Eindrapportering van het onderzoeksproject: THE QUEST FOR YOUNG EYES

Transcriptie

1 Eindrapportering van het onderzoeksproject: THE QUEST FOR YOUNG EYES Blootstelling aan en vermijden van nieuws bij jongeren en jongvolwassenen in Nederland en Vlaanderen Anna Van Cauwenberge Promotoren: Prof. Dr. Hans Beentjes (Universiteit van Amsterdam) Prof. Dr. Leen d Haenens (K.U.Leuven) November 2011

2 Inhoudsopgave 1. Probleemstelling en doelstelling 2. Onderzoeksopzet 3. Macro-(media)sociologische fase: survey 3.1. Dataverzameling 3.2. Resultaten Onderzoeksvraag Tijdsbesteding aan nieuwsmedia Gehechtheid aan nieuwsmedia Evolutie nieuwsmediagebruik Typologie van jonge nieuwsgebruikers Conclusie onderzoeksvraag Onderzoeksvraag Motivaties en tijdsbesteding Socio-demografische variabelen Conclusie onderzoeksvraag 2 4. Meso-kwalitatieve fase: focusgroepen 4.1. Dataverzameling 4.2. Procedure 4.3. Analyse 4.4. Resultaten Focusgroepen Vlaanderen Thema 1: objectiviteit Thema 2: relevantie Thema 3: toegankelijkheid 4.5. Conclusie onderzoeksvraag 2 5. Micro-cognitief-psychologische fase: experiment 5.1. Achtergrond 5.2. Opzet 6. Overzicht Activiteiten 2012 (inclusief finalisering proefschrift) 6.1. Macro-(media)sociologische fase 6.2. Meso-kwalitatieve fase 6.3. Micro-cognitief-psychologische fase 7. Financiële verantwoording 8. Referenties 9. Bijlagen 9.1. Van Cauwenberge, A., d Haenens, L. & Beentjes, H. (2011). Een typologie van jonge nieuwsgebruikers in een multimediaal landschap. Tijdschrift voor Communicatiewetenschap, 39(1), Van Cauwenberge, A., d Haenens, L. & Beentjes, H. (2010). Emerging news consumption patterns among young people: uses and gratifications and the use of traditional and internet news platforms. Observatorio (OBS*) Journal, 4(3), Van Cauwenberge, A., d Haenens, L. & Beentjes, H. (2011). Young people s news consumption and sense-making of digital news platforms: towards digital public spheres? Evidence from focus group interviews in Flanders. Op 17 juli gepresenteerd op het jaarlijks congres van de International Association for Media and Communication Research, Istanbul Van Cauwenberge, A., d Haenens, L. & Beentjes, H. (2011). Learning from the news: the effect of information structure on information processing and knowledge acquisition. Abstract ingediend voor het Etmaal van de Communicatiewetenschap, 9-10 februari 2012, Leuven Overzicht kosten 2

3 1. Probleemstelling en doelstelling Dit rapport vormt de eindverslaglegging van een onderzoeksproject (december 2008 november 2011) naar nieuwsbeleving en verwerking bij jongeren en jongvolwassenen (15 tem 34 jaar) in Nederland en Vlaanderen, gefinancierd door het Stimuleringsfonds voor de Pers en uitgevoerd aan de secties communicatiewetenschap van de Radboud Universiteit Nijmegen en de Katholieke Universiteit Leuven. Aanleiding voor deze studie is de vaststelling in de internationale literatuur dat een aantal recente shifts plaatsgrijpen in het nieuwsgebruik van jongeren en jongvolwassenen. Samengevat zijn deze ontwikkelingen van drieërlei aard: een evolutie van meer naar minder nieuwsgebruik, van offline naar online nieuwsmedia, en van professionele naar niet-professionele nieuwsbronnen. Echter, de processen die ten grondslag liggen aan deze ontwikkelingen in de nieuwsconsumptie van jonge mensen zijn tot op heden slechts beperkt geanalyseerd en getheoretiseerd. Deze studie wil hiertoe bijdragen. We stellen in deze studie tot doel om (a) na te gaan of en zo ja, in welke mate bovenstaande tendensen terug te vinden zijn bij jonge nieuwsgebruikers in Nederland en Vlaanderen (OV1), en (b) te analyseren hoe deze nieuwsconsumptiepatronen verklaard kunnen worden (OV2). Met andere woorden: wat zijn de onderliggende motivaties, drijfveren, processen die een invloed uitoefenen op de nieuwsconsumptie van jonge nieuwsgebruikers? In welke mate spelen bijvoorbeeld veranderende levensstijlen, interesses, en waarden van jonge mensen een rol? Moeten verklaringen gezocht worden in de discrepantie tussen wat jonge nieuwsgebruikers verwachten qua nieuwsinhouden en nieuwsformats enerzijds, en het aanbod dat ze ter beschikking hebben anderzijds? 2. Onderzoeksopzet Om tegemoet te kunnen komen aan beide doelstellingen is er gekozen voor een combinatie van onderzoeksmethodes, in de drie opeenvolgende fasen: de macro-(media)sociologische fase gaat aan de hand van een kwantitatieve survey o.m. nieuwsmediagebruik, nieuwsattitudes en platformspecifieke motivaties voor raadplegen van nieuws na. Deze eerste fase beantwoordt de vraag of en in welke mate de drie hogervermelde shifts in nieuwsgebruik ook terug te vinden zijn bij jonge nieuwsgebruikers in de Lage Landen (OV1), en welke mogelijke verklaringen of combinaties van verklaringen hiervoor kunnen geboden worden (OV2). de meso-kwalitatieve fase zoomt via homogene focusgroepdiscussies (afhankelijk van nieuwsconsumptiegedrag) in op de betekenissen die nieuws heeft voor jonge nieuwsgebruikers, de functies die nieuwsmedia voor hen hebben, hun verwachtingen ten aanzien van nieuwscontent en nieuwsformats, etc. Deze kwalitatieve fase gaat, complementair aan de eerste kwantitatieve fase, dieper in op verklaringen voor het nieuwconsumptiegedrag van jonge mensen (OV2). de micro-cognitief-psychologische fase gaat via een eye-tracking experiment aandacht en informatieverwerking via twee ipad-nieuwsapplicaties na: een nieuwsapplicatie met een traditioneel lineair design (nl. tabletversie van de Vlaamse kwaliteitskrant De Standaard) en een nieuwsapplicatie met een geïntegreerde non-lineaire design (nl. Kuew-iPad-applicatie van Axz Media). Dit experiment beantwoordt de vraag of en in welke mate er verschillen zijn in aandachten verwerkingsprocessen bij jonge nieuwsgebruikers tussen een traditioneel en een nieuw nieuwsdesign (OV2). 3

4 3. Macro-(media)sociologische fase: survey 3.1. DATAVERZAMELING Op basis van een zgn. multimodale kwantitatieve survey afgenomen in 2009 zijn nieuwsmediagebruiken en attitudes ten aanzien van nieuws bevraagd bij Nederlandse en Vlaamse jongeren en jongvolwassenen van 15 tot en met 34 jaar (48% uit Nederland, 52% uit Vlaanderen). Er is voor deze ruime doelgroep gekozen om te kunnen differentiëren naar jongeren (15 t.e.m. 24 jaar) en jongvolwassenen (25 t.e.m. 34 jaar). Gezien het explorerende karakter van deze studie is gekozen voor een disproportionele quotasteekproef waarbij gecontroleerd werd voor een bij benadering evenredige verdeling van geslacht en opleidingsniveau binnen de verschillende leeftijdscategorieën (15-18, 19-24, 25-29, en 30-34). Voor de leeftijdscategorieën boven 18 jaar werd een onderscheid gemaakt tussen secundair onderwijs ('Lager opgeleid') en hoger onderwijs ('Hoger opgeleid') als hoogst gevolgde opleiding. Voor de jarigen is er gedifferentieerd naar secundair onderwijs dat opleidt naar een beroep ('Lager opgeleid') en secundair onderwijs dat voorbereidt naar hoger onderwijs ('Hoger opgeleid'). De steekproefverdeling voor opleiding naar geslacht is weergegeven in Tabel 1 (opgesplitst naar Nederlandse en Vlaamse respondenten blijven de verhoudingen gehandhaafd). Een evenredige verdeling voor geslacht (51% vrouwen) binnen de leeftijd/opleidingscategorieën is gegarandeerd. Tabel 1. Steekproefverdeling van opleiding naar leeftijd Hoger opgeleid Lager opgeleid Leeftijd n % n % , , , , , , , ,6 Totaal , ,4 Noot. 47 cases zijn buiten beschouwing gelaten wegens een 'missing' waarde voor opleiding. De vragenlijsten werden in de lente van 2009 verdeeld in de grootste Nederlandse en Vlaamse steden, waarbij aan respondenten gevraagd werd de vragenlijst thuis in te vullen en terug te zenden. Het invullen van de vragenlijst nam ongeveer min. in beslag. Om de vooropgestelde quota te bereiken, werden bijkomend scholen en bedrijven gecontacteerd en zijn 248 enquêtes uitbesteed (via online survey) aan het onderzoeksbureau TNS-NIPO. Van de in totaal ongeveer 1050 verdeelde enquêtes (inclusief de 248 via TNS NIPO) in Nederland zijn er 594 ingevuld (57%). In Vlaanderen zijn in totaal ongeveer 1200 enquêtes verdeeld, waarvan 633 teruggekregen (53%). 4

5 3.2. RESULTATEN Onderzoeksvraag 1 OV1: Is er een evolutie in nieuwsgebruik van meer naar minder, offline naar online, en professionele naar niet-professionele nieuwsbronnen? Tijdsbesteding aan nieuwsmedia Tabel 2 toont de tijdsbesteding aan nieuws, gemeten voor een exhaustief aantal offline en online mediadragers: krant (excl. gratis krant), gratis krant (zoals Metro, Spits, of een huis-aan-huis blad), televisienieuws, radionieuws, nieuws via mobiel platform (zoals gsm), online nieuwssite (zoals nu.nl, telegraaf.nl, volkskrant.nl, nytimes.com) online nieuwsblog/forum (waarop iemand regelmatig zijn/haar mening geeft over nieuws en gediscussieerd kan worden), online nichesite/community over één bepaald nieuwsthema (zoals een site die alleen gaat over wetenschap, of gezondheid, of sport). Tabel 2. Gemiddeld aantal minuten nieuws per dag per nieuwsmedium Gemiddeld aantal minuten nieuws per dag Medium M SD % Krant (N = 1173) 13,2 19,2 14,4 Gratis krant (N = 1169) 9,1 14,6 9,9 Televisienieuws (N = 1171) 28,3 23,2 30,9 Radionieuws (N = 1162) 17,5 24,6 19,1 Mobiel platform (N = 1168) 1,4 6,7 1,5 Online nieuwssite (N = 1167) 14,9 22,4 16,2 Online blog/forum (N = 1169) 2,7 11,2 2,9 Online nichesite (N = 1164) 4,6 13,7 5,0 Totaal 91,7 100 Hieruit blijkt dat televisie (28 min./dag) nog steeds het meest gebruikte nieuwsmedium is bij jonge nieuwsgebruikers in de Lage Landen, gevolgd door internet (gecombineerd 22 min.), radio (18 min.), en krant (13 min.). Nieuwsgebruik via een mobiel platform blijkt slechts marginaal aanwezig. Opvallend is ook de lage tijdsbesteding aan interactieve nieuwsplatformen zoals blogs en fora. Algemeen genomen wordt gemiddeld 92 min. per dag besteed aan het raadplegen van nieuws. Daarbij moet wel bemerkt worden dat er mogelijk een vertekening is doordat respondenten voor elk medium afzonderlijk tijdsbesteding aan nieuws moesten opgeven, waardoor de tijdsbesteding wellicht iets hoger ligt dan in de realiteit het geval is. Daarnaast kan sociale wenselijkheid bij het antwoorden ook een rol gespeeld hebben. Vandaar dat het interessant is om naar de relatieve tijdsbesteding te kijken in de laatste kolom, die duidelijk aangeeft hoe de tijdsbestedingen aan de verschillende nieuwsmedia zich verhouden ten opzichte van elkaar. Wanneer we nu kijken naar verschillen tussen Nederlandse (n=579) en Vlaamse (n=614) respondenten in de gemiddelde tijdsbesteding aan nieuws via een bepaald nieuwsmedium (zie Tabel 3), dan blijken 5

6 Vlaamse respondenten significant meer tijd te besteden aan traditionele nieuwsmedia zoals de krant en het televisienieuws, terwijl Nederlandse respondenten significant meer tijd besteden aan het raadplegen van nieuws via mobiele platformen en online nichesites. Voor de andere nieuwsmedia zijn geen significante verschillen gevonden. Tabel 3. Tijdsbesteding aan nieuwsmedia naar origine Krant t(1171)=4,3; p<0,000 Televisienieuws t(1169)=2,7; p<0,01 Mobiel nieuwsplatform t(1166)=-4.9; p<0,000 Online nichesite t(1162)=-4,5; p<0,000 Gemiddeld aantal minuten nieuws Nederland (n=579) 10,7 (SD=16,0) 26,4 (SD=21,6) 2,4 (SD=9,0) 6,5 (SD=16,9) Vlaanderen (n=614) 15,5 (SD=21,5) 30,1 (SD=24,5) 0,4 (SD=3,0) 2,8 (SD=9,5) Deze significante verschillen zorgen wel voor verschillen in de rangorde van meest gebruikte nieuwsmedia in Nederland en Vlaanderen: waar in Vlaanderen het televisienieuws gemiddeld genomen per dag het meest geraadpleegd wordt, gevolgd door het radionieuws, de krant, en dan pas online nieuwssites, worden in Nederland online nieuwssites frequenter geraadpleegd dan de krant. Een vergelijking van het gemiddeld aantal minuten nieuws per nieuwsmedium tussen de verschillende leeftijdsgroepen (zie Tabel 4), kan grosso modo als volgt samengevat worden: hoe ouder, hoe meer nieuws geraadpleegd wordt via traditionele nieuwsmedia zoals krant, televisie- en radionieuws. Tabel 4. Gemiddeld aantal minuten nieuws per dag naar nieuwsmedium en leeftijd Krant F(4,1168)=6,1; p<0,000 Gratis krant F(4,1164)=16,7; p<0,000 Televisienieuws F(4,1166)=4,8; p<0,001 Radionieuws F(4, 1157)=12,2; p<0,000 Mobiel platform F(4,1163)=2,7; p<0,05 Online nieuwssite F(4,1162)=14,5; p<0, jaar (n=298) jaar (n=279) M SD M SD 8,9 13,6 13,7 18,3 3,9 9,5 12,7 17,6 25,3 24,9 26,3 24,4 11,0 15,3 14,8 25,1 0,8 5,0 0,8 4,8 7,4 14,7 14,0 23, jaar (n=140) M SD 13,1 19,2 12,8 16,2 26,6 19,5 19,3 23,2 2,7 10,0 20,4 24, jaar (n=204) jaar (n=272) M SD M SD 14,5 19,9 16,5 23,5 8,6 12,4 9,7 14,9 32,1 24,0 31,8 20,5 21,3 27,7 23,9 28,6 2,0 7,8 1,6 7,1 16,9 22,9 19,8 25,0 6

7 De gratis krant, mobiele dragers en online nieuwssites worden het meest gebruikt door de jarigen. Televisienieuws blijft wel voor alle leeftijdsgroepen de meest geraadpleegde nieuwsbron. Waar de jarigen voornamelijk op het televisienieuws terugvallen voor hun nieuwsgaring, zien we ook dat naarmate men ouder wordt, meer nieuwsbronnen frequenter naast elkaar gebruikt worden. Voor de jarigen zijn dat televisienieuws, radionieuws, online nieuwssites en krant; voor de jarigen komt daar de gratis krant bij, en voor de 26- tot 29- en 30- tot 34-jarigen zien we een verdere toename van traditionele nieuwsmedia, terwijl het gebruik van online nieuwssites, gratis krant en mobiele nieuwsdragers daalt Gehechtheid aan nieuwsmedia De prominentie van televisienieuws blijkt ook uit de verklaarde gehechtheid van respondenten aan de verschillende media als nieuwsbron. Die gehechtheid werd gepolst door via een ja/nee-vraag na te gaan welke media niet zouden gemist kunnen worden voor het raadplegen van nieuws (meerdere media mochten aangekruist worden). Uit Tabel 5 blijkt dat televisienieuws (72%) met afstand het nieuwsmedium is dat het meest gemist zou worden, gevolgd door de krant (42%), radionieuws (40%), en online nieuwssites. Opvallend is dus de gehechtheid aan voornamelijk traditionele nieuwsdragers, inclusief de krant. Tabel 5. Gehechtheid aan nieuwsmedia % dat een nieuwsmedium zou missen (N = 1193) Medium % Krant 42,1 Gratis krant 23,4 Televisienieuws 72,3 Radionieuws 40,4 Mobiel platform 4,9 Online nieuwssite 37,3 Online blog/forum 4,0 Online nichesite 8,3 Geen enkel 7, Evolutie nieuwsmediagebruik Om vervolgens te kunnen nagaan of er sprake is van een daling in het gebruik van traditionele nieuwsmedia en een stijging in het gebruik van online nieuwsmedia, werd de respondenten gevraagd of hun nieuwsgebruik het afgelopen jaar toegenomen, gelijk gebleven of gedaald was. Resultaten hiervan staan weergegeven in Tabel 6. (Respondenten die een bepaald nieuwsmedium niet gebruiken, zijn buiten beschouwing gelaten). Het gebruik van online nieuwsblogs/fora en online nichesites is hier niet weergegeven, aangezien deze nieuwsmedia maar door een beperkt aantal respondenten gebruikt worden. 7

8 Tabel 6. Evolutie nieuwsgebruik per medium Nieuwsmedium % Toegenomen % Gelijk % Gedaald Krant (N=858) 31,0 50,6 18,4 Televisienieuws (N=1096) 26,6 58,0 15,4 Radionieuws (N=999) 14,3 59,3 26,4 Online nieuwssite (N=735) 53,7 39,7 6,5 De resultaten zijn een indicatie in de richting van een duidelijk toegenomen gebruik van online nieuwssites als bronnen voor nieuws. Meer dan de helft van de respondenten die online nieuwssites gebruiken (n=735) zegt immers dat dit gebruik bij hen het voorbije jaar toegenomen is. Echter, hoewel een meerderheid van de gebruikers van alle traditionele nieuwsmedia aangeeft dat hun gebruik gelijk gebleven is, blijkt tevens bij meer dan een vierde van de gebruikers van kranten en televisienieuws het gebruik het voorbije jaar toegenomen te zijn. Enkel voor radionieuws zijn er meer gebruikers die aangeven radio als nieuwsmedium het voorbije jaar minder geraadpleegd te hebben. Hoewel deze zelfrapportage over de evolutie van nieuwsgebruik een indicatie geeft, zegt het niets over de aard en mate van een toe- of afname in het gebruik van bepaalde nieuwsmedia. Om hiervan een duidelijker beeld te krijgen is het interessanter de tijdsbestedingcijfers uit Tabel 2 te vergelijken met tijdsbestedingcijfers uit voorgaand onderzoek. Een vergelijking met datamateriaal uit voorgaand extern onderzoek ligt echter niet voor de hand omdat een verschillende methodologie gehanteerd is, waardoor de cijfers moeilijk vergelijkbaar zijn Typologie van jonge nieuwsgebruikers Bovenstaande resultaten geven geen inzicht in de combinatie van nieuwsmedia die naast elkaar gebruikt worden (nieuwsmediamix). Daarom is via een clusteranalyse nagegaan welke verschillende types van jonge nieuwsgebruikers er, in Nederland en Vlaanderen afzonderlijk, onderscheiden kunnen worden op basis van tijdsbesteding en gehechtheid aan een mix van offline en online nieuwsdragers.) Deze explorerende analyse toont aan dat jonge nieuwsgebruikers een gediversifieerde groep vormen gekenmerkt door een gedifferentieerd gebruik van nieuwsdragers. Concreet onderscheidde de clusteranalyse zowel in Nederland als Vlaanderen de volgende vijf robuuste types van nieuwsgebruikers. (Voor de gezamenlijke typologie van jonge nieuwsgebruikers in de Lage Landen, zie het als bijlage 9.1 toegevoegde artikel: Een typologie van jonge nieuwsgebruikers in een multimediaal landschap) de sound and vision-groep, gekenmerkt door een nieuwsmediagebruik dat zich voornamelijk richt op audiovisuele nieuwsdragers: televisie en radio, aangevuld met online nieuwssites en gratis krant; de e-news users, waarbij online nieuwssites de grootste prominentie krijgen in het nieuwsmediamenu, met toevoeging van traditionele nieuwskanalen zoals de betaalde krant, en het televisie- en radionieuws; 8

9 de allrounders, die terugvallen op een waaier van online en traditionele nieuwsplatformen, en in tegenstelling tot de andere types geen uitgesproken voorkeur hebben voor een bepaalde nieuwsdrager; de traditionalists, die vooral teruggrijpen naar offline nieuwskanalen zoals de krant, en het televisie- en radionieuws; de dabblers, die weinig tot geen nieuws raadplegen. Types nieuwsgebruikers in Nederland De clusterdistributie voor Nederland staat weergegeven in Tabel 7 (17 cases werden uit de clusteranalyse geweerd wegens het bevatten van een missing op één of meerdere variabelen opgenomen in de clusteranalyse). Tabel 7. Clusterdistributie Nederland N % Dabblers 41 7,6 Allrounders ,2 E-news users ,6 Traditionalists ,4 Sound & Vision ,2 Totaal ,0 Noot: BIC = 6056,29; BIC Change = -256,3118; Ratio of BIC Change = 0,39; Ratio of Distance Measure = 1,54 De gedifferentieerde tijdsbesteding aan nieuwsmedia wordt geïllustreerd a.h.v. Figuur 1, die op basis van de tijdsbesteding aan een combinatie van nieuwsmedia, de gevonden types nieuwsgebruikers weergeeft voor Nederland. In wat volgt worden de verschillende nieuwsgebruikerstypes kort besproken. Dabblers. Met 41 respondenten is dit de kleinste cluster die de analyse onderscheidt. Zoals uit figuur 1 blijkt is tijdsbesteding aan nieuws binnen deze groep voor alle nieuwsmediakanalen bijzonder laag. Radio- (M = 13 min./dag; SD = 22,8) en televisienieuws (M = 11 ; SD = 17,3) worden het meest geraadpleegd. Deze desinteresse in nieuws via de onderzochte nieuwsplatformen vinden we terug wanneer we kijken naar de gehechtheid aan een bepaald nieuwsmedium: alle respondenten binnen deze groep zouden de nieuwsplatformen kunnen missen. De gemiddelde tijdsbesteding aan nieuws via alle media samen bedraagt ongeveer 40 minuten per dag. Allrounders. Deze groep (n = 104) bestaat uit nieuwsgebruikers die voor hun nieuwsgaring terugvallen op een mix van verscheidene nieuwsmedia. De totale tijdsbesteding aan nieuws binnen deze groep is opvallend hoger vergeleken met de andere groepen. Televisienieuws (M = 27 min ; SD = 26,8), online nieuwssites (M = 26 ; SD = 29,6), radionieuws (M = 24 ; SD = 31,1), en online nichesite/community waarop nieuws over één bepaald thema of topic wordt verschaft (M = 23 ; SD = 29,0), kennen de hoogste tijdsbesteding. Ook online nieuwsblog/forum (M = 10,5 ; SD = 20,3), krant (M = 11 ; SD = 18,4), gratis krant (M = 9,5 ; SD = 15,8) en nieuws via mobiel platform (M = 10 ; SD = 18,1) scoren, vergeleken met de andere groepen, redelijk hoog. Zestig % van de personen uit deze groep zou televisie niet kunnen missen voor het raadplegen van nieuws; 62% van zegt niet zonder online nieuwssites kunnen, en voor 50% zijn online nichesites/communities over nieuws onmisbaar. Voor krant en radionieuws gaat het om respectievelijk 30% en 43%. Alles samen wordt ongeveer 140 minuten per dag uitgetrokken voor nieuwsconsumptie. 9

10 Figuur 1. Gemiddeld aantal minuten nieuws per dag naar nieuwsmedium en type nieuwsgebruiker in Nederland. E-news users. Binnen deze cluster (n = 101) wordt de meeste tijd uitgetrokken voor online nieuwssites (27,5 ; SD = 22,6), gevolgd door televisie- (M = 27 ; SD = 21,0) en radionieuws (M = 13 ; SD = 25,6). De krant (M = 12 ; SD = 16,8) en de gratis krant (M= 7 ; SD = 13,3) worden ook gebruikt. De andere nieuwsmedia, met uitzondering van online nichesite/community (M = 5 ; SD = 12,8), zijn amper aanwezig in het nieuwsmediamenu. Deze bevindingen worden gevoed door de gehechtheid aan een nieuwsplatform: niemand zou online nieuwssites kunnen missen, 59% bevestigt dit voor televisienieuws. Tellen we de tijdsbesteding over de verschillende nieuwskanalen op, dan wordt er binnen deze groep ongeveer anderhalf uur per dag voorzien voor nieuws. Traditionalists. De drie nieuwsplatformen die er binnen deze groep (n = 127) met kop en schouders boven uit steken zijn: televisienieuws (M = 25 ; SD = 16,2), krant (M = 20 ; SD = 15,7), en radionieuws (M = 14 ; SD = 19,4). Hoewel deze cluster de nieuwsgebruikers bevat die het meest tijd besteden aan de krant, wordt er slechts 7 min. per dag uitgetrokken voor de gratis krant. Tijdsbesteding aan de andere nieuwsplatformen is verwaarloosbaar. De gehechtheid aan een nieuwsmedium sluit bij deze bevindingen aan: niemand van deze nieuwsgebruikers zou een krant kunnen missen, voor televisienieuws betreft het 84%, voor radionieuws 49%. Deze groep trekt algemeen genomen ongeveer 70 minuten per dag uit voor het volgen van nieuws over de verschillende platformen heen. Sound and Vision. Deze grootste groep nieuwsgebruikers (n = 169) kenmerkt zich door een hoge tijdsbesteding aan audiovisuele nieuwsplatformen: televisie- (M = 28 ; SD = 16,9) en radionieuws (M = 17 ; SD = 23,0). De respondenten met de hoogste tijdsbesteding voor gratis krant (M = 11 ; SD = 14,5) bevinden zich ook in deze groep, terwijl de krant laag scoort (M = 4 ; SD = 9,1). Acht minuten 10

11 per dag (SD = 14,1) worden gespendeerd aan online nieuwssites. De andere nieuwsmedia komen amper aan bod. Deze groep is het meest gehecht aan televisienieuws (90% van de respondenten) en radionieuws (48%). Ongeveer een uur per dag wordt er aan nieuws gespreid over de verschillende media besteed. Wat betreft de socio-demografische kenmerken van de groepen treffen we in de Nederlandse groep grote verschillen qua leeftijd aan (F (4,537) = 11,4; p < 0,000). De dabblers hebben een duidelijk jonger profiel (M = 21 jaar; SD = 5,8) dan de overige groepen: de allrounders (M = 24 jaar; SD = 5,7; p < 0,001) de e-news users (M = 27 jaar; SD = 5,8; p < 0,000) de traditionalists (M = 24 jaar; SD = 6,0; p < 0,05) en de sound and vision-groep (M = 25 jaar; SD = 5,8; p < 0,000). Ook de e-news users verschillen van de andere groepen, maar door hun gemiddeld oudere leeftijd: dabblers (p < 0,000), allrounders (p < 0,01), traditionalists (p < 0,000), en sound and vision-groep (p < 0,05). Tabel 8. Gemiddelde leeftijd naar type nieuwsgebruiker Nederland M SD Dabblers 21j 5,8 Allrounders 24j 5,7 E-news users 27j 5,8 Traditionalists 24j 6,0 Sound & Vision 25j 5,8 Het gemiddelde opleidingsniveau verschilt ook tussen de groepen (Chi² = 31,04; df = 8; p < 0,000): 56% van de e-news users heeft een hogere opleiding genoten, gevolgd door 52% bij de allrounders, in vergelijking met slechts 15% bij de dabblers. Deze laatste is dan ook de enige groep waarbij een meerderheid een beroeps of technisch secundaire opleiding heeft als hoogst gevolgde opleidingsniveau (55%). Bij de traditionalists heeft 38,2% ooit een hogere opleiding gevolgd ten opzichte van een identiek percentage dat een beroeps of technisch secundaire opleiding als hoogste gevolgde opleiding heeft; bij de sound and vision-groep gaat het om 42% ten opzichte van 46%. Types nieuwsgebruikers in Vlaanderen Ook onder de Vlaamse jongeren en jongvolwassenen identificeert de clusteranalyse vijf types van nieuwsgebruikers, zie Tabel 9. (51 cases werden uit de clusteranalyse geweerd wegens het bevatten van een missing op één of meerdere variabelen opgenomen in de clusteranalyse.) Hoewel de Vlaamse typologie gelijkaardig is aan de Nederlandse, zijn er toch een aantal opvallende verschillen in de algemene tijdsbesteding aan nieuws, socio-demografische kenmerken, en omvang van bepaalde groepen. Tabel 9. Clusterdistributie Vlaanderen N % Sound & Vision ,3 Dabblers ,1 Traditionalists ,4 E-news users ,5 Allrounders 43 7,6 Totaal ,0 Noot. BIC = 5859,0; BIC Change = -299,31; Ratio of BIC Change = 0,42; Ratio of Distance Measure = 1,56. 11

12 Figuur 2 geeft de tijdsbesteding aan de mix van nieuwsplatformen weer per type nieuwsgebruiker. Hieronder volgt de profilering van de Vlaamse typologie. Sound and Vision. Deze groep (n = 120) bestaat uit gebruikers die, zoals Figuur 2 illustreert, voor hun nieuws voornamelijk terugvallen op audiovisuele platforms: nl. televisie- (M = 33,5 min./dag; SD = 17,9) en radionieuws (M = 27 ; SD = 28,4), aangevuld met de gratis krant (M = 15 ; SD = 20,2) en online nieuwssites (M = 13,5 ; SD = 16,4). Kenmerkend voor deze groep nieuwsgebruikers is dus hun voorkeur voor de meer traditionele nieuwsmedia zoals televisie en radio, gecombineerd met bijvoorbeeld online nieuwssites ter aanvulling. Die bevinding weerspiegelt zich in de gehechtheid aan een bepaald nieuwsmedium: geen enkele van deze nieuwsgebruikers zou radionieuws kunnen missen; 97,5% van hen zou televisienieuws niet kunnen missen. Voor de gratis krant en de online nieuwssite gaat het om 38% en 37,5% onder hen. Algemeen genomen besteedt deze groep gemiddeld ongeveer 1u40 minuten per dag aan nieuws gespreid over de verschillende nieuwsmediaplatforms. Figuur 2. Gemiddeld aantal minuten nieuws per dag naar nieuwsmedium en type nieuwsgebruiker in Vlaanderen Dabblers. In het oog springend voor deze groep nieuwsgebruikers (n = 147) is allereerst hun beperkte en hun vrijblijvende tijdsbesteding aan nieuws via alle mediaplatforms. Enkel aan televisienieuws (M = 24 ; SD = 21,3) wordt veel tijd besteed: dit is trouwens een gegeven dat elke groep nieuwsgebruikers bindt. Televisie is ook het enige medium waarvan een meerderheid binnen deze groep (53%) zegt het niet te kunnen missen als nieuwsbron. Kijken we naar de tijd voorbehouden aan nieuws via alle media samen, dan zien we dat een gemiddelde duur van iets meer dan 50 minuten per dag beduidend lager ligt dan bij de andere groepen. 12

13 Traditionalists. Respectievelijk televisie (M = 33,5 ; SD = 17,9), krant (M = 26 ; SD = 19,5) en radio (M = 17 ; SD = 16,4) zijn de meest gehanteerde media voor het raadplegen van nieuws binnen deze groep (n = 115), die zich dus bijna geheel karakteriseert door het gebruik van traditionele nieuwsmedia. Niet verwonderlijk zijn het ook deze mediakanalen die het meest zouden gemist worden: niemand van deze nieuwsgebruikers zou krant en televisienieuws kunnen missen; 55% van hen zou het radionieuws niet kunnen missen. De optelsom van de tijdsbesteding aan de verschillende nieuwsmedia resulteert in een algemeen gemiddelde van anderhalf uur per dag voorbehouden aan het volgen van nieuws. E-news users. Kijken we vervolgens naar deze cluster (n = 138), dan zien we dat online nieuwssites (M = 33 ; SD = 29,4) het meest geraadpleegd worden. Respectievelijk televisie (M = 28 ; SD = 27), krant (M = 22 ; SD = 29,3) en radio (M = 19 ; SD = 27,9) kennen ook een redelijk hoge tijdsbesteding. Deze groep richt zich dus in de eerste plaats tot online nieuwssites voor het raadplegen van nieuws, aangevuld met traditionele nieuwsmedia. Zo goed als alle nieuwsgebruikers in deze cluster (98%) geven aan online nieuwssites te kunnen missen; voor televisienieuws is dit 64%, voor krant 60%, en 38% voor radionieuws. Deze groep maakt met een gemiddelde tijdsbesteding van iets minder dan twee uur per dag via de verscheidene nieuwsmedia de meeste tijd vrij voor nieuws. Allrounders. Deze groep telt slechts 43 personen en is daarmee ongeveer drie keer kleiner dan de andere groepen. Uit figuur 1 kan opgemaakt worden dat de tijdsbesteding over de verschillende media in deze groep meer evenredig verdeeld is. Televisienieuws is met een gemiddelde van 31 min./dag (SD = 23,6) het meest geraadpleegde nieuwsmedium. Radionieuws (M = 16 ; SD = 18,4), nichesites over een bepaald nieuwsthema (M = 14 ; SD = 21,6), online nieuwssite (M = 13 ; SD = 17,4), gratis krant (M = 13 ; SD = 19,5) en nieuwsblog/forum (M = 12 ; SD = 21,6) kunnen rekenen op een gelijkaardige tijdsbesteding. Binnen deze groep vallen ook de gebruikers van nieuws via een mobiel platform zoals een gsm, al blijft de tijdsbesteding hieraan beperkt: 4,5 min./dag (SD = 8,7). Opvallend is wel dat deze omnivoren geen duidelijke gehechtheid vertonen aan een bepaald nieuwsmedium: 61% geeft aan televisienieuws niet te kunnen missen, 51% zou nichesites over een bepaald nieuwsthema niet kunnen missen, en 47% vindt online nieuwssites onmisbaar. De algemene tijdsbesteding over alle nieuwsmedia ligt wel hoog binnen deze groep: gemiddeld 115 minuten per dag. Wanneer we vervolgens de types nieuwsgebruikers verder uitdiepen qua socio-demografische gegevens (zie Tabel 10), stellen we duidelijke verschillen vast tussen de groepen qua leeftijd (F(4,558) = 3,76; p < 0,01): de sound and vision-groep en de e-news users zijn met een gemiddelde van respectievelijk 24 jaar (SD = 5,9; p < 0,01; SD = 5,5; p < 0,05) ouder dan de dabblers (M = 22 jaar; SD = 5,6). De traditionals (M = 23 jaar; SD = 6,2) en de allrounders (M = 23 jaar; SD = 6,5) vallen in de middenmoot. Tabel 10. Gemiddelde leeftijd naar type nieuwsgebruiker Vlaanderen M SD Sound & Vision 24j 5,9 Dabblers 22j 5,6 Traditionalists 23j 6,2 E-news users 24j 5,5 Allrounders 23j 6,5 Ook het gemiddelde opleidingsniveau verschilt significant tussen de groepen (Chi² = 47,48; df = 8; p < 0,000): 61% van de e-news users heeft een hogere opleiding genoten, gevolgd door 45% bij de groep sound and vision, in vergelijking met slechts 26% bij de dabblers en 31% bij de traditionalists. De groepen waarbij de meerderheid een beroeps- of technisch secundaire opleiding als hoogst gevolgde 13

14 opleiding heeft zijn: de dabblers (58%) en de traditionalists (51%). Er zijn tussen de types nieuwsgebruikers geen significante verschillen gevonden op het vlak van geslacht. Besluit typologie Deze explorerende analyse toont aan dat de jonge nieuwsgebruikers, zowel uit Vlaanderen als Nederland, binnen deze sample een gediversifieerde groep vormen die zich laten kenmerken door een gedifferentieerd gebruik van nieuwsplatformen. Opmerkelijk hierbij is de stabiele en hoge tijdsbesteding aan televisienieuws voor alle types van nieuwsgebruiker (met uitzondering van de dabblers) die gemiddeld schommelt tussen de 25 en 31 minuten per dag. Kijken we naar de tijd die de verschillende types nieuwsgebruikers besteden aan nieuws over alle nieuwsplatformen heen, dan zien we dat de groepen die terugvallen op een uitgebreide mix van online en traditionele nieuwsplatformen de e-news users en allrounders meer tijd besteden aan nieuws dan groepen die zich beroepen op een beperkter gamma aan nieuwsplatforms de sound and vision-groep en de traditionalists met tot slot helemaal onderaan de dabblers. Op basis hiervan kunnen we, in lijn met voorgaande onderzoeken, de voorzichtige vaststelling doen dat online nieuwssites eerder complementair lijken gebruikt te worden naast de traditionele nieuwsplatformen dan dat ze deze vervangen: types nieuwsgebruikers die online nieuwsplatformen gebruiken combineren deze met traditionele nieuwsmedia, waarbij de tijd besteed aan traditionele nieuwsplatformen nog steeds het leeuwendeel van de totale tijdsbesteding aan nieuws uitmaakt. Verschillen tussen de Nederlandse types nieuwsgebruikers en de Vlaamse zijn niet alleen op te merken in de algemeen lagere tijdsbesteding aan nieuws in Nederland, maar ook in de grootte van de gevonden groepen. Waar de allrounders in Vlaanderen een kleine groep van nieuwsgebruikers vormt (7,6%), vertegenwoordigt diezelfde groep in Nederland 19,2%. Omgekeerd zijn de dabblers de grootste groep in Vlaanderen (26,1%) in tegenstelling tot Nederland waar het de kleinste groep is (7,6%). Wanneer we de Nederlandse allrounders onder de loep nemen, dan blijkt dat dit de enige groep is met een zeer hoge tijdsbesteding aan nieuws (ongeveer 140 min./dag), waarmee dit cluster de andere vier groepen ver achter zich laat. De tijdsbesteding aan nieuws ligt in Vlaanderen iets anders: de e-news users (120 min./dag) op de voet gevolgd door de allrounders (115 min./dag) zijn beide groepen met een hoge tijdsbesteding aan nieuws. In Vlaanderen verdelen de nieuwsverslinders zich dus over twee groepen, goed voor samen 32% van de nieuwsgebruikers, terwijl ze in Nederland in één groep vallen. Op het vlak van leeftijd lagen zowel in Nederland als Vlaanderen de verschillen tussen enerzijds de dabblers, de nieuwsgebruikers met het jongste profiel, en anderzijds de e-news users, de nieuwsgebruikers met het oudste profiel. Enkel in Vlaanderen bleek ook de sound and vision-groep significant verschillend van de andere groepen door het oudere profiel. Opmerkenswaardig is dat waar de sound and vision-groep en de e-news users met een gemiddelde leeftijd van 24 jaar het oudste profiel hebben in Vlaanderen, in Nederland de leeftijd voor de e-news users een pak hoger ligt: gemiddeld 27 jaar. Een gelijkaardig patroon vonden we voor opleidingsniveau. De lager opgeleiden bevinden zich voornamelijk onder de dabblers, de hoger opgeleiden onder de e-news users. In Nederland bleek ook een meerderheid van de allrounders een hogere opleiding gevolgd te hebben Conclusie onderzoeksvraag 1 Op basis van deze bevindingen beantwoorden we onderzoeksvraag 1, namelijk is er een evolutie in het nieuwsmediagebruik van jonge Nederlandse en Vlaamse nieuwsgebruikers (15 tem 34 jaar) van (a) meer naar minder, (b) offline naar online, en (c) professionele naar niet-professionele nieuwsbronnen? 14

15 (a) van meer naar minder? Onze bevindingen geven aan dat het nieuwsgebruik althans zoals aangegeven door de respondenten zelf -- niet is afgenomen. Uit onze studie blijkt dat gemiddeld 92 min. per dag besteed wordt aan het raadplegen van nieuws via verschillende nieuwsmedia. Daarbij moet wel bemerkt worden dat er mogelijks een vertekening is doordat respondenten voor elk medium afzonderlijk tijdsbesteding aan nieuws moesten opgeven, waardoor de tijdsbesteding mogelijks iets hoger ligt dan in de realiteit het geval is. Een opsplitsing naar leeftijdsgroepen toonde verder aan dat hoe ouder men wordt, hoe meer tijd aan nieuws gespendeerd wordt én hoe meer nieuwsbronnen naast elkaar gebruikt worden. Om een tendens te kunnen nagaan in de tijdsbesteding aan nieuws en nieuwsmedia, zou het interessant zijn om onze gegevens met datamateriaal uit voorgaand extern onderzoek te vergelijken. Echter, cijfers zijn moeilijk vergelijkbaar omwille van verschillende gehanteerde methodes. Vandaar dat we aan de respondenten zelf gevraagd hebben een inschatting te maken van de evolutie in hun nieuwsmediagebruik het voorbije jaar. Daaruit bleek dat het gebruik van online nieuwssites bij meer dan de helft gestegen was. Daarnaast bleef het gebruik van krant, televisienieuws, en radionieuws het voorbije jaar voor meer dan de helft gelijk. (b) van offline naar online? Een verschuiving van het gebruik van traditionele naar online nieuwsmedia werd niet bevestigd in onze studie. Televisienieuws is met een gemiddelde tijdsbesteding van 28 min. per dag nog steeds met voorsprong het meest geraadpleegde nieuwsmedium bij jonge nieuwsgebruikers uit de Lage Landen, ongeacht leeftijd of type, gevolgd door het radionieuws (18 min/dag). Online nieuwssites en de betaalde krant volgen op een derde en vierde plaats, maar liggen qua tijdsbesteding in elkaars buurt: 15 min. en 13 min. respectievelijk. Wanneer de gegevens opgesplitst worden naar Nederland en Vlaanderen afzonderlijk, dan blijkt wel dat de krant significant meer terrein heeft in Vlaanderen (16 min./dag) dan in Nederland (11 min./dag). In Vlaanderen wordt meer tijd besteed aan de krant dan aan online nieuwssites, terwijl het omgekeerde het geval is in Nederland. De bevindingen qua tijdsbesteding worden bevestigd door de resultaten rond de gehechtheid aan nieuwsmedia: 72% van de bevraagde jonge nieuwsgebruikers zeggen het televisienieuws te zullen missen indien het er niet meer zou zijn. Voor de betaalde krant, het radionieuws, en online nieuwssites ligt dit percentage beduidend lager: 42%, 40% en 37%, respectievelijk. Hoewel traditionele nieuwsmedia dus nog altijd het meest prominent blijken in het nieuwsmediamenu, gaat het gebruik van online nieuwssites wel in stijgende lijn: meer dan de helft van de respondenten die online nieuwssites gebruiken (n = 735), zegt dat dit gebruik het voorbij jaar is toegenomen. In contrast hiermee stelt iets meer dan de helft dat het gebruik van krant, televisienieuws, en radionieuws het voorbije jaar gelijk is gebleven. Toch blijkt het gebruik van online nieuwssites op het eerste gezicht niet ten koste te gaan van traditionele nieuwsmedia. Types nieuwsgebruikers die terugvallen op online nieuwsplatformen de e- news users en allrounders besteden ook veel tijd aan traditionele nieuwsplatformen, in vergelijking met types die zich voornamelijk beroepen op traditionele nieuwsmedia de sound and vision-groep en de traditionalists. Dit zou een indicatie kunnen zijn voor een complementair gebruik van online nieuwssites. (c) van professioneel naar niet-professioneel? Naast de blijvende prominentie van traditionele, professionele nieuwsplatformen in de nieuwsmediamix van jonge nieuwsgebruikers, zoals eerder geschetst, blijkt ook dat aan interactieve nieuwsplatformen zoals nieuwsfora en -blogs amper tijd wordt besteed. Hieruit kunnen we 15

16 concluderen dat er geen bewijs is voor een verschuiving van professionele naar niet-professionele nieuwsbronnen in deze sample van jonge Vlaamse en Nederlandse nieuwsgebruikers Onderzoeksvraag 2 OV2: Hoe kunnen de gevonden nieuwsconsumptiepatronen van jonge nieuwsgebruikers uit Nederland en Vlaanderen verklaard worden? De tweede onderzoeksvraag wordt beantwoord aan de hand van een combinatie van kwantitatieve en kwalitatieve onderzoeksmethoden. Op basis van de survey zijn we eerst nagegaan welke relatie er is tussen tijdsbesteding aan traditionele nieuwsmedia enerzijds en online nieuwssites anderzijds. Hoewel traditionele nieuwsmedia zoals televisie en radio nog steeds de hoogste tijdsbesteding kennen, bleek uit de resultaten van de eerste onderzoeksvraag dat online nieuwssites wel de grootste toename in gebruik hadden, terwijl het merendeel van de gebruikers van traditionele nieuwsmedia aangaf dat hun gebruik hiervan status quo gebleven was. De clusteranalyse gaf een indicatie in de richting van een gecombineerd, complementair gebruik van online nieuwssites met traditionele nieuwsplatformen. Echter, op basis van deze beschrijvende en explorerende methode kunnen geen causale verbanden blootgelegd worden. Daarom zijn we eerst nagegaan (a) of een toegenomen nieuwsconsumptie via online nieuwsmedia verklaard kan worden vanuit een daling in het gebruik van traditionele nieuwsmedia. Vervolgens legden we de focus op mediumspecifieke motivaties voor het raadplegen van nieuws via televisie, krant, en online nieuwssite om te kunnen beantwoorden (b) of de gevonden nieuwsconsumptiepatronen verklaard kunnen worden vanuit veranderende motivaties ten aanzien van nieuwsmedia. Tot slot hebben we geanalyseerd (c) of socio-demografische kenmerken (leeftijd, geslacht, opleiding) een rol spelen in het verklaren van de nieuwsconsumptiepatronen van de huidige generatie jonge nieuwsgebruikers Motivaties en tijdsbesteding Theoretische inzichten relevant voor het analyseren van nieuwsmediagebruik vinden we terug in de uses & gratifications-traditie (e.g. Katz et al., 1974). Deze onderzoeksstroming beargumenteert dat mensen actief en doelgericht een keuze maken tussen de verschillende media die hen omringen op basis van hun noden en de gratificaties die ze verwachten van het mediagebruik. Centraal staat het verklaren van mediagebruik vanuit de noden, verwachtingen, probleemoplossend denken, en de daaruit voortvloeiende motivationele drijfveren (motivaties) van individuen. Echter, gezien beperkingen qua tijd en budget, zijn individuen genoodzaakt een keuze te maken tussen de verschillende mediaplatformen die hen omringen, waarbij het medium dat het best tegemoet komt aan hun noden de voorkeur krijgt (e.g. Dimmick et al., 2006; Kayany & Jelsma, 2000). Dus wanneer een nieuw medium zoals het internet beter tegemoet komt aan de behoeften van jonge nieuwsgebruikers, vergeleken met traditionele media, dan kan dit nieuwe medium gezien worden als een functioneel alternatief ten koste van de traditionele media. We hebben dit in onze analyse getoetst door enerzijds motivaties voor het raadplegen van nieuws via traditionele nieuwsmedia (krant en televisienieuws) en online nieuwssites na te gaan, alsook de tijdsbesteding aan nieuws via deze drie nieuwsplatformen. Voor een overzicht van uses & gratifications-studies m.b.t. nieuwsmediagebruik verwijzen we naar het artikel als bijlage 9.2; Emerging news consumption patterns among young people: uses and gratifications and the use of traditional and internet news platforms. Op basis van deze studies hebben we voor de drie nieuwsplatformen afzonderlijk vijf uses & gratifications-motivaties voor het raadplegen van nieuws via een factoranalyse onderscheiden in onze sample van jonge nieuwsgebruikers (zie tabel 11): information/surveillance, social utility, entertainment, pastime, escape. Voor een verdere operationalisering van deze uses & gratifications-motivaties verwijzen we eveneens naar het als bijlage 9.2 bijgevoegde artikel. 16

17 Tabel 11. Factorscores voor de uses & gratifications-motivaties voor de drie nieuwsplatformen Uses & gratifications motivaties Televisie nieuws Krant Online nieuwssite Entertainment Omdat het me vermaakt Omdat het me ontspant Omdat het spannend is Information/ surveillance Om op de hoogte te blijven van de belangrijkste dingen die in de wereld gebeuren Om over verschillende onderwerpen op de hoogte te blijven Om te weten te komen wat er in mijn omgeving (dorp/stad/land) gebeurt Social utility Om iets te hebben om over te praten met anderen Om argumenten te vinden die mijn ideeën ondersteunen in discussies die ik voer met anderen Omdat mijn omgeving (ouders, vrienden, collega s) dit verwacht van mij. Omdat dit mijn opleiding en/of carrière vooruit helpt. Omdat het me helpt om te beslissen hoe ik moet stemmen. Pastime Wanneer ik niets beters te doen heb Wanneer er niemand anders is om mee te praten of om bij te zijn Als tijdverdrijf. Escape Om te ontsnappen aan de beslommeringen van elke dag. Om het werk/de studie even te vergeten Noot. Voor televisienieuws n=1064; voor krant n=957; voor online nieuwssite n=

18 Op basis van een multivariate regressieanalyse, controlerend voor leeftijd, geslacht, en opleiding, zijn we vervolgens nagegaan of de tijdsbesteding aan krant, televisienieuws, en online nieuws verklaard kan worden vanuit de vijf platformspecifieke uses & gratifications-motivaties, alsook de onderlinge tijdsbesteding aan de drie nieuwsplatformen. De resultaten hiervan staan weergegeven in Tabel 12. Tabel 12. Gestandaardiseerde bèta-coëfficiënten van OLS regressie ter verklaring van tijd besteed aan televisienieuws, krant, en online nieuwssite Tijdsbesteding televisienieuws Tijdsbesteding krant Tijdsbesteding online nieuwssite Leeftijd * Geslacht (0 = vrouw) Opleiding (0 = lager geschoold) -.111*** * Entertainment.087*.078*.018 Information/surveillance.187***.188***.129** Utility * Pastime *** Escape.119*** * Tijdsbesteding televisienieuws -.143***.126*** Tijdsbesteding krant.126*** Tijdsbesteding online nieuwssite.095** Total R² F *** *** *** n *p <.05. **p <.01. ***p <.001. Controlerend voor socio-demografische kenmerken, was de belangrijkste bevinding dat traditionele en online nieuwsplatformen grotendeels geraadpleegd worden vanuit dezelfde motivaties: in de eerste plaats het krijgen van informatie over de wereld en de eigen omgeving. Redenerend vanuit de uses en gratifications-theorie zou dit kunnen betekenen dat nieuwsgebruikers vervolgens kiezen voor het nieuwsmedium dat het best tegemoet komt aan hun specifieke motivaties, ten koste van de andere nieuwsmedia. De resultaten bevestigden echter dat dit niet het geval was. Het gebruik van online nieuws zorgde niet voor een daling in het gebruik van traditionele nieuwsmedia zoals krant en televisienieuws. Integendeel: we vonden dat het gebruik van televisienieuws het gebruik van online nieuws deed toenemen en vice versa. Eenzelfde vaststelling deden we voor televisienieuws en krant. Deze resultaten bevestigen dat online en traditionele nieuwsmedia complementair gebruikt worden, zelfs elkaar versterkend: mensen die veel nieuws gebruiken via één nieuwsmedium doen dit ook via een ander medium. Opvallend is wel dat dit versterkend verband niet gevonden werd voor krant en online nieuwssite. Dit zou kunnen verklaard worden vanuit de bevinding dat individuen verschillende nieuwsplatformen aanwenden vanuit dezelfde behoeften en verwachtingen, en krant en online nieuwssites verschillende behoeften bedienen. Krant en televisienieuws worden bijvoorbeeld ook gebruikt vanuit de nood aan entertainment. Televisienieuws en online nieuwssites bevredigen dan weer de nood aan afleiding (escape). Toch blijken online nieuwssites, in tegenstelling tot de traditionele nieuwsmedia, ook specifiek aangewend te worden voor het krijgen van informatie die een persoonlijk nut dient; omdat je het nodig hebt voor een opleiding, of om te gebruiken als voer in een conversatie. 18

19 Socio-demografische kenmerken Het belang van de gevonden motivaties in het verklaren van nieuwsmediagebruik blijkt nog duidelijker wanneer we naar de significanties van de socio-demografische variabelen kijken. Hoewel lager opgeleiden significant meer nieuws via televisie raadplegen dan hoger opgeleiden, en het gebruik van online nieuwssites toeneemt met de opleiding en de leeftijd, blijken de uses & gratifications motivaties de belangrijkste voorspellers voor het raadplegen van nieuws via de drie nieuwsplatformen. Het zijn dus in de eerste plaats de motivaties voor het raadplegen van nieuws die het nieuwsmediagebruik van jonge mensen aansturen, in plaats van hun socio-demografische kenmerken Conclusie onderzoeksvraag 2 Op basis van de kwantitatieve resultaten kunnen we onderzoeksvraag 2, namelijk hoe kunnen de gevonden nieuwsconsumptiepatronen van jonge nieuwsgebruikers uit Nederland en Vlaanderen verklaard worden, reeds deels beantwoorden. Drie mogelijke verklaringen zijn onderzocht namelijk: (a) kan een toegenomen nieuwsconsumptie via online nieuwsmedia verklaard worden vanuit een daling in het gebruik van traditionele nieuwsmedia; (b) kunnen nieuwsconsumptiepatronen verklaard worden vanuit onderling verschillende mediumspecifieke motivaties voor het raadplegen van nieuws; en (c) spelen socio-demografische variabelen (leeftijd, geslacht, opleiding) een rol in het verklaren van de nieuwsconsumptiepatronen van de huidige generatie jonge nieuwsgebruikers. (a) Daling gebruik traditionele nieuwsmedia? Als antwoord op de eerste mogelijke verklaring kunnen we stellen dat een toename in het gebruik van online nieuws niet leidt tot een afname in het gebruik van traditionele nieuwsmedia. In tegendeel, een toename in de tijdsbesteding aan online nieuwssites leidt tot een toename in de tijdsbesteding aan televisienieuws, en omgekeerd. In plaats van een of/of verhaal is hier dus eerder sprake van een en/en verhaal: het consumeren van nieuws via het ene medium versterkt het consumeren van nieuws via een ander medium. Dit versterkend verband werd echter niet gevonden voor krant en online nieuwssites. (b) Verschillende mediumspecifieke motivaties? Motivaties bleken de belangrijkste onderzochte drijfveren voor het consumeren van nieuws via de drie nieuwsplatformen. Echter, de nieuwsplatformen, zowel offline als online, worden voornamelijk vanuit dezelfde motivaties geraadpleegd, met als belangrijkste motivatie: het krijgen van informatie over de eigen omgeving en de wereld. Nieuwsplatformen die bijkomend nog andere gelijkaardige motivaties bedienen, worden in samenhang gebruikt: televisienieuws en kranten ter ontspanning; televisienieuws en online nieuwssites om te ontsnappen aan de dagelijkse sleur. Hieruit blijkt, zoals reeds eerder aangetoond, dat het in de eerste plaats televisienieuws is dat gecombineerd wordt met een ander nieuwsmedium. Tot slot, werden online nieuwssites ook aangewend om informatie op te zoeken die een specifiek persoonlijk nut kan dienen, bijvoorbeeld voor een opleiding. Deze motivatie werd met noch met de krant, noch met het televisienieuws geassocieerd. (c) Socio-demografische kenmerken? Een analyse van leeftijd, geslacht en opleiding toonde aan dat jonge nieuwsgebruikers die lager opgeleid zijn meer televisienieuws raadplegen dan hoger opgeleiden jongeren en jongvolwassenen. Online nieuwssites worden dan weer vaker gebruikt door hoger opgeleiden. Het gebruik van online nieuws neemt ook toe met de leeftijd. Ondanks deze significante resultaten bleken socio-demografische kenmerken een ondergeschikte rol te spelen aan motivaties in het verklaren van nieuwsmediagebruik. Dit onderstreept het belang inzicht te verwerven in de noden, verwachtingen en daaruit vooruitvloeiende motivationele drijfveren van jonge nieuwsgebruikers voor het verklaren van hun nieuwsconsumptiepatronen. Echter de totale verklaarde variantie van de onafhankelijke variabelen in de multivariate regressieanalyses (zie Tabel 12 onderaan) is eerder beperkt te noemen. Dit betekent dat de in onze regressieanalyse opgenomen variabelen de tijdsbesteding aan de drie nieuwsplatformen slechts gedeeltelijk kan verklaren. Dit sterkt 19