn en of de wijzigende regelgeving uiteindelijk zal leiden tot een beter functionerend accountantsberoep en daarmede tot een herstel van het vertrouwen in de accountant en daarmee ook een verhoogd vertrouwen in de financiële markten. Voor deze beschouwing zal ik eerst kort ingaan op de verklaring voor het bestaan van het accountantsberoep om vervolgens een kort overzicht te geven van de historie van het accountantsberoep met de nadruk op de meest recente ontwikkelingen. Tot slot zal ik de meest recente ontwikkelingen, beleidsvoornemens en regelgeving met betrekking tot het accountsberoep van mijn commentaar voorzien, waarbij ik benadruk dat het mijn persoonlijke visie is. Auditing theory Voor het verklaren van het bestaan van het accountantsberoep zijn verschillende theorieën beschikbaar. De meest gebruikte daarvan is de informatietheorie, waarbij het bestaan van het accountantsberoep wordt verklaard door de verlaging van het informatierisico als gevolg van de werkzaamheden van de accountant. De redenering is dat door het verlaagde informatierisico van bijvoorbeeld de jaarrekening, blijkend uit de bijgevoegde controleverklaring, beleggers en financiers rekenen met een lagere risico-opslag in het FACES Y. 15 #. 03 P. 9

10 over het verklaren van het bestaan van het accountantsberoep bestaan verschillende theorieën. De meest gebruikte is de informatietheorie, waarbij De redenering is dat door het verlaagde informatierisico van de jaarrekening beleggers en financiers rekenen met een lagere risico-opslag in het gewenste rendement door de veronderstelde betrouwbaarheid van verstrekte informatie Pincoffs heeft valse balansen laten opmaken en een groot aantal particuliere beleggers raakt gedupeerd. Tot die tijd genoot Pincoffs een hoog aanzien binnen de Rotterdamse gemeenschap en genoot alle vertrouwen. Door de fraude van Pincoffs wordt de weg vrijgemaakt voor het benoemen van een door de commissarissen benoemde controleur van de boeken. Het beroep ontwikkelt zich en geleidelijk ontstaan, via accountantsmaatschappen, grotere accountantskantoren. De jaren 80 en 90 kunnen worden getypeerd als een verdere verzakelijking van de accountantsmarkt, waarbij de individuele beroepsbegewenste rendement door de veronderstelde betrouwbaarheid van verstrekte informatie. Cruciaal is aldus het vertrouwen van die beleggers en financiers in de controleverklaring van de accountant. Wordt de gepercipieerde informatiezekerheid door de accountant niet geleverd dan kan dit ultiem de bestaansgrond van het accountantsberoep aantasten. Korte historische schets Het ontstaan van het accountantsberoep in Nederland is gesitueerd aan het eind van de 19e eeuw, als de fraude van Pincoffs bij de Afrikaansche Handelsvereeniging wordt ontdekt. FACES Y. 15 #. 03 P. 10

11 Het accountantsberoep heeft nog geprobeerd om via zelfregulering de bakens te verzetten, maar daarvoor was het vertrouwen van de financiële markten te zeer op de proef gesteld oefenaar ondergeschikt wordt aan de verzakelijking van de accountantskantoren, die steeds groter en internationaler opereren en ook steeds meer centraal worden aangestuurd. In die periode zien we ook dat de adviesafdelingen van de accountantskantoren een enorme groei doormaken. De controle van jaarrekeningen wordt ondergeschikt aan de adviesfunctie. Typerend is de praktijk van lowballing waarbij accountantskantoren zich via een onwaarschijnlijk laag controlebudget bij een cliënt inkopen om dit te compenseren met omvangrijke adviesdiensten bij die zelfde cliënt. Hiermede wordt de onafhankelijkheid van de accountant, een van de pijlers voor het accountantsberoep, zwaar onder druk gezet. De afrekening volgt in het begin van de 21e eeuw. Direct na de eeuwwisseling volgen de boekhoudschandalen elkaar op. Enron, Worldcom, Parmalat en Ahold zijn slechts enkele voorbeelden van frauduleuze financiële verslaggeving die de financiële markten teisteren. Accountants zijn er niet in geslaagd deze fraudes te ontdekken of te signaleren. Recente ontwikkelingen Het accountantsberoep heeft nog geprobeerd om via zelfregulering de bakens te verzetten, maar daarvoor was het vertrouwen van de financiële markten te zeer op de proef gesteld en was het beroep te zeer ontspoord. Overal ter wereld wordt het toezicht op het accountantsberoep versterkt of ingevoerd. In de Verenigde Staten ontstaat de PCAOB (Public Company Accounting Oversight Board) en in Ne- derland wordt de WTA (Wet Toezicht Accountantsorganisaties) ingevoerd, waarbij het toezicht wordt opgedragen aan de AFM. Typerend is ook de Sarbanes Oxley wetgeving in de Verenigde Staten waarbij beursgenoteerde ondernemingen zich moeten verantwoorden via een Internal Control Statement betreffende het waarborgen van betrouwbare financiële verslaggeving waarbij de accountant assurance dient te verstrekken. Ook de onafhankelijkheidsregels worden wereldwijd aangescherpt, waarbij de beursgenoteerde ondernemingen voorop lopen en met name de combinatie van controle en advies onder vuur is komen te liggen. In feite is de invoering van de WTA in Nederland een logische ontwikkeling. Tot op dat moment was er namelijk alleen sprake van wet- en regelgeving die voornamelijk was gericht op de individuele professional, terwijl zoals hiervoor geschetst binnen accountantskantoren de individuele professional steeds verder in de verdrukking kwam en in feite voornamelijk het centraal geformuleerde beleid van het kantoor diende uit te voeren. Door de invoering van de WTA kwam de regelgeving meer in balans met de wijze waarop in de praktijk het beroep werd uitgeoefend en ook kon worden gehandhaafd op het niveau van de accountantsorganisaties. Van recentere datum zijn de initiatieven op Europees niveau. Eurocommissaris Barnier heeft in zijn green paper suggesties gedaan voor de hervorming van het accountantsberoep. Meest in het oog springend waren zijn voorstellen voor de roulatie van accountantskantoren en het laten uitvoeren van zogenaamde joint audits. De roulatie van individuele accountants binnen accountantsorganisaties was eerder al geregeld met de invoering van de WTA. Barnier wilde nu een volgende stap zetten door ook verplicht te stellen dat ten minste organisaties van openbaar belang (zogenaamde OOB s) periodiek van accountskantoor zouden moeten wisselen. Hij koppelde dit aan een voorstel om die audits niet aan één accountantskantoor op te dragen, maar de opdracht te verstrekken aan twee accountantskantoren die gezamenlijk de controle van de jaarrekening zouden moeten uitvoeren en gezamenlijk tot een oordeel zouden moeten komen, zoals nu al gebruikelijk is in Frankrijk. Er is door accountantskantoren veel gelobbied tegen de voorstellen van Barnier en uiteindelijk is in Europees verband niet veel van zijn voorstellen overeind gebleven in de ontwerprichtlijnen die nu circuleren. Dat is jammer, want in beginsel wezen de voorstellen van Barnier wel in de goede richting. Roulatie van accountantsorganisaties en joint audits versterken namelijk de onafhankelijkheid van de accountants en daarmede de objectiviteit in hun oordeelsvorming. Door roulatie wordt in ieder geval de bedrijfsblindheid voorkomen die na verloop van tijd bij accountants(organisaties) vaak optreedt en wordt de professioneel-kritische blik gestimuleerd en opgefrist. FACES Y. 15 #. 03 P. 11

12 Door de joint audit wordt voorkomen dat door de gecontroleerde onevenredig veel druk wordt uitgeoefend op de tekenend accountant. De tweede accountant dient immers ook in te stemmen. Dit maakt de te nemen horde voor de gecontroleerde alleen maar groter. Bovendien zou een goed geplande joint audit er ook voor zorgen dat nagenoeg geen kennis bij de controlerend accountant verloren gaat. Via een overlappend stelsel waarbij de eerst verantwoordelijke accountant na bijvoorbeeld vier jaar het stokje overgeeft aan de joint auditor, die vervolgens vier jaar als regievoerder optreedt gaat nooit kennis verloren. Bovendien wordt op deze wijze de afhankelijkheid van vier grote wereldwijde kantoren opgeheven als de second tier audit firms bij die joint audits geleidelijk worden ingeschakeld en zo een breder draagvlak wordt gecreëerd. Actualiteit Welnu, Nederland heeft bij de invoering van een nieuwe Wet op het Accountantsberoep (WAB) in 2012, via een motie-plasterk, er voor gekozen om voor ons land de roulatie van accountantsorganisaties, ten minste iedere acht jaar, alvast wel in te voeren en voor de troepen uit te lopen. Alhoewel deze wetgeving in het begin kritisch werd ontvangen zien we dat beursfondsen momenteel al voorsorteren en dat het merendeel de roulatie van hun accountant in gang heeft gezet. Het accountantsberoep komt dus weer in beweging. Nu nog een joint audit in Nederland dan lopen we echt voorop en zijn wij bezig met fundamentele hervormingen. Rest mij om te wijzen op een laatste ontwikkeling in het accountantsberoep die van groot belang is. In het verloop der jaren hebben we kunnen waarnemen dat de controleverklaring steeds omvangrijker is geworden. Startte het nog met de enkele ondertekening van de jaarrekening door de accountant of een enkele paragraaf waarin de getrouwe weergave van het resultaat en vermogen werd bevestigd, dan kunnen we constateren dat diezelfde controleverklaring veelal meer dan een pagina omvat. En als het aan de IAASB (International Auditing & Assurance Standards Board) ligt, stopt het daar niet. In de controleverklaring moet nog meer informatie voor de gebruiker van de jaarrekening worden opgenomen. Het werk en de uitkomsten van de controle moeten transparanter worden volgens de IAASB. De vraag is of dit een gelukkige ontwikkeling is. Naar mijn mening moeten accountants niet meer de aandacht op zich richten dan nodig. Dit betekent dat accountantsrapportages zo compact mogelijk moeten zijn. Alleen indien er na de controle van de jaarrekening restrisico s of bedenkingen resteren dienen deze duidelijk te worden gecommuniceerd. In de voorstellen van de IAASB zou de accountant in moeten gaan op zogenaamde Key Audit Matters. Dit zijn posten die eerder als significant risico zijn benoemd in het controleplan. Voorbeelden die genoemd worden zijn impairments van goodwill, de waardering van financiële instrumenten en het al dan niet verantwoorden van omzet. Daarnaast zou de accountant zich altijd moeten verantwoorden over going concern en zou het aanbeveling verdienen om toe te lichten met welke nauwkeurigheid de controle is uitgevoerd. Hier kunnen de volgende kanttekeningen bij worden geplaatst: Al deze onderwerpen en met name de risico s en discussieposten in de jaarrekening zullen door de accountant altijd worden gerapporteerd aan het audit committee. Het ligt dan ook meer op de weg van het audit committee om zich te verantwoorden hoe zij als interne toezichthouder met deze onderwerpen is omgegaan. Bovendien hebben commissarissen veel meer bewegingsvrijheid in het verstrekken van dit soort informatie omdat zij namens de vennootschap optreden, Het accountantsberoep IN NEDERLAND komt weer in beweging. Nu nog een joint audit in Nederland dan lopen we echt voorop en zijn wij bezig met fundamentele hervormingen terwijl de accountant voortdurend moet worstelen met het dilemma van de geheimhouding, waardoor de informatie die hij kan verstrekken wellicht minder bruikbaar is. In mijn optiek moet de accountant pas dit soort informatie in zijn controleverklaring opnemen als audit committee en commissarissen nalaten hierover op de juiste wijze verantwoording af te leggen. Voor wat betreft de te hanteren materialiteit is eerst het woord aan de onderneming. Zij zal zich moeten verantwoorden over de nauwkeurigheid waarmee de jaarrekening is opgesteld. Daarna kan de accountant zich verantwoorden over de nauwkeurigheid waarmee die jaarrekening is gecontroleerd. Voor wat betreft de continuïteit zijn wat mij betreft geen uitbreidingen nodig. De huidige wetgeving geeft voldoende ruimte voor de ondernemingen om zich te verantwoorden over continuïteit als grondslag en de accountant heeft in dat verband voldoende aan zijn benadrukkende paragraaf. Ik begrijp dat er behoefte is aan transparantie en zekerheid bij gebruikers van jaarrekeningen. Die transparantie dient echter vooral uit te gaan van de onderneming zelf en vervolgens de interne toezichthouders dan wel het audit committee. De rol van de accountant is ten slotte corrigerend en aanvullend indien in eerste instantie die transparantie niet wordt bereikt. De accountant dient niet voor zijn beurt te spreken. Beseft dient ook te worden dat te veel transparantie juist weer kan leiden tot onnodige onzekerheid en daarmee extra volatiliteit op de financiële markten. Als er dus geen aanleiding is tot feitelijke risico s of problemen dan moet je hierover ook niet onnodig rapporteren. Jaarrekeningen zijn door hun te uitgebreide toelichtingen (op grond van IFRS) vaak al niet meer informatief en toegankelijk en dus moeten we dat voorkomen bij controleverklaringen. Gebruikers en met name analisten zullen immers altijd vragen om meer informatie, maar in de beperking toont zich de meester. Voor geïnteresseerden in de nieuwe controleverklaring verwijs ik graag naar de exposure draft van het IAASB Reporting on audited financial statements van juli 2013 en naar de laatste jaarrekeningen van Vodafone en Sligro, waarin anticiperend op deze nieuwe regelgeving door accountant en audit committee is geëxperimenteerd met extra transparantie. Vorm uw eigen oordeel en neem deel aan de discussie. FACES Y. 15 #. 03 P. 12

13 INTERVIEW Max Pepels is bachelorstudent Economie en Bedrijfseconomie en Iulia Voinea is bachelorstudent International Business Administration Mathijs Bouman Een divers interview met dr. Mathijs Bouman, beurscommentator bij RTLZ en schrijver. Hij geeft zijn ongezouten mening over tal van onderwerpen: de rol van centrale banken, Europa en verschillende nationale economieën FACES Y. 15 #. 03 P. 13

14 14 Interview Kunt u iets over uzelf vertellen, wat voor studie heeft u gedaan en hoe uw loopbaan tot nu toe is verlopen? Ik heb Algemene Economie gestudeerd aan de Universiteit van Amsterdam met specialisaties in Macroeconomie, Internationale Economie en Economische Geschiedenis. Daarna ben ik onderzoeker in opleiding geworden, ook weer aan de UvA, bij Rick van der Ploeg en Sweder van Wijnbergen. Na vier jaar ben ik gepromoveerd. Daarna ben ik onderzoeker geworden aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en aan de Universiteit Leiden. Na een jaar ben ik daarmee gestopt en kon ik journalist worden bij een nieuw wekelijks tijdschrift over economie van Elsevier, dat FEM Business heette. Toen heb ik dat vak geleerd en na een jaar of zes ben ik daar per ongeluk in de hoofdredactie beland, dat was minder interessant. Vervolgens ben ik een paar jaar bij De Nederlandsche Bank gaan werken als econoom; leerzaam, maar wel een beetje saai. Ik had het daar na twee jaar wel weer gezien en bedacht dat ik voor mezelf aan de slag moest gaan. Zo ben ik zzp er geworden. Later hoorde ik dat ze iemand zochten bij RTLZ en heb ik een screentest gedaan. Ik hoefde die baan niet per se, dus dan gaat een sollicitatie meestal heel goed. En dat was uiteindelijk natuurlijk een gouden greep, want als zzp er met een beetje media-exposure heb je het veel makkelijker. Verder schrijf ik af en toe eens een boek, houd ik een lezing en ben ik vaste columnist voor het Financieele Dagblad en zakenwebsite z24.nl. De Amerikaanse economie groeit alweer enigszins. Hoe denkt u over de recentelijke afbouw van het stimuleringsprogramma van de Federal Reserve (Fed)? Het gaat wel heel langzaam. Ze kochten elke maand voor 85 miljard dollar aan staatsobligaties op en dat wordt nu 75 miljard dollar. Misschien dat er tijdens elke maandelijkse vergadering 10 miljard afgaat, waarna we er aan het einde van het jaar vanaf zijn. De mate waarin ze afbouwen is uitzonderlijk voorzichtig, want ze zijn de boel nog steeds ongelooflijk aan het stimuleren en bovendien staat de rente op nul procent. Ze proberen in elk geval niet de fout te maken dat ze te snel en te vroeg de zaak afbouwen. Persoonlijk vraag ik me af of die stimulering überhaupt zo noodzakelijk was. We zullen de komende tien jaar onderzoeken gaan zien naar wat het nou eigenlijk heeft uitgemaakt. Er is natuurlijk een soort omweggetje waarmee dat excessieve monetair beleid de economie stilmuleert, niet zozeer via lage rente en investeringen, maar bijvoorbeeld via goedkoop geld en hogere beurskoersen. Uiteindelijk voelen mensen zich hopelijk wat rijker en gaan ze misschien meer consumeren. Die laatste manier, die de centrale bank ook echt als een soort transmissiekanaal ziet, vind ik wel een heel speculatieve. Je wil toch uiteindelijk dat beurskoersen meer de winsten van bedrijven weerspiegelen dan het gebrek aan alternatieve beleggingsvormen. Nu wachten we of de bedrijfswinsten de beurskoersen gaan inhalen en of de beurskoersen nu ook echt beloond worden met daadwerkelijke winsten. De afgelopen jaren zijn dit vooral goedkoop geld van de Fed en aandeleninkoopprogramma s van de bedrijven geweest, maar nog niet echte winstgroei. Ik vind het buitengewoon experimenteel allemaal. Klopt het dat u twijfelt aan het effect van een dergelijk stimuleringsbeleid op de economie? Ja, het is heel moeilijk, want er gebeuren zo veel dingen tegelijk en het is heel moeilijk om dit een experiment te noemen in wetenschappelijke zin. Bernanke zal zeggen: Zie je wel, we groeien weer. Maar je weet niet waar dat aan toegeschreven kan worden, je ziet wel dat er kosten aan verbonden zijn. Die enorme koersstijgingen kunnen gevaarlijk zijn. Ik had zelf niet gedacht dat we dit soort dingen zouden gaan doen in crisistijd en ik vind het dapper van Bernanke. Of het verstandig was, vind ik moeilijk om te zeggen. Dat zullen we nog wel merken. Zijn er door het stimuleringsbeleid van de Fed geen bubbels in de Amerikaanse economie (en dus ook de Europese) ontstaan? Dit kan het geval zijn op de beurs en het kan misschien op de huizenmarkt in Amerika, maar bubbels zijn moeilijk aan te wijzen. Helaas kunnen we alleen met terugwerkende kracht zeggen of er een bubbel was. Niet elke prijscorrectie is een bewijs FACES Y. 15 #. 03 P. 14

15 van een bubbel. Bij een bubbel is het geval dat mensen weten dat ze gek bezig zijn, maar alleen denken dat die gekte nog een dag langer zal duren. Uit rationele overweging kun je dan nog iets kopen. Het is al veel te duur, maar morgen stijgt de prijs toch nog. Dan kun je morgen weer dezelfde beredenering bouwen, waardoor je het nog een keer koopt. Zo n bubbel zie ik niet. Ik denk wel dat de beurskoersen lager waren geweest als de Fed het niet zo onrendabel had gemaakt om in obligaties te beleggen door de rente heel laag te houden. De huizenmarkt is ook vrij gevaarlijk. Je ziet in Europa voornamelijk op de Duitse, Britse en Franse huizenmarkt een vrij vreemde prijsstijging. In Groot-Brittannië voeren ze een vrij extreem overheidsbeleid om mensen aan te moedigen een huis te kopen. Ik had niet verwacht dat in deze fase van herstel zulke prijsstijgingen van huizen en aandelen mogelijk waren. Hoe denkt u over de economie van de Eurozone? Zit deze alweer in de lift of zijn er nog grote factoren die het herstel verhinderen? Het ziet er allemaal beter uit, we gaan niet meer door het putje, maar de groei is wel heel laag. We zijn blij met een klein beetje groei, ook al is dat groei op het niveau van wat we vroeger een recessie noemden. Alles is relatief, ten opzichte van 2011 is het al mooi dat we weer groeien. Je ziet in sommige landen dat het duidelijk beter gaat, zoals in Spanje. Je ziet in Frankrijk en Italië, waar ze niet veel gedaan hebben, dat Ik zou best een boek willen schrijven over de robots en automatisering. Ik wacht tot er een robot wordt uitgevonden die het schrijft, want ik heb er zelf helaas geen tijd voor de recessie nog voortduurt. Nederland komt langzamerhand een beetje uit de schuldencrisis. We hebben het veel zwaarder gehad omdat we nou eenmaal heel rijk zijn, veel pensioengeld hebben en er veel vermogen in ons huis zit. Als de prijzen van aandelen en huizen gaan dalen, heb je daar als rijk land meer last van. Een sloeber in de sloppenwijken van Rio de Janeiro heeft geen aandelen en het kan hem dus niet schelen wat de beurskoersen doen, maar een rijkaard wel. Daarom hebben we ook aanpassingsproblemen gehad in de afgelopen jaren. De enige belemmering die ik zie is kredietverlening. Het is heel moeilijk op dit moment om kredietgroei te genereren in Europa omdat de banken nu iets anders aan hun hoofd hebben dan hun balans verlengen; die willen het juist verkorten om aan de kapitaaleisen te kunnen voldoen. De groei wordt belemmerd vanwege de credit crunch (een aanbodtekort van geld, red.) die nog steeds aanwezig is. Wat vindt u van de bankenunie? Je kunt eigenlijk geen euro hebben zonder een bankenunie. Dat kon al nooit en nu blijkt dat het in de praktijk ook niet kan. Stap één voor het oplossen van de eurocrisis is een bankenunie. We hebben niet echt een bankenunie, want bij een echte bankenunie hoort ook dat je een gezamenlijk depositogarantiesysteem hebt. Op deze manier zet je de gezamenlijke kredietwaardigheid van alle lidstaten in om FACES Y. 15 #. 03 P. 15

16

17 de kredietwaardigheid van de banken te stutten. Dat doen we nog niet echt, want uiteindelijk draait nog steeds elk land op voor zijn eigen banken. Als er een bank gered moet worden, is daar nog geen goede Europese oplossing daarvoor. Bij een echte goede bankenunie hoort bovendien dat je gezamenlijk toezicht houdt, dat hebben we in Europa inmiddels wel geregeld. Banken moeten op een zachte manier failliet kunnen gaan, wat op Europees niveau geregeld moet worden. Op nationaal niveau is elke bank too big to fail en krijg je dat banken zich risicovol gaan gedragen omdat ze toch gered gaan worden. Dat moet op Europees niveau gebeuren, maar het depositogarantiestelsel moet ook verkleind worden. Met een kleiner depositogarantiestelsel kun je meerdere banken redden. De totale afwikkelingsprocedure, wat doe je als banken failliet gaan en wie gaat dat betalen moet ook met Europees geld gebeuren. Een bank failliet laten gaan is duurder dan een bank redden. De Duitsers zijn daar niet toe bereid. Daarom is het eigenlijk geen bankenunie te noemen, maar een gezamenlijke-toezichtunie. Het is een wonder dat de Franse economie nog werkt. toch vind ik Italië een veel waardelozere economie hebben en de Duitsers doen het structureel ook niet zo veel beter Als u kijkt naar de economie van de Eurozone, vindt u dan dat het verlagen van de rente door de ECB nog een positief effect heeft op de economische groei? Een nog lagere rente maakt niet zo heel veel uit voor investeringen of consumptie. Het verlagen van de rente heeft twee effecten. Allereerst maakt het de banken wat winstgevender. Zolang de banken het geld op de balans houden zijn ze sneller gezond, ten koste van de spaarder en de lener. Maar de belangrijkste reden is dat het de appreciatie van de euro tegenhoudt. We doen het eigenlijk omdat de Amerikanen, de Britten en de Japanners het ook doen. Anders hebben we in crisistijd een dure euro. Centrale banken kunnen wel goed de economie in toom houden; dus teugels aanhalen zodat de rente verhoogd wordt en je een recessie krijgt om de inflatie onder de knie te krijgen. Maar aan een touwtje duwen, dat gaat niet zo goed. Centrale banken kunnen niet zo goed de economie stimuleren. Steeds meer blijkt dat Frankrijk het slechtste jongetje van de klas is met betrekking tot de economische ontwikkeling in de Eurozone. Hoe denkt u hierover en voorziet u hier problemen op de lange termijn? Er is iets aan dat land dat ik als keurige Angelsaksische econoom niet begrijp. Als je kijkt naar wat Frankrijk gedaan heeft gedurende de crisis, dan is dat een stuk beter dan Nederland. Zij zitten per saldo op hetzelfde BBP als voor de crisis, terwijl Nederland daar flink onder zit. Dus zij hebben het de laatste jaren zwaar gehad; zij hebben zware en domme lastenverzwaringen doorgevoerd. Ze hadden van mij ook veel meer mogen hervormen, want het is een wonder dat de Franse economie nog werkt. De laatste twintig jaar hebben wij economen Frankrijk wel heel vaak afgeschreven. Zij hebben bijvoorbeeld een sterke industrie, hoog opgeleide bevolking, goede instituties, maar wel enkele problemen op de arbeidsmarkt en ze zijn laf in hun hervormingskeuzes. Ik vind Italië een veel waardelozere economie en de Duitsers doen het structureel ook niet zo veel beter, ze hebben ook hun rare fratsen. Frankrijk is wel een land om op te letten, maar de drama s die erover gemaakt worden blijken na afloop toch minder heftig. Op de een of andere manier draait de Franse economie gemiddeld gesproken niet zo slecht. Heeft u nog specifieke doelen die u graag wilt bereiken? Premier van Nederland. Nee hoor, dit is wel goed zo. Ik zou best een boek willen schrijven over de robots en automatisering. Er zullen veel banen gaan verdwijnen doordat de robot die banen overneemt. Het gaat om de substitutie tussen arbeid en kapitaal. Er zitten veel interessante kanten aan dit onderwerp. Ik wacht tot er een robot wordt uitgevonden die het schrijft, want ik heb er helaas geen tijd voor. Hebt u nog wijze lessen voor de studenten van Tilburg University? Ga naar de Universiteit van Amsterdam. Nee hoor, ik zou elke uitbreiding van mijn studie pakken. Als je snel afstudeert, heb je ook weinig geleerd. Zorg er ook voor dat je naar het buitenland gaat; ik heb er spijt van dat ik dat niet gedaan heb. Als je bijvoorbeeld HR-managers vraagt waar ze nou naar kijken op een CV, dan staat studierichting niet in de top tien. Het gaat om hoge cijfers en wat je gedaan hebt naast je studie. Als je bij die 1% wilt horen moet je meer doen dan alleen verenigingswerk. Een andere tip: ga lesgeven. De beste manier om economie te studeren is om het te doceren. FACES Y. 15 #. 03 P. 17

18 18 Stock Exchange is portefeuille- theorie nog wel modern? stock exchange waarom de traditionele benadering van de portefeuilletheorie niet meer stand houdt door Robert van Loon Het behoeft geen uitleg dat de financiële markten in de jaren 50 er heel anders uitzagen dan vandaag de dag. Aandelen werden vrijwel alleen nog maar verhandeld in Noord-Amerika, derivaten bestonden nog nauwelijks en er bestond significante informatie asymmetrie tussen verschillende geografische locaties. De moderne portefeuilletheorie die Harry Markowitz in die tijd ontwikkelde, bracht revolutionaire inzichten op het gebied van beleggen en portefeuilleconstructie. Het was destijds niet al te ingewikkeld om een portefeuille samen te stellen van 30 relatief ongecorreleerde financiële vermogenstitels. Op die manier kon een portefeuille met een optimale risico-rendementsverhouding worden samengesteld. Maar gaat deze theorie vandaag de dag eigenlijk nog wel op? De meeste vermogensbeheerders, banken, pensioenfondsen en verzekeraars wereldwijd lijken te denken van wel. De klassieke 40/40/20 mix (40% obligaties, 40% aandelen en 20% overige beleggingen) vormt nog steeds de basis voor menig model portefeuille en lange termijn strategisch beleggingsplan. Ook particuliere beleggers krijgen bij de meeste banken een vergelijkbare spreiding in hun portefeuille aangeraden. In deze bijdrage zet ik kort en pragmatisch uiteen waarom ik denk dat deze traditionele benadering niet meer stand houdt in de moderne, heel sterk veranderende financiële markten. Sterk toegenomen handel in index producten Index producten hebben de afgelopen jaren sterk aan populariteit gewonnen, zowel onder institutionele als particuliere beleggers. De sterk toegenomen focus op kostenreductie bij beleggers, de vraag om transparantie en de toegenomen behoefte aan simpelere beleggingsproducten sinds 2008, heeft deze groei alleen maar versterkt. Het is aannemelijk dat deze trend zich de komende jaren voort zal zetten. In 1993 werd voor het eerst een Exchange Traded Fund (ETF) verhandeld in Amerika. Vandaag de dag is er in de wereldwijde ETF markt meer dan $1,5 biljoen vermogen onder beheer. Deze toegenomen handel in ETFs en andere index producten, heeft tot gevolg dat ETF beleggers als ze een product kopen of verkopen, in meer aandelen tegelijk handelen dan dat ze zonder die producten zouden doen. Ze hebben dus ook impact op meer verschillende aande- FACES Y. 15 #. 03 P. 18

19 door alle veranderingen in de financiële markten sinds 2008, is de moderne portefeuilletheorie toe aan een modernisering die past bij deze tijd len dan voorheen. Daarnaast komen er steeds meer ETFs die wereldwijd beleggen en verschillende asset classes met elkaar combineren. Dat betekent dat als een belegger die een ETF heeft die wereldwijd is belegd die positie verkoopt, omdat hij negatief is op bijvoorbeeld de Europese economie, hij ook een invloed heeft op de beurzen elders in de wereld. Dus ontwikkelingen in de ene markt, hebben een sterkere invloed op de andere markt dan wanneer men via individuele aandelen zou handelen. Het wordt dus steeds moeilijker om financiële producten te vinden die echt ongecorreleerd zijn. Nieuwe producten die vastgoed en leningenmarkten aan elkaar koppelen We weten allemaal wat voor gevolgen de wildgroei aan Collateralised Debt Obligations (CDO) heeft gehad op de Amerikaanse en daarna de wereldeconomie, en hoe het financiële systeem aan de rand van de afgrond heeft gestaan. Een rationeel mens zou verwachten dat er geleerd is van die fouten. Echter momenteel duiken vergelijkbare producten alweer op in de institutionele beleggerswereld, al dan niet onder een andere naam. Dit is grotendeels gedreven door de lage rendementen op o.a. staats- en bedrijfsobligaties waardoor men op zoek gaat naar rendement in andere asset classes. Deze nieuwe producten pretenderen veiliger te zijn omdat ze niet alleen Amerikaanse hypotheken bevatten (zoals met de meeste CDOs het geval was), maar ook Europese en Aziatische hypotheken. Op deze manier zijn we dus de wereldwijde vastgoedmarkten aan elkaar aan het koppelen. Dit heeft tot gevolg dat de geografische diversificatiemogelijkheden voor beleggers afnemen. Het systematisch risico is groter geworden Volgens de theorie van Markowitz kan door diversificatie het niet-systematische risico in een portefeuille worden geminimaliseerd. Wat overblijft, is het systematische risico. Echter, het systeemrisico vandaag de dag is vele malen groter dan in de jaren 50. Banken die zijn omgevallen, banken die veel grotere kapitaalbuffers moeten aanhouden, landen die gered moeten worden, de Eurozone die nog steeds zeer instabiel is, risk free assets die eigenlijk niet meer bestaan en ga zo maar door. Daarnaast is sinds de financiële crisis in 2008 het algehele stressniveau in de markt toegenomen. Beleggers zijn door de gebeurtenissen van de afgelopen jaren sneller geneigd bij enige vorm van onzekerheid risicovolle posities te verkopen. En aangezien het begrip van wat risicovol is en wat niet sterk veranderd is de laatste jaren, heeft dit tot gevolg dat in tijden van stress correlaties zeer sterk toenemen. Dit ondermijnt de moderne portefeuilletheorie. Invloed van politiek en centrale banken op de markt Het beleid van politici en centrale bankiers heeft altijd al een effect gehad op financiële markten. Echter sinds 2008 is deze invloed significant toegenomen. Het begon met de Amerikaanse overheid en de FED die hun banken moesten redden naar aanleiding van de crisis in de Amerikaanse huizenmarkt. Toen die storm wat ging liggen, staken de problemen in Griekenland de kop op en sloeg dit over in een brede Europese crisis. Een crisis die Europese politici tot op de dag van vandaag nog steeds proberen te bezweren. Daarnaast is voor de meeste centrale banken hun traditionele stuurmiddel, de rente, zo goed als uitgewerkt. Dus is er de afgelopen jaren een heel scala aan extraordinary measures geïntroduceerd. Al deze gebeurtenissen hebben ook nog eens geleid tot een vloedgolf aan nieuwe regelgeving (Dodd Frank, EMIR, Mifid II etcetera) voor financiële instellingen. Het gedrag en beslissingen van politici is niet te vangen in een model. Daarnaast zijn veel centrale banken op dit moment bezig met stimuleringsprogramma s die we qua omvang nog nooit eerder in de geschiedenis hebben gezien. De lange termijn effecten van deze programma s is op z n zachts gezegd onzeker. Al met al met zijn dit nieuwe, niet te onderschatten, risicos die beleggers niet kunnen wegdiversificeren, laat staan zuiver afdekken. Al met al denk ik dat we kunnen concluderen dat door alle veranderingen in de financiële markten sinds 2008, de moderne portefeuilletheorie toe is aan een modernisering die past bij deze tijd. Hier ligt een grote uitdaging voor zowel de wetenschap als de financiële wereld. Robert van Loon is Financial Markets Specialist bij Oxyor FACES Y. 15 #. 03 P. 19

20 COLUMN accounting In de Filipijnen is het volgens de wet toegestaan om als accountant een vuurwapen te dragen: naast een tas met laptop en smartphone neem je nu dus ook een revolver mee DOOR tom nierop Het leek een grap of misverstand maar bleek serieus: het recente bericht over de Filipijnse wet die accountants toestaat een vuurwapen te dragen. Ach, denk je in zo n geval: een uit zijn verband gerukt verhaaltje. Het zal wel om één heel specifiek geval zijn gegaan en daar is een lekker sensatiebericht van gemaakt. Bovendien staat accountant in het Engels voor boekhouder, dus ook dat misverstand zal wel weer opspelen. Mis dus, zo bleek bij wat nader spitwerk. Het gaat in die wet wel degelijk om echte accountants, in onze betekenis dus. Om heuse Certified Public Auditors. De Filipijnse overheid ziet het als een gevaarlijk beroep. Net als priester, imam, journalist, kassier, advocaat en arts. Allemaal beroepen waarin de beoefenaars tijdens de uitoefening van hun vak bloot staan aan imminent danger due to the nature of their profession, occupation or business. Daarom mogen Filipijnse accountants voortaan een wapen dragen tijdens het werk. Er zijn wel een paar randvoorwaarden, gelukkig. Zo mag degene die een revolver aan zijn vaste professionele uitrusting wil toevoegen geen strafblad gelukkig zijn rechte ruggen en bereidheid tot innovatie in het zicht van de moderne bedreigingen effectievere wapens dan een Smith & Wesson of ander Filipijns schietijzer hebben of vervolgd worden voor zaken waar twee jaar celstraf op staat. En ook moeten potentiële wapendragers eerst psychisch worden getest en worden gescreend op drugsgebruik. Een pistool in je tas, naast de laptop en smartphone. Dat is toch even schrikken, als nietsvermoedende accountantadviseur van Nederlandse ondernemingen, als boekencontroleur van een gemeente of handelsfirma, of - om dichter bij huis te blijven - als Tilburgse accountancystudent op weg naar een toekomst in een van de vele mogelijke richtingen die het vak kent. Tom Nierop is hoofdredacteur bij FACES Y. 15 #. 03 P. 20