LESONTWERP ALGEMENE VAKKEN / VOEDING-VERZORGING

Transcriptie

1 LESONTWERP ALGEMENE VAKKEN / VOEDING-VERZORGING UC Leuven-Limburg Lerarenopleiding Vestiging Heverlee Hertogstraat 178, 3001 Heverlee Tel Naam: Ingo Buskens, Toon steenssens, Bert Verheyden, Felipe Garcia Del Pino, Jonathan Heinrichs Vakkencombinatie: Aardrijkskunde - Geschiedenis Stagebegeleider DLO: Hannelore Verstappen Academiejaar: School: Heilig hart Heverlee Onderwijsvorm: ASO Richting: Moderne Klas: 113, 119, 105, 106, 121 Lokaal: G 2.09 Aantal leerlingen: / Les gegeven door: Ingo Buskens, Toon steenssens, Bert Verheyden, Felipe Garcia Del Pino, Jonathan Heinrichs Vak: Aardrijkskunde Onderwerp: factoren van weer en klimaat Vakmentor: Hannelore Verstappen Datum/Data: vrijdag 19 februari 2016 Lesuur/-uren: 3 de, 4 de, 5 de, 6 de, 7 de lesuur BEGINSITUATIE Situering in de lessenreeks Les 5: Factoren van weer en klimaat. In deze les bespreken we enkele factoren die het weer en klimaat beïnvloeden. De factoren zijn de stand van de zon, de hoogteligging en de overheersende windrichting. Dit is een losstaande les waar leerlingen weinig voorkennis voor nodig hebben. De les kan dus onafhankelijk van andere lessen gegeven worden. Relevante voorkennis (en/of kennis die nog niet aanwezig is) De leerlingen kunnen een gepaste kaart opzoeken, lezen en interpreteren. De leerling hebben weet van het draaien van de aarde en het draaien van de aarde rond de zon. De leerlingen kennen de betekenis van het woord condensatie in functie van de lessen biologie. De leerlingen kennen de verschillende windrichtingen en kunnen die plaatsen op een windroos. De leerlingen kunnen de verschillen tussen weer en klimaat geven. Belevings- en ervaringswereld & Actualiteit De leerlingen worden elke dag geconfronteerd met het weer en de het klimaat. Ze kijken vaak naar het weerbericht die hen verteld wat het weer gaat zijn voor de komende dagen. De leerlingen weten ook zo wat ze moeten aantrekken voor de komende dagen, zodat ze aangenaam kunnen rondlopen. Maar ook in extreme gevallen hebben de leerlingen al te maken gehad met het weer. Als de leerlingen gaan skiën, krijgen ze een heel ander weer voorgeschoteld, dat afhankelijke is van andere factoren dan het weer als ze naar school gaan. Maar als ze op vakantie zijn geweest naar warmere oorden. Het weer speelt elke dag, waar dan ook een rol en de leerlingen moeten elke dag hiermee rekening houden. Leerniveau van de klasgroep, klassfeer, / DIDACTISCHE VERANTWOORDING Welke (vak)didactische principes komen in je les aan bod? (= opsomming) EINDTERMEN & LEERPLANDOELEN Situering in de eindtermen: (Vakoverschrijdend en/of vakgebonden) ET 18: De leerlingen kunnen voor enkele factoren uitleggen hoe ze weer en klimaat beïnvloeden. Situering in het leerplan: VVKSO, Leerplan aardrijkskunde 1 e graad, Brussel, September 2008, D/2008/7841/038. Leerstofthema Klimaat en vegetatie Leerplandoelen Voor enkele factoren eenvoudig uitleggen hoe ze het weer en het klimaat beïnvloeden.

2 Didactische wenken Bij de beïnvloedende factoren kan bijvoorbeeld aandacht gaan naar de breedteligging, de afstand tot de zee, het voorkomen van gebergtes, overheersende windrichtingen... Het is niet de bedoeling om bij die beïnvloedende factoren diepgaande verklaringen zo- als relaties met de stand van de zon aan te brengen. ALGEMEEN LESDOEL Leerlingen kunnen voor enkele factoren zoals de stand van de zon, de hoogteligging, de nabijheid van de zee en de overheersende windrichting in eigen woorden uitleggen hoe ze het klimaat beïnvloeden. SCHOOLAGENDA (Van de leerlingen. Verwijs naar het werkblad en/of de pagina s in het werk- en/of handboek.) Les 5: Factoren van weer klimaat p BRONNEN (Noteer alle gebruikte bronnen, volgens APA.) - Neyt, R., Tibau, G., Coppenholle, J., Van Mol, R., Verstappen,H., Gaeremynck, V., Appelmans, G., Van Broeck, C. (2014). Geogenie 1, leerwerkboek. Berchem: De Boeck - Slegers, L., Vanderhallen, D., Van Hecke, E., (2009). Zenit 1, leerwerkboek. Kapellen: Pelckmans - Coolsaet, D. ea. (2015). Terranova 1 leerwerkboek. Berchem: De Boeck - Scheer, S. ea. (2014). Horizon 1. Mechelen: Plantyn - Van Hecke, E. ea. (2012). Algemene wereldatlas. Mechelen: Plantyn - (ed.). (24/01/2016).Ongestraft skiën in de straten van New York doe je zo. ( - Deboosere, F. (2010). Vragen?. Temperatuur, neerslag, onweer en wind. - NTR. (09/02/2006). Stijgingsregen, stuwingsregen en frontale regen. - ANONIEM. (15/04/2012). Stuwingsregens. - Thiel, H.P., Würmli, M.,(1996). Wind, Wolken und Wetter. Gütersloh: Bertelsmann Lexikon Verlag GmbH - Euronews. (2013). Walkin' in the Wind: People blown over in streets as Storm Ivar hits Norway. ( LEERMIDDELEN & MEDIA Bord, PowerPoint, werkblaadjes, krijt, wereldbol, zaklamp, enveloppen met opdracht neerslag, wandkaart.

3 Didactisch lesontwerp Leerdoelen Lesfasen & timing Instapfase Motivatiefase KRACHTIGE LEEROMGEVING Onderwijs- en leeractiviteiten Media Leerinhoud Wie is er deze vakantie op reis geweest? Naar waar zijn jullie op reis geweest? Waar is dat land gelegen ten opzichte van België? Wie is er al eens heel ver op reis geweest? Was het daar warmer of kouder? Zaten ze daar in het zelfde seizoen als hier? Was de tijd verschillend? -ppt -wandkaart Wie is er gaan skiën? Hoe komt dat daar zoveel sneeuw ligt? De leerlingen kunnen in eigen woorden navertellen hoe de stand van de aarde de seizoenen beïnvloedt. (C5) Lesfase 1: De stand van de zon Voor deze verschijnselen zijn altijd verklaringen. Er zijn een aantal factoren die weer en klimaat beïnvloeden. -Stand van de zon -Hoogteligging -Overheersende windrichting Je neemt je werkboek aardrijkskunde, je atlas en je schrijfgerief op de bank maar je houdt alles nog gesloten. OLG seizoenen: Jullie zien op de PowerPoint 4 verschillende afbeeldingen. - Wat zien jullie? Beschrijf deze foto s. - Wat zijn de namen van de vier seizoenen? - Welke seizoen vinden jullie het leukste en waarom? - Waarom is het zo koud in de winter of zo warm in de zomer? PowerPoint Bord Factoren die weer en klimaat beïnvloeden 1. Stand van de zon - Seizoenen: VASTSTELLING: De hoogste temperatuur hebben we tijdens de zomer. (noordelijk halfrond) De leerlingen kunnen een praktische proef over de seizoen die met da aardbol en Demonstreren seizoenen: - Hoe zijn de seizoenen tot stand gekomen? We gaan dit eens van dichter bij bekijken zodat jullie nadien dit perfect kunnen uitleggen aan je mama of papa. We gaan van start door eerst 1 leerlingen te kiezen die mij wilt helpen door de zon vast te houden - Wie is hier het zonnetje in huis en wilt nu ook heel even het zonnetje zijn van de klas? Stap 1: VERKLARING: De aarde draait rond de zon (tegenwijzersin.)

4 de zon wordt aangetoond begrijpen. (C3) o Stap 2: o Draait de aarde rond de zon of draait de zon rond de aarde? Draait de aarde recht rond zon of staat die eerder een beetje schuin? Dit zijn de twee belangrijke factoren die bepalen waarom we 4 seizoenen hebben op aarde. Aardbol Zon PowerPoint Leerling De leerlingen kunnen in de atlas een kaart opzoeken met de temperatuur over de volgende steden: Stockholm en Athene. (M2) We zomen in op 1 bepaalde stand wanneer de aarde rond de zon draait. - Wat is het verschil tussen eenzelfde bundel zonnestralen die invalt in de buurt van de evenaar en degene die invalt bij ons? We doen even het licht uit en we demonstreren hetzelfde effect met een zaklamp op bord. We plaatsen de momentopname in ons groot model, waarin de aarde ronde de zon draait. OLG: seizoenen <-> temperatuur: Kunnen jullie je atlas al bij de hand nemen, mocht deze nog niet op de bank liggen. Want we gaan de eerste oefening in je werkblaadje oplossen. Neem dus ook je werkblaadje en leg dit voor jou. - Wie kan de opdracht eens voorlezen? De eerste opdracht gaan we klassikaal maken. - Welke kaart hebt je gevonden? - Wat is de temperatuur van Stockholm in januari en in juli? De temperatuur van Athene mogen jullie zelf eens opzoeken. - Ter verbetering: Wie kan de temperatuur van Athene in januari en juli eens vertellen? - Wat omcirkelen we dan in het besluit? Zaklamp Bord Atlas Atlaskaart: 37 E + 37 F. WB: 130 Atlaskaart: 37 E + 37 F. WB: 130 Het is niet de afstand tot de zon maar de VERANDERENDE invalshoek van de straling die verklaart waarom we seizoenen hebben. situatie winter Moest de aardas geen hoek van 23,5 maken, zouden we geen seizoenen hebben. De leerlingen kunnen een kort besluit vormen over de stand van de zon naarmate de dag vordert. (C5) OLG tijdstip van de dag: Je ziet een foto van een dagboog die de zon maakt. - Waarop komt de zon op? - Waar staat hij het hoogste? - Waar gaat de zon onder? - Hoe laat is het momenteel? - Is het kouder of warmer dan tijdens de middag? - Weet iemand hoe dit komt?. Oefening: - Kan iemand de volgende oefening voorlezen? - De aangeduide leerling mag ook de vraag oplossen. PowerPoint WB: tijdstip van de dag: VASTSTELLING:

5 Nadien vormen we klassikaal een besluit. OLG afstand tot de evenaar: - Wie er ooit al eens naar een zuidelijk land op vakantie is geweest? - Wat deed je op vakantie? - Vond je het daar warm? Douwerk Zoek nu per 2 een kaart met de julitemperatuur van Europa en vergelijk enkele steden. Wat kunnen jullie vast stellen als je dichter naar de evenaar gaan? Atlaskaart: 37 F WB p. 130 VERKLARING: De aarde draait rond haar as. Doordat de aarde een draait rond de eigen as in tegenwijzerzin. Komt de zon elke dag opnieuw op in het oosten, staat hoog in het zuiden en gaat onder in het westen. Met als gevolg dat het in de middag het warmste is omdat de zonnestralen schijnen op een kleiner oppervlak. - Afstand tot de evenaar: Hoe dichter men bij de evenaar gaat, hoe warmer het wordt. Dit komt omdat de zonnestralen aan de evenaar op een kleiner oppervlak vallen. Met als gevolg de zonnestralen een kleiner oppervlak moeten opwarmen. Hoe meer men naar de polen gaat, hoe kouder het wordt omdat de zonnestralen een groter oppervlak moeten verwarmen. Dus het is kouder. Lesovergang We gaan over naar de warme, zuidelijke vakantie over naar de koude, sneeuwige skivakantie. De skivakantie brengt ons ook dichter bij de volgende factor die het weer beïnvloed, namelijk de hoogteligging. Lln. kunnen een conclusie formuleren waarom het op een berg kouder is dan aan de voet van een berg. (C5) Lln. kunnen gegevens uit een klimatogram analyseren. (C3) Lln. kunnen een berekening uitvoeren van de temperatuur op een berg (C5) Lesfase 2: Hoogteligging OLG - Wie is er tijdens de vakantie gaan skiën? - Was het daar kouder of warmer dan hier? - Hoe kan het dat het daar kouder is? want dat skigebied ligt zuidelijker dan ons. - Als je naar de foto kijkt (PowerPoint), wat zie je dan i.v.m. de vegetatie? En hoe komt dit? Oefening Jullie mogen nu allemaal de klimatogram bekijken die in jullie werkblaadjes staan en de tabel eronder proberen invullen. Doceren Wanneer je 1km stijgt dan gaat de temperatuur telkens dalen met 6 C. PowerPoint De hoogteligging van een bepaalde plaats speelt een grote rol voor de temperatuur op deze plaats. Zowel in de zomer als de winter. -->hoe hoger de plaats hoe kouder het is. De vegetatie veranderd ook naargelang de hoogte. De temperatuur daalt telkens 6 C per km dat je stijgt.

6 Klassikale oefening Ik heb hier op de powerpoint een tekening staan van de Mount Everest met al de camps op. Nu gaan we klassikaal berekenen hoe koud het is in elke camp. Lesovergang We hebben net gezien dat X gaan skiën is in Y. Het was daar niet alleen kouder maar er lag ook sneeuw. We gaan een keer kijken of er echt meer neerslag valt in hoger gelegen gebieden. PPT: beeld Lln. kunnen een legenda correct aflezen ( C3 lln. kunnen gegevens selecteren) Lesfase 3: Neerslag Duowerk: hoogteligging <-> neerslag Neem je werkbladen op p Zoek in je atlas een kaart met de jaarlijkse neerslag in Europa. Welke kaart heb je gevonden? (noteren!!!) Vul per twee de tabel i.v.m. de jaarneerslag in. (Daarna wordt de oplossing gezamenlijk gegeven.) WB p. 132 ATLAS p. 37 PPT: atlaskaart 2.2. Hoogteligging <-> neerslag NEERSLAG: Amsterdam = mm Rome = mm Bern = mm Duowerk: hoogteligging <-> neerslag Zoek in je atlas een kaart van het reliëf in Europa. Welke kaart heb je gevonden? (noteren!!!) In welke reliëfgebieden zijn Amsterdam, Rome en Bern gelegen? Wat stel je vast over het verband tussen neerslag en reliëf? ATLAS p PPT: atlaskaart HOOGTELIGGING Amsterdam = m Rome = 0 100m Bern = m Er is een duidelijk verband tussen neerslag en reliëf: hoe hoger gelegen, hoe meer neerslag er valt. (nieuwe probleemstelling)

7 Duo-opdracht: Het is de bedoeling dat jullie per twee, de strookjes in een juiste volgorde leggen. Wat betekent condensatie? strookjes Wolken bestaan grotendeels uit waterdamp, wanneer waterdamp een bepaalde koude temperatuur bereikt, gaat die damp condenseren. Dat wil zeggen dat een stof van gas naar vloeibaar gaat. We weten dat hoge plaatsen op aarde kouder zijn dan lage plaatsen op aarde. Daaruit volgt dat er meer neerslag valt op hogere plaatsen dan op lagere plaatsen. Door het reliëf in het landschap moeten wolken soms stijgen om over een berg heen te geraken. Wanneer wolken stijgen komen ze in een kouder milieu terecht waardoor ze gaan condenseren en neerslag vormen. Dit noemt men stijgingsregens. Lln. kunnen een juist besluit vormen ( C2 benoemen) OLG: Wie wil het besluit even correct voorlezen? Lesovergang - Wie is er tijdens de zomervakantie op reis geweest naar de zee? - Was het daar warm? Of eerder fris? De hoogteligging beïnvloedt de neerslag: hoe hoger de plaats ligt, hoe meer neerslag. Dit is te wijten aan het ontstaan van stijgingsregens, neerslag die veroorzaakt wordt door reliëfhindernis. Lln. kunnen gegevens uit een klimatogram analyseren. (C3) Lesfase 4: De nabijheid van de zee We gaan nu eens kijken hoe de nabijheid van de zee invloed heeft op de temperatuur. OLG: - Als jullie kijken naar de 2 klimatogrammen, wat valt jullie dan op als je kijkt naar de breedteligging? (waar heb je die breedteligging gevonden?) - Wat zou je dan verwachten i.v.m. de temperatuur? - Zou de temperatuur hetzelfde zijn of verschillen? (zonder te kijken naar de klimatogram) Oefening: Dan mogen jullie nu de tabel onder de klimatogrammen even invullen. Nu gaan we de vraagjes hieronder even klassikaal oplossen. PowerPoint Globe WB p.133 De nabijheid van de zee heeft een invloed op de temperatuur van het nabijgelegen land. - Water neemt warmte traag op en geeft deze warmte ook traag af. - Het land neemt warmte snel op en geeft deze warmte ook snel af. Besluit: de zee heeft invloed op de temperatuur van het nabije land: - Een verfrissende invloed in de zomer. - Een verzachtende invloed in de winter.

8 Vastzetting: Wie wilt het besluit even voorlezen en de juiste woordjes omcirkel? Lesovergang De laatste factor die een invloed heeft op het weer en het klimaat. De lln. kunnen de verschillende windrichtingen van elkaar onderscheiden en de dominerende windrichting in België benoemen. (C2) Lesfase 5: Overheersend e Windrichting Duowerk: (Eigenschapen windrichtingen) Op pagina 134 / 176 zien jullie bovenaan een kaartje staan met daarop de verschillende windrichtingen. Het is de bedoeling dat jullie per twee de juiste eigenschap aan de juiste windrichting koppelen. Een tip: begin eerst met de hoofdwindrichtingen! Als jullie het niet meteen weten, maak dan gebruik van jullie atlas! Nadien overlopen we het klassikaal. WB. P Atlas PowerPointpresent atie met begeleidende afbeeldingen Media: filmpje -Noorderwind = koud = polaire lucht (koude lucht die uit het noorden komt, voor het noordelijk halfrond) -Oostenwind = droog = continentale lucht (droge lucht die van over het land komt) -Zuiderwind = warm = tropische lucht (warme lucht die uit het zuiden komt, voor het noordelijk halfrond -Westenwind = vochtig = maritieme lucht (vochtige lucht die van over zee komt) Windroos: (Dominerende windrichting) Elke dag wordt de overheersende windrichting van die dag gemeten. Dat doen ze voor een lange periode. Daarna tellen ze alle dagen op van alle soorten winden die toen de dominante windrichtingen waren en tekenen ze een lijn die het aantal dagen vertegenwoordigt. Trek een pijltje bij de dominerende windrichting! (klassikaal). Vergeet dit niet te noteren! Windroos: Elke dag wordt de overheersende windrichting van die dag gemeten. Dat doen ze voor een lange periode. Daarna tellen ze alle dagen op dat een bepaalde wind die dag het felst gewaaid heeft en tekenen ze een lijn die de dagen vertegenwoordigt. Dominerende wind in België: zuidwestenwind OLG: (Windroos) Weten jullie wat die verschillende balken in het midden van de kaart moeten voorstellen? Wie kan mij zeggen wat de dominerende windrichting in België / Ukkel is? Naar welke kant wijst de pijl? Duowerk: (Benamingen windrichtingen) Jullie weten al welke eigenschap bij een bepaalde windrichting hoort, maar nog niet de correcte term voor die windrichting. Hieronder is een combinatieoefening waarbij jullie per twee de juiste term aan de juiste definitie moeten koppelen.

9 Als we de benamingen toepassen dan plaatsen we ze op deze manier op de kaart. De leerkracht toont de figuur van op de PowerPointpresentatie. OLG: Welke effect heeft de zuidwestenwind nu op ons klimaat? De zuidwestenwind zorgt voor matige zomers en winters. Opmerkingen i.v.m. bijlagen: Steeds kopie toevoegen van ingevuld werkblad of -boek. Indien gebruik gemaakt wordt van transparanten of digitale presentatie: handouts toevoegen (verkleind, zwart/wit). Indien de klasopstelling gewijzigd wordt: plan en/of omschrijving toevoegen.

10 BORDSCHEMA Lesfase1: Tekening van de invalshoek van het licht (zaklamp) Bordschema: Factoren die het weer en klimaat beïnvloeden: Stand van de zon Hoogteligging Nabijheid van de zee Overheersende windrichting