Integraal Toezicht Jeugdzaken Min/sterie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. > Retouradres Postbus DE Utrecht

Transcriptie

1 Integraal Toezicht Jeugdzaken Min/sterie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport > Retouradres Postbus DE Utrecht Gemeente Zeist t.a.v. de raadsgriffier Postbus AM ZEIST Datum november2011 Betreft ITJ-rapport Vechten tegen de bierkaai? < Gemeente Zeist zoekadres: Ingekomen Si it Jacobsstraat BP Utrecht 2 8 NOV T r w fw.jeugdinspecties.nl Ir lichtingen bij Christine van Uitert Ons kenmerk ITJ/ Bijlagen 1 Uw kenmerk Geachte heer, mevrouw, Hierbij bied ik u het rapport Vechten tegen de Bierkaai? Voorkomen en verminderen van alcoholgebruik onder jongeren aan. Dit overallrapport bevat de rode draad in de uitkomsten van de onderzoeken die Integraal Toezicht Jeugdzaken (ITJ) de afgelopen tijd in vier gemeenten heeft uitgevoerd naar de kwaliteit van de samenwerking random het voorkomen en verminderen van alcoholgebruik onder jongeren. Het betreft de gemeenten Helmond, Gemert-Bakel, Rijssen-Holten en Enschede. U ontvangt het rapport Vechten tegen de bierkaai? omdat ITJ dit niet alleen van belang acht voor de betrokken vier gemeenten, maar ook voor alle andere lokale bestuurders en voor professionals die zich bezighouden met de problematiek van alcoholgebruik onder jongeren. Tijdens de onderzoeken werd namelijk duidelijk dat verschillende knelpunten en aanbevelingen een algemeen karakter hebben. De belangrijkste knelpunten en aanbevelingen worden in dit overallrapport benoemd. De vier belangrijkste kansen voor een effectieve aanpak zijn: Deel de signalen over alcoholgebruik en pak misbruik direct en snel aan. Zet activiteiten in op meerdere fronten en met medewerking van meerdere partijen (integrale aanpak). Pak de regierol steviger op. Betrek de jongeren zelf en nun ouders bij de aanpak.

2 De wethouders van de onderzochte gemeenten hebben gezegd aan de hand van de uitkomsten van het onderzoek verbeteringen door te voeren en acties daartoe in gang te zetten. ITJ volgt gedurende een met de gemeente afgesproken periode de uitvoering van deze acties. Ons kenmerk ITJ/ Het rapport bevat naast aanbevelingen op lokaal niveau, ook aandachtspunten die moeilijk op dat niveau kunnen worden opgelost en landelijke inspanning verlangen. Dit betreft drie punten: In de landelijke nota gezondheidsbeleid Gezondheid dichtbij geeft het kabinet aan in te zetten op het terugdringen van riskant en problematisch alcoholgebruik onder jongeren. ITJ heeft de minister en staatssecretaris van VWS gevraagd dit beleidsvoornemen concreet verder uit te werken. ITJ heeft aandacht gevraagd voor aanvullend beleid omtrent alcoholreclame en -sponsoring gericht op ejctiviteiten en evenementen waar veel jongeren aan deelnemen. i Alcoholverkoop is toegestaan aan jongeren vanaf 16 jaar. ITJ vraagt aandacht voor het verhogen van deze leeftijdsgrens naar 18 jaar. ITJ hoopt dat het rapport de gemeenten, professionals en organisaties stimuleert een effectieve samenwerking te zoeken om alcoholgebruik onder jongeren aan te pakken en te voorkomen dan wel te verminderen. Hoogachtend, Hoofdinspecteur Inspectie Jeugdzorg A L 9 ( J t mw. drs. G.E.M. Tielen Voorzitter Stuurgroep Integraal Toezicht Jeugdzaken

3 u n t e n in d e lokale a a n p a k In alle onderzochte gemeenten wordt beleid gevoerd om het alcoholgebruik onder jongeren te voorkomen dan wel te verminderen. Het probleem is, zoals hiervoor wordt geschetst, ingewikkeld en heeft veel facetten en oorzaken. Een extra complicerende factor is het feit dat ervoorde betrokken partijen verschillende belangen kunnen spelen. Voor gemeenten komt het bestrijden van overlast meestal op de eerste plaats; openbare dronkenschap, vernielingen en geweld op straat geven burgers een gevoel van onveiligheid en de gemeente een slechte naam. Voor welzijnsorganisaties, huisartsen en GGD is vooral de gezondheid van de jongeren belangrijk. De horeca, van cafes tot sportkantines, heeft nauwelijks direct belang bij het terugdringen van alcoholgebruik; sterker nog, ze hebben een economisch belang bij een grotere omzet. Deze uiteenlopende belangen zorgen ervoordat het lastig is om vanuit een overkoepelende visie een integrale aanpak te ontwikkelen. Partijen die betrokken zijn bij de problematiek rond alcoholgebruik onder jongeren vormen, met andere woorden, onvoldoende een front. Soms ontbreken ook belangrijke partijen, zoals de alcoholverstrekkers, in het overleg. Professionals delen deze informatie nog onvoldoe nauwelijks met elkaar in een overlegvorm. Vaak wc nals bij alcoholproblemen van jongeren nog bilatf integraal naar een oplossing gezocht. Daarbij komt dat het niet altijd duidelijk is wanne< het alcoholgebruik onder jongeren als een problei Wat 'normaal drinkgedrag' wordt gevonden, en w; wel een probleem gaat vormen, blijft onduidelijk. E doende overeenstemming over wanneer gemeente moeten komen. Gemeenten treden op als er sprak van zichtbare problemen waarop vanuit de samenl Ook bij ernstige excessen, waarbij jongeren met ee in het ziekenhuis belanden, volgt er actie: gesprek en ouders en/of terugkoppeling naar de huisarts. gegevens van politie, GGD of alcoholpoli's over dez die regelmatig vijfglazen of meer drinken of jonge de 16 jaar al drinken of comadrinkers) worden onvi gebruikt voor actie of monitoring. ITJ concludeert dat in de onderzochte gemeenten de aanpak op drie punten tekortschiet. Drinkende jongeren zijn nog onvoldoende in beeld Gemeenten beschikken weliswaar over cijfers van drinkende jongeren, maar die zijn te weinig specifiek om het probleem voldoende zichtbaar en concreet te maken. Om het probleem aan te pakken moet precies in kaart gebracht worden op welke doelgroep het beleid zich moet richten: wie vallen er precies onder de risicogroep? Hoe groot is de groep jeugdige drinkers en waar komen ze vandaan? Wie zijn de jongeren die door hun drinkgedrag in de problemen komen? En hoe groot is de groep die regelmatig drinkt, maar waar (nog) geen problemen zichtbaar zijn zoals overlast of schooluitval? CM \ J 1 "in >i % r 1 Vele professionals komen in hun beroepspraktijk drinkende jongeren tegen: docenten en de jeugdarts of jeugdverpleegkundige op school, de jeugdagent, de jongerenwerker, de medewerker van de sportvereniging of de preventiemedewerkers van de verslavingszorg. En natuurlijk merken ook ouders, vrienden en buren het op als er alcohol gedronken wordt. Al deze partijen signaleren dus dat jongeren alcohol drinken. Ze weten vaak waar ze drinken, vaak ook hoeveel ze drinken en waarom ze drinken. Deze kennis komt nu nog niet samen. \ V \

4 Handreiking Gezonde Gemeente: vijf pijlers Het Trimbos-instituut heeft in samenwerking met verschillende partners voor de Handreiking Gezonde Gemeente het themadeel alcohol ontwikkeld. Kern van de Handreiking is een integrale aanpak van schadelijk alcoholgebruik. Alcoholgebruik kan immers zowel gezondheidsschade als maatschappelijke schade veroorzaken. Vandaar dat een gemeentelijk alcoholbeleid naast welzijnsbelangen ook de openbare orde dient en daarmee de veiligheid van de burgers. Dit vraagt om een integrale benadering vanuit verschillende beleidsdisciplines binnen de gemeente. De vele beroepsgroepen en organisaties die zich bezighouden met jongeren, moeten goed samenwerken, wil hun aanpak van dit complexe probleem effect hebben. Een effectieve aanpak richi zich op de verschillende factoren die het alcoholgebruik beinvloeden: maatschappelijke norm, persoonlijke motivatie, beschikbaarheid van alcohol en toezicht. Om dit concreet te maken, kan een gemeente vijf pijlers inzetten, afhankelijk van de lokale situatie. Deze pijlers zijn: dronken thuiskomt. De opvoedingsstijl speelt hierin een rol. Ouders willen het gezellig houden en vinden het lastig om alcohol te verbieden of grenzen te stellen. Veelal verbinden ouders geen consequenties aan het overtreden van regels. Ouders kijken waar hun kinderen uitgaan in Gemert-Bakel In Gemert-Bakel nodigde de gemeente alio jongeren van 10 tot id jaar en hun ouders uit voor de manifestatie veilig uitgaan. Het evenement was voor de jeugd en ook hun ouders een kans om eens te zien welke partijen erahemaa! werken aan veilig uitgaan in Gemert-Bakel. En wat zij precies doen om de veiligheid te waarborgen. Op het programma: een alcoholvrije disco, een infoplein, een horecakennisquiz en rondleidingen door de discotheek. ITJ heeft in de betrokken gemeenten de jongeren ook gevraagd wat hen zou bewegen om minder te gaan drinken. Ouders blijken wel degelijk invloed te hebben, hoewel die met het klimmen van de jaren afneemt. Voorlichtingen educatie Sijjnalering en advies

5 Een andergeluid laten horen De regionale organisatie 'Laat je niet (lessen!' ontvvikkelde posters en een tv-commercial als tegenwicht voor de beeldvorming vanuit de alcoholproducenten. VerslavingszorginstellingTactus zette peeteducation op: jongeren geven voorlichting aan jongeren over alcoholgebruik. Ouders zijn coulant 'De ouder die denkt dat hi] zijn kind wel een glaosje kan laten meednnken, omdat zoon-of dochterlief op die manier binnenshuis verantwoord ieert omgaan met alcohol, maakt een fout. Als een kind eenmaal gedronken heeft, staat de deur wagenwijd open om met vrienden nog meer te drinken.' Dr. Von der Lc/y, arts alcoholpoli Delft f Veel ouders vinden het geen probleem dat hun kinderen alcohol gebruiken, zeker niet als ze wat ouder zijn. Zelf drinken ze ook, dus waarom zouden ze het hun kinderen verbieden? Het merendeel van de jongeren in de eerste klas van de middelbare school dat alcohol drinkt, drinkt thuis of bij vrienden. Als jongeren ouder worden, gaan ze ook steeds vaker alcohol gebruiken in uitgaansgelegenheden of in een (drank)keet, een schuur of garage waar ze in eigen beheer alcohol schenken. Uit onderzoek van de Universiteit Twente, Happy Fris?.', blijkt echter dat veel ouders onderschatten hoeveel hun kind drinkt. Deze onderschatting begint al als het kind 13 jaar is en neemt toe naarmate het kind ouder wordt. Daarbij gaat het zowel om het wekelijkse aantal glazen als om de frequentie van het binge drinken.9 Deze onjuiste inschatting geeft ouders minder reden om de jongeren aan te spreken op hun alcoholgebruik. Ongeveer 30 procent van de brugklassers mag alcohol drinken van de ouders, zo blijkt uit het IVS in de onderzochte gemeenten. In de klassen vier en vijf is dit percentage gestegen naar ruim 90 procent. Overigens houdt een flink deel van de brugklassers zich niet aan het verbod van hun ouders en drinkt toch alcohol. Als ouders het drinken al verbieden, geven ze soms een dubbele boodschap af: bij feestelijke gelegenheden zoals Kerst en Oud en Nieuw schenken ze hun kinderen zelf een glas in. Ook zijn veel ouders geneigd een oogje toe te knijpen als hun zoon of dochter aangeschoten of 5 J. Gosselt, M. Pieterse, J. van Hoof, Happy Fris?! Twentse ouders en hun kinderen over alcoholgebruik. Enschede: Universiteit Twente, 2010.

6 u d s o p g a v e i en drank ten in de lokale aanpak 'oor een effectieve aanpak Geen alcohol meer in het jongerencentrum van Rijssen Jongerencentrum Pand n in Rijssen is overgestapt op fris en schenkt geen alcohol meer. De toeloop is er niet minder door. De organisatie vindt het alcoholgebruik onder jongeren een groot maatschappelijk probleem en kiest bewust voor alcohoivrijc activiteiten voor jongeren. Het succes is voor een groot deel te danken aan de overtuiging en volhardini! van de medewerkers. Drinken is stoer 'Je kunt als ouder niet op tegen de druk van de vriendengroep. Ik heb gezegd: "Je krijgt 5000 euro als je tot je i8c n/et roofet of drinkt." Nou, dat is niet gelukt!' Ouder Drinken wordt door jongeren gezien als stoer en goed voor je imago. Je hoort erbij als je drinkt, je bent een watje als je dat niet doet. Drankproducenten spelen met hun marketing op dat imago in door het stoere karakter van alcohol te benadrukken. Groepsdruk is voor jongeren een zeer belangrijke reden om te (gaan) drinken. Een jongere wil niet anders zijn of zich anders gedragen dan zijn vrienden, wil erbij horen en als de rest drinkt, drinkt hij dus ook: hij durft of wil geen nee zeggen. Daarnaast merken veel jongeren dat alcohol hen losser maakt en dat ze daardoor gemakkelijker contact maken met anderen.

7 M e e r i n f o r m a t i e Integraal Toezicht Jeugdzaken (ITJ) is een samenw( vijf rijksinspecties die toezicht houden op organis; Bij IT) staat het belang van het kind centraal. IT] rii onderzoek op problemen van en door jongeren..»... '.T : * jn-r.-tvr f-t. «ir.i'rrry De vijf inspecties die binnen ITJ samenwerken zijn Inspectie Jeugdzorg Inspectie voor de Gezondheidszorg Inspectie van het Onderwijs Inspectie Openbare Orde en Veiligheid Inspectie Werk en Inkomen Dit overall-rapport is te downloaden van onze web de rapporten die verslag doen van de onderzoeken gemeenten. De rapporten kunt u eveneens bestelle op te nemen met Integraal Toezicht Jeugdzaken. info@jeugdinspecties.nl till IJ-I imr:, u.>nji>-lt«uv»? ; ita»tt?»!72 ffj S: Y *f4 =1 f rf?* (' vl*r ' IM rbtijft s fl^t een groot deel van de doelgroep (de jongeren die wel drinken maar geen overlast geven) buiten beeld. Een integraal alcoholbeleid, waarbij ook handhavende, regelgevende en signalerende maatregelen zijn opgenomen, is nog niet vanzelfsprekend. De gemeenten kunnen de regie over de aanpak om jongeren minder te laten drinken, steviger in handen nemen. Nu blijven initiatieven versnipperd, wordt in de gemeenten onvoldoende geevalueerd en bijgestuurd op basis van resultaten en is van een structurele interne afstemming tussen de verschillende gemeentelijke beleidsterreinen nog geen sprake. Postbus DE Utrecht Een integrate aanpak is een voorwaarde voor succes. Hoe beter een gemeente erin slaagt alle betrokken partijen te laten samenwerken, hoe groter de kans op het terugdringen van alcoholgebruik onder jongeren. Professionals, alcoholverstrekkers en scholen zijn vaak de eerste partijen waaraan gedacht wordt, maar ook ouders en jongeren zelf moeten een belangrijke stem hebben in de uitvoering van het beleid. Daarnaast blijkt het essentieel om alle aspecten van het alcoholgebruik aan te pakken, zoals de economische belangen, het gezondheidsaspect en de overlast op straat. Elk terrein vraagt om een eigen, specifieke benadering, maar wel door samenwerkende partijen en met maatregelen die elkaar versterken. Waar alle partijen samenwerken aan een gemeenschappelijk vastgesteld doel, hun kennis en ervaring delen en geregeld stilstaan bij de bereikte resultaten om de aanpak

8 V e c h t e n t e g e n d e b i e r k a a i? Voorkomen en verminderen van alcoholgebruik onder jongeren Onderzoek Integraal Toezicht Jeugdzaken Utrecht: oktober2on

9 Fologr. Allc fot in de jc 'Llgd b Crc o_ o laai, Holl Rottei andse ze broi Hoogte, churc bet i uiisluiu S- ri 'yi Marl m geen \ <

10 Integraal Toezicht Jeugdzaken Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport V e c h t e n t e g e n d e b i e r k a a i? Voorkomen en verminderen van alcoholgebruik onder jongeren