Hanzehogeschool Groningen, Groningen

Transcriptie

1 Hanzehogeschool Groningen, Groningen Opleiding: Technische Bedrijfskunde, bachelor Croho: Varianten: voltijd en deeltijd Visitatiedatum: 15 april 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, juli 2008

2 2/61 NQA - Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde (vt/dt)

3 Inhoud Inhoud 3 Deel A: Onderwerpen Voorwoord Inleiding Werkwijze Oordeelsvorming Oordelen per facet en onderwerp 11 Deel B: Facetten 13 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 15 Onderwerp 2 Programma 19 Onderwerp 3 Inzet van personeel 33 Onderwerp 6 Resultaten 42 Deel C: Bijlagen 45 Bijlage 1: Onafhankelijkheidsverklaring panelleden 46 Bijlage 2: Deskundigheden panelleden 51 Bijlage 3: Bezoekprogramma 55 Bijlage 4: Overzichtslijst van door de opleiding ter inzage gelegd materiaal 56 Bijlage 5: Domeinspecifieke competenties 61 NQA - Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde (vt/dt) 3/61

4 4/61 NQA - Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde (vt/dt)

5 Deel A: Onderwerpen NQA - Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde (vt/dt) 5/61

6 6/61 NQA - Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde (vt/dt)

7 1.1 Voorwoord Dit rapport is het verslag van het panel dat in opdracht van NQA de opleiding Technische Bedrijfskunde van de Hanzehogeschool Groningen heeft onderzocht. Het beschrijft de werkwijze, de bevindingen en de conclusies. Het onderzoek heeft plaatsgevonden in het kader van de accreditatie van hogere beroepsopleidingen. Het onderzoek is begonnen in februari 2008, toen het zelfevaluatierapport bij NQA werd aangeleverd. Als onderdeel van het onderzoek heeft het panel de opleiding gevisiteerd op 15 april Het panel bestond uit: de heer ing. A.J.G. van Tongeren (domeinpanellid); de heer C.M. van Buuren (domeinpanellid); de heer F.J.M. Dumont (studentpanellid); mevrouw drs. R. van Empel (NQA-auditor). Dit panel voldoet aan de eisen zoals gesteld in het document Protocol ter beoordeling van de werkwijze van visiterende en beoordelende instanties van de NVAO (oktober 2007). Het panel beschikt over relevante werkvelddeskundigheid en over vakdeskundigheid. Onder vakdeskundigheid wordt verstaan het vertrouwd zijn met de meest recente ontwikkelingen en vertrouwd met lesgeven en beoordeling en toetsing minstens op het niveau van de te beoordelen opleiding. Daarnaast beschikt het panel over onderwijsdeskundigheid, studentgebonden deskundigheid en visitatiedeskundigheid (zie bijlage 2). Het rapport bestaat uit drie delen: Deel A: een hoofdrapport, het Onderwerprapport, waarin de oordelen van het panel over de basiskwaliteit van de opleiding op onderwerpniveau worden uitgesproken met daarbij de overwegingen waarop die oordelen zijn gebaseerd. Het gaat hier om oordelen in de gradatie positief/negatief. Tevens wordt hier het eindoordeel geformuleerd. Deel B: een Facetrapport waarin op facetniveau door het panel oordelen en argumenten ter onderbouwing van dat oordeel worden gegeven. De oordelen gaan uit van de vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent) conform het voorschrift van de NVAO. Uitzondering hierop is facet 2.6: als gevolg van aanvullende instructies van de NVAO wordt hier het oordeel voldaan of niet voldaan gegeven. Dit Facetrapport is de basis van het Onderwerprapport. Deel C: hierin zijn alle relevante bijlagen opgenomen. 1.2 Inleiding De Hanzehogeschool Groningen is in 1993 ontstaan na een fusie van de Rijkshogeschool Groningen en de Hanzehogeschool Groningen. De hogeschool heeft ruim 70 bacheloropleidingen en 11 master- en voortgezette opleidingen, ruim studenten en ruim 2200 medewerkers. Tot september 2004 had de Hanzehogeschool Groningen een faculteitsstructuur. In september 2004 zijn de faculteiten opgeheven en zijn de bacheloropleidingen ondergebracht bij 18 Schools, ook wel aangeduid als Instituut of Academie, met inhoudelijk verwante opleidingen. NQA - Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde (vt/dt) 7/61

8 De missie van de hogeschool is verwoord in de beleidsnota Versterkt Verder: De Hanzehogeschool Groningen leidt studenten op in inspirerende werkplaatsen tot verantwoordelijke, ondernemende professionals en bereidt ze voor op beroepsuitoefening in internationaal perspectief. In het strategische plan Focus 2010 (Groningen, 2005) zijn de kennissamenleving en internationalisering centrale thema s. Volgend op grote vernieuwingsprojecten zoals de invoering van competentiegericht onderwijs en de elektronische leeromgeving (HELO), zijn er bij de hogeschool vernieuwingsprojecten op het gebied van doorstroom mbo/hbo en havo/vwo (Technasium) en op het gebied van studieloopbaanbegeleiding. In het Onderwijskader van de hogeschool zijn voor alle Schools, en daarmee voor alle opleidingen, richtlijnen vastgelegd over het onderwijsaanbod, de programmering, de studieloopbaanbegeleiding, de onderwijsorganisatie en de ontwikkeling van brede bachelors. Het Instituut voor Engineering omvat naast Technische Bedrijfskunde (TB), ook de opleidingen Human Technology, Elektrotechniek en Werktuigbouwkunde. De Groninger TB opleiding is in 1974 begonnen als kopcursus voor studenten met een voltooide hts-opleiding. In 1989 is het eerste cohort studenten gestart met de voltijdse, vierjarige opleiding. Het huidige curriculum (thematisch competentiegericht projectonderwijs) is voor de voltijdvariant is in september 2002 voor het eerst aangeboden. De deeltijdvariant dateert in de huidige vorm van 2004 gestart. De voltijdse variant heeft intussen drie afstudeerrichtingen. De studenten maken hun keuze voor een afstudeerrichting aan het einde van hun tweede studiejaar en volgen een gezamenlijk programma in de eerste drie semesters. Een recente ontwikkeling bij de voltijdse opleiding TB is de invoering van de derde afstudeervariant. Dat is afstudeerrichting Airline Pilot and Management (AP/M). Studenten die deze afstudeerrichting kiezen, moeten worden aangenomen bij de Luchtvaartschool in Eelde. Zij volgen in de eerste drie semesters hetzelfde programma als de andere TB-studenten, maar zijn vanaf het einde van hun tweede studiejaar in opleiding als verkeersvlieger bij de KLM Flight Academy in Eelde, mede onder begeleiding van docenten van de opleiding TB. Hun afstudeerwerk en hun minor doen zij net als de andere TB-studenten: volgens de richtlijnen van de opleiding en begeleid vanuit de opleiding. De studenten van de deeltijdse variant volgen in de eerste twee studiejaren een gezamenlijk programma met studenten van de deeltijdvarianten van de opleidingen Werktuigbouwkunde en Elektrotechniek. Aan het einde van het tweede studiejaar maken zij hun definitieve keuze voor een van de drie opleidingen, in de vorm van een uitstroomprofiel. Die definitieve keuze kan een andere zijn dan hun initiële keuze, toen zij bij hun inschrijving ook voor één van de drie opleidingen hadden geopteerd. Het Instituut staat onder leiding van de dean, met een managementteam dat naast de dean bestaat uit vijf teamleiders: van elke opleiding één, evenals van de deeltijdse variant waaraan de gezamenlijke opleidingen TB/E/WTB deelnemen. In het studiejaar waren er ruim 1300 studenten bij het Instituut en ruim 95 personeelsleden. 8/61 NQA - Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde (vt/dt)

9 Studenten en docenten Studenten 1 e jaar Totaal studenten Docenten (fte) Docent (fte)/student ratio TB, vt ,9 TB, dt BoE, deeltijd (TB, E en WTB) ,6 29,6 De Groninger opleiding TB is in 2003 eerder gevisiteerd. De studieleiding heeft de aanbevelingen van de toenmalige visitatiecommissie ter harte genomen en haar beleid in de afgelopen jaren onder meer gericht op verbeteringen in reactie op die aanbevelingen. In het overzicht hieronder is aangegeven hoe de studieleiding dit heeft aangepakt: Aanbevelingen visitatiecommissie Vernieuwingsplannen duidelijk in kaart brengen en koppelen aan een realistisch actieplan Docenten een grotere aanstelling geven Doorgaan met ontwikkelingen rond het nieuwe curriculum van de voltijdopleiding Meer aandacht besteden aan studiebegeleiding en voortgangsbewaking Ondernomen acties Jaarlijks zijn en worden in jaarplannen de vernieuwingsplannen weergegeven en gekoppeld aan realistische actieplannen Is binnen het personeelsbeleid gerealiseerd. Vlak na de visitatie is studiejaar 3 (met onder andere een nieuwe opzet van de stage) geïmplementeerd en jaar 4 ontwikkeld. SLB is in een nieuwe opzet in 2003 geïmplementeerd en wordt doorlopend geëvalueerd en verbeterd 1.3 Werkwijze De beoordeling van de opleidingen door het panel verliep volgens de werkwijze zoals die is neergelegd in het Beoordelingsprotocol van NQA. Deze werkwijze wordt hieronder beschreven. Het onderzoek vond plaats op basis van het domeinspecifieke referentiekader dat voor de opleiding geldt (zie facet 1.1). NQA onderscheidt drie fasen in het visiteren: de voorbereidingsfase, het eigenlijke bezoek door het panel en de rapportagefase. Hieronder volgt een korte toelichting per fase. De voorbereidingsfase Allereerst heeft een NQA-auditor het zelfevaluatierapport gecontroleerd op kwaliteit en compleetheid (de validatie) en daarmee op bruikbaarheid voor de visitatie. Vervolgens hebben de panelleden zich in de maart en april 2008 inhoudelijk voorbereid op het bezoek dat plaatsvond op 15 april Zij hebben daartoe het zelfevaluatierapport (en bijlagen) bestudeerd en hun voorlopige oordelen geformuleerd in een beoordelingsformat, op basis van argumenten. Zij hebben daarbij vraagpunten geformuleerd. De panelleden hebben hun bevindingen doorgegeven aan de NQA-auditor die op grond van deze reacties kernpunten en prioriteiten voor materialenonderzoek en gesprekken heeft geformuleerd. Tijdens een voorbereidende vergadering is het bezoek door het panel voorbereid. NQA - Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde (vt/dt) 9/61

10 De opleiding heeft in haar zelfevaluatierapport kenbaar gemaakt voor welk domeinspecifiek referentiekader zij kiest. De NQA-auditor heeft met de domeindeskundigen in het panel bekeken of sprake is van adequate domeinspecifieke doelstellingen, of dat nadere aanvulling dan wel nadere specificatie nodig is. In het facetrapport is aangegeven op welke landelijke beroeps- en opleidingsprofielen het domeinspecifieke kader (en het opleidingsprogramma) is gebaseerd. Het bezoek door het panel NQA heeft een bezoekprogramma ontwikkeld voor de dagindeling van het bezoek door het panel. Dit standaardprogramma is aangepast aan de specifieke situatie van de opleiding (bijlage 3). Er waren tijdens het bezoek gesprekken met het opleidingsmanagement, het College van Bestuur, docenten, studenten, afgestudeerden en vertegenwoordigers van het werkveld. Het panel heeft ook de faciliteiten in Eelde bezichtigd, in verband met de afstudeerrichting AP/M die voor een deel daar is ondergebracht. Aan het begin en tijdens het bezoek heeft het panel ter inzage gevraagd materiaal bestudeerd. Tussen de gesprekken door hebben de panelleden overlegd om hun bevindingen uit te wisselen en om te komen tot gezamenlijke en meer definitieve oordelen. De bevindingen zijn door de panelleden beargumenteerd. Aan het einde van het bezoek heeft de auditor een beknopte mondelinge terugkoppeling gegeven van enkele indrukken en ervaringen van het panel, zonder daarbij expliciete oordelen uit te spreken. De fase van rapporteren NQA heeft, op basis van de bevindingen van het panel, een tweeledige rapportage opgesteld, bestaande uit een facetrapport en een onderwerprapport, waarin de kwaliteit van de opleiding is beoordeeld. Met dit rapport kan de opleiding accreditatie aanvragen bij de NVAO. De opleiding heeft in mei 2008 een concept van het rapport ontvangen voor een controle op feitelijke onjuistheden. Naar aanleiding van de reactie van de opleiding zijn enkele wijzigingen aangebracht in het conceptrapport. Daarna is het bijgestelde conceptrapport voor een tweede keer aan de opleiding voorgelegd voor controle op feitelijke onjuistheden. Na een laatste bijstelling van de tekst is het definitieve rapport in juli 2008 door het panel vastgesteld. Het visitatierapport is uiteindelijk in juli 2008 ter beschikking gesteld aan de opleiding, die het met de accreditatieaanvraag kan indienen bij de NVAO. 1.4 Oordeelsvorming In dit hoofdstuk wordt per onderwerp een oordeel uitgesproken op basis van weging van de facetten die van dat onderwerp deel uitmaken. Bij deze weging spelen de beslisregels zoals die door de NQA in het Beoordelingsprotocol zijn geformuleerd en nader uitgewerkt in de notitie Handreiking voor oordeelsvorming een belangrijke rol. Tevens is bij de beoordeling rekening gehouden met accenten die de opleiding eventueel legt, het domeinspecifieke kader en een vergelijking met andere relevante opleidingen op een aantal aspecten. 10/61 NQA - Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde (vt/dt)

11 In de oordelen per onderwerp wordt steeds een herhaling gegeven van de oordelen op de facetten gevolgd door een weging die leidt tot het eindoordeel. De (uitgebreide) argumentatie is te vinden in het facetrapport. Daar waar een argumentatie/beoordeling voor de deeltijdse variant afwijkt van die van de voltijdse, is dit expliciet vermeld. Indien niet vermeld, gelden dezelfde argumentatie/oordelen. 1.5 Oordelen per facet en onderwerp Onderwerp/Facet Voltijd deeltijd Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen goed goed 1.2 Niveau bachelor goed goed 1.3 Oriëntatie HBO bachelor goed goed Totaaloordeel positief positief Onderwerp 2 Programma 2.1 Eisen HBO goed goed 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Goed goed 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma voldoende goed 2.4 Studielast goed goed 2.5 Instroom goed voldoende 2.6 Duur voldaan voldaan 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud goed goed 2.8 Beoordeling en toetsing voldoende voldoende Totaaloordeel positief positief Onderwerp 3 Inzet van personeel 3.1 Eisen HBO goed goed 3.2 Kwantiteit personeel voldoende voldoende 3.3 Kwaliteit personeel goed goed Totaaloordeel positief positief Onderwerp 4 Voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen goed goed 4.2 Studiebegeleiding voldoende voldoende Totaaloordeel positief positief Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten goed goed 5.2 Maatregelen tot verbetering goed goed 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld goed goed Totaaloordeel positief positief Onderwerp 6 Resultaten 6.1 Gerealiseerd niveau goed goed 6.2 Onderwijsrendement voldoende voldoende Totaaloordeel positief positief NQA - Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde (vt/dt) 11/61

12 Onderwerp 1, Doelstellingen opleiding Alle drie facetten van dit onderwerp zijn voor beide varianten met goed beoordeeld. Het oordeel over het onderwerp is daarom positief. Onderwerp 2, Programma Alle acht facetten van dit onderwerp zijn voor beide varianten ten minste met voldoende beoordeeld. Het oordeel over het onderwerp is daarom positief. Onderwerp 3, Inzet van personeel Alle drie facetten van dit onderwerp zijn voor beide varianten ten minste met voldoende beoordeeld. Het oordeel over het onderwerp is daarom positief. Onderwerp 4, Voorzieningen Beide facetten van dit onderwerp zijn voor beide varianten ten minste met voldoende beoordeeld door het panel. Het oordeel over het onderwerp is daarom positief. Onderwerp 5, Interne kwaliteitszorg Alle drie facetten van dit onderwerp zijn voor beide varianten met goed beoordeeld. Het oordeel over het onderwerp is daarom positief. Onderwerp 6, Resultaten Beide facetten van dit onderwerp zijn voor beide varianten ten minste met voldoende beoordeeld. Het oordeel over het onderwerp is daarom positief. Totaaloordeel Uit de oordelen zoals die zijn weergegeven in het bovenstaande schema, en op grond van de inhoudelijke onderbouwing daarvan in het facetrapport, blijkt dat het panel positief oordeelt over de zes onderwerpen. De conclusie is dan ook dat het totaaloordeel over de beide varianten van de opleiding positief is. 12/61 NQA - Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde (vt/dt)

13 Deel B: Facetten NQA - Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde (vt/dt) 13/61

14 14/61 NQA - Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde (vt/dt)

15 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding Facet 1.1 Domeinspecifieke eisen Vt: goed Dt: goed Criterium - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De Groninger opleidingsdoelstellingen voor de opleiding TB komen wat betreft inhoud overeen met de landelijke competenties voor een afgestudeerde TB er zoals die zijn weergegeven in het landelijke Profiel van de Bachelor of Engineering (Cluster Engineering, Den Haag, maart 2006). Deze landelijke BoE-competenties zijn tot stand gekomen in samenspraak met het landelijke werkveld Engineering. Ze bouwen voort op de oorspronkelijke, afzonderlijke, sets van opleidingscompetenties voor de opleidingen Werktuigbouwkunde, Elektrotechniek, Technische Natuurkunde en Technische Bedrijfskunde en preluderen op een brede bacheloropleiding Engineering. Er zijn generieke competenties BoE, ook wel aangeduid als de ingenieurscompetenties. Daarnaast zijn er meer specifieke competenties voor de vier verschillende uitstroomprofielen. Het landelijke beroepsprofiel waarop de BoE-competenties zijn gebaseerd, was in het voorjaar 2002 vastgesteld door het landelijk Clusteroverleg Technische Bedrijfskunde (CLUB). De Groninger opleiding TB heeft het landelijke beroepsprofiel voor de brede bachelor begin 2002 besproken met de eigen werkveldadviescommissie. Daarna heeft de opleiding de eigen opleidingskwalificaties TB geformaliseerd. Dit was een aanpassing van de toen geldende landelijke afspraken voor de doelstellingen voor Technische Bedrijfskunde (HBO-opleidingseisen TBK, Den Haag, 2001). Daarbij heeft de Groninger opleiding rekening gehouden met het nieuwe landelijke beroepsprofiel BoE en met de reacties daarop vanuit het Groninger beroepenveld. De voltijdse opleidingscompetenties zijn voor het panel weergegeven in het Zelfevaluatierapport. Ze zijn ook opgenomen in de studiegids TB. Het betreft de volgende competenties, uitgewerkt in beroepstaken: - Formuleren en ontwikkelen van beleid: strategie ontwikkelen, beleidsplan maken, bedrijfsidentiteit bepalen en operationele doelen formuleren. - Uitvoeren van beleid: Human resourcesplan ontwikkelen, motiverend leiding geven, besturen, beheersen bedrijfsprocessen, ontwikkelen, implementeren verbeterprojecten, signaleren en rapporteren met betrekking tot voortgang. - Ondernemen: signaleren, inspelen op marktontwikkelingen, ondernemingsplan maken, kiezen op basis van intuïtie en risicoanalyse, plannen uitvoeren, onderhouden netwerken, klanttevredenheidsonderzoek uitvoeren, analyseren, ontwikkelen inkoop- marketing- en serviceplan. NQA - Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde (vt/dt) 15/61

16 - Vernieuwen van producten/organisaties: organisatieproblemen analyseren, diagnosticeren, ontwikkelen organisatievernieuwingsprogramma s, begeleiden veranderings- en vernieuwingsprocessen, innovatieprocessen structureren en leiden. Deze Groninger TB-competenties komen inhoudelijk overeen met de later vastgestelde landelijke BoE/TB-competenties, als wijken ze wat betreft vorm en woordkeus enigszins daarvan af. Ook de woordkeus bij de opleidingskwalificaties voor de deeltijdse opleiding wijken enigszins af van de, later vastgestelde, BoE-competenties uit Ook hier betreft de afwijking de woordkeus bij de uitwerking in deelcompetenties, niet de inhoud. Ook deze competenties zijn uitgewerkt in beroepstaken, vrijwel overeenkomstig met die voor de voltijdse opleiding. De competenties zijn: - Inzicht krijgen in de opdracht of probleemsituatie - Ontwerpen van het product, de dienst of de sturing - Plannen van de uitvoering - Uitvoeren van het plan van aanpak De studieleiding heeft het beroepsdomein van de TB er beschreven in het Opleidingsprofiel. Enkele elementen daaruit zijn: de Technisch Bedrijfskundige van de Hanzehogeschool Groningen is een hbo-ingenieur die zich, in diverse contexten en beroepsrollen in een industrieel bedrijf, inzet in een industriële omgeving of binnen de zakelijke dienstverlening, richt op sturing (managen) of vertalen (communicatie). Zie ook facet 1.3. In het Opleidingsprofiel is inzichtelijk weergegeven hoe algemene competenties en de beroepscompetenties geconcretiseerd zijn in diverse beroepstaken die de basis zijn voor het onderwijs (zie 2). De beroepstaken zijn gekoppeld aan en vergeleken met de landelijk vastgestelde algemene en beroepscompetenties BoE. In het Opleidingsprofiel is een overzicht opgenomen van de competenties en de beroepsvaardigheden, uitgewerkt per afstudeerrichting (vt) en per uitstroomprofiel (dt). Het panel heeft vastgesteld dat de beroepstaken voor de beide opleidingsvarianten een adequate concretisering zijn van de eigen opleidingscompetenties,(en daarmee ook van de landelijk gevalideerde doelstellingen. Het panel heeft vastgesteld dat er voor de beide varianten een aparte werkveldadviescommissie (WAC) functioneert. De achtergrond voor deze aparte WACs is gelegen in het gemeenschappelijke, brede basisprogramma van de deeltijdse opleiding en daarmee de noodzaak dat er in die WAC vertegenwoordigers zitting hebben uit het bredere werkveld engineering. Taak en werkwijze van de beide WACs is als volgt: drie tot vier keer per jaar zijn er bijeenkomsten over de recente ontwikkelingen in het werkveld, in het licht van de opleidingsdoelstellingen en van de uitwerking daarvan in het onderwijs. De actualisatie van de opleidingsdoelstellingen gebeurt aan de hand van het actualiseren van de eerder vermelde beroepstaken. Het panel heeft de notulen van de WACs ingezien tijdens het visitatiebezoek en heeft gesproken met vertegenwoordigers van de WACs. Daarin werd dit bevestigd. De vertegenwoordigers van beide WACs zijn van oordeel dat de Groninger opleidingsdoelstellingen goed zijn toegesneden op de eisen van het beroepenveld. 16/61 NQA - Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde (vt/dt)

17 Tijdens het visitatiebezoek heeft het panel met de studieleiding gesproken over de internationale positionering van de opleiding, mede in verband met de internationaal gerichte afstudeerrichting International Technology Management (zie bij 2.2) en de nieuwe afstudeerrichting AP/M. Daaruit bleek dat de studieleiding heeft kunnen vaststellen dat de multidisciplinaire benadering van de Groninger TB-studenten en afgestudeerden hen onderscheidt van andere hbo-ingenieurs. Dit sluit aan bij de tekst van de afstudeerhandleiding, waarin expliciet vermeld is dat de nadruk ligt op de generalistische aanpak. Er is echter geen specifieke nationale positionering van de Groninger opleiding. Facet 1.2 Niveau bachelor Vt: goed Dt: goed Criterium - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: In het Opleidingsprofiel is de relatie tussen de opleidingsdoelstellingen en de generieke hbo-kwalificaties (Prikkelen, Presteren en Profileren, Franssen, 2002) gedetailleerd uitgewerkt. De opleiding kent de relatie tussen de tien generieke HBO-kwalificaties en de Dublin descriptors, zoals bleek in de gesprekken tijdens de visitatie, en daarmee ook de relatie tussen de Dublin descriptors en de eigen doelstellingen. Een voorbeeld van de koppeling tussen de HBO-kwalificaties en de Groninger TB-competenties: brede professionalisering, multidisciplinaire integratie en probleemgericht werken, komen onder meer tot uiting in de doelstelling optimaliseren van productieprocessen, met de rollen productiemanager; operationeel manager; kwaliteitsmanager; intern adviseur; extern adviseur; manager technische dienst. Een voorbeeld van de afstemming tussen de beroepstaken en de tien HBO-kwalificaties zijn: bij hbo-kwalificatie brede professionalisering zijn onder meer de volgende TBberoepstaken van belang: kunnen innoveren in verschillende omgevingen en met verschillende doelstellingen, toekomst uitstippelen samen met finance professionals, engineers en P&O, het kunnen managen van verschillende soorten afdelingen, Ondernemen binnen een breed scala aan omgevingen/producten. Het panel heeft is van oordeel dat de studieleiding overtuigend heeft aangegeven hoe de opleidingsdoelstellingen van de opleiding aansluiten bij de tien hbo-bachelor kwalificaties. De beroepstaken bieden een goed en concreet beeld. NQA - Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde (vt/dt) 17/61

18 Facet 1.3 Oriëntatie HBO bachelor Vt: goed Dt: goed Criteria - De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. - De eindkwalificaties weerspiegelen het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een Hbo-opleiding vereist is of dienstig is. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De argumenten voor de oordelen bij de facetten 1.1 en 1.2, gelden eveneens bij dit facet. De opleiding heeft tot doel haar studenten op te leiden tot breed inzetbare beginnende beroepsbeoefenaars die beschikken over de TB-beroepscompetenties. De continue samenwerking met de WACs bij de uitwerking van de doelstellingen in beroepstaken, een proces dat steeds opnieuw plaatsvindt, resulteert in een constante actualisatie van de concrete opleidingsdoelstellingen. Het werkveld is dan ook van oordeel dat de studieleiding goed op de hoogte is van de eisen die zij stelt aan afgestudeerde TB ers. Dit standpunt bleek in het gesprek tijdens het visitatiebezoek. Voor de opleiding Technische Bedrijfskunde zijn er nog geen gegevens uit het hogeschoolonderzoek dat tevredenheid onder de werkgevers meet. De systematische inzet van dit meetinstrument is een ontwikkel- en verbeterpunt, zoals de opleiding aangaf in haar zelfevaluatierapport. De verwachting is dat er in systematisch onderzoek kan plaatsvinden. Wel beschikt de opleiding over informatie uit het werkveld via de WACs, de HBO-Monitor (2006) en het verslag van Externe Deskundigen betrokken bij de afstudeeropdrachten (juli 2007). Afgestudeerde TB ers werken in een industriële omgeving of in de zakelijke dienstverlening, profit of non-profit. Het gaat om een werkkring waar de volgende hoofdprocessen van belang zijn:commerciële processen, productieprocessen, informatieprocessen, financiële processen, P&O-processen. Ze kunnen daarbij rollen hebben als: manager, intern adviseur (stafmedewerker), extern adviseur, ondernemer. In het gesprek met de alumni werd de conclusie uit het tevredenheidsonderzoek (2007?) bevestigd, namelijk dat de afgestudeerden in hun eerste werkkring voldoende toegerust zijn voor de eisen die aan hen worden gesteld als beginnend beroepsbeoefenaar. 18/61 NQA - Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde (vt/dt)

19 Onderwerp 2 Programma Facet 2.1 Eisen HBO Vt: goed Dt: goed Criteria - Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. - Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline. - Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Op grond van de literatuurlijsten en op grond van de opdrachten die aan de beroepstaken zijn gerelateerd, stelt het panel vast dat de opleiding gebruik maakt van adequate literatuur en van aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal. Bij de thema s (zie hierna) waar de voertaal Engels is, is er ook Engelstalig studiemateriaal en Engelstalige literatuur. De curricula van beide varianten worden jaarlijks opnieuw vastgesteld. Aanpassingen op thema- en curriculumniveau zijn gebaseerd op de resultaten van de studentevaluaties, evaluaties bij het werkveld, de examencommissie, de opleidingscommissie en het teamoverleg. Mogelijke aanpassingen in het curriculum voor beide varianten worden jaarlijks in het voorjaar besproken met de WACs (zie ook 5.2 en 5.3). Bij de voltijdse opleiding zijn er diverse stages (zie bij 2.3) waarin de studenten hun reeds verworven competenties kunnen toetsen, en scherpen, in de beroepspraktijk. Bij de deeltijdse opleiding wordt de werkomgeving van de studenten formeel betrokken bij de studie, in de vorm van Action Learning opdrachten (zie ook bij 2.7). De basis van het huidige curriculum is in 2002 ontwikkeld binnen het Project Herontwerp van de toenmalige Faculteit Techniek. Uitgangspunt daarbij was het viercomponenten instructieontwerpmodel of 4C/ID-model van Van Merriënboer. De kern hiervan is dat studenten leren door aan betekenisvolle, integratieve taken te werken. In het onderwijs staat steeds een complexe beroepstaak centraal die de student zich eigen moet maken. In aansluiting daarop zijn de curricula thematisch opgebouwd (zie voor voorbeelden van beroepstaken bij 1.2). De beroepstaken en de daarbij behorende casuïstiek wordt besproken in de WACs bij de jaarlijkse bespreking van het curriculum (zie de tweede bullet). In de vier studiejaren zijn er in totaal 16 thema s (blokken, periodes), met een centrale opdracht die ontleend is aan de beroepspraktijk. Die opdracht heeft veelal de vorm van een project (zie ook bij 2.7). Per thema is er, naast de opdracht, ondersteunende informatie in de vorm van modules. NQA - Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde (vt/dt) 19/61

20 Er is in de inhoud van de thema s verschil tussen de voltijdse en de deeltijdse variant: de TB ers van de deeltijdse variant krijgen in hun eerste zes thema s een bredere inhoud aangeboden in verband met het feit dat de studenten pas in hun tweede studiejaar kiezen voor een TB-uitstroomprofiel of een profiel in de richting van Elektrotechniek of Werktuigbouwkunde. De TB-deeltijdstudenten werken in een TB-functie, naast hun studie (zie ook bij 2.3 en 2.5), en werken aan Action Learning opdrachten (zie bij 2.7) gericht op TB-problematiek. Het panel heeft opdrachten van de deeltijdstudenten kunnen inzien en concludeert op grond daarvan dat ook in het deeltijdse opleidingsprogramma de benodigde diepgang wat betreft de TB-competenties is gewaarborgd. Een specifieke vorm van praktijkgerelateerd onderwijs in het propedeutisch jaar van de voltijdse opleiding zijn de zogeheten student companies (Stuco s). Studenten richten een eigen bedrijf op, met een groep van circa 8 collega s. Zij hebben de taak om hun bedrijf als ondernemers te besturen. In dit studieonderdeel komen diverse vaardigheden aan de orde, gekoppeld aan rollen en taken binnen het bedrijf, zoals algemene directie, financiële directie, personeelszaken, marketing. De opleiding heeft voor deze stuco s contact met de Stichting Jong Ondernemen. De studentenbedrijven zijn ingeschreven in het register van Jong Ondernemen. De vaardigheden die de studenten specifiek leren in hun stuco s betreffen in algemene zin communicatie. Verder doen zij ervaring op in het uitvoeren van diverse beroepstaken, deels als aspecten van de competenties, deels ook te zien als vaardigheden, zoals het maken en bijstellen van een ondernemingsplan, een investerings- en een exploitatiebegroting en een personeelsplan, het aannemen en ontslaan van personeel, maken van een jaarverslag. De stuco s worden begeleid door een mentor en een accountant vanuit Jong Ondernemen en een docent vanuit de opleiding. De stuco-studenten doen marktonderzoek naar een productidee, stellen een ondernemingsplan op, organiseren de bedrijfsvoering en geven aandelen uit. Alle activiteiten van inkoop, productie en verkoop en de daarbij behorende marketing, financiële en personeelsadministratie worden door de studenten uitgevoerd. Aan het eind van de looptijd van de onderneming wordt verantwoording afgelegd aan de aandeelhouders en wordt de stuco ontbonden. De onderzoekende stage, een verplicht onderdeel voor alle voltijdse afstudeerrichtingen in het derde jaar, heeft een bedrijfskundig karakter. Gedurende 20 weken werken de studenten in opdracht van het stagebedrijf aan een opdracht, onder begeleiding vanuit het bedrijf en vanuit de opleiding (zie bij 2.7). De studenten onderzoeken dan als intern adviseur een bedrijfskundig probleem en adviseren over een mogelijke oplossing. Naast algemene doelen heeft de stage ook sociaal organisatorische en vakinhoudelijke doelen, gerelateerd aan de algemene en beroepscompetenties. In de deeltijdse opleidingsvariant werken de studenten, in plaats van de onderzoekende stage, aan een specifieke onderzoeksopdracht. Die opdracht is gerelateerd aan de eigen werkomgeving van de studenten. De studenten worden daarbij begeleid door hun eigen leidinggevende en vanuit de opleiding (zie bij 2.7) Voorafgaand aan de stage (vt) of aan de onderzoeksopdracht (dt) worden onderzoeksvaardigheden getraind, gericht op toegepast onderzoek. Dat gebeurt onder meer als onderdeel van adviseurschap in het derde studiejaar, in thema /61 NQA - Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde (vt/dt)

21 Tijdens de bedrijfsoriënterende stage, een facultatief onderdeel van de voltijdse afstudeerrichting M&C, oriënteren de studenten zich op bedrijfsprocessen en op de bedrijfsorganisatie. Studenten kunnen studieonderdelen volgen in het buitenland bij een van de partnerinstituten. Er is samenwerking met hogescholen in Oslo, Emden, Hannover, Wrodaw en Parijs. Studenten kunnen ook zelf een onderwijsprogramma selecteren bij een niet-partner instituut in het buitenland en dat ter goedkeuring voorleggen aan de opleiding. Uit tevredenheidsonderzoek (SSA, 2007) is af te leiden dat studenten en afgestudeerden de praktijkgerichtheid en actualiteit van de opleidingen en de voorbereiding op de internationale arbeidsmarkt als voldoende beoordelen. Dit werd bevestigd in de gesprekken tijdens het visitatiebezoek. Facet 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Vt: goed Dt: goed Criteria - Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties, qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. - De eindkwalificaties van de doelstellingen zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. - De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheden om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het panel heeft van beide opleidingsvarianten een competentiematrix gezien waarin is aangegeven hoe de algemene en beroepscompetenties in het curriculum aan de orde komen. Daarmee is inzichtelijk welke eindkwalificatie bij welk thema aan bod komt. Als leerdoel geldt de concrete beroepstaak die centraal staat in ieder thema. Deze competentiematrix is opgenomen in de beide nota s Opleidingsprofiel, van de voltijdvariant en van de deeltijdvariant. Het onderwijsprogramma heeft, in overeenstemming met de richtlijnen van de hogeschool, per studiejaar vier blokken van elk 15 studiepunten. In elk blok staat een complexe beroepsvaardigheid of beroepstaak centraal. Het onderliggende didactische concept gaat uit van de principes van competentiegericht en thematisch onderwijs. Complexe beroepstaken staan centraal. Er is een centrale praktijkopdracht met ondersteunende modulen en er is integratie en coördinatie van kennis, vaardigheden, houding. Het curriculum is concentrisch opgebouwd; de propedeuse geeft een beeld van het beroep, in de hoofdfase is er verdieping, in aansluiting op e keuze voor een afstudeerrichting (vt) of uitstroomprofiel (dt). Zie hiervoor ook bij de facetten 2.3 en bij 2.7. NQA - Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde (vt/dt) 21/61

22 Voor elk blok zijn de competenties en meer concreet de beroepstaken die in die leerperiode centraal staan, vastgelegd in leerdoelen voor het blok of thema. Deze zijn vermeld in de themamap van het blok. Per onderwijseenheid is in de Onderwijsgids aangegeven hoe de onderwijsvorm is, wat het niveau is en hoe de beoordeling plaatsvindt. Ook is aangegeven hoe de studie-inspanning per studieonderdeel is getaxeerd. In de themamap is dit nader uitgewerkt. Voltijdse variant In de propedeuse van de voltijdse variant volgen de studenten vier thema s. De propedeuse is oriënterend op het vakgebied (is dit wat de student wil) en selecterend (is dit wat de student kan). In de hoofdfase is er een binnenschools en een buitenschools gedeelte en zijn er keuzemogelijkheden binnen de minorruimte (30 EC s) en een keuzethema (15 EC s). De studieonderdelen, of thema s, hebben een grote mate van volgtijdelijkheid in het propedeutische jaar. De thema s in het eerste studiejaar zijn de startende ondernemer, het beheersen van de onderneming, het productieproces en de nieuwe fabriek. Het theoretisch onderwijs en het vaardigheidsonderwijs dat de studenten krijgen aangeboden, kunnen ze toepassen in hun stuco, waarin ook deze fasen in de levenscyclus van een bedrijf aan de orde zijn. De studenten kunnen op verschillende manieren internationale ervaring opdoen tijdens hun opleiding. Zo is er de mogelijkheid om in de minor-ruimte een studieonderdeel in het buitenland volgen. De afstudeerrichtingen ITM en AP&M zijn internationale afstudeerrichtingen, waarbij een studieperiode in het buitenland verplicht is. In de hoofdfase zijn er mogelijkheden tot een meer vrije keuze in de volgorde van studieonderdelen, onder meer door het moment waarop de studenten hun minor doen en hun onderzoekende stage. Dit is deels gerelateerd aan de afstudeerrichting. De studenten volgen dezelfde onderdelen, met een specialiserend semester, bestaande uit hun onderzoeksstage en hun afstudeerwerk. De volgorde van de thema s is wisselend en wordt door iedere student vastgelegd in de Digitale Onderwijsplanner (DOP, zie bij 2.3, 2.4 en 4.2) en in de daarop gebaseerde studieovereenkomst (SOK). Over de afstudeerrichting Airline Pilot & Management (AP&M): Deze afstudeerrichting is recentelijk gestart. Het eerste cohort studenten dat deze keuze heeft gemaakt begint in mei 2008, na hun propedeuse en na enkele tweedejaarsmodules, aan de specifieke studieonderdelen voor deze afstudeerrichting. Daarvoor wonen ze op de campus in Eelde waar ze ook andere studenten van de Flight Academy zullen treffen: niet alle studenten in Eelde volgen de Groninger TB-opleiding. De afstudeerrichting resulteert in een gecombineerde opleiding, deels bij de hogeschool en deels bij de KLM Flight Academy in Eelde. Na succesvol afronden van hun studie beschikken de studenten over het TB-diploma en over een brevet als verkeersvlieger. Het hogeschoolgedeelte van deze afstudeerrichting bestaat uit de propedeuse, de tweede en derdejaars thema s Adviseurschap en Integraal Management, de bedrijfskundige stage en de afstudeeropdracht. 22/61 NQA - Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde (vt/dt)

23 Naast deze Groninger studieonderdelen volgen de studenten studieonderdelen in Eelde. Dat betreft diverse modules over vliegtheorie en de vlieg-praktijk, met daarnaast managementvakken. Voor de vliegertraining zijn de studenten ook gedurende een kwartaal in Arizona, USA. In totaal zijn er 105 EC s specifiek gerelateerd aan deze afstudeerrichting, net als bij de andere twee afstudeerrichtingen. De Groninger opleiding TB was nauw betrokken bij aanpassingen in het curriculum van de Flight Academy. Het panel heeft de accommodatie in Eelde bezocht en het onderwijsprogramma in Eelde bezien. Tijdens het visitatiebezoek waren er nog geen tussentijdse studieproducten voor het panel ter inzage van deze afstudeerrichting, aangezien er nog geen specifieke AP/Mmodules waren voltooid. Gezien de inhoud van het AP/M-programma heeft het panel het vertrouwen dat deze studenten een volwaardige TB-opleiding krijgen aangeboden. Deeltijdse variant De deeltijdse variant van de opleiding is opgebouwd rond eindkwalificaties van de brede Bachelor of Engineering. Deze opleidingsvariant heeft een brede instroom, met studenten die zich hebben ingeschreven voor de opleidingen Elektrotechniek, Werktuigbouwkunde of Technische Bedrijfskunde. In de eerste twee jaar van de opleiding is het gemeenschappelijke onderwijsprogramma gericht op de generieke competenties van BoE (zie bij 1.1). Het gaat om beroepsproducten binnen bij modules als productanalyse, productontwerp & organisatie, onderzoekstechnieken, informatiesystemen, productiesystemen, energiesystemen en dynamische systemen. De propedeuse is, net als bij de voltijdse variant, oriënterend en selecterend. Aan het einde van het tweede studiejaar maken de studenten een keuze voor een uitstroomprofiel en daarmee voor een van de drie opleidingen. Dit doen ze in overleg met hun studieloopbaanbegeleider. Bij hun eerstejaarsinschrijving hadden de studenten al gekozen voor een van de drie opleidingen. Het komt voor dat hun keuze na twee jaar studie afwijkt van die initiële inschrijving: dat levert geen studievertraging op. Wel worden daarmee de instroom- en doorgegevens wat lastig te interpreteren (zie bij facet 6.2). Er zijn in totaal zeven uitstroomprofielen voor de deeltijdstudenten. In deze laatste twee studiejaren werken de studenten aan het verwerven van hun meer specifieke beroepscompetenties. De profielen zijn hieronder weergeven; de twee eerstgenoemde profielen zijn de specifieke TB-profielen: - Management & Consultancy (TB), - Commercieel Management (TB), - Production Management (Elektrotechniek of TB), - Automation (Elektrotechniek of TB), - Engineer/Development & Construction Werktuigbouwkunde), - Energy & Distribution (Elektrotechniek), - Hogere Installatie Techniek (Elektrotechniek of Werktuigbouwkunde). De studenten volgen voor deze zeven uitstroomprofielen deels dezelfde studieonderdelen, met voor elk uitstroomprofiel een specifieke set van eisen. Deze eisen per uitstroomprofiel zijn op twee manieren weergegeven: - de competentiematrix, waarin beschreven is welke competenties in de thema s aan bod komen {opleidingsprofiel BoE] NQA - Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde (vt/dt) 23/61

24 - schema s per uitstroomprofiel, waarin is aangegeven welke kennis en vaardigheden in welk bijbehorend thema (basis- en hoofdfase) en op welk niveau aan de orde komen. Hieruit kunnen de studenten zien wat het benodigde niveau is per uitstroomprofiel per studieonderdeel. De richtlijnen voor deze niveauverschillen zijn gebaseerd op de vaardighedenhiërarchie die is opgenomen in het eerder vermelde landelijke uitgave voor HBO-ingenieurs: Profiel van de Bachelor of Engineering (Cluster Engineering, Den Haag, maart 2006). Over beide opleidingsvarianten: Uit het studenttevredenheidsonderzoek (2006 en 2007) is af te leiden dat de studenten de opleidingsinhoud en manier waarop de studieonderdelen hen voorbereiden op de beroepspraktijk als voldoende beoordelen, van zowel de voltijdse als de deeltijdse variant. Dit werd bevestigd in het gesprek tijdens het visitatiebezoek. De studenten betoonden zich werkelijk tevreden over hun opleiding en over de manier waarop zij begeleid worden bij hun keuzen tijdens de opleiding en bij het verwerven van de competenties. De vertegenwoordigers van het werkveld met wie het panel heeft gesproken, te weten de beide WACs, werkgevers van deeltijdstudenten en werkgevers van afgestudeerden, betoonden zich eveneens tevreden over de inhoud van de opleiding in relatie tot de doelstellingen. Zij waren ook tevreden over de manier waarop de studieleiding deze actueel houdt. Facet 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Vt: voldoende Dt: goed Criterium - Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Voor de indeling van het opleidingsprogramma is het Onderwijskader van de hogeschool leidend: alle studiejaren zijn verdeeld in twee semesters; een semester bestaat uit twee onderwijsperiodes. Per onderwijsperiode is er een centraal thema, waaraan in onderliggende samenhangende studieonderdelen wordt gewerkt. De onderwijsperiodes worden ook wel aangeduid als kwartaal, blok of thema. De studieonderdelen zijn grotendeels volgtijdelijk. Dat is enerzijds vanuit een oogpunt van studieopbouw, aangezien de module-inhouden voortbouwen op de stof van eerder modulen. Anderzijds is er ook een logistieke reden: de meeste modulen (ook wel aangeduid als thema) worden eens per jaar aangeboden omdat er niet voldoende studenten zijn om modulen meerdere keren per jaar aan te bieden. Er zijn daarop uitzonderingen, zoals het thema Persoonlijke Professionele Ontwikkeling dat op diverse momenten in de opleiding kan worden gevolgd. De onderzoekende stage valt altijd in studiejaar 3 en het afstuderen is altijd in het laatste semester van de opleiding. 24/61 NQA - Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde (vt/dt)

25 De opbouw van de curricula gedurende de gehele studie is van inleidend en oriënterend in de propedeuse tot verdiepend in de hoofdfase. In de beide onderwijsgidsen is aangegeven wat de instapvoorwaarden zijn per blok en wat het competentieniveau is. Wat betreft de horizontale samenhang, te weten de samenhang per semester of kwartaal: het onderwijs is per blok, of thema, gericht op een complexe beroepstaak in een specifieke context. Een blok bestaat uit een project en ondersteunende modules. Het project is uit de praktijk afkomstig of een van de praktijk afgeleide opdracht. In de ondersteunende modules, hoor- en werkcolleges en practica, worden projectondersteunende kennis en vaardigheden aangereikt. Het panel heeft voor de voltijdse en de deeltijdse opleiding een curriculumoverzicht gezien, aangeduid als competentiematrix. Ook daarin is inzichtelijk aangegeven welke competenties in welk thema aan de orde komen, evenals de volgorde van de thema s en voorwaarden voor de flexibiliteit daarin. De plaats van de stage in de voltijdse variant in het curriculum is echter niet altijd duidelijk, evenmin als de instapvoorwaarden voor de stage, is de conclusie van het panel. Het panel is van oordeel dat dit overzicht, en de flexibiliteit in het curriculum wat de betreft de volgtijdelijkheid bij enkele modules, leidt tot een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma. De opbouw in moeilijkheidsgraad en complexiteit is zichtbaar in het curriculum; de verticale samenhang is in orde. Per thema is de themacoördinator verantwoordelijk voor het bewaken van de samenhang binnen dat thema. Bij aanpassing van de inhoud van één of meer thema s bewaken de teamleider en het team de relatie tussen de te bereiken competenties en de inhoud van het programma. Uit tevredenheidsonderzoeken onder studenten en afgestudeerden (2006 en 2007) kan worden afgeleid dat zij tevreden zijn over de samenhang in het curriculum. Dit bleek ook uit de gesprekken tijdens het visitatiebezoek. De studenten zijn op de hoogte van de opbouw van hun opleiding en van de keuzes die zij in de diverse stadia van hun opleiding moeten maken. Zij zijn tevreden over de informatie en over begeleiding die zij nodig hebben voor het maken van die keuzes. Voor de voltijdse variant is het oordeel voldoende en niet goed, in verband met de onduidelijkheid van het moment waarop de stage in de studie is ingebed. Facet 2.4 Studielast Vt: goed Dt: goed Criterium - Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding hanteert diverse instrumenten voor het wegnemen van belemmeringen in de studievoortgang. Een van die instrumenten is de individuele studieovereenkomst (SOK) die studenten opstellen aan de hand van het aanbod in de Digitale Onderwijs NQA - Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde (vt/dt) 25/61

26 Planner (DOP). Op basis van de (individuele) DOP wordt de jaarlijkse studieovereenkomst opgesteld (SOK). De voortgang van de studie ten opzichte van deze planning wordt besproken in de begeleidingsgesprekken tussen de studieloopbaanbegeleider en iedere afzonderlijke student. Deze gesprekken, één per studieperiode, bieden mogelijkheden voor maatregelen bij van studievertraging ten opzichte van de eigen planning van de studenten. De studenten hebben via de Hanze Elektronische Leeromgeving toegang tot ProgRESS en kunnen daarmee zien hoe hun studievoortgang verloopt. Naast de hiervoor genoemde individuele studieovereenkomsten zijn er ook algemene regels via DOP en SOK. Enkele daarvan zijn: - Het bindend studieadvies (BSA), waarbij voltijdstudenten bij minder dan 40 credits uit de propedeuse na 1 jaar, of bij minder dan 60 credits uit de propedeuse na twee jaar, de opleiding moeten verlaten. Er is bij de voltijdopleiding naast deze kwantitatieve norm ook een kwalitatieve norm voor het BSA. Dat betreft de kennistentamens. - Voor de deeltijdstudenten geldt dat na één jaar ten minste 27 credits (exclusief vrijstellingen) moeten zijn behaald en na twee jaar de volledige propedeuse. - De planning van de studie-inspanning is erop gericht dat voltijdstudenten ongeveer 40 uur per week aan hun opleiding besteden. Bij de deeltijdse variant is dit ongeveer 25 uur per week, naast het werk in een relevante werkkring (zie ook bij 2.5). - Bij de thema-evaluaties vraagt de studieleiding specifiek naar de werkelijke studieinspanning, in uren, per studieonderdeel. Op basis van deze gegevens wordt de spreiding van de studielast waar nodig aangepast (zie ook bij 5.1). - Voor de voltijdse variant zijn er in de gehele opleiding in de propedeusefase contacturen per week en in de hoofdfase gemiddeld uren. De deeltijdstudenten zijn op twee avonden op de hogeschool; zij hebben 8 uur onderwijs, aangevuld met enkele uren per week individuele begeleiding. - De studieleiding heeft in het verleden vastgesteld dat wiskunde een struikelvak is. Daarom is er sinds enkele jaren gericht beleid om wiskundedeficiënties tijdig aan te pakken. Sinds september 2007 heeft het College van Bestuur daarom extra middelen beschikbaar gesteld voor versterking van het wiskundeonderwijs bij beide opleidingen. Voor de voltijdse variant wordt in het studiejaar daarnaast onderzocht op welke manier het wiskundeonderwijs versterkt kan worden ingebed in het vernieuwde curriculum. Het panel vernam overigens van de studenten dat zij wiskunde niet ervaren als een struikelvak: de reacties op de vraag naar struikelvakken boden geen eenduidig beeld. - De instapvoorwaarden voor de stage en de afstudeerfase zijn er op gericht dat de studenten afdoende zijn toegerust voor wat hen te wachten in de studieonderdelen. Dit geldt ook voor de aanvullende toelatingseisen voor de specialisatie AP&M en voor instroomeisen voor de specialisatie ITM (zie ook bij facet 2.5). - De opleiding streeft naar goede bereikbaarheid van de docenten. Naast de contacten tijdens de begeleidingsuren en de spreekuren is er gelegenheid voor contact. Het panel hoorde van de studenten dat hun docenten altijd goed bereikbaar zijn, zowel in en na onderwijsactiviteiten als informeel en per . Roostering van lesruimten en tentamenruimten/tentamentijd, herkansingsrooster, tijdige bekendmaking van studieresultaten in verband met herkansingen: de opleiding heeft veel 26/61 NQA - Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde (vt/dt)