Inhoud INHOUD. Inleiding tot het ECG 41. Hoofdstuk 1 Anatomie van het hart 44. Hoofdstuk 2 De Hartcyclus 49

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Inhoud INHOUD. Inleiding tot het ECG 41. Hoofdstuk 1 Anatomie van het hart 44. Hoofdstuk 2 De Hartcyclus 49"

Transcriptie

1 INHOUD Inhoud In Memoriam Dr Norbert De Cock ( ) 33 Voorwoord bij de eerste druk 35 Inleiding bij de zesde editie 37 Credits 39 Inleiding tot het ECG 41 1 Wat is een elektrocardiogram of ECG? 41 2 Historiek van het ECG 41 3 Informatie uit het ECG 42 Hoofdstuk 1 Anatomie van het hart 44 1 Het hart is een holle spier en werkt als een dubbele pomp 44 2 Topografische anatomie van het hart 45 3 De elektrische activering van het hart 46 Hoofdstuk 2 De Hartcyclus 49 1 De hartcyclus in een notendop 49 2 Systole en diastole van de hartcyclus op basis van de harttonen 49 3 Fysiologische indeling van de hartcyclus Atriale contractie Isovolemische contractie Snelle ejectiefase Trage ejectiefase Isovolemische relaxatie Snelle vullingsfase Trage vullingsfase 53

2 6 Inhoud Hoofdstuk 3 Cellulaire basis van het ECG 54 1 Cellulaire basis van het ECG in een notendop 54 2 Beweging van ionen doorheen de celmembraan veroorzaakt een potentiaalverschil Concentratie- en potentiaalverschillen zijn de drijvende kracht voor een ionenstroom Ionen bewegen doorheen ionenkanalen De negatieve rustpotentiaal wordt bepaald door kaliumionen In- en uitwaartse ionenstromen beïnvloeden de membraanpotentiaal Ionen stromen niet enkel door ionenkanalen Gefaciliteerde of ondersteunde diffusie Actief transport gepaard met energieomzettingen De belangrijkste elektrogene transporters in de hartspier 62 3 Tijdens de actiepotentiaal verandert de permeabiliteit voor ionen Kortstondige permeabiliteitsveranderingen zijn gebaseerd op het openen en sluiten van ionenkanalen Openen en sluiten van ionenkanalen bepalen de vorm van de actiepotentiaal De snelle depolarisatiefase (Fase 0) De vroege repolarisatie (Fase 1) Het plateau (Fase 2) De finale repolarisatie (Fase 3) Diastolische depolarisatie (Fase 4) Refractaire perioden Dispersie van de repolarisatie en actiepotentiaalduur in de ventrikels 71 4 Ca ++ is de trigger van een contractie De Ca ++ -transiënt tijdens een actiepotentiaal bepaalt de sterkte van de contractie De calcium-transiënt als een pro-aritmogene factor 74 5 Ionenstromen worden gemoduleerd door het ortho- en parasympathische zenuwstelsel Orthosympathische stimulatie Parasympathische stimulatie 75 6 Terminologie 76 7 Appendix (voor hen die bijna alles willen weten) De evenwichtspotentiaal van ionen In- en uitwaartse ionenstromen De Na + -en Ca ++ -homeostase in een hartcel: aritmogene gevolgen De Na + /K + -pomp De Na + /Ca ++ -uitwisselaar Tijdsverloop van de potentiaalveranderingen. 83

3 Inhoud 7 Hoofdstuk 4 Potentiaalverschillen en vectoren als basis voor ECG-registratie 84 1 Potentiaalverschillen en vectoren in een notendop 84 2 Potentiaalverschillen zijn vectoriële grootheden 84 3 Actiepotentialen zijn een bron van potentiaalverschillen 85 4 Registratie van hartsignalen De elektrocardiograaf Afleidingen in de ECG-registratie De projectie van de momentele hartvector 89 Hoofdstuk 5 ECG-Afleidingen 91 1 Het ECG met 12 afleidingen 91 2 Afleidingen in het frontaal vlak: extremiteiten- of ledematenafleidingen Bipolaire ledematenafleidingen volgens Einthoven: standaard afleidingen I, II, III Het neutraal sterpunt of referentiepunt volgens Wilson De oorspronkelijke (verouderde) unipolaire afleidingen volgens Wilson Versterkte unipolaire afleidingen volgens Goldberger: standaardafleidingen avf, avr en avl Positionering van de ledematenelektroden Alternatieve positionering van de ledematenelektroden 96 3 Afleidingen in het horizontaal vlak : thoracale afleidingen of precordiale afleidingen De zes conventionele precordiale afleidingen Positionering van de precordiale elektroden Belang van een correcte positionering van de precordialen Positionering van V Positionering van V2 tot V Positionering van bijkomende precordialen Constructie van de assenstelsels Assenstelsel in het frontaal vlak Assenstelsel in het horizontaal vlak Waarom zijn er 12 afleidingen nodig en wat is hun nut? Appendix (voor wie (bijna) alles wil weten) De wet van Einthoven De referentiespanning van de Wilson Box Waarom noemt men avr, avl en avf augmented of versterkt? 106

4 8 Inhoud Hoofdstuk 6 ECG-registratie en nomenclatuur De registratie en de nomenclatuur van het ECG in een notendop De registratie van het elektrocardiogram Meten van amplitudes (voltages) Meten van tijd en bepaling van de hartfrequentie De nomenclatuur Deflexies Segmenten Intervallen Gecorrigeerd QT-interval Appendix: Praktische aspecten van de ECG-registratie Zorgvuldige voorbereiding De apparatuur De omgeving De patiënt De onderzoeker Maximale captatie van hartsignalen Minimale registratie van extracardiale signalen (artefacten) Golvende basislijn Geknikte basislijn Vibrerende basislijn Contaminatie van de precordiale elektroden Precisie bij de elektrodenplaatsing Handige tips tijdens een ECG-registratie Invloed van afwijkende elektrodenplaatsing De ledematenelektroden De precordiale elektroden 123 Hoofdstuk 7 De elektrische as De elektrische as in een notendop Definitie Asbepaling in het frontaal vlak Kwadrantmethode Grootste R- of diepste S-methode Loodlijnmethode Asbepaling in het horizontaal vlak Asbepaling van de P-golf en de T-golf 134

5 Inhoud 9 Hoofdstuk 8 Het normaal ECG bij de volwassenen Het normaal ECG in een notendop De actiepotentiaal als basis voor het ECG Het normaal ECG bij de volwassene: ECG-voorbeeld Het normaal hartritme De normale P-golf ECG-kenmerken van een normale P-golf Verklaring van de ECG-kenmerken bij een normale P-golf Depolarisatie van de voorkamers Repolarisatie van de voorkamers P-golf in het frontaal vlak P-golf in het horizontaal vlak Fysiologische verklaring van de normale P-golf Normale atrioventriculaire geleiding: PR-interval ECG-kenmerken van normale atrioventriculaire geleiding Fysiologische verklaring van het normaal PR-interval Het normaal QRS-complex ECG-kenmerken van een normaal QRS-complex Verklaring van de ECG-kenmerken bij het normaal QRS-complex Depolarisatie van de ventrikels: het QRS -complex De initiële vector V I Hoofdvector V H De terminale vector V T Fysiologische verklaring van het normaal QRS-complex en de P-golf Fase 0 van de actiepotentiaal Verbreding van het QRS-complex en de P-golf Het normaal ST-segment ECG-kenmerken van het normaal ST-segment Fysiologische verklaring van het ST-segment Het TP-segment als referentielijn Verschuivingen in het ST-segment De normale J-golf ECG-kenmerken van een J-golf Fysiologische verklaring van de J-golf Repolarisatie van de ventrikels: de normale T-golf ECG-kenmerken van de normale T-golf Fysiologische verklaring van de T-golf De normale T-golf Brede, afgeplatte T-golf 151

6 10 Inhoud Spitse, smalle T-golf Omgekeerde T-golf Het normaal QT-interval ECG-kenmerken van het normale QT-interval Fysiologische verklaring van het QT-interval De U-golf ECG-kenmerken van de U-golf Fysiologische verklaring van de U-golf 154 Hoofdstuk 9 Voorkamerpathologie Inleiding Rechtervoorkamerdilatatie ECG-kenmerken van rechtervoorkamerdilatatie ECG-voorbeeld van rechtervoorkamerdilatatie Verklaring van de ECG-kenmerken bij rechtervoorkamerdilatatie Etiologie van rechtervoorkamerdilatatie Linkervoorkamerdilatatie ECG-kenmerken van linkervoorkamerdilatatie ECG-voorbeeld van linkervoorkamerdilatatie Verklaring van de ECG-kenmerken bij linkervoorkamerdilatatie Etiologie van linkervoorkamerdilatatie Differentiaaldiagnose met blok van de Bachmann-bundel Bi-atriale dilatatie 160 Hoofdstuk Ventrikelhypertrofie Rechterkamerhypertrofie ECG-kenmerken bij rechterkamerhypertrofie ECG-voorbeeld bij rechterkamerhypertrofie Verklaring van de ECG-kenmerken bij rechterkamerhypertrofie Elektrocardiografische expressie van rechterkamerhypertrofie Het normaal elektrocardiogram van de volwassene is een levocardiogram Hypertrofie van de vrije wand van de rechterkamer Hypertrofie van de basale regio van de rechterkamer Etiologie van rechterkamerhypertrofie Chronisch obstructief longlijden / Longemfyseem Linkerkamerhypertrofie ECG-kenmerken bij linkerkamerhypertrofie 168

7 Inhoud ECG-voorbeeld bij linkerkamerhypertrofie Verklaring van de ECG-kenmerken bij linkerkamerhypertrofie Initiële vector V I Hoofdvector V H As van de hoofdvector en verlengde QRS-duur Verlengde ventriculaire activatietijd (VAT) Secundaire veranderingen van de repolarisatie Afwijkingen van de P-golf Klinische aandachtspunten bij de diagnose van linkerventrikelhypertrofie op ECG Addendum: Puntenscore van Romhilt-Estes Biventriculaire hypertrofie Bijblijvers 177 Hoofdstuk Intraventriculaire geleidingstoornissen Inleiding Definitie van intraventriculaire geleidingsstoornissen Normale intraventriculaire geleiding Abnormale intraventriculaire geleiding Specifieke intraventriculaire conductiestoornissen Niet-specifieke intraventriculaire geleidingsstoornissen Combinatie van specifieke en niet-specifieke geleidingsstoornissen Andere oorzaken van QRS-verbreding Gradatie van de ernst van intraventriculaire geleidingsstoornissen Vulnerabiliteit van de conductiebanen Volledig linkerbundeltakblok (VLBTB) ECG-kenmerken van VLBTB ECG-voorbeeld van VLBTB Verklaring van de ECG-kenmerken bij VLBTB De initiële vector (V I ) De hoofdvector (V H ) Secundaire repolarisatiestoornissen bij VLBTB Klinische implicaties van VLBTB Etiologie Prognose VLBTB en acuut myocardinfarct Onvolledig linkerbundeltakblok (OLBTB) ECG-kenmerken van OLBTB ECG-voorbeeld van OLBTB Verklaring van de ECG-kenmerken bij OLBTB 188

8 12 Inhoud De initiële vector V I De hoofdvector V H Secundaire repolarisatiestoornissen bij OLBTB Klinische Implicaties van OLBTB Etiologie As in het frontaal vlak is indicatief voor de plaats van conductievertraging Volledig rechterbundeltakblok (VRBTB) ECG-kenmerken van VRBTB ECG-voorbeeld van VRBTB Verklaring van de ECG-kenmerken bij VRBTB De initiële vector (V I ) De hoofdvector V H De terminale vector V T Secundaire repolarisatiestoornissen Klinische implicaties Prognose VRBTB en ischemie Atriaal septum defect Ritme-afhankelijkheid van VRBTB Onvolledig rechterbundeltakblok (ORBTB) ECG-kenmerken van ORBTB ECG-voorbeeld van ORBTB Verklaring van de ECG-kenmerken bij ORBTB Vectoren Secundaire repolarisatiestoornissen bij ORBTB Klinische Implicaties van ORBTB Linker anterior hemiblok (LAHB) ECG-kenmerken van LAHB ECG-voorbeeld van LAHB Verklaring van de ECG-kenmerken bij LAHB De initiële vector (V I ) De hoofdvector (V H ) Secundaire repolaristiestoornissen van LAHB Klinische implicaties van LAHB Etiologie Differentiaal diagnose met anteroseptaal infarct Differentiaal diagnose met inferior infarct Linker posterior hemiblok (LPHB) ECG-kenmerken van LPHB ECG- voorbeeld van LPHB Verklaring van de ECG-kenmerken bij LPHB 205

9 Inhoud De initiële vector (V I ) De hoofdvector (V H ) Secundaire repolarisatiestoornissen bij LPHB Klinische implicaties Etiologie Differentiaal diagnose met hoog lateraal infarct LAHB en LPHB zijn mekaars spiegelbeeld Bifasciculair blok Volledig rechterbundeltakblok en linker anterior fasciculair blok ECG-kenmerken van VRBTB en LAHB ECG-voorbeeld van VRBTB en LAHB Verklaring van de ECG-kenmerken bij VRBTB en LAHB Klinische implicaties van VRBTB en LAHB Volledig rechterbundeltakblok en linker posterior fasciculair blok ECG-kenmerken van VRBTB en LPHB ECG-voorbeeld Verklaring van de ECG-kenmerken bij VRBTB en LPHB Klinische Implicaties van VRBTB en LPHB Trifasciculair blok ECG-kenmerken bij trifasciculair blok ECG-voorbeeld van trifasciculair blok 216 Hoofdstuk Mechanisme van ritmestoornissen Inleiding Aritmieën ten gevolge van abnormale prikkelvorming Prikkelvorming bij een normale membraanpotentiaal: latente pacemakeractiviteit of verhoogde intrinsieke automaticiteit Prikkelvorming in gedepolariseerde cellen: abnormale automaticiteit Getriggerde activiteit Vroegtijdige na-depolarisaties (EAD s) Laattijdige na-depolarisaties (DAD s) Aritmieën tengevolge van abnormale prikkelgeleiding Reentry: Eindeloze-lus tachycardie Anatomische reentry Functionele reentry Anisotrope reentry Weerkaatsing of reflectie Invloed van het autonoom zenuwstelsel Anti-aritmica 227

10 14 Inhoud 5.1 Indeling en werkingsmechanisme van de anti-aritmica Klasse I: De natrium-instroomremmers Klasse II: De bètablokkers Klasse III: De repolarisatie-antagonisten (kalium-uitstroomremmers) Klasse IV: De calciumantagonisten Invloed van anti-aritmica op een reentry-tachycardie Pro-aritmogeen effect van anti-aritmica 232 Hoofdstuk Extrasystolen Inleiding Atriale Extrasystolen (AES) Definitie ECG-kenmerken van een atriale extrasystole ECG-voorbeeld van een atriale extrasystole Verklaring van de ECG-kenmerken van een atriale extrasystole Koppelingsinterval P-golf morfologie PR-interval QRS-complex Post-extrasystolische pauze Types AV-junctionele extrasystolen (AVJES) Definitie ECG-kenmerken van een AV-junctionele extrasystole ECG-voorbeeld van een AV-junctionele extrasystole Verklaring van de ECG-kenmerken van een AV-junctionele extrasystole De AV-junctie Morfologie P-golf Locatie P -golf Ventriculaire extrasystolen Definitie ECG-kenmerken van een ventriculaire extrasystole ECG-voorbeelden van een ventriculaire extrasytole Verklaring van de ECG-kenmerken van een ventriculaire extrasystole Geen voorafgaande P-golf Morfologie van het QRS-complex De T-golf Koppelingsinterval 251

11 Inhoud Retrograde VA-conductie en post-extrasystolische pause Types 254 Hoofdstuk Atriale Tachycardie Inleiding Voorkamerflutter: klassieke terminologie Nieuwe terminologie Focale Atriale tachycardie ECG-kenmerken van focale atriale tachycardie ECG-voorbeeld van focale atriale tachycardie Verklaring van de ECG-kenmerken bij focale atriale tachycardie Oorsprong van de tachycardie en morfologie van de P-golf Oorsprong uit rechter- of linkeratrium Superior of inferior oorsprong Mutifocale atriale tachycardie ECG-kenmerken van multifocale atriale tachycardie ECG-voorbeeld van multifocale atriale tachycardie Verklaring van de ECG-kenmerken bij multifocale atriale tachycardie Typische antihoraire voorkamerflutter ECG-kenmerken van typische antihoraire voorkamerflutter ECG-voorbeeld van typische antihoraire voorkamerflutter Verklaring van de ECG-kenmerken bij typische antihoraire voorkamerflutter Het reentry-circuit bij antihoraire voorkamerflutter AV-geleiding tijdens voorkamerflutter Behandeling van voorkamerflutter Farmacologische behandeling Niet-farmacologische behandeling Typische horaire voorkamerflutter ECG-kenmerken typische horaire voorkamerflutter ECG-voorbeeld typische horaire voorkamerflutter Verklaring van de ECG-kenmerken bij typische horaire voorkamerflutter Antihoraire versus horaire voorkamerflutter Linker macro reentry-tachycardie ECG-kenmerken van linker macroreentry-tachycardie ECG-voorbeeld van linker macroreentry-tachycardie Verklaring van de ECG-kenmerken bij linker macroreentry-tachycardie Incisionele of litteken macroreentry-tachycardie Bijblijvers 277

12 16 Inhoud Hoofdstuk Voorkamerfibillatie Inleiding ECG-kenmerken van voorkamerfibrillatie ECG-voorbeelden van voorkamerfibrillatie Verklaring van de ECG-kenmerken bij voorkamerfibrillatie De f-golven Het ventriculair antwoord bij voorkamerfibrillatie Voorkamerfibrillatie bij het Wolff-Parkinson-White-syndroom Fysiologie van voorkamerfibrillatie Klinische aspecten van voorkamerfibrillatie Etiologie van voorkamerfibrillatie De verschillende vormen van voorkamerfibrillatie Indeling naar duur en evolutie van de voorkamerfibrillatie Hemodynamische gevolgen van voorkamerfibrillatie De symptomen en verwikkelingen van VKF Risico op trombo-embolische verwikkelingen Behandeling van voorkamerfibrillatie Controle van het ventriculair antwoord (frequentiecontrole) Farmacologische therapie Niet-farmacologische therapie Herstel en behoud van sinusritme (ritmecontrole) Elektrische cardioversie Farmacologische therapie Catheterablatie van de pulmonale venen Preventie van trombo-embolische verwikkelingen Preventie van trombo-embolische verwikkelingen vóór en na cardioversie Preventie van trombo-embolische verwikkelingen bij chronische voorkamerfibrillatie Bijblijvers voorkamerfibrillatie 291 Hoofdstuk Nauw QRS-complex tachycardieën Inleiding Classificatie van nauw QRS-complex tachycardie (QRS < 120ms) Typische AV-nodale reentry-tachycardie (AVNRT) ECG-kenmerken van typische AVNRT ECG-voorbeeld van typische AVNRT Verklaring van de ECG-kenmerken van typische AVNRT Dubbele AV-nodale geleidingspaden 294

13 Inhoud Initiatie van een AVNRT De retrograde P-golf Atypische AV-nodale reentry-tachycardie (AVNRT) ECG-kenmerken van atypische AVNRT ECG-voorbeeld van atypische AVNRT Verklaring van de ECG-kenmerken bij atypische AVNRT Atrioventriculaire reentry-tachycardie met een extraverbinding (AVRT) Extraverbindingen tussen atria en ventrikels Indeling van AVRT Orthodrome AVRT met snel geleidende extraverbinding ECG-kenmerken van een orthodrome AVRT met snel geleidende extraverbinding ECG-voorbeeld van een orthodrome AVRT met snel geleidende extraverbinding Verklaring van de ECG-kenmerken bij een orthodrome AVRT met snel geleidende extraverbinding Orthodrome atrioventriculaire reentry-tachycardie (AVRT) met traag geleidende extraverbinding ECG-kenmerken een orthodrome AVRT met traag geleidende extraverbinding ECG-voorbeeld van een orthodrome AVRT met traag geleidende extraverbinding Verklaring van de ECG-kenmerken bij orthodrome AVRT met traag geleidende extraverbinding Antidrome AVRT Junctionele ritmes en tachycardie Junctioneel ritme Versneld junctioneel ritme Junctionele tachycardie ECG kenmerken van junctionele tachycardie ECG-voorbeeld junctionele tachycardie Verklaring van de ECG kenmerken Praktische benadering van patiënten met een nauw QRS- complex tachycardie (< 120ms) 310 Hoofdstuk Breed QRS-complex tachycardieën Oorzaken breed QRS-complex tachycardie (QRS 120ms) Ventriculaire oorsprong Classificatie van ventriculaire ritmestoornissen Klinische presentatie Elektrocardiografische expressie Onderliggende pathologie Supraventriculaire oorsprong Supraventriculaire tachycardie met intraventriculaire conductievertraging 315

14 18 Inhoud Supraventriculaire tachycardie met pre-excitatie (antidrome AVRT) Supraventriculaire tachycardie met iatrogene verbreding van het QRS-complex Ventrikeltachycardie (VT) ECG-kenmerken bij ventrikeltachcyardie ECG-voorbeeld van ventrikeltachcyardie Differentiaaldiagnose van een breed QRS-complex tachycardie Methode 1: Brugada-algoritme voor diagnose van breed QRS-complex tachycardie Methode 2: Het avr algoritme voor de diagnose van breed QRS-complex tachycardie Differentiaaldiagnose toegepast op enkele ECG-voorbeelden Idiopathische ventrikeltachycardie (IVT) Outflow ventrikeltachycardieën (OT-VT) Rechter ventrikel outflow tachycardie (RVOT-VT) Linkerventrikel outflow tachycardie (LVOT-VT) Fasciculaire ventrikeltachycardie (FVT) VT met oorsprong in de papillairspieren of Purkinje-vezels Bundeltakreentry-ventrikeltachycardie (BTR-VT) Bidirectionele ventrikeltachycardie Aritmogene rechterventrikelcardiomyopathie (ARVC) Torsades de Pointes (TdP) Ventrikelflutter Ventrikelfibrillatie (VF) Plaats van oorsprong van ventrikeltachycardie Linker- versus rechterventrikel Kortbij of veraf van het septum Inferior versus superior exit Apex versus basis Positieve versus negatieve concordantie 339 Hoofdstuk Sinusritme en sinoatriaalblok Normaal sinusritme ECG-kenmerken van normaal sinusritme ECG-voorbeeld van normaal sinusritme Sinustachycardie ECG-kenmerken van sinustachycardie ECG-voorbeeld van sinustachycardie Fysiologische verklaring van de ECG-kenmerken bij sinustachycardie Oorzaken van sinustachycardie Sinusbradycardie ECG-kenmerken van sinusbradycardie 344

15 Inhoud ECG-voorbeeld van sinusbradycardie Fysiologische verklaring van de ECG-kenmerken bij sinusbradycardie Etiologie van sinusbradycardie Sinoatriaal blok Inleiding Eerstegraads sinoatriaal blok: SAB-I Tweedegraads sinoatriaal blok: SAB-II SAB-II Mobitz type 1 of SA-Wenckebach blok SAB-II Mobitz type 2 blok SAB-II-type 2/1 blok Hooggradig sinoatriaal blok Derdegraads sinoatriaal blok (SAB-III) Sinusarrest Sinusknoopziekte met brady-tachysyndroom ECG-kenmerken van sinusknoopziekte ECG-voorbeeld van sinusknoopziekte Etiologie van sinusknoopziekte Sinoatriale reentry-tachycardie (SART) ECG-kenmerken van sinoatriale reentry-tachycardie Fysiologische verklaring van de ECG-kenmerken bij sinoatriale reentry-tachycardie Wandelende pacemaker ECG-kenmerken van een wandelende pacemaker ECG-voorbeeld van een wandelende pacemaker Fysiologische verklaring van de ECG-kenmerken bij een wandelende pacemaker Dubbele P-golf-morfologie Interatriaal blok ECG-kenmerken van interatriaal blok ECG-voorbeeld van interatriaal blok Verklaring van de ECG-kenmerken bij interatriaal blok Klinische implicaties 359 Hoofdstuk Atrioventriculair blok Indeling atrioventriculair blok Volgens de graad van geleidingsstoornis Volgens het niveau van het blok Betekenis van de term blok Normale AV-geleiding Atrioventriculair blok van de eerste graad: AVB- I 362

16 20 Inhoud 4.1 ECG-kenmerken van een AVB-I ECG-voorbeeld van een AVB-I Verklaring van de ECG-kenmerken bij een AVB-I Etiologie Klinische implicaties van het eerste graad AV-blok AVB van de tweede graad (AVB II) Mobitz I of AV Wenckebach ECG-kenmerken van AVB-II Mobitz type Sinusritme en minstens twee opeenvolgende doorgeleide P-golven Progressieve slag om slag toename van het PR-interval Progressieve afname van het PR-increment Progressieve afname van het RR-interval Omgekeerde relatie tussen PR- en RP-interval Het lang RR-interval is korter dan tweemaal het kortste RR-interval Het RR-interval na de pauze is langer dan het interval voor de pauze Atrioventriculaire geleidingsratio van de Wenckebach-periode ECG-voorbeeld van AVB-II Mobitz type Verklaring van de ECG-kenmerken bij AVB-II Mobitz type Etiologie van AVB-II Mobitz type Klinisch belang van AVB-II Mobitz type AVB-II Mobitz type 2 blok ECG-kenmerken AVB-II Mobitz type Onderscheid tussen vagale reactie en tweedegraads AV-blok ECG-voorbeeld AVB-II Mobitz type Verklaring van de ECG-kenmerken bij AVB-II Mobitz type Etiologie AVB-II Mobitz type Atrioventriculaire geleidingsratio bij AVB-II Mobitz type AV-blok van de tweede graad: Twee over één atrioventriculair blok (AVB-II 2/1) ECG-kenmerken van AVB-II type 2/ ECG-voorbeeld van AVB-II type 2/ Verklaring van de ECG-kenmerken bij AVB-II type 2/ Klinisch belang van AVB-II type 2/ AV-blok van de tweede graad: hooggradig AV-blok ECG-kenmerken van hooggradig AV-blok ECG-voorbeeld van hooggradig AV-blok Verklaring van de ECG kenmerken bij hooggradig AV-blok Niet-invasieve bepaling van de plaats van het blok Lokalisatie door middel van het oppervlakte-ecg Beïnvloeding van het autonoom zenuwstelsel Differentiaaldiagnose: intranodaal versus infranodaal AV- blok 376

17 Inhoud Atrioventriculair blok van de derde graad: AVB-III of volledig atrioventriculair blok ECG-kenmerken van AVB-III ECG-voorbeeld van AVB-III Verklaring van de ECG-kenmerken bij AVB-III Etiologie van AVB-III Klinisch belang van AVB-III Voorkamerfibrillatie en volledig AV-blok Alternerend bundeltakblok 381 Hoofdstuk Pre-excitatie Definitie en eigenschappen van een extraverbinding Definitie Eigenschappen van een extraverbinding Manifeste extraverbinding Latente extraverbinding Verborgen extraverbinding Vormen van tachycardie bij extraverbindingen Het Wolff-Parkinson-White-syndroom Inleiding ECG-kenmerken van een WPW-patroon tijdens sinusritme ECG-voorbeeld van een WPW-patroon tijdens sinusritme Verklaring van de ECG-kenmerken van een WPW-patroon tijdens sinusritme Kort PR-interval Deltagolf Verbreed QRS-complex Secundaire ST-segment en T-golf veranderingen Voorkamerfibrillatie en het WPW-syndroom Differentiaaldiagnose van het WPW-patroon en myocardinfarct Multipele extraverbindingen Hoog-versus laag risico extraverbindingen Lokalisatie van de AV-extraverbinding(en) Ruimtelijke oriëntatie Plaatsbepaling van de extraverbinding Stap 1 QRS-configuratie in V Stap 2A Dominant negatief QRS-complex in V1 (rechtszijdige EV) Stap 2B Dominant positief QRS-complex in V1 (linkszijdige EV) Stap 2C equifasisch QRS-complex in V ECG-voorbeelden voor het lokaliseren van de extraverbinding bij pre-excitatie. 395

18 22 Inhoud 4 Atriofasciculaire extraverbinding met decrementele geleiding: Mahaim pre-excitatie Definitie ECG-kenmerken bij Mahaim pre-excitatie ECG-voorbeeld bij Mahaim pre-excitatie Verklaring van de ECG-kenmerken bij Mahaim pre-excitatie 398 Hoofdstuk Coronair en ischemisch hartlijden Inleiding Het ECG is onmisbaar bij het opsporen van coronair lijden Pathofysiologie van het acuut coronair syndroom (ACS) Anatomische pathofysiologie ECG-diagnose van een acuut coronair syndroom ECG-diagnose van een STEMI ECG-diagnose van een NSTEMI ECG-diagnose van een myocardinfarct Normale Q-golf Invloed van de juiste elektrodenpositie Anatomie van de coronaire bloedvaten De rechter coronaire arterie (RCA) De RCA heeft meerdere zijtakken Bevloeiingsgebied van de RCA De linker circumflex arterie (LCx) De volgende zijtakken ontstaan uit de LCx: Dominantie van de coronaire arteriën Het inferior gebied wordt bevloeid door zowel de RCA als de LCx De linker anterior descendens (LAD) De LAD heeft 2 soorten zijtakken Individuele verschillen in het coronair arteriogram van de LAD Elektrocardiografische lokalisatie van het infarct Welke afleiding kijkt naar welke hartzone Exploratie van het linkerventrikel (Fig ) Exploratie van het rechterventrikel Lokalisatie en grootte van het infarct op basis van het ECG Indeling naar lokalisatie Inferior infarct Welke arterie is verantwoordelijk voor het inferior infarct (RCA versus LCx) ECG-voorbeelden van een inferior infarct Klinische implicaties Het atriaal infarct 419

19 Inhoud Inferior STEMI met uitbreiding naar rechterkamer ECG-kenmerken van een inferior infarct met uitbreiding naar rechterkamer ECG-voorbeeld van een inferiorinfarct met uitbreiding naar het rechterventrikel ECG-kenmerken van een geïsoleerd rechterkamerinfarct Klinische implicaties Inferior STEMI met uitbreiding naar posterior ECG-kenmerken van een inferior infarct met uitbreiding naar posterior ECG-voorbeeld van een inferior infarct met uitbreiding naar posterior Inferior STEMI met uitbreiding naar apico-lateraal ECG-kenmerken van een inferior infarct met uitbreiding naar de laterale wand ECG-voorbeeld van een inferior infarct met uitbreiding naar de laterale wand Inferior STEMI met slechte prognose Anterior STEMI Welk deel van de LAD is verantwoordelijk voor het anterior infarct Klinische implicaties LAD-occlusie proximaal van zowel de eerste septale perforator als de eerste diagonaaltak LAD-occlusie distaal van zowel de eerste septale perforator als de eerste diagonale tak LAD-occlusie proximaal van de eerste diagonale tak maar distaal van de eerste septale perforator LAD-occlusie proximaal van de eerste septale tak maar distaal van de eerste diagonale tak Hoog-risico patiënten met onstabiele angina pectoris Proximale LAD-stenose: het Wellens-syndroom Kritische linkerhoofdstamstenose Posterior infarct Welke arterie is verantwoordelijk voor een posterior infarct ECG-kenmerken ECG-voorbeeld Lateraal infarct Welke arterie is verantwoordelijk voor een lateraal infarct ECG-kenmerken Slecht nieuws bij infarcten op basis van het ECG ST-elevatie inv ST-elevatie in avr Superior as van de ST-vector Sino-atriale conductiestoornissen en voorkamerfibrillatie Het ECG bij reperfusie Verklaring van de ECG-kenmerken bij cardiale ischemie Cellulaire pathofysiologie van cardiale ischemie Vectoriële veranderingen bij ischemie Depolarisatievector, repolarisatievector en spanningsvector 446

20 24 Inhoud Systolische en diastolische ischemievector Transmurale verschillen in actiepotentiaal Veranderingen van de T-golf De normale T-golf Subendocardiale ischemie Transmurale (subepicardiale) ischemie Veranderingen van het ST-segment ST-segment depressie, ST-segment elevatie en de iso-elektrische basislijn Subendocardiale ischemie en ST-segment depressie Transmurale (subepicardiale) ischemie en ST-segment elevatie Elektrocardiografische expressie van necrose Normale Q-golven en normale R-golven Pathologische Q-golven en R-verlies Non-Q-golf-infarct De typische evolutie in de tijd van de ECG-afwijkingen bij het transmuraal myocardinfarct Het inspanningselektrocardiogram Het normale ST-segment tijdens inspanning Het ST-segment bij myocardischemie tijdens inspanning Takotsubo-cardiomyopathie of stresscardiomyopathie De tien geboden van het ECG 466 Hoofdstuk Pacemakers De pacemaker De pacemakercode Frequentie versus interval Voorbeelden van pacemakermodes Eénkamerstimulatie VOO-mode VVI-mode VVIR-mode AAI-mode Tweekamerstimulatie DDD-mode Verschillende pacing modes bij een DDD-pacemaker DDDR-mode VDDR-mode VDIR-mode Het elektrocardiogram tijdens pacing Analyse van het pacemaker-ecg Onderliggend ritme 482

21 Inhoud Pacing Captatie Sensing Pacemaker Timing intervallen Blanking en refractaire periode Basisintervallen Hartfrequentie Frequentie trager dan de onderfrequentie Frequentie tussen onderfrequentie en bovenfrequentie Pacemaker-gedrag bij snel atriaal ritme Informatie voor pacemakerpatiënten 505 Hoofdstuk Cardiale resynchronisatietherapie bij hartfalen Indicatie voor cardiale resynchronisatietherapie Hemodynamische gevolgen van dissynchronie Atrioventriculaire dissynchronie Interventriculaire dissynchronie Intraventriculaire dissynchronie Biventriculaire pacing Techniek Hemodynamisch effect van biventriculaire pacing ECG-principes bij de analyse van het pacemaker ECG Ruimtelijke oriëntatie van de ECG-afleidingen Inferior afleidingen Linkslaterale afleidingen Rechterafleidingen V1, avr en III Precordiale afleidingen V1-V Invloed van de stimulatieplaats op het ECG Pacing vanuit de rechterventrikelapex Pacing vanuit de rechterventrikeluitstroombaan Linkerventrikelpacing Biventriculaire pacing 521 Hoofdstuk Het lang QT-syndroom Inleiding Het congenitaal lang-qt-syndroom ECG-kenmerken bij het lang QT-syndroom 524

22 26 Inhoud 2.2 ECG-voorbeeld bij het lang QT-syndroom Verklaring van de ECG-kenmerken bij het lang QT-syndroom Het normaal repolarisatieproces Genotypes en fenotypes ECG van het congenitaal LQTS Ritmestoornissen Fysiologische verklaring van het lang QT-syndroom Dispersie van het QT-interval EAD s zijn secundaire depolarisaties Invloed van adrenerge stimulatie Klinische implicaties van het lang QT-syndroom Behandeling Aanpassingen in levensstijl Farmacologisch Implanteerbare cardioverter defibrillator (ICD) en radiofrequentie-ablatie Linker cardiale sympathische denervatie Het verworven lang-qt-syndroom Bijkomende ECG-voorbeelden van het lang QT-syndroom 536 Hoofdstuk Het kort QT-syndroom Inleiding ECG-kenmerken bij het kort QT-syndroom ECG-voorbeeld bij het kort QT-syndroom Fysiologische verklaring van het kort QT-syndroom 539 Hoofdstuk Brugada-Syndroom Inleiding ECG-kenmerken bij het Brugada-syndroom ECG-voorbeelden bij het Brugada-syndroom Type 1 Brugada-syndroom Type 2 Brugada-syndroom Type 3 Brugada-syndroom Farmacologische provocatie Vroegtijdig repolarisatiesyndroom Verklaring van de ECG-kenmerken bij het Brugada-syndroom Cellulaire mechanismen Optrekking van het J-punt en ontstaan van een J-golf 550

23 Inhoud Optrekking van het ST-segment en afwijkingen van de T-golf Fase 2 reentry en maligne ventriculaire ritmestoornissen Het SCN5A-gen Klinische implicaties Nachtelijk voorkomen van de aritmieën Risicostratificatie Behandeling van het Brugada-syndroom Bijblijvers 556 Hoofdstuk Aritmogene rechterventrikel cardiomyopathie (ARVC) Inleiding ECG-kenmerken bij ARVC Onvolledig of volledig rechterbundeltakblok Negatieve T-golf in de afleidingen V1, V2 en V Epsilon-golf QRS-verbreding in de rechter precordiale afleidingen Verlengde duur van het opstijgend been van de S-golf ECG-Voorbeeld bij ARVC Ventriculaire ritmestoornissen Verschillen met het Brugada-syndroom Het Brugada-syndroom is een primair elektrische hartziekte Er zijn duidelijke verschillen in de genetica Beeldvorming kan geen structurele afwijkingen aantonen bij het Brugada-syndroom Monomorfe ventrikeltachycardieën De ECG-afwijkingen zijn bij het Brugada-syndroom dynamisch 562 Hoofdstuk Catecholaminerge polymorfe ventrikeltachycardie (CPVT) Inleiding ECG-kenmerken bij CPVT ECG-voorbeeld bij CPVT Verklaring van de ECG-kenmerken bij CPVT Klinische implicaties Overzicht van overerfbare ritmestoornissen 567

24 28 Inhoud Hoofdstuk Hypertrofe cardiomyopathie Inleiding Septale hypertrofe cardiomyopathie ECG-kenmerken van septale hypertrofe cardiomyopathie ECG-voorbeeld bij septale hypertrofe cardiomyopathie Verklaring van de ECG-kenmerken bij septale hypertrofe cardiomyopathie Apicale hypertrofe cardiomyopathie ECG-kenmerken van apicale hypertrofe cardiomyopathie ECG-voorbeeld bij apicale hypertrofe cardiomyopathie Verklaring van de ECG-kenmerken bij apicale hypertrofe cardiomyopathie 571 Hoofdstuk Congestieve cardiomyopathie Inleiding ECG-kenmerken bij congestieve cardiomyopathie ECG-voorbeelden bij congestieve cardiomyopathie 574 Hoofdstuk Elektrolytenstoornissen Stoornissen in het serumkalium Hyperkaliëmie Definitie en oorzaken van hyperkaliëmie ECG-veranderingen bij hyperkaliëmie ECG-voorbeeld bij hyperkaliëmie Verklaring van de ECG-kenmerken bij hyperkaliëmie Hypokaliëmie Definitie en oorzaken van hypokaliëmie ECG-veranderingen bij hypokaliëmie ECG-voorbeeld bij hypokaliëmie Verklaring van de ECG-kenmerken bij hypokaliëmie Stoornissen in het serumcalcium Hypercalciëmie Definitie en oorzaken van hypercalciëmie ECG-veranderingen bij hypercalciëmie ECG-voorbeeld bij hypercalciëmie Verklaring van de ECG-kenmerken bij hypercalciëmie Hypocalciëmie Definitie en oorzaken van hypocalciëmie 587

25 Inhoud ECG-veranderingen bij hypocalciëmie ECG-voorbeeld bij hypocalciëmie Verklaring van de ECG-kenmerken bij hypocalciëmie 589 Hoofdstuk Digitalis en het ECG Inleiding ECG-veranderingen bij digitalisgebruik ECG-voorbeeld bij digitalisgebruik Verklaring van de ECG-veranderingen bij digitalisgebruik ST-segment en T-golf veranderingen bij digitalistherapie Ritme- en geleidingsstoornissen ten gevolge van digitalisintoxicatie Conductievertraging en blok in de sino-atriale junctie en in de AV-knoop Abnormale prikkelvorming als gevolg van getriggerde activiteit. 592 Hoofdstuk Pericarditis Inleiding ECG-kenmerken bij pericarditis Ritme QRS-complex PR-segment ST-segment elevatie Afwijkingen van de T-golf ECG-voorbeelden van pericarditis Verklaring van de ECG-veranderingen bij pericarditis 600 Hoofdstuk Acuut longembool en pulmonale arteriële hypertensie Definitie en etiologie ECG-kenmerken van een acuut longembool ECG-voorbeeld bij een acuut longembool Verklaring van de ECG-veranderingen bij een acuut longembool Ritme P-golf Geleidingsvertraging ter hoogte van de rechterbundeltak Kenmerken van overbelasting van het rechterventrikel ST-segment 604

26 30 Inhoud 4.6 Afwijkingen van de T-golf S1-Q3-T3-teken Pulmonale arteriële hypertensie 605 Hoofdstuk Hypothermie Definitie ECG-kenmerken bij hypothermie ECG-voorbeeld bij hypothermie Verklaring van de ECG-kenmerken bij hypothermie Hartritme Veranderingen van het QRS-complex ST-segment T-golf veranderingen QT-interval 610 Hoofdstuk Elektrocardiografische differentiaaldiagnoses Hoge R-golf in V Differentiaaldiagnose bij een hoge R-golf in V ECG-voorbeelden met een hoge R-golf in V Trage R-progressie in V1 tot V Differentiaaldiagnose bij trage R-progressie in V1 tot V ECG-voorbeelden met trage R-progressie in V1 tot V ST-segment elevatie Differentiaaldiagnose bij ST-segment elevatie ECG-voorbeelden met ST-segment elevatie ST-segment depressie Differentiaaldiagnose bij ST-segment depressie ECG-voorbeelden met ST-segment depressies Negatieve T-golf Differentiaaldiagnose bij een negatieve T-golf ECG-voorbeelden met negatieve T-toppen 620 Hoofdstuk Het ECG op spoedopname: een synopsis voor de spoedarts De patiënt met syncope Anamnese van de patiënt met syncope 623

27 Inhoud Het ECG post-syncope De patiënt met acute coronaire pijn De hoog-risico patiënt met onstabiele angor De kritische proximale LAD-stenose (Wellens-syndroom) Extensieve ischemie door een hoofdstam- of equivalent letsel De hoog-risico Infarcten Het onderwandinfarct dat uitbreidt naar de rechterkamer Het hoog-risico anterior infarct De patiënt met acute dyspnoe Acuut longembool Extensieve myocardischemie Snelle voorkamerfibrillatie De patiënt met tachycardie Anamnese bij ritme- en geleidingsstoornissen Het type hartkloppingen Anamnestische vragen die kunnen leiden naar de diagnose Het ECG tijdens de tachycardie Nauw QRS-complex tachycardieën Breed QRS-complex tachycardieën Het ECG post-tachycardie De patiënt met elektrolytenstoornissen Hypokaliëmie Hyperkaliëmie Het ECG bij digitalisintoxicatie Klinisch vermoeden Ritmestoornissen bij digitalisintoxicatie 634 Hoofdstuk Systematische analyse van het ECG Inleiding Belang van anamnese Bepaal hartfrequentie en ritme De hartfrequentie Het ritme Is het ritme regelmatig of onregelmatig? P-golf voor ieder QRS-complex? Morfologie en duur van de P-golven Afwezigheid van P-golven P-golf en PR-interval QRS-complex 641

28 32 Inhoud 5.1 QRS-duur en morfologie As van het QRS-complex in het frontaal vlak As van het QRS-complex in de precordiale afleidingen Rotatie van het hart Normale rotatie Horaire rotatie (in wijzerzin) of vertraagde transitie Antihoraire rotatie (tegen-wijzerzin) of vervroegde transitie P/QRS-ratio J-punt en J-golf ST-segment T-golf QT-interval U-golf 648 Alfabetische index 649

Oefenboek ECG 2e master Geneeskunde. Prof. Dr. Rik Willems

Oefenboek ECG 2e master Geneeskunde. Prof. Dr. Rik Willems Oefenboek ECG 2e master Geneeskunde Prof. Dr. Rik Willems ECG protocol Ritme Frequentie P- golf Duur P- golf PR- segment Besluit ritme QRS- as QRS- duur QRS- ST- segment Duur QT T- top Algemeen besluit

Nadere informatie

Introductie ECG. Jonas de Jong

Introductie ECG. Jonas de Jong Introductie ECG Jonas de Jong Basics van het ECG Waarom? Diagnose acuut infarct Ritmestoornissen: wel of niet klappen? Screening: uitsluiten hartziekte Aantonen hartziekte: LVH Risico-inschatting medicatiegebruik

Nadere informatie

Johan Vijgen. ECG bij hartritmestoornissen

Johan Vijgen. ECG bij hartritmestoornissen Johan Vijgen ECG bij hartritmestoornissen De patiënt heeft ritmestoornissen De patiënt had ritmestoornissen De patiënt wordt behandeld voor ritmestoornissen ECG bij hartritmestoornissen De patiënt heeft

Nadere informatie

Definitie van infarct. Klinische diagnose. Uitgebreidheid van necrose bepaalt de onmiddellijke en laattijdige prognose!

Definitie van infarct. Klinische diagnose. Uitgebreidheid van necrose bepaalt de onmiddellijke en laattijdige prognose! Acuut Myocardinfarct I Dieter Nuyens Cardiologie Definitie van infarct Klinische diagnose Anamnese Cardiale enzymes ECG veranderingen Uitgebreidheid van necrose bepaalt de onmiddellijke en laattijdige

Nadere informatie

THEMA-AVOND ELEKTROCARDIOGRAFIE

THEMA-AVOND ELEKTROCARDIOGRAFIE THEMA-AVOND ELEKTROCARDIOGRAFIE Drs. E. Göbel; J. Rademakers Differentiaaldiagnose in tachy-aritmieën AV nodale reentry tachycardie (AVNRT) Twee gescheiden geleidingsbanen in AV knoop Snel geleidend,

Nadere informatie

ECG basis. Veltion bijscholingsdag Edwin Icke VUmc ICVC/6D. E.Icke ICV VUmc

ECG basis. Veltion bijscholingsdag Edwin Icke VUmc ICVC/6D. E.Icke ICV VUmc Grondbeginselen ECG basis Veltion bijscholingsdag Edwin Icke e.icke@vumc.nl VUmc ICVC/6D Bij elkaar horende afleidingen I Lateraal II Inferior III Inferior avr Hoofdstam avl Lateraal avf Inferior

Nadere informatie

Prof. dr. F. C. Visser Cardioloog Erasmus Medisch Centrum. Electrocardiografische & fysiologische veranderingen tijdens inspanning

Prof. dr. F. C. Visser Cardioloog Erasmus Medisch Centrum. Electrocardiografische & fysiologische veranderingen tijdens inspanning Prof. dr. F. C. Visser Cardioloog Erasmus Medisch Centrum Electrocardiografische & fysiologische veranderingen tijdens inspanning Indicaties voor inspannings ECG Evaluatie van patienten met pijn op de

Nadere informatie

Klinische Elektrocardiografie

Klinische Elektrocardiografie Klinische Elektrocardiografie Prof. Dr. J. Saenen Cardiologie Elektrofysiologie - Cardiogenetica Email: Johan.Saenen@uza.be Doelstelling 1. Hoe ontstaat het ECG 2. Correlatie met wat in het hart gebeurt

Nadere informatie

KU Leuven. Supraventriculaire Ritmestoornissen. Prof. Dr. Hein Heidbüchel. Respiratoire Sinusaritmie. KU Leuven. Wandering Pacemaker.

KU Leuven. Supraventriculaire Ritmestoornissen. Prof. Dr. Hein Heidbüchel. Respiratoire Sinusaritmie. KU Leuven. Wandering Pacemaker. Supraventriculaire Ritmestoornissen Prof. Dr. Hein Heidbüchel Respiratoire Sinusaritmie Wandering Pacemaker Laag-atriaal ritme Sinus Coronarius Ritme daal Ritme Snel nodaal ritme Sinus-arrest of sino-atriaal

Nadere informatie

Klinische Elektrocardiografie Les 2 Ischemie

Klinische Elektrocardiografie Les 2 Ischemie Klinische Elektrocardiografie Les 2 Ischemie Prof. Dr. J. Saenen Cardiologie Elektrofysiologie - Cardiogenetica Email: Johan.Saenen@uza.be Doelstelling 1. Ischemische wijzigingen begrijpen 2. Lesie 3.

Nadere informatie

Rechts ECG: V3 t/m V6 uitpolen naar rechts om rechter ventrikel te bekijken op ischaemie. Belangrijk voor behandeling ( Vullen? ja/nee?

Rechts ECG: V3 t/m V6 uitpolen naar rechts om rechter ventrikel te bekijken op ischaemie. Belangrijk voor behandeling ( Vullen? ja/nee? ECG diagnostiek Aansluiten Electrode tbv Electro Cardio Gram Rood Geel :Rechter arm / Schouder : Linker arm /schouder Groen : Linker been/ onderbuik/heup links Zwart : Rechter been/ onderbuik/heup rechts

Nadere informatie

Oefenstroken & ECG s. LBTB of RBTB? LBBB is herkenbaar aan: RBTB : Rechterbundeltakblok. LBTB of RBTB? LBBB is herkenbaar aan:

Oefenstroken & ECG s. LBTB of RBTB? LBBB is herkenbaar aan: RBTB : Rechterbundeltakblok. LBTB of RBTB? LBBB is herkenbaar aan: Oefenstroken & ECG s LBTB of RBTB? LBBB is herkenbaar aan: Compleet: QRS 0,12 sec of breder. R-R -patroon in V5 en V6 Brede R -afl. I AVL en V6 Geen Q in afl. I. Meestal geen R in V1, soms wel dan septale

Nadere informatie

Spelregels; A = Groen B = Rood Heeft u het antwoord fout, dan neemt u weer plaats op uw stoel!!

Spelregels; A = Groen B = Rood Heeft u het antwoord fout, dan neemt u weer plaats op uw stoel!! Spelregels; A = Groen B = Rood Heeft u het antwoord fout, dan neemt u weer plaats op uw stoel!! Oefenvraag 1. Op het ECG zijn de verschillende fasen van de hartslag te zien. Ze worden benoemd met de letters

Nadere informatie

Electrocardiografie. Een syllabus voor internisten, huisartsen en verpleegkundigen. Dr Frank Bauwens. http://www.drfrankbauwens.be

Electrocardiografie. Een syllabus voor internisten, huisartsen en verpleegkundigen. Dr Frank Bauwens. http://www.drfrankbauwens.be Electrocardiografie Een syllabus voor internisten, huisartsen en verpleegkundigen Dr Frank Bauwens Cardiologie http://www.drfrankbauwens.be 1 Inhoudstabel Woord vooraf Wat is electrocardiografie Het normale

Nadere informatie

Standaardhandeling ECG, beoordeling van het 12-afleidingen-electrokardiogram

Standaardhandeling ECG, beoordeling van het 12-afleidingen-electrokardiogram Definitie Systematische analyse van het 12-afleidingen-elektrocardiogram (ECG) om tot een juiste beoordeling te komen. Doel Observatie en vroegtijdige herkenning van hartritmestoornissen, geleidingsstoornissen

Nadere informatie

Basiscursus ECG voor coassistenten. Jonas de Jong

Basiscursus ECG voor coassistenten. Jonas de Jong Basiscursus ECG voor coassistenten Jonas de Jong Improving access to medical knowledge Cursusoverzicht basis, systematische beoordeling ischemie en ritmestoornissen geleidingsstoornissen De cursus is interactief.

Nadere informatie

ECG lezen voor beginners

ECG lezen voor beginners ECG lezen voor beginners Voorstellen Elmer Krijger AIOS cardiologie Radboud UMC Nu: vooropleiding interne Rijnstate, Arnhem Disclosure: Geen sponsering of andere gelden vanuit de industrie Doelstellingen

Nadere informatie

Dag 2 ECG cursus. Ischemie Ritmestoornissen

Dag 2 ECG cursus. Ischemie Ritmestoornissen Dag 2 ECG cursus Ischemie Ritmestoornissen non-profit / open access / physician moderated / up-to-date ECG cursus DOKH dagdeel 2 dr. R.B.A. van den Brink, Cardioloog/opleider AMC Agenda dagdeel 2 Ischemie

Nadere informatie

non-profit / open access / physician moderated / up-to-date ECG cursus dagdeel 2

non-profit / open access / physician moderated / up-to-date ECG cursus dagdeel 2 non-profit / open access / physician moderated / up-to-date ECG cursus dagdeel 2 Overzicht dagdeel 2 Intraventriculaire geleidingsstoornissen Ritmestoornissen ST-T afwijkingen/ischemie Quiz Ter herinnering:

Nadere informatie

Dag 1 ECG cursus. Grondbeginselen Systematische beoordeling

Dag 1 ECG cursus. Grondbeginselen Systematische beoordeling Dag 1 ECG cursus Grondbeginselen Systematische beoordeling non profit / open access / physician moderated / up to date Cursusoverzicht Dag 1: basis, systematische beoordeling, geleiding g Dag 2: ischemie

Nadere informatie

Ritmestoornissen en het beoordelen hiervan

Ritmestoornissen en het beoordelen hiervan Ritmestoornissen en het beoordelen hiervan Onderwerpen Geschiedenis Grondbeginselen De normale electrocardiografische complexen Systematische beoordeling Ritmes en ritmestoornissen Handige links Han van

Nadere informatie

Ritme en Geleidingsstoornissen

Ritme en Geleidingsstoornissen Ritme en Geleidingsstoornissen www.skillstat.com/tools/ecgsimulator#/-play Aansluiten = bewaken COMPLEX- OUTPUT Ritme beoordeling Kies bij voorkeur afleiding II Of een afleiding met duidelijke P-top Zorg

Nadere informatie

Het beoordelen van een ECG Extremiteitselectrodes: R = Rechter arm (rood) L = Linker arm (geel) F = Linker been (groen) N = Rechter been (zwart)

Het beoordelen van een ECG Extremiteitselectrodes: R = Rechter arm (rood) L = Linker arm (geel) F = Linker been (groen) N = Rechter been (zwart) Het beoordelen van een ECG Extremiteitselectrodes: R = Rechter arm (rood) L = Linker arm (geel) F = Linker been (groen) N = Rechter been (zwart) Torso Diagnostisch Het maakt verschil of de electrodes op

Nadere informatie

Ventriculaire Ritmestoornissen. Ventriculaire Extrasystolen. Geinterpoleerde Ventriculaire Extrasystole. Prof. Dr. Hein Heidbüchel

Ventriculaire Ritmestoornissen. Ventriculaire Extrasystolen. Geinterpoleerde Ventriculaire Extrasystole. Prof. Dr. Hein Heidbüchel KU Leuven Ventriculaire Ritmestoornissen Prof. Dr. Hein Heidbüchel Ventriculaire Extrasystolen LBTB morfologie, rechter as Unifocaal Bigeminie Retrograde P-toppen Geinterpoleerde Ventriculaire Extrasystole

Nadere informatie

Herhalingsles. Dieter Nuyens Cardiologie

Herhalingsles. Dieter Nuyens Cardiologie Herhalingsles Dieter Nuyens Cardiologie Ischemie Infarct diagnose lokalisatie evolutie: acuut-recent-oud infarct en BBB DD ST-segment elevatie/depressie 1 Hypertrofie voorkamerhyertrofie/-dilatatie LVH

Nadere informatie

Mijn patiënt heeft palpitaties. Dr. Joris Schurmans 26/9/2015

Mijn patiënt heeft palpitaties. Dr. Joris Schurmans 26/9/2015 Palpitaties Mijn patiënt heeft palpitaties Dr. Joris Schurmans 26/9/2015 Palpitaties Palpitaties Hartritme-stoornissen Diagnostische work-up Hartritme-stoornissen Hartritme-stoornissen Palpitaties Palpitaties

Nadere informatie

INTERPRETATIE VAN ELEKTROCARDIOGRAFIEËN BIJ ATLETEN

INTERPRETATIE VAN ELEKTROCARDIOGRAFIEËN BIJ ATLETEN 10 SPO01, MC05 SPORT INTERPRETATIE VAN ELEKTROCARDIOGRAFIEËN BIJ ATLETEN Hielko Miljoen, Hein Heidbuchel Dienst cardiologie UZ Antwerpen Dit jaar werden nieuwe consensusrichtlijnen voor de interpretatie

Nadere informatie

non-profit / open access / physician moderated / up-to-date Ritmestoornissen

non-profit / open access / physician moderated / up-to-date Ritmestoornissen non-profit / open access / physician moderated / up-to-date Ritmestoornissen Indeling ritmestoornissen Naar origine Ritmestoornissen Nomenclatuur Extrasystolie : vroeg vallende slag Escapeslag: eerste

Nadere informatie

ECG bij niet cardiale pathologie. Prof. Dr. Rik Willems

ECG bij niet cardiale pathologie. Prof. Dr. Rik Willems ECG bij niet cardiale pathologie Prof. Dr. Rik Willems Longembolen Mechanismen ECG verandering Verhoging druk in RV RV dilatatie met verplaatsing van de rechterzijde van het septum naar boven Verhoging

Nadere informatie

ECG cursus voor assistenten interne en anesthesie. Dag 1

ECG cursus voor assistenten interne en anesthesie. Dag 1 ECG cursus voor assistenten interne en anesthesie Dag 1 Auteurs: Jonas de Jong Ivo van der Bilt Joris de Groot Renée van der Brink Tymen Keller Illustraties: Rob Kreuger Bart Duineveld Met dank aan: Prof.

Nadere informatie

keurend cardiologen CBR update voor: Wijziging Regeling eisen geschiktheid 2000 uitgave december 2017 De huidige wijziging betreft geheel hoofdstuk 6

keurend cardiologen CBR update voor: Wijziging Regeling eisen geschiktheid 2000 uitgave december 2017 De huidige wijziging betreft geheel hoofdstuk 6 uitgave december 2017 U ontvangt deze e-mail omdat u bij het CBR bent aangemeld als keurend cardioloog. Via deze nieuwsbrief ontvangt u informatie die specifiek van belang is bij het verrichten van cardiologische

Nadere informatie

Dag 1 ECG cursus. Grondbeginselen Systematische beoordeling ECG verschijnselen bij niet-cardiale ziekte

Dag 1 ECG cursus. Grondbeginselen Systematische beoordeling ECG verschijnselen bij niet-cardiale ziekte Dag 1 ECG cursus Grondbeginselen Systematische beoordeling ECG verschijnselen bij niet-cardiale ziekte non-profit / open access / physician moderated / up-to-date Cursusoverzicht Dag 1: basis, systematische

Nadere informatie

ECG s beoordelen. Mike van Zwam 09 September 2010 IC-Gelre

ECG s beoordelen. Mike van Zwam 09 September 2010 IC-Gelre ECG s beoordelen Mike van Zwam 09 September 2010 IC-Gelre Inleiding Waarom? Indeling ECG kenmerken IJk 1mV Vragen Papiersnelheid 25mm/sec Stappen van beoordelen Stap 1: Ritme Stap 2: Frequentie Stap 3:

Nadere informatie

Dag 2 Basiscursus ECG

Dag 2 Basiscursus ECG Dag 2 Basiscursus ECG Jonas de Jong Voorzitter Stichting Cardionetworks Ritmestoornissen non-profit / open access / physician moderated / up-to-date Cursusoverzicht Dag 1: Basis, systematische beoordeling

Nadere informatie

Dag 2 Basiscursus ECG

Dag 2 Basiscursus ECG Dag 2 Basiscursus ECG Jonas de Jong Voorzitter Stichting Cardionetworks Korte herhaling van 1 e twee dagen Ritmestoornissen non-profit / open access / physician moderated / up-to-date Cursusoverzicht Dag

Nadere informatie

ECG en ritmestoornissen na Hartchirurgie. Mischa Lunter MPA, Thorax IC MST

ECG en ritmestoornissen na Hartchirurgie. Mischa Lunter MPA, Thorax IC MST ECG en ritmestoornissen na Hartchirurgie Mischa Lunter MPA, Thorax IC MST Elektrocardiogram ECG Elektrocardiografie = bestuderen van elektrische activiteit van het hart Registratie op papier of beeldscherm

Nadere informatie

ECG 10+: Systematisch ECG s beoordelen

ECG 10+: Systematisch ECG s beoordelen Karen Konings, obert Willemsen Nascholing ECG 10+: ystematisch ECG s beoordelen E Introductie Eerder beschreven we in Huisarts en Wetenschap bij welke klachten een elektrocardiogram (ECG) in de huisartsenpraktijk

Nadere informatie

Ine Bollen Aanvullingen ECG ECG s les 1 ECG 1 ECG 2. 1 P a g i n a

Ine Bollen Aanvullingen ECG ECG s les 1 ECG 1 ECG 2. 1 P a g i n a ECG s les 1 ECG 1 ECG 2 1 P a g i n a ECG 3 ECG 4 2 P a g i n a ECG 5 3 P a g i n a ECG s les 2 ECG 6 ECG 7 4 P a g i n a ECG 8 ECG 9 5 P a g i n a ECG 10 ECG 11 6 P a g i n a ECG 12 ECG 13 7 P a g i n

Nadere informatie

Robert Bolderman cardioloog - PhD - fellow electrofysiologie. Palpitaties

Robert Bolderman cardioloog - PhD - fellow electrofysiologie. Palpitaties Robert Bolderman cardioloog - PhD - fellow electrofysiologie Palpitaties Een belangrijk probleem? Palpitaties - Hartkloppingen gevoel van abnormaal hartritme of een abnormale kloppende sensatie als normaal

Nadere informatie

Basiscursus ECG voor huisartsen. Ivo van der Bilt

Basiscursus ECG voor huisartsen. Ivo van der Bilt Basiscursus ECG voor huisartsen Ivo van der Bilt non- profit / open access / physician moderated / up- to- date Cursusoverzicht Dag 1: basis, systemabsche beoordeling, geleiding Dag 2: ischemie en ritmestoornissen,

Nadere informatie

Chapter 10. Samenvatting

Chapter 10. Samenvatting Samenvatting Samenvatting: Bij patiënten met een indicatie voor een pacemaker op grond van bradycardieën, komt paroxysmaal atrium fibrilleren (AF) vaak voor (30-50%), ook als deze ritmestoornis voor pacemaker

Nadere informatie

Basiscursus ECG voor anesthesisten i.o. Joris de Groot Jonas de Jong

Basiscursus ECG voor anesthesisten i.o. Joris de Groot Jonas de Jong Basiscursus ECG voor anesthesisten i.o. Joris de Groot Jonas de Jong non profit / open access / physician moderated / up to date Cursusoverzicht 9.30 10.00 Ontvangst en koffie 10.00 10.50 ECG interpreta:e

Nadere informatie

Syncope met betrekking tot cardiologie

Syncope met betrekking tot cardiologie Syncope met betrekking tot cardiologie 20 maart 2018 Frank Brouwers AIOS cardiologie Gepubliceerd op 19 maart 2018! Inhoud Definitie Epidemiologie Classificatie Risico-stratificatie Kliniek en aanvullend

Nadere informatie

Informatiebrochure Electrocardiogram. I Autonome verzorgingsinstelling

Informatiebrochure Electrocardiogram. I Autonome verzorgingsinstelling Informatiebrochure Electrocardiogram I Autonome verzorgingsinstelling IIHet electrocardiogram (EKG) Een EKG is een grafische weergave van de elektrische activiteit in de hartspier. Plaatsen electrodes

Nadere informatie

Snelle overzichten. voor eigen gebruik. Uit: Snelle interpretatie van ECG s

Snelle overzichten. voor eigen gebruik. Uit: Snelle interpretatie van ECG s voor eigen gebruik De volgende pagina s bieden nuttige samenvattingen voor dagelijks gebruik in uw werk met ecg s. U hoeft ze niet te kopiëren of uit te scheuren om ze altijd bij u te hebben, want ze zijn

Nadere informatie

Dr. Pascal Vanelderen, MD, PhD Kritieke diensten Ziekenhuis Oost-Limburg, Genk

Dr. Pascal Vanelderen, MD, PhD Kritieke diensten Ziekenhuis Oost-Limburg, Genk Dr. Pascal Vanelderen, MD, PhD Kritieke diensten Ziekenhuis Oost-Limburg, Genk Smal-QRS tachycardie Breed-QRS tachycardie I II III avr avl avf V1 V2 V3 V4 V5 V6 Π 1mV >100/min QRS-duur < 120msec VK-flutter/fibrillatie

Nadere informatie

De waarde van het oppervlakte ECG in volwassenen met een aangeboren hartafwijking. R. Evertz Cardioloog/Elektrofysioloog

De waarde van het oppervlakte ECG in volwassenen met een aangeboren hartafwijking. R. Evertz Cardioloog/Elektrofysioloog De waarde van het oppervlakte ECG in volwassenen met een aangeboren hartafwijking R. Evertz Cardioloog/Elektrofysioloog Continuous Nursing Education Utrecht, Dinsdag 14 februari 2017 Is het ECG behulpzaam?

Nadere informatie

melde zich met p.o.d.b. Wat is het, wat doe je er aan, (4 november) aan de monitor gelegd om te kunnen bewaken

melde zich met p.o.d.b. Wat is het, wat doe je er aan, (4 november) aan de monitor gelegd om te kunnen bewaken Infarcten 1 Dhr P.opde Borst Patiënt melde zich met p.o.d.b. Wat is het, wat doe je er aan, (4 november) We hebben deze patiënt aan de monitor gelegd om te kunnen bewaken eigenlijk, wat zie ik en hoe ontstaat

Nadere informatie

ACUTE RITMESTOORNISSEN ALGEMENE DIAGNOSTISCHE EN THERAPEUTISCHE AANPAK SPECIFIEKE PROBLEMEN

ACUTE RITMESTOORNISSEN ALGEMENE DIAGNOSTISCHE EN THERAPEUTISCHE AANPAK SPECIFIEKE PROBLEMEN ACUTE RITMESTOORNISSEN ALGEMENE DIAGNOSTISCHE EN THERAPEUTISCHE AANPAK SPECIFIEKE PROBLEMEN OVERZICHT Algemene aanpak bij tachy-aritmie Pathofysiologisch aspect : re-entry fenomeen Narrow QRS tachycardia

Nadere informatie

EFO / ablatie. Amstel Academie 10 januari 2008 Jonas de Jong AIOS cardiologie AMC

EFO / ablatie. Amstel Academie 10 januari 2008 Jonas de Jong AIOS cardiologie AMC EFO / ablatie Amstel Academie 10 januari 2008 Jonas de Jong AIOS cardiologie AMC EFO 1. Wat is ElectroFysiologisch Onderzoek? (EPS) 2. Welke patiënten krijgen een EFO / indicatie 3. Wat is ablatie 4. Effectiviteit

Nadere informatie

AMC - ECG cursus voor assistenten cardio, interne, anesthesie en SEH. Dag 1 Jonas de Jong

AMC - ECG cursus voor assistenten cardio, interne, anesthesie en SEH. Dag 1 Jonas de Jong AMC - ECG cursus voor assistenten cardio, interne, anesthesie en SEH Dag 1 Jonas de Jong Dag 1: Jonas de Jong Programma Basis, techniek, systematische beoordeling Extracardiaal veroorzaakte ECG afwijkingen

Nadere informatie

Supra-ventriculaire tachycardie

Supra-ventriculaire tachycardie Supra-ventriculaire tachycardie (SVT) Dr. Sebastiaan Velthuis Cardioloog, Jeroen Bosch Ziekenhuis Typen SVT s Smal complex tachycardie (Inappropriate) Sinustachycardie AF Atriale flutter Atriale tachycardie

Nadere informatie

ECG cursus voor co-assistenten in 2 uur. Jonas de Jong Cardionetworks.org

ECG cursus voor co-assistenten in 2 uur. Jonas de Jong Cardionetworks.org ECG cursus voor co-assistenten in 2 uur Jonas de Jong Cardionetworks.org Opbouw Stichting Cardionetworks Historie van het ECG Grondbeginselen Technische problemen 7+2 stappenplan Ischemie Ritmestoornissen

Nadere informatie

ECG cursus deel 1: de basis. Grondbeginselen Systematische beoordeling

ECG cursus deel 1: de basis. Grondbeginselen Systematische beoordeling ECG cursus deel 1: de basis Grondbeginselen Systematische beoordeling non-profit / open access / physician moderated / up-to-date Cursusoverzicht Dag 1: basis, systematische beoordeling, geleiding Dag

Nadere informatie

De elektrocardiograaf. ECG afname. P, QRS, ST, T en U 2/10/2012. De elektrocardiografische apparatuur

De elektrocardiograaf. ECG afname. P, QRS, ST, T en U 2/10/2012. De elektrocardiografische apparatuur De elektrocardiograaf ECG afname V lijn 3de bachelor geneeskunde a.j. 2012 2013 Dubbele functie: 1. detectie van elektrische spanningen via elektroden lk op de huid 2. registratie cyclische potentiaalverschillen:

Nadere informatie

Het normale elektrocardiogram. Zie voor nog uitgebreidere informatie www.ecg-clopedia.nl!!!

Het normale elektrocardiogram. Zie voor nog uitgebreidere informatie www.ecg-clopedia.nl!!! Zie voor nog uitgebreidere informatie www.ecg-clopedia.nl!!! 1 De depolarisatie van de boezems De depolarisatie(vector) van de boezems veroorzaakt een P-top op het ECG 2 De depolarisatie van de kamers

Nadere informatie

ECG cursus deel 1: de basis. Grondbeginselen Systematische beoordeling

ECG cursus deel 1: de basis. Grondbeginselen Systematische beoordeling ECG cursus deel 1: de basis Grondbeginselen Systematische beoordeling non-profit / open access / physician moderated / up-to-date Cursusoverzicht Dag 1: basis, systematische beoordeling, geleiding Dag

Nadere informatie

Ritmestoornissen Amstel academie. Pieter Postema CCU/IC/SEH/MC/Anesthesie/Cardio-Thoracaal 10/4/2008

Ritmestoornissen Amstel academie. Pieter Postema CCU/IC/SEH/MC/Anesthesie/Cardio-Thoracaal 10/4/2008 Ritmestoornissen Amstel academie Pieter Postema CCU/IC/SEH/MC/Anesthesie/Cardio-Thoracaal 10/4/2008 Auteurs: Jonas de Jong Ivo van der Bilt Pieter Postema Joris de Groot Renee van der Brink Tymen Keller

Nadere informatie

Geleidingsstoornissen

Geleidingsstoornissen Geleidingsstoornissen Vertraging van de impulsgeleiding in een deel van een specifiek geleidings systeem Geleidingsstoornissen Geleidingsstoornissen Type geleidingsstoornissen Op SA-niveau Op AV-niveau

Nadere informatie

Thoracale pijn:het acute coronaire syndroom. Marielle Eefting-Koper Interventiecardioloog

Thoracale pijn:het acute coronaire syndroom. Marielle Eefting-Koper Interventiecardioloog Thoracale pijn:het acute coronaire syndroom Marielle Eefting-Koper Interventiecardioloog Indeling Cardiale oorzaken thoracale pijn Stabiele AP IAP/Acuut coronair syndroom (ACS) Pericarditis Small-vessel

Nadere informatie

Perioperatieve ritmestoornissen EN EEN SYSTEMATISCHE ANALYSE EN INTERPRETATIE VAN HET ECG

Perioperatieve ritmestoornissen EN EEN SYSTEMATISCHE ANALYSE EN INTERPRETATIE VAN HET ECG Belangrijk in de anesthesie - een persoonlijke noot Perioperatieve ritmestoornissen EN EEN SYSTEMATISCHE ANALYSE EN INTERPRETATIE VAN HET ECG B. KUIJPERS Neem je verantwoordelijkheid voor de patiënt en

Nadere informatie

QTc, Wat moet je ermee? J.A. Janson fellow IC, AIOS cardiologie

QTc, Wat moet je ermee? J.A. Janson fellow IC, AIOS cardiologie QTc, Wat moet je ermee? J.A. Janson fellow IC, AIOS cardiologie 01-11-2018 Waarom QT-tijd? - Verhoogd risico op levensbedreigende ritmestoornissen - Verlenging van QT-tijd bij veel medicijnen, derhalve

Nadere informatie

ECG. 3 de bachelor in de geneeskunde Academiejaar

ECG. 3 de bachelor in de geneeskunde Academiejaar ECG 3 de bachelor in de geneeskunde Academiejaar 2015-2016 Dr.Michel De Pauw, Cardiologie UZ Gent Prof. Dr. Ernst Rietzschel, Cardiologie UZ Gent Dr. Lineke Hens, Cardiologie UZ Gent Drs. Peter Vermeir,

Nadere informatie

ECG cursus dagdeel 2. Dr. J.R. de Groot, cardioloog. non-profit / open access / physician moderated / up-to-date

ECG cursus dagdeel 2. Dr. J.R. de Groot, cardioloog. non-profit / open access / physician moderated / up-to-date ECG cursus dagdeel 2 Dr. J.R. de Groot, cardioloog non-profit / open access / physician moderated / up-to-date Agenda dagdeel 2 Ischemie en infarct Geleidingsstoornissen Ritmestoornissen Quiz ISCHEMIE

Nadere informatie

Hierbij gaat voor de delegaties document D043528/02 Annex.

Hierbij gaat voor de delegaties document D043528/02 Annex. Raad van de Europese Unie Brussel, 8 maart 2016 (OR. en) 6937/16 ADD 1 TRANS 72 BEGELEIDENDE NOTA van: de Europese Commissie ingekomen: 7 maart 2016 aan: Nr. Comdoc.: Betreft: het secretariaat-generaal

Nadere informatie

Geleidingsstoornissen, bradycardie en PM. Rik Willems

Geleidingsstoornissen, bradycardie en PM. Rik Willems Geleidingsstoornissen, bradycardie en PM Rik Willems Intraventriculaire geleidingsstoornissen QRS-duur 100 ms volledig 120 ms onvolledig 100-120 ms Rechter bundel Linker bundel Aspecifiek DD/ breed QRS

Nadere informatie

Ritmestoornissen CCU

Ritmestoornissen CCU Ritmestoornissen CCU 1 Paroxysmale tachycardieen Tachycardie is plotseling ( Paroxysmaal ) opgetreden. Frequentie is hoger dan 110 bpm. Meestal 130-250. 2 Paroxysmale Atrium Tachycardie(PAT) Snelle plotsellinge

Nadere informatie

Hoofdstuk 1: Electrofysiologie van het hart

Hoofdstuk 1: Electrofysiologie van het hart Hoofdstuk 1: Electrofysiologie van het hart Chapter 21, blz. 504 t/m 528: Cardiac electrophysiology and the electrocardiogram Het bestaat uit een hoop verschillende cellen, met elk een eigen functie. Ze

Nadere informatie

Intensive Care Ritme- & geleidingsstoornissen 12 afleidingen ECG

Intensive Care Ritme- & geleidingsstoornissen 12 afleidingen ECG Intensive Care 2016 Ritme- & geleidingsstoornissen 12 afleidingen ECG Anatomie van het prikkelvormend en geleidend systeem SA-knoop Internodale geleidingsbundels AV-junctional gebied De bundel van His

Nadere informatie

Achtergrond. ECG en hartritmestoornissen Achtergrond en wat jullie zelf graag willen bespreken. Eryn Liem

Achtergrond. ECG en hartritmestoornissen Achtergrond en wat jullie zelf graag willen bespreken. Eryn Liem ECG en hartritmestoornissen Achtergrond en wat jullie zelf graag willen bespreken Eryn Liem Herhalingscursus kindergeneeskunde april 2018 Achtergrond Anatomie van het geleidingssysteem 1 Achtergrond Onderdelen

Nadere informatie

13/07/2018. Myocardinfarct. in house mortaliteit 4 12% 1 jaar mortaliteit 10% Pagina 3. Voorstelling nieuwe huisstijl SEZZ

13/07/2018. Myocardinfarct. in house mortaliteit 4 12% 1 jaar mortaliteit 10% Pagina 3. Voorstelling nieuwe huisstijl SEZZ Myocardinfarct in house mortaliteit 4 12% 1 jaar mortaliteit 10% Pagina 3 Woman paradox Presentatie AMI leeftijd 7 10 jaar later dan mannen Hoofdoorzaak sterfte bij vrouwen Atypische klachten Latere presentatie

Nadere informatie

Cardiologie. Afkortingenlijst. Cardiologie. www.catharinaziekenhuis.nl

Cardiologie. Afkortingenlijst. Cardiologie. www.catharinaziekenhuis.nl Cardiologie Afkortingenlijst Cardiologie www.catharinaziekenhuis.nl In bijgaand overzicht vindt u de meest gebruikte afkortingen die worden toegepast op de afdeling Cardiologie van het Catharina Ziekenhuis:

Nadere informatie

Indeling ritmestoornissen Naar oorsprong

Indeling ritmestoornissen Naar oorsprong RITMESTOORNISSEN Indeling ritmestoornissen Naar oorsprong Ritmestoornissen Nomenclatuur extrasystole : vroeg vallende slag escapeslag: slag volgend op pauze, meestal uit distaal weefsel bradycardie :

Nadere informatie

Handleiding voor beoordeling ECG van sporters

Handleiding voor beoordeling ECG van sporters Handleiding voor beoordeling ECG van sporters 1. ECG Gemaakt (nummer) 2. Kwaliteit goed beoordeelbaar / matig / slecht 3. Pacemaker nee / ja, alleen pacemakerslagen / ja, af en toe pacemakerslagen 4. Ritme

Nadere informatie

Ritmestoornissen CCU

Ritmestoornissen CCU Ritmestoornissen CCU Sinusritme P-top P-top aanwezig P-toppen zijn identiek Afstand tussen gelijke toppen is constant 2 Sinus bradycardie Oorsprong prikkelvorming uit de sinusknoop P top, PQ tijd en QRS

Nadere informatie

Longembolie 15-2-2011

Longembolie 15-2-2011 1 ECG veranderingen worden veroorzaakt door: Verhoging van de druk in de rechterkamer Rechterkamer dilatatie met clockwise rotation en verplaatsing van het septum naar boven 3. Verhoogde druk in rechterboezem

Nadere informatie

Pijn op de borst. Duodagen 2017 Cees van der Spek, huisarts Jasper Bennik, cardioloog

Pijn op de borst. Duodagen 2017 Cees van der Spek, huisarts Jasper Bennik, cardioloog Pijn op de borst Duodagen 2017 Cees van der Spek, huisarts Jasper Bennik, cardioloog Indeling Korte casus Achtergrondinformatie Pre test likelihood Waarde van de inspanningstest Aanvullende diagnostiek

Nadere informatie

Zwangerschap en een ICD CarVasZ 20-11-2015. Wilma de Vries Verpleegkundig specialist Erasmus MC Rotterdam

Zwangerschap en een ICD CarVasZ 20-11-2015. Wilma de Vries Verpleegkundig specialist Erasmus MC Rotterdam Zwangerschap en een ICD CarVasZ 20-11-2015 Wilma de Vries Verpleegkundig specialist Erasmus MC Rotterdam Jong Vrouw ICD Erfelijke hartziekten 1: Cardiomyopathieën (hartspier) 2: Aritmieën (elektische geleiding)

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/42799 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Haeck, M.L.A. Title: Right ventricular function assessment in cardiopulmonary

Nadere informatie

anatomie en fysiologie van het hart

anatomie en fysiologie van het hart 1 KLINISCHE INTERPRETATIE VAN ECG S 1 anatomie en fysiologie van het hart 1.1 Het hart is de pomp van het lichaam Het hart pompt met gecoördineerde bewegingen bloed door het lichaam en voorziet zo de weefsels

Nadere informatie

Anti-artimica Marieke Aalbers Ziekenhuisapotheker Treant Zorggroep NVZA: SIG cardiologie

Anti-artimica Marieke Aalbers Ziekenhuisapotheker Treant Zorggroep NVZA: SIG cardiologie Anti-artimica Marieke Aalbers Ziekenhuisapotheker Treant Zorggroep NVZA: SIG cardiologie Syncope Syncope als bijwerking van geneesmiddelen: Anti-aritmica Diuretica Anti-depressiva Antihypertensiva Geneesmiddelen

Nadere informatie

Pre opera(eve poli. Joris de Groot Jonas de Jong

Pre opera(eve poli. Joris de Groot Jonas de Jong Pre opera(eve poli Joris de Groot Jonas de Jong Pre opera(eve poli MD: medical detec(ve Op zoek naar aanwijzingen voor cardiale afwijkingen die een risico vormen voor narcose: Verminderde LVF / oud infarct

Nadere informatie

1 P a g i n a. Ine Bollen Aanvullingen ECG

1 P a g i n a. Ine Bollen Aanvullingen ECG Examen 2 delen o deel 1: 10 meerkeuzevragen THEORIE giscorrectie 20/100 punten o deel 2: protocolering 8 ECG s via scoreformulieren 80/100 punten formulier 3 mogelijke momenten (januari, juni, september)

Nadere informatie

Acute behandeling van atriumfibrilleren en atriumflutter. Ad Oomen Cardioloog Amphia Ziekenhuis

Acute behandeling van atriumfibrilleren en atriumflutter. Ad Oomen Cardioloog Amphia Ziekenhuis Acute behandeling van atriumfibrilleren en atriumflutter Ad Oomen Cardioloog Amphia Ziekenhuis 5-6-2019 Inhoud Introductie Instabiele patiënten Stabiele patiënten Rhythm control vs rate control ECV vs

Nadere informatie

RICHTLIJNEN. (Voor de EER relevante tekst)

RICHTLIJNEN. (Voor de EER relevante tekst) 8.7.2016 L 183/59 RICHTLIJNEN RICHTLIJN (EU) 2016/1106 VAN DE COMMISSIE van 7 juli 2016 tot wijziging van Richtlijn 2006/126/EG van het Europees Parlement en de Raad betreffende het rijbewijs (Voor de

Nadere informatie

Dag 3 ECG cursus. Ritme en geleidingsstoornissen Tachycardie Bradycardie Herhaling Diversen Bespreken 8 ingebrachte casus 2 Casus uit de kliniek

Dag 3 ECG cursus. Ritme en geleidingsstoornissen Tachycardie Bradycardie Herhaling Diversen Bespreken 8 ingebrachte casus 2 Casus uit de kliniek Dag 3 ECG cursus Ritme en geleidingsstoornissen Tachycardie Bradycardie Herhaling Diversen Bespreken 8 ingebrachte casus 2 Casus uit de kliniek RITME EN GELEIDINGSTOORNISSEN Indeling ritmestoornissen Naar

Nadere informatie

Syncope : nieuwe inzichten

Syncope : nieuwe inzichten Syncope : nieuwe inzichten Dieter De Cleen 2 februari 2019 TLOC Syncope Indeling Reflex syncope vasovagaal situationeel (niezen, mictie, defecatie, ) carotid sinus syndroom Orthostatische syncope medicatie

Nadere informatie

ACUUT CORONAIR SYNDROOM

ACUUT CORONAIR SYNDROOM ACUUT CORONAIR SYNDROOM Doelen ACS pathofysiologie begrijpen Risicofactoren voor ACS kunnen herkennen Diagnostische stappen kunnen volgen 12 februari 2015 Esther de Haan, verpleegkundig specialist cardiologie

Nadere informatie

Basisbeginselen van de pacemaker voor de anesthesist. Dr. Laurence Van Gestel Dr. Steve Coppens

Basisbeginselen van de pacemaker voor de anesthesist. Dr. Laurence Van Gestel Dr. Steve Coppens Basisbeginselen van de pacemaker voor de anesthesist Dr. Laurence Van Gestel Dr. Steve Coppens Inhoudstafel 1. Basisprincipes 2. Permanente pacemaker 3. Tijdelijke pacemaker 4. Take home messages 1. Basisprincipes

Nadere informatie

Biomedische Wetenschappen Ontstaan van Ziekten - Pathogenese. Hart- en Vaatziekten Prof. T. Gillebert (Deel 2)

Biomedische Wetenschappen Ontstaan van Ziekten - Pathogenese. Hart- en Vaatziekten Prof. T. Gillebert (Deel 2) Biomedische Wetenschappen Ontstaan van Ziekten - Pathogenese Hart- en Vaatziekten Prof. T. Gillebert (Deel 2) 1 Samenvatting 1. De belangrijkste doodsoorzaken in de Westerse wereld 2. De pathogenese van

Nadere informatie

ICD patiënten dag 25 september 2015

ICD patiënten dag 25 september 2015 ICD patiënten dag 25 september 2015 Wie krijgt welke ICD? Mikael Kortz, cardioloog Flevoziekenhuis Wie krijgt welke ICD? waarom heb ik deze ICD? Mikael Kortz, cardioloog Flevoziekenhuis wie krijgt een

Nadere informatie

ACUTE CORONAIRE SYNDROMEN

ACUTE CORONAIRE SYNDROMEN ACUTE CORONAIRE SYNDROMEN Definitie, pathofysiologie, symptomatologie en diagnostiek Dr. Marcel Daniëls Jeroen Bosch Ziekenhuis s-hertogenbosch ACUTE CORONAIRE SYNDROMEN pathofysiologie Definitie symptomatologie

Nadere informatie

Met verwijzingen naar ECGPedia.org

Met verwijzingen naar ECGPedia.org Met verwijzingen naar ECGPedia.org 1 2 Een IC verpleegkundige wil meer weten van de Heamodynamiek, b.v. urine productie Een CCU verpleegkundige is sterk gericht op het hart, en wil daar alles van weten.

Nadere informatie

ECG maken en interpretatie

ECG maken en interpretatie ECG maken en interpretatie Voorbereiding Klaarleggen materialen - 12-kanaals ECG apparaat - Scheermesje - ECG-gel zo nodig - Gazen Toelichting Voorbereiding - De patiënt ligt op de onderzoekbank met ontbloot

Nadere informatie

Geleidingsstoornissen

Geleidingsstoornissen Geleidingsstoornissen Geleidingsstoornissen Registratie van de elektrische activatie van de hartspier Ritme Activatie: grootte uitslag maat voor dikte spier Repolarisatie: m.n. afwijkend bij ischemie/infarct

Nadere informatie

Artsen informatie over het Philips 12-Afl. algoritme

Artsen informatie over het Philips 12-Afl. algoritme Artsen informatie over het Philips 12-Afl. algoritme Verantwoording Over deze editie Publicatienummer M5000-91003 Editie 1 Copyright 2003 Koninklijke Philips Electronics N.V. Alle rechten voorbehouden.

Nadere informatie

De behandeling van hartfalen bij de oudere patiënt. Loes Klieverik WES 11-03-2010

De behandeling van hartfalen bij de oudere patiënt. Loes Klieverik WES 11-03-2010 De behandeling van hartfalen bij de oudere patiënt Loes Klieverik WES 11-03-2010 Wat is oud?? Definitie Hartfalen Tekortschieten van de pompwerking van het hart en veranderingen in de neurohumorale activatie

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting

Samenvatting. Samenvatting 208 Samenvatting Samenvatting 209 Hartfalen is een combinatie van klachten en verschijnselen die direct of indirect het gevolg zijn van een tekortschietende pompfunctie van het hart. Als gevolg van deze

Nadere informatie

Anatomie / fysiologie

Anatomie / fysiologie Anatomie / fysiologie Cxx53 7 en 8 Hart 1 FHV2009 / Cxx53 7+8 / Anatomie & Fysiologie - Circulatie 1 Ligging van het hart Kegelvormig, hol, gespierd orgaan. Ca. 10 cm lang en omvang vuist FHV2009 / Cxx53

Nadere informatie