Jaarplan

Transcriptie

1 Jaarplan

2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Voorwoord 3 Inleiding: financiële veerkracht verder versterken 4 1. Strategisch programma Missie en uitgangspunten Uitvoering 6 2. Kernprojecten Werkgevers Onderwijs Pensioen ZZP-ers Website Mogelijke nieuwe thema s en doelgroepen Ondersteunende activiteiten Onderzoek Netwerk en kennisdeling Positionering en Communicatie Begroting 2017 en realisatie

3 Voorwoord Van burgers wordt steeds meer verwacht als het gaat om financiële keuzes. De hypotheek, verzekeringen, pensioenopbouw, sparen voor de studie van de kinderen: er moeten allemaal beslissingen over worden genomen die ingewikkeld zijn en veel impact hebben. Dat moet ook nog eens gebeuren in een omgeving die de hele tijd verandert. Gelukkig zijn burgers niet helemaal aan zichzelf overgeleverd. De aanbieders van financiële producten, adviseurs, de overheid spelen allemaal een rol om daarbij te helpen. Wijzer in geldzaken is het platform waar partijen elkaar vinden om verantwoord financieel gedrag te bevorderen. Hiervoor zijn geen wondermiddelen. Financiële educatie en opvoeding, voorlichting, advies, een optimale keuzeomgeving, regelgeving en toezicht. Geen van deze instrumenten of middelen is op zichzelf genoeg. In samenhang kunnen ze echter het verschil maken. Wijzer in geldzaken zet daarom al jaren in op een brede en structurele aanpak. In het onderwijs lopen verschillende projecten waarvan de Week van het geld de meest aansprekende is. Maar het platform gaat verder door samenwerking te zoeken met educatieve uitgevers en andere partijen die kunnen helpen om financiële vaardigheden op een kwalitatief goede manier op school te verankeren. Er is veel aandacht om burgers te helpen voorbereid te zijn op grote levensgebeurtenissen, zoals hun pensioen. In een digitaliserende wereld spelen online hulpmiddelen daarbij een steeds belangrijkere rol. Wijzer in geldzaken levert ook bij beleidstrajecten input vanuit het perspectief van de consument. Daarbij staat de vraag hoe dat kan bijdragen aan verantwoord financieel gedrag altijd centraal. In 2017 gaan de partners en het programmabureau door op de ingeslagen weg. De Week van het geld, de Pensioen3daagse, de online activiteiten, het gaat erom de progressie vast te houden en de impact verder te vergroten op basis van gedegen evaluaties en de nieuwste wetenschappelijke inzichten. Een partij waarvoor ook een belangrijke rol is weggelegd, zijn werkgevers. Zij kunnen een grote rol spelen bij het signaleren van financiële problemen bij hun werknemers. Dit staat centraal in het project Financieel Gezonde werknemers, waarbij we werkgevers dit jaar verder betrekken. Het netwerk van partijen dat samenwerkt om verantwoord financieel gedrag te bevorderen wordt daarmee steeds groter. Dat is goed nieuws. Voor de individuele burger, maar ook voor heel Nederland. Want een financieel stabiele samenleving leidt tot een veerkrachtige samenleving. De partners van Wijzer in geldzaken wil ik hartelijk danken voor de betrokkenheid die zij ook het afgelopen jaar hebben laten zien. Ik verheug me erop om in 2017 weer samen te werken aan het het bevorderen van verantwoord financieel gedrag. Een speciaal woord van dank richt ik tot Hare Majesteit Koningin Máxima, die zich al jaren als erevoorzitter van Wijzer in geldzaken met veel energie inzet voor onze missie. Drs. G. J. Salden Voorzitter Wijzer in geldzaken 3

4 Inleiding: financiële veerkracht verder versterken Financiële veerkracht is zowel voor het individu als voor de maatschappij belangrijk. Op individueel niveau draagt het eraan bij dat burgers beter om kunnen gaan met onverwachte gebeurtenissen. Zij staan hierdoor steviger in het leven. Voor de economie als geheel zorgt het voor grotere financiële stabiliteit en meer vertrouwen in instituties. Financiële veerkracht kan niet zonder verantwoord financieel gedrag. Dit is de reden dat de missie van Wijzer in geldzaken is om verantwoord financieel gedrag te bevorderen. In 2016 zijn weer belangrijke stappen gezet om invulling te geven aan deze missie. De Week van het geld beleefde de zesde editie. Door het hele land werden circa gastlessen gegeven. Ruim klassen bestelden het lesmateriaal dat mede door Wijzer in geldzaken is ontwikkeld. Ook de Pensioen3daagse vond voor de zesde keer plaats. In april werd in Amsterdam de OESO-conferentie georganiseerd. Hier werd nog eens duidelijk dat Nederland internationaal echt een voortrekkersrol speelt als het gaat om financiële educatie en het bevorderen van verantwoord financieel gedrag. Een overzicht van de belangrijkste resultaten en trends op het terrein van verantwoord financieel gedrag is te vinden in het document Kerncijfers financieel gedrag De stappen die zijn gezet in 2016 en de jaren daarvoor zijn echter zeker geen reden om achterover te leunen. Het blijft ook de komende jaren nodig te investeren in verantwoord financieel gedrag. Daarbij evalueren we kritisch en kijken scherp hoe we activiteiten verder kunnen verbeteren. De nieuwste wetenschappelijke inzichten nemen we daarbij mee. Dit jaarplan beschrijft de activiteiten die de partners van Wijzer in geldzaken het komend jaar gezamenlijk ondernemen om verantwoord financieel gedrag in Nederland verder te bevorderen. Omdat we halverwege het strategisch programma zijn, hebben we extra scherp gekeken naar de uitgangspunten die we daarin hebben geformuleerd. Daarbij is de centrale vraag: welke activiteiten dragen het meeste bij aan de missie van het platform? Het betekent dat we aan de ene kant doorgaan met het consolideren en verder uitbouwen van de succesvolle activiteiten. In het onderwijs consolideren we de activiteiten in het primair onderwijs, in het bijzonder de Week van het geld. Daarnaast bouwen we de activiteiten uit naar het voortgezet onderwijs met een focus op het vmbo. In 2017 komt er ook weer een Pensioen3daagse. Daarnaast komt er een andere aanpak die de nadruk legt op risicogroepen of gebeurtenissen die grote impact hebben op het pensioen. Voor dit jaar bestaat de risicogroep uit gescheiden mensen. Een project dat al langer loopt, maar in 2017 echt tot realisatie komt is het werkgeversproject. Afgelopen jaar is met werkgevers samen een website opgezet die ze helpt om aan de slag gaan met het bevorderen van financieel gedrag van werknemers. In 2017 ligt de focus op het uitrollen van deze website. Wat betreft ZZP ers is het afgelopen jaar veel onderzoek gedaan. Hieruit kwam ondermeer naar voren dat het omgaan met fluctuerend inkomen een belangrijk thema is voor deze doelgroep. Dit jaar gaan we dit vertalen naar concrete plannen. Voor de website en de andere online activiteiten is het doel consolideren en verbeteren. Het bereik van de website is in een paar jaar flink gegroeid. De focus ligt nu op het verbeteren van de kwaliteit van het bezoek. Bij deze kernactiviteiten hoort een aantal ondersteunende activiteiten. Dit zijn: Onderzoek en evaluatie. De nadruk verschuift van breed trendonderzoek naar onderzoek voor specifieke thema s en doelgroepen. Positionering en communicatie. Dit is een integraal onderdeel van alle activiteiten. Het versterken van de autoriteit van Wijzer in geldzaken is een belangrijke voorwaarde om de ambities van het platform te realiseren. Kennisdeling en netwerken. Krachtenbundeling staat centraal. Bij kennisdeling is de internationale voortrekkersrol van Wijzer in geldzaken ook van belang. 4

5 1. Strategisch programma In 2017 gaat Wijzer in geldzaken het derde jaar in van het strategisch programma, dat we in maart 2014 lanceerden. Een goed moment om kritisch te kijken naar de projecten en activiteiten van het platform aan de hand van de vraag: welke projecten en activiteiten leveren een wezenlijke bijdrage aan de missie? Als opmaat naar een beschrijving van de activiteiten in 2017 (hoofdstuk 3), bevat dit hoofdstuk een samenvatting van de belangrijkste punten uit het genoemde strategisch programma. 1.1 Missie en uitgangspunten In het strategisch programma van Wijzer in geldzaken is de volgende missie geformuleerd: Wijzer in geldzaken is hét platform waarin partners hun krachten bundelen om verantwoord financieel gedrag in Nederland te bevorderen. Bij de missie horen vijf strategische uitgangspunten: 1. Bevorderen van verantwoord financieel gedrag in Nederland staat centraal. De activiteiten van Wijzer in geldzaken richten zich op het bevorderen van de drie aspecten van verantwoord financieel gedrag, te weten: (1) management van geld, (2) financieel plannen en (3) financiële producten kiezen. 2. Focus op specifieke levensgebeurtenissen en bijbehorende doelgroepen. Wijzer in geldzaken focust op specifieke thema s en richt zich op het behalen van zoveel mogelijk impact op deze thema s. Het platform werkt daarbij zowel aan het maximaliseren van het bereik als aan het realiseren van een zo groot mogelijk effect in termen van verantwoord financieel gedrag. 3. Meer impact door krachtenbundeling. De activiteiten van Wijzer in geldzaken bieden partners de gelegenheid vanuit hun eigen expertise en kanalen bij te dragen aan de missie van het platform. Wijzer in geldzaken stimuleert ook kennisdeling met en tussen partijen (nationaal en internationaal), zodat het platform relevante inzichten kan gebruiken om de effectiviteit te vergroten. Het platform werkt samen met organisaties die in de positie zijn om het gedrag van Nederlanders te beïnvloeden voor de gekozen thema s en doelgroepen. 4. Meer impact door professionalisering. Wijzer in geldzaken ondersteunt beleidsmakers bij het ontwikkelen van effectieve interventies, die zich richten op het verbeteren van de keuzearchitectuur. Het platform stimuleert en initieert de ontwikkeling van instrumenten die verantwoord financieel gedrag van consumenten bevorderen. De distributiekanalen van partners worden ingezet om gezamenlijk een zo groot mogelijk bereik te genereren. De website is een strategisch kanaal om consumenten te bereiken. 5. Meer impact door innovatie. Wijzer in geldzaken gebruikt wetenschappelijke inzichten om innovatieve interventies te ontwikkelen en ondersteunt het gebruik van deze inzichten door partners. Wijzer in geldzaken draagt bij aan de vergroting van deze inzichten door de effectiviteit van interventies te toetsen. En Wijzer in geldzaken ondersteunt de innovaties op het terrein van pensioencommunicatie.. 5

6 1.2 Uitvoering Het strategisch programma bevat een aantal afspraken ten aanzien van de uitvoering van de activiteiten van het platform Wijzer in geldzaken. Deze afspraken hebben tot doel om met de beschikbare middelen zoveel mogelijk impact te realiseren. 1. Positionering. Het gezamenlijk label Wijzer in geldzaken vervult een belangrijke rol bij het realiseren van de ambities van het platform. Voor partners staat Wijzer in geldzaken voor het collectieve commitment om verantwoord financieel gedrag in Nederland te bevorderen. Voor stakeholders is Wijzer in geldzaken een autoriteit op dit terrein en voor consumenten is Wijzer in geldzaken een betrouwbare partij, waar zij terechtkunnen voor laagdrempelige hulpmiddelen en tools om hun huishoudfinanciën nu en later op orde te brengen. 2. Partners. De kracht van het platform valt of staat bij de samenwerking tussen partners. Krachtenbundeling zorgt ervoor dat de consument een geïntegreerde aanpak kan worden geboden en dat de expertise en kanalen van partners optimaal worden benut. En kennisdeling zorgt ervoor dat de effectiviteit van interventies steeds verder wordt vergroot. 3. Programmabureau. Het programmabureau vervult een voortrekkersrol bij het bevorderen van verantwoord financieel gedrag in Nederland en fungeert als aanjager van de activiteiten van het platform. Het programmabureau neemt initiatieven, verbindt partners aan elkaar, coördineert activiteiten, ontwikkelt tools die consumenten helpen bij het nemen van financiële beslissingen. 4. Internationale samenwerking. Wijzer in geldzaken wisselt vooral via het Internationaal Netwerk voor Financiele Educatie (INFE) van de OESO kennis en ervaringen op het terrein van verantwoord financieel gedrag uit. Dit biedt de kans om te leren van good practises in het buitenland en om Nederland op de kaart te zetten als gidsland op het terrein van het bevorderen van verantwoord financieel gedrag. 5. Governance. H.M. Koningin Máxima vraagt als erevoorzitter aandacht voor het belang van financiële vaardigheden en spreekt met belanghebbenden over de wijze waarop financiële zelfredzaamheid kan worden vergroot. De stuurgroep geeft richting aan de activiteiten van het platform door het strategisch programma, jaarplannen, begrotingen en prioriteiten vast te stellen. De programmaraad adviseert de stuurgroep op strategisch niveau. Leden van de stuurgroep en programmaraad vervullen daarnaast een belangrijke rol als ambassadeur van Wijzer in geldzaken naar hun eigen organisaties. Rondom specifieke thema s of kernprojecten kunnen expertgroepen worden ingesteld, die plannen voor deze thema s ontwikkelen en ze vertalen naar hun eigen organisaties. 6. Wetenschappelijke inzichten. Om de effectiviteit van interventies te verbeteren, zoekt Wijzer in geldzaken samenwerking met wetenschappers op terreinen als gedragseconomie, (social) marketing, ondernemerschap, management van geld, pensioenen en verzekeren. 7. Focus op resultaat en inzet van middelen. Elk jaar staat beperkt aantal thema s en kernprojecten centraal, waarop Wijzer in geldzaken in het betreffende jaar focust. De stuurgroep kiest elk jaar op welke thema s Wijzer in geldzaken zich gaat richten. Binnen het jaarplan en de begroting heeft het programmabureau het mandaat om geplande activiteiten ten uitvoer te brengen en de middelen zo efficiënt mogelijk in te zetten. Dit gebeurt uiteraard in overleg met partners, via expertgroepen, stuurgroep en programmaraad.

7 2. Kernprojecten 2017 Wijzer in geldzaken focust op activiteiten die een wezenlijke bijdrage leveren aan de missie en strategische doelstellingen. Daartoe kiest het platform een beperkt aantal thema s en doelgroepen. Op basis van evaluaties scherpt het platform de projecten en activiteiten steeds aan zodat ze meer bijdragen aan de missie. Dit gebeurt door het versterken van de krachtenbundeling door partijen aan te haken die kunnen helpen, het vergroten van het bereik en vergroten van de effectiviteit door gebruik te maken van de nieuwste inzichten uit onderzoek en evaluaties. 2.1 Werkgevers Werkgevers zijn een belangrijk kanaal om werknemers te bereiken; ze zijn relatief vroeg op de hoogte van eventuele geldproblemen en life events. Ook hebben werkgevers zelf een belang bij het bevorderen van de financiële gezondheid van hun werknemers. Tenslotte leveren werkgevers voor veel Nederlanders een belangrijk gedeelte van hun inkomen nu en later. Om deze redenen startte Wijzer in geldzaken samen met een aantal partners in 2014 een project om werkgevers te betrekken bij het bevorderen van verantwoord financieel gedrag van hun werknemers. Dit zit dan vooral in het aanbieden van de informatie en waar nodig doorverwijzing van de werknemer op het juiste moment. Omdat verschillende werkgevers hebben aangegeven hiertoe bereid of genoodzaakt te zijn (bijvoorbeeld bij loonbeslag) maar niet te weten op welke wijze zij de werknemer kunnen ondersteunen, is hier in 2016 prioriteit aan gegeven. Strategische doelstelling Werkgevers stimuleren om hun werknemers te ondersteunen bij verantwoord financieel gedrag en tijdig mogelijke financiële problemen te signaleren en adresseren. Stand van zaken Eind 2016 is de stand van zaken ten aanzien van het werkgeverstraject als volgt: Diverse onderzoeken zijn afgerond. Er zijn grote verschillen in de mate waarin werkgevers hun rol invullen. De werkgeverswebsite is vergaand ontwikkeld. Werkgevers(organisaties) worden benaderd om website te testen. Een eerste opzet voor communicatie is ontwikkeld. Er worden contacten gelegd met partijen die een rol bij verspreiding boodschap kunnen spelen. Activiteiten 2017 In 2017 focust Wijzer in geldzaken op de volgende activiteiten: Website verder testen en lanceringsproof maken. Aanjagen van de werkgeverswebsite: Presenteren tijdens platformbijeenkomst 2017, gekoppeld aan de resultaten van Nibud-onderzoek; Ontwikkelen van een toolkit communicatie voor projectgroepleden; Verder enthousiasmeren van werkgevers en relevante partijen eromheen (bijvoorbeeld deurwaarders en bedrijfsartsen). Vervolgstappen identificeren met projectgroep en/of andere partijen. Starten om gezond financieel gedrag onderdeel te maken van goed HR-beleid, de relatie bestendigen met thema s als ouder wordende werknemers, duurzaamheid, ziekte, pensioen etc. Starten om periodiek een speerpunt of doelgroep centraal te zetten. Onderzoek: Gebruik en tevredenheid website; Bekendheid van de website Wat doen we (nog) niet Werkgevers proberen te overtuigen van belang van een financieel gezonde werknemer. In plaats daarvan focus op werkgevers die een rol willen nemen.. De initiatiefnemers waren het ministerie van SZW, de NVVK, Divosa, Nibud en Wijzer in geldzaken.. Zie Projectplan Rol werkgevers in verantwoord financieel gedrag werknemers (23 oktober 2014)

8 2.2 Onderwijs Financiële vaardigheden zijn essentieel om mee te doen in de samenleving van de 21e eeuw. De samenleving stelt hogere eisen aan de financiële vaardigheden van burgers. Zij hebben steeds meer verantwoordelijkheid gekregen op allerlei terreinen en moeten hierdoor steeds vaker beslissingen nemen die een belangrijke financiële component hebben. Digitalisering zorgt er bovendien voor dat de manier waarop we met geldzaken omgaan ingrijpend verandert. En veel ouders vinden het lastig om kinderen het goede voorbeeld te geven en financieel op te voeden, met als gevolg dat veel kinderen financiële vaardigheden onvoldoende van huis uit meekrijgen. De schuldenproblematiek onder jongeren blijft een actueel thema. In veel gemeentes is er inmiddels een geïntegreerde aanpak in het kader van schuldpreventie (onderwijs, sociaal-maatschappelijke en financiële organisaties werken samen) Een deel van deze vaardigheden moet op school worden aangeleerd. Niet als apart vak, maar als thema dat verschillende vakken met elkaar verbindt. De docent speelt daarin een centrale rol. Wijzer in geldzaken zet zich sinds haar oprichting in voor het bevorderen van financiële vaardigheden van kinderen en jongeren. Strategische doelstelling Structurele verankering van financiële vaardigheden in het schoolcurriculum. Stand van zaken De helft van de scholen in het primair onderwijs doet mee aan de Week van het geld. Het lesmateriaal dat Wijzer in geldzaken samen met Zwijsen heeft ontwikkeld voor het primair onderwijs bereikt kinderen per jaar. Daarnaast is veel lesmateriaal van partners beschikbaar (verzameld op wijzeringeldzaken.nl). Leren omgaan met geld is opgenomen in het advies van de commissie Onderwijs Er lopen diverse projecten met grote educatieve uitgevers om financiële vaardigheden op te nemen in de lesmethoden (Zwijsen, Malmberg, Noordhoff en EduActief). Er zijn diverse activiteiten van partners voor het voortgezet onderwijs en het mbo. Activiteiten 2017 In 2017 concentreert Wijzer in geldzaken zich op de volgende activiteiten om financiële vaardigheden te verankeren in het onderwijs: 1. Primair onderwijs (kinderen 4-12 jaar) Consolideren activiteiten voor primair onderwijs (Week van het geld, lespakketten Zwijsen, Nationale Onderwijs Tentoonstelling). Doel: handhaven gebruik en vergroten impact. 2. Voortgezet onderwijs (jongeren jaar) en middelbaar beroeps onderwijs Centrale focus op voortgezet onderwijs. Daarbinnen focus op het gehele vmbo. Dit is relatief de grootste en kwetsbaarste groep. Krachtenbundeling: ontwikkeling aanpak en eventueel materiaal in samenwerking met scholen, docenten, leerlingen/jongeren en uiteraard partners. Voorwaarden scheppen voor partners om bij te dragen. Docenten ondersteunen bij het integreren van financiële vaardigheden in hun onderwijs. Passend onderwijs 12-18: geen speerpunt, wel tegemoetkomen aan de behoefte. De relatie met educatieve uitgevers warm houden, niet intensiveren. Mbo-activiteiten gedreven door partners. Onderling afstemmen van deze activiteiten en kennis met elkaar delen.. Zie position paper Financiele vaardigheden in het curriculum (Nibud, Wijzer in geldzaken, 2015) Zie definitief advies Ons Onderwijs 2032 (2016).

9 3. Curriculum Onderwijs 2032 Vinger aan de pols houden bij het verdere traject ten aanzien van Curriculum Onderwijs Beleidsbeïnvloeding waar mogelijk. Voor partners de regie voeren t.a.v. informatievergaring en externe communicatie 4. Onderzoek In samenwerking met de Universiteit van Leiden onderzoekt Wijzer in geldzaken de effectiviteit van het lesmateriaal dat is ontwikkeld door Zwijsen. De eerste resultaten (voor groep 7) worden halverwege 2017 verwacht. Wijzer in geldzaken steunt het promotieonderzoek van Aisa Amagir naar de effectiviteit van financiële-educatieprogramma s voor 15-jarigen. Nederland heeft in 2015 deelgenomen aan het PISA-onderzoek naar financiële geletterdheid van 15-jarigen. De resultaten komen in 2017 beschikbaar. Wat doen we niet Centrale productontwikkeling voor het mbo. 2.3 Pensioen Wijzer in geldzaken wil de financiële veerkracht van mensen op hun oude dag bevorderen. Mensen krijgen in toenemende mate te maken met risico s ten aanzien van hun pensioen. Sommige groepen bijvoorbeeld mensen die gescheiden zijn, vrouwen, ZZP ers en mensen met een tijdelijk dienstverband lopen extra risico om uit te komen op een pensioen dat lager is dan zij nodig hebben. Eén op de drie mensen heeft naar verwachting een pensioeninkomen dat lager is dan wat ze verwachten nodig te hebben (zie ook de tekstbox). Uit onderzoek en uit de praktijk blijkt dat mensen moeilijk te activeren zijn om zich te verdiepen in hun pensioen. Het onderwerp pensioen schrikt vooral de jongere doelgroep af en traditionele manieren van pensioencommunicatie en educatie, gericht op het vergroten van bewustzijn en kennis, sorteren weinig effect. Dit betekent dat we breder moeten kijken dan voorlichting en informatieverstrekking, waarbij we de gedragswetenschappelijke inzichten meenemen. Dit vraagt om een vernieuwde aanpak, waarin de levensloop centraal staat en waarbij we gebruik maken van de kracht van het netwerk van Wijzer in geldzaken. Ook blijft het van belang pensioen integraal te benaderen, bijvoorbeeld via de pensioen-schijf-van-vijf. Voor sommige groepen is het geven van een realistisch beeld van het pensioeninkomen voldoende / maximaal haalbaar. Strategische doelstelling Het bevorderen van financiële veerkracht op de oude dag voor groepen die risico lopen op een tegenvallend of te laag inkomen bij pensionering, arbeidsongeschiktheid of overlijden van de partner. Stand van zaken Kort samengevat is de stand van zaken ten aanzien van de activiteiten van Wijzer in geldzaken op pensioengebied als volgt: Met behulp van de Pensioen3daagse 2016 slagen we erin de doelgroep 55+-ers te bereiken, hun vragen te beantwoorden en ze aan te zetten tot actie. In het najaar van 2016 vond een eerste bijeenkomst met partners plaats over de vraag: hoe zetten we de doelgroep 55- aan tot verantwoord pensioengedrag? 9

10 Activiteiten 2017 In 2017 staan de volgende activiteiten centraal: Pensioen3daagse consolideren. Verder ontwikkelen online tools (pensioenschijf-van-vijf, pensioentool) Inzet op de financiële levensloop (waarvan pensioen een onderdeel is). Het is effectiever om de doelgroep 55- langs deze lijn te benaderen, in plaats via het thema pensioen. Voor de groep 55+ is het thema pensioen wel actueel en urgent. Per jaar één thema selecteren en hiervoor: nader onderzoek doen om het probleem scherper te bepalen en risicogroepen in subgroepen onder te verdelen. in kaart brengen wat er wat er al gebeurt voor deze groep(en) in de sector en kennisdeling bevorderen. aanhaken partijen met een logisch kanaal naar de betreffende doelgroep. een plan van aanpak maken en starten met uitvoering. Onderzoek van Knoef e.a. wijst uit dat de volgende groepen risico lopen op een tegenvallend pensioen (AFM, 2015) (zie ook de figuur): Mensen jonger dan 50 jaar; Zelfstandigen; Mensen die arbeidsongeschikt zijn (geweest); Mensen met tijdelijke contracten; Gescheiden mensen; Mensen met lagere inkomens; Huishoudens met een huis dat onder water staat (aflossingsvrije hypotheek); Alleenstaanden tot 2000 zelfstandig 35-40jr 45-50jr tijdelijk contract Grootte tekort (% tov inkomen) jr 55-60jr 50-55jr gescheiden man 2000 tot alleenstaand jr gescheiden vrouw arbeidsongeschikt huis onder water Per leeftijdcategorie Per inkomsgroep Overige mogelijke probleemgroepen % met tekort (pensioen + financieel vermogen + woning < beoogd)

11 In 2017 focust Wijzer in geldzaken op het thema echtscheiding. Redenen hiervoor zijn: Uit onderzoek blijkt dat bij veel echtscheidingen de verevening van het pensioen niet ter sprake komt. Het vereveningsformulier wordt lang niet altijd opgestuurd naar de pensioenuitvoerder(s) terwijl expartners wel willen verevenen. Dit leidt in de toekomst tot onnodige kosten en inspanningen: immers, de ex-partners behouden wel hun recht maar dit moet nu rechtstreeks door de ex-partner uitgekeerd worden met alle problemen van dien. Mogelijk is rechterlijke interventie hierbij nodig; Gescheiden mensen en vooral gescheiden vrouwen - hebben risico op een laag pensioen en lopen ook risico s ten aanzien van nabestaandenpensioen; Er zijn al diverse partijen bezig om voor deze doelgroep interventies te ontwikkelen; De Wet verevening pensioenrechten bij scheiding (Wpv) wordt geëvalueerd, dus dit biedt een kans. De huidige wet werpt mogelijk een aantal belemmeringen op die ervoor zorgen dat pensioenverevening niet ter sprake komt bij echtscheiding. Dit is het moment om invloed uit te oefenen en mee te denken over de juiste nudges. Verkenning naar mogelijke interventies voor ZZP-ers. Met beleidsmakers meedenken over de inrichting van de keuzearchitectuur. Samenwerken met Universiteit Maastricht en Netspar om onderzoek op het terrein van het bevorderen van verantwoord financieel gedrag te verzamelen en te delen. Wat doen we niet Pensioenmonitor. Dit onderzoek levert weinig nieuwe inzichten op. In plaats daarvan doelgroep- of themaspecifiek onderzoek waar nodig. 2.4 ZZP-ers Een groeiende groep werkenden kiest voor het zelfstandig ondernemerschap zonder personeel, of wordt door omstandigheden hiertoe gedwongen. Deze stap brengt nieuwe financiële beslissingen met zich mee, waar werknemers niet mee te maken krijgen (andere sociale voorzieningen en regels). ZZP-ers hebben mede hierdoor te maken met specifieke problemen als het gaat om verantwoord financieel gedrag. Daarom startte Wijzer in geldzaken samen met een aantal partners in 2016 een initiatief om te komen tot effectieve ondersteuning van ZZP-ers bij verantwoord financieel gedrag. Strategische doelstelling ZZP-ers ondersteunen bij het managen van hun korte- en langetermijnfinanciën. Stand van zaken In 2016 hebben de volgende voorbereidende activiteiten plaatsgevonden: Onderzoek onder ZZP-ers (Monitor financieel gedrag) voor eerste probleemanalyse afgerond. Onderzoek onder stakeholders en ZZP-ers naar belangrijkste thema s afgerond. Uitkomst: verminderen onzekerheid als gevolg van fluctuerend inkomen. Werkgroep opgericht met Belastingdienst, Ministerie van EZ, Ministerie SZW, Nibud, FNV Zelfstandigen, PZO, IMK, Freelancers Associatie (FLA), Universiteit Leiden. Eerste content ontwikkeld (ZZP-tool, websitecontent, omzetberekenaar ). Additioneel onderzoek om inzicht te krijgen in subdoelgroepen en hun gedrag (loopt). Activiteiten 2017 In 2017 onderneemt Wijzer in geldzaken de volgende activiteiten: Rapportage en kennisdeling van onderzoeksresultaten. Uitkomsten onderzoek omzetten in implementatieplan.

12 2.5 Website De afgelopen jaren heeft Wijzer in geldzaken de nadruk steeds meer verlegd naar online kanalen om mensen te helpen met hun geldzaken. De website speelt hierin een centrale rol. Sinds 2015 is de site goed bereikbaar via alle apparaten (zowel desktop als mobiel en tablet). Het aantal bezoekers is na een enorme stijging in 2016 stabiel gebleven met ruim 3,5 miljoen bezoeken. De stijging van de laatste jaren is te danken aan het succesvol toepassen van specifieke en generieke online tools. De website wordt ook binnen de kernprojecten ingezet om zoveel mogelijk mensen in de doelgroep te bereiken. Strategische doelstelling De website ondersteunt verantwoord financieel gedrag van Nederlanders door laagdrempelige en betrouwbare informatie, tools, tips en checklists. Stand van zaken De stand van zaken ten aanzien van de website laat zich als volgt samenvatten: Aantal bezoekers is stabiel en ligt tussen de 3,5 en 4 miljoen. Kwaliteit van het bezoek is gegroeid (mensen blijven langer op de site en klikken vaker door). Groei in kwantiteit en kwaliteit de afgelopen jaren vooral door inzet van tools die mensen persoonlijk inzicht geven. Eerste gedragsinzichten zijn verwerkt in de site. In de afgelopen jaren hebben diverse gebruikersonderzoeken plaatsgevonden en we maken gebruik van een feedbacktool op de website. De concentratie op life events werkt goed. Gebruikers ervaren de site als laagdrempelig, betrouwbaar en volledig, zo blijkt uit onderzoek. De site draagt bij aan autoriteit van het platform. Activiteiten 2017 In 2017 onderneemt Wijzer in geldzaken te volgende activiteiten ten aanzien van de website Bestendigen content en aantal bezoekers. Focus op kwaliteit van het bezoek (meer impact), niet op vergroten aantal bezoekers. Life-eventsbenadering behouden. Extra focus op een paar thema s, in aansluiting bij de thema s uit de rest van het jaarplan. Uitbouwen van tools die individuele gevolgen zichtbaar maken en koppelen aan handelingsperspectief. Samenwerking met partners intensiveren op het gebied van online tools. Feedbacktool structureel inzetten. Meting van impact op gedrag en naar aanleiding daarvan verbeteringen doorvoeren. Inzet sociale media /versterken. Gedragswetenschappelijke kennis gebruiken in site. 2.6 Overige thema s Deze paragraaf somt een aantal thema s en doelgroepen op die relevant zijn in het kader van verantwoord financieel gedrag. In veel gevallen moet de problematiek rondom deze thema s en doelgroepen eerst verder in kaart worden gebracht. Op basis daarvan kunnen we gezamenlijk vervolgstappen bepalen en activiteiten op elkaar afstemmen. Samenwonen Veel wetgeving is gericht op gehuwden en geregistreerd partnerschap, maar niet op samenwonenden. Denk aan regels inzake erfrecht, onderhoudsplicht, huwelijksvermogensrecht en pensioenverevening. Het is interessant om deze verschillen eens in kaart te brengen en te identificeren waar mogelijke risico s liggen vanuit het oogpunt van verantwoord financieel gedrag. Is deze ongelijke behandeling wel altijd wenselijk? Zijn samenwonenden zich bewust van deze positie? Zeker als ex-partners lang hebben samengewoond en ook kinderen samen hebben, dan kan uit elkaar gaan of overlijden zeer onwenselijke gevolgen hebben: geen verevening (en als je het samen wel afspreekt, hoe is dit dan fiscaal geregeld?), geen partneralimentatie (en als je dit wel afspreekt, hoe wordt dit fiscaal behandeld?) etc. Ook neemt de groep samenwoners met kinderen toe. De problemen worden daardoor urgenter. 2

13 De overgang van 18- naar 18+ Er komen meer verplichtingen op deze groep af: ze zijn immers meerderjarig. Krijgen beschikking over rekeningen, moeten een zorgverzekering afsluiten, etc. De doelgroep geeft zelf keer op keer aan behoefte te hebben aan hulp (info en handelingsperspectief. Schuldproblemen op het MBO hebben vaak te maken met verantwoordelijkheden die je krijgt als je 18 wordt (Zorgverzekering en -toeslag en Belastingen). Diverse partners, en vooral het Nibud, heeft een aantal activiteiten voor deze doelgroep op het programma staan. Wijzer in geldzaken kijkt welke aanvullende activiteiten eventueel nodig zijn en op welke manier de krachten het beste kunnen worden gebundeld. Een huis kopen Het kopen van een huis is één van de meest ingewikkelde financiële beslissingen. Niet alleen omdat hypotheken ingewikkeld zijn, maar ook omdat mensen keuzes moeten maken waarvan zij de consequenties niet altijd kunnen overzien. Risico en onzekerheid over iemands toekomstige levensloop spelen een belangrijke rol. Verkeerde beslissingen kunnen veel impact hebben op de toekomstige financiële situatie van een huishouden. Tegelijkertijd zien we zien we dat een groot aantal huizen onder water staat en dat veel mensen vanuit het verleden een aflossingsvrije hypotheek hebben. Deze groep is ook in het kader van pensioen een risicogroep (zie paragraaf 3.3). In 2017 focust Wijzer in geldzaken vooral op de groep mensen die al een huis heeft gekocht en kijkt welke risico s het meest belangrijk zijn en hoe die kunnen worden geadresseerd. 3

14 3. Ondersteunende activiteiten Het programmabureau voert een aantal activiteiten uit ter ondersteuning van de kernprojecten. 3.1 Onderzoek Onderzoek speelt een belangrijke rol bij het ontwikkelen, uitrollen en verbeteren van interventies, en bij het bevorderen van kennisdeling. De onderzoeken die Wijzer in geldzaken uitvoert zijn onder te verdelen in de volgende categorieën: Themagericht onderzoek. Onderzoek voorafgaand aan de ontwikkeling van interventies, gericht op specifieke thema s / life events. Bijvoorbeeld om problematiek, houding, gedragspatronen en doelgroepen in kaart te brengen. Evaluatieonderzoek en effectmeting. Er komt steeds meer nadruk op impact en (wetenschappelijk) onderzoek om het effect van interventies vast te stellen en de interventies op basis van de uitkomsten verder te ontwikkelen. Trendmetingen. Hier komt wat minder nadruk op. De Pensioenmonitor levert weinig nieuwe inzichten op. Er zal wel een Monitor Financieel Gedrag worden gedaan, ondermeer omdat hiermee kerncijfers (KPIs) worden gemeten. Onderzoek gericht op het onder de aandacht brengen van onderwerpen in de media. 3.2 Netwerk en kennisdeling Kennisdeling is een belangrijke functie van het platform. Stimuleren dat partners kennis delen gebeurt op verschillende manieren: Nationaal: Eens per jaar organiseert Wijzer in geldzaken een platformbijeenkomst; Rondom specifieke thema s worden netwerkbijeenkomsten georganiseerd; Over geselecteerde onderwerpen publiceert Wijzer in geldzaken papers en andere artikelen; Verzamelen van wetenschappelijke kennis en deze delen met partners: Samenwerking met de UvA (Promotieonderzoek Aïsa Amagir); Samenwerking met Leiden Universiteit (Nibud-leerstoel) verder uitbouwen; Samenwerking met de Universiteit van Maastricht (Lisa Brüggen) over pensioencommunicatie. Volgen van ontwikkelingen op terreinen die relevant zijn voor het bevorderen van verantwoord financieel gedrag, waaronder online overzicht van financiële gegevens. En kijken welke impact de ontwikkelingen hebben voor verantwoord financieel gedrag (bijvoorbeeld: hoe kunnen consumenten de mogelijkheden benutten en welke risico s zijn er ten aanzien van het gebruik van gegevens door derden?). Tenslotte initiatieven op dit terrein steunen (niet middels een financiële bijdrage, wel door endorsement, partijen aan elkaar te verbinden etcetera). Internationaal: Wijzer in geldzaken neemt actief deel aan het International Network for Financial Education (INFE) van de OESO; Wijzer in geldzaken kijkt of er inspirerende voorbeelden in het buitenland zijn waar we van kunnen leren; Nederland neemt deel aan internationale onderzoeken (ondermeer de Financial Literacy Survey van de OESO, en PISA); Op eigen initiatief of op verzoek deelt Wijzer in geldzaken kennis en ervaringen met individuele landen (of groepen van landen). Bijvoorbeeld in het kader van het Nederlandse Kiesgroepprogramma 6 ; Mogelijk komt er een verzoek vanuit de BES-eilanden en vanuit het Nederlandse Kiesgroepprogramma. 6. Zie 4

15 3.3 Positionering en Communicatie De activiteiten van het platform zijn gericht op verschillende doelgroepen. Er is een onderscheid te maken tussen communicatie richting professionals (financiële sector, werkgevers, onderwijs, gemeenten) en consumenten. Om de gezamenlijke ambities van het platform te realiseren is de waarde van het label Wijzer in geldzaken essentieel. Wijzer in geldzaken is een label dat staat voor: Een betrouwbare organisatie die consumenten helpt om inzicht te krijgen in hun geldzaken op korte en lange termijn. Een wegwijzer naar betrouwbare informatie van derden. Het collectieve belang en het collectieve commitment van partners om verantwoord financieel gedrag te bevorderen. Autoriteit uitstraalt richting stakeholders, zodat zij er onderdeel van willen zijn en zodat zij initiatieven en adviezen van het platform (op)volgen. Daarvoor is het nodig dat: Wijzer in geldzaken door consumenten herkend wordt als een betrouwbare partij, waar zij terechtkunnen en die hun belang centraal stelt. Wijzer in geldzaken een eigen gezicht heeft richting stakeholders en consumenten. Communicatie en PR een integraal verbindend onderdeel uitmaken van de activiteiten van het platform. De impact van de activiteiten wordt bepaald door de kwaliteit en bereik. Hiermee wordt bedoeld dat alleen bereik onvoldoende is, de doelgroep moet ook daadwerkelijk een stap maken in de richting van verantwoord financieel gedrag. Dit vraagt erom dat we het gewenste gedrag van consumenten centraal stellen bij de ontwikkeling van interventies en dat we ons telkens de vraag stellen op welke manier dit gedrag het beste kan worden bevorderd. De afgelopen jaren is gebleken dat de inzet van online kanalen de meest kosteneffectieve manier is om een breed publiek te bereiken over het gehele spectrum aan geldzaken. Deze koers zal komend jaar worden voortgezet. 5

16 4. Begroting 2017 en realisatie 2016 Dit hoofdstuk bevat de begroting voor platform Wijzer in geldzaken over 2017 (Paragraaf 4.1), een toelichting op deze begroting (Paragraaf 4.2) en de realisatie over 2016 (Paragraaf 4.3). 4.1 Begroting 2017 Hoofdpost Subpost Bedrag (x 1.000) Inkomsten Bijdrage NVB 475 Bijdrage Verbond* 300 Bijdrage Pensioenfederatie 350 Bijdrage DNB 100 Bijdrage SZW 230 Bijdrage Financiën Verplichtingen Subtotaal Week van het geld & NOT Lesmiddelen + krant -50 Ontwikkeling middelen -20 NOT Audiovisuele middelen -15 Evaluatie Gastlessensysteem -5 Evenementen -25 Gadget -60 Aanjagen Week van het geld -110 Vernieuwing tv-commercial -39 Voorbereiding Subtotaal -459 Verankering Onderwijs Lesmateriaal PO -120 Lesmateriaal VO -50 Promotie-onderzoek -20 Evaluatie lesmateriaal PO -20 Onderzoek passend onderwijs -10 Subtotaal -220 Thema Pensioen Ontwikkeling content website -30 Redactionele samenwerking mediapartner(s) -30 Evaluatie Pensioen3daagse -10 Aanjagen Pensioen3daagse -125 Ontwikkelen inhoudelijke toolkit -40 Google adwords -10 Bijeenkomsten en evenementen tijdens P3D -30 Vormgeving -15 Drukwerk promotiematerialen -30 Foto en film voor verslaglegging en ter promo -15 Subthema Pensioen en scheiding -15 Subtotaal -350 * Het Verbond draagt structureel bij aan Wijzer in geldzaken. zie volgende pagina

17 Hoofdpost Subpost Bedrag (x 1.000) Werkgevers Website -49 Onderzoek -25 Communicatie -54 Subtotaal -128 Overige thema s Wat betekent dit voor mij -50 Onderzoek thema samenwonen -10 ZZP-ers -25 Subtotaal -85 Online Feedbacktool -10 Sociale media - LinkedIn -20 Search & display always on -110 Search & display actueel -30 Online Wvhg -25 Online P3d -25 Online strategie en analyse -10 Online tools -10 Technische helpdesk -20 Beheer en hosting -15 Sociale media - Facebook -45 Subtotaal -320 Platform Monitor financieel gedrag -25 Nieuwsbrieven en publicaties -30 Onderzoek huishoudboekjes -10 Overige onderzoeken -10 Platformbijeenkomst -25 Subtotaal -100 Programmabureau Externe inhuur -873 Personeelskosten intern -325 Subtotaal Totaal inkomsten Totaal uitgaven Saldo Toelichting begroting Algemeen De activiteiten en projecten die onder de diverse hoofdposten vallen zijn beschreven in het jaarplan. De stuurgroep stelt jaarplan en begroting vast. Partners dragen naar rato bij aan de activiteiten van het platform; de bijdragen van partners worden niet gekoppeld aan losse projecten en activiteiten ( projectfinanciering ). Op verzoek van de stuurgroep wordt in 2017 gebudgetteerd op subposten, in aanvulling op de begroting op hoofdposten. 2. Inkomsten De structurele bijdragen van DNB, Ministerie van Financiën, NVB, Pensioenfederatie en Verbond lopen tot en met SZW heeft een eenmalige bijdrage van 230k toegezegd.

18 Ten opzichte van de jaren is de bijdrage 75k lager door het wegvallen van de bijdrage van VNAB. De bijdrage van Financiën is door indexatie 15k hoger. Het verschil wordt opgevangen door de uitgaven met 60k terug te brengen, verdeeld over de verschillende projecten. Het ministerie van Financiën heeft voorgesteld om de openstaande verplichtingen uit 2016 mee te nemen naar 2017 als onderdeel van de eindejaarsmarge ( 121). Hierover wordt in het voorjaar van 2017 besloten. Het betreft voornamelijk aangegane verplichtingen in het kader van de Week van het geld (Donald Duck), de NOT en externe inhuur. Zie de toelichting hieronder. 3. Uitgaven Week van het geld & NOT De activiteiten in de Week van het geld zijn conform het projectplan, zoals de stuurgroep dat in september 2016 heeft vastgesteld, met één wijziging (zie hieronder). De bedragen van de subposten zijn vergelijkbaar met de begroting van de afgelopen jaren. Voor een aantal subposten volgt hier een toelichting: Gadget. Zoals elk jaar wordt ook dit jaar een gadget uitgereikt aan klassen in het kader van de Week van het geld. Er is een overeenkomst gesloten met uitgeverij Sanoma voor een speciale uitgave van Donald Duck. De kosten hiervan bedragen in totaal Een deel van de kosten is al in 2016 betaald. Vernieuwing tv-commercial. In het projectplan was nog niet voorzien dat er een nieuwe versie van de tv-commercial zou worden gemaakt. Echter, de bestaande commercial is zes jaar oud en niet meer bruikbaar. Pensioen Voor de activiteiten rondom pensioen, inclusief de Pensioen3daagse, is 350k begroot. De bedragen voor de Pensioen3daagse is gebaseerd op de bedragen van afgelopen jaren. Op basis van het projectplan voor de Pensioen3daagse wordt de begroting mogelijk aangepast. Een aantal uitgaven voor het thema pensioen is begroot bij andere hoofdposten. De belangrijkste zijn: Online. Pensioen is het meest bezochte onderdeel van de website De kosten zijn integraal onderdeel van de hoofdpost online. Programmabureau. De kosten voor de inhuur van personeel (waaronder projectmanager Pensioen3daagse) vallen onder programmabureau. Online De kosten voor online zijn gelijk aan de afgelopen jaren (met uitzondering van 2016, waarin het bedrag eenmalig hoger was), bij een bezoekersaantal dat is verdrievoudigd. De website staat centraal in alle communicatie-activiteiten van het platform en is het meest efficiënte kanaal om mensen te bereiken. Het budget omvat de ontwikkeling en het onderhoud van content, alsmede het technisch, en het optimaliseren van de vindbaarheid van de website en is het minimum wat nodig is om de websites en in de lucht te houden en onder de aandacht te brengen. Vanaf 2017 zijn de kosten voor search ongeveer 8% hoger dan in voorgaande jaren vanwege overgang van de Rijksoverheid naar een nieuwe leverancier. Het budget voor is niet verhoogd; voor hetzelfde bedrag kan relatief minder worden ingekocht. Programmabureau Sinds 2014 zijn de kosten van het programmabureau separaat in de begroting opgenomen. Voorheen maakten deze kosten deel uit van de projectbegrotingen. De kosten omvatten de inzet van medewerkers van het ministerie van Financiën en externe inhuur. Ten opzichte van afgelopen jaren wordt relatief minder aan externe inhuur en meer aan inzet van medewerkers van het ministerie uitgegeven, zodat voor een even hoog bedrag meer FTE s beschikbaar zijn.

19 4.3 Realisatie 2016 Door overgang naar een nieuw financieel administratiesysteem, kon in 2016 niet op subposten worden begroot en geboekt. Daarom is in 2017 alleen geboekt op hoofdposten. Het overzicht hieronder bevat de realisaties op hoofdposten voor 2016, alsmede de latest estimates die met de stuurgroep besproken zijn in juni Hoofdpost Latest estimate juni Realisatie (x 1.000) (x 1.000) Inkomsten Bijdrage NVB Bijdrage Verbond Bijdrage Pensioenfederatie Bijdrage DNB Bijdrage SZW Bijdrage VNAB 75 0 Bijdrage MinFin Eindejaarsmarge Totaal inkomsten Uitgaven Week van het geld & NOT Verankering Onderwijs Pensioen Thema s Online Platform OESO-conferentie Programmabureau (3) Verplichtingen Onderzoek Totaal uitgaven Saldo inkomsten en uitgaven