Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar MAVO/VBO/VSO Nr. 67 VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG Vastgesteld 10 november 2004 Binnen de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap 1 hebben enkele fracties de behoefte over de brief van de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap d.d. 17 mei 2004 (Kamerstuk , nr. 63) inzake het vak Spaans op het vmbo, enkele vragen en opmerkingen voor te leggen. Bij briefvan 10 november heeft de minister deze beantwoord. Vragen en antwoorden zijn hierna afgedrukt. De voorzitter van de commissie, Cornielje Adjunct-griffier van de commissie, Boeve 1 Samenstelling: Leden: Van de Camp (CDA), Kalsbeek (PvdA), Cornielje (VVD), voorzitter, Lambrechts (D66), Hamer (PvdA), Van Bommel (SP), Vendrik (GL), Mosterd (CDA), Blok (VVD), Balemans (VVD), Slob (CU), Vergeer (SP), Tichelaar (PvdA), Joldersma (CDA), De Vries (CDA), Van Vroonhoven-Kok (CDA), Aasted Madsen-van Stiphout (CDA), Eski (CDA), Eijsink (PvdA), Leerdam, MFA (PvdA), ondervoorzitter, Van Miltenburg (VVD), Kraneveldt (LPF), Hermans (LPF), Van Dam (PvdA), Visser (VVD), Azough (GL), Vacature (algemeen). Plv. leden: Ferrier (CDA), Verbeet (PvdA), Rijpstra (VVD), Bakker (D66), Bussemaker (PvdA), Vacature (SP), Tonkens (GL), Jonker (CDA), Hirsi Ali (VVD), Örgü (VVD), Van der Vlies (SGP), Kant (SP), Dijksma (PvdA), Hessels (CDA), Sterk (CDA), Atsma (CDA), Van Bochove (CDA), Van Hijum (CDA), Arib (PvdA), Stuurman (PvdA), De Krom (VVD), Varela (LPF), Nawijn (LPF), Adelmund (PvdA), Aptroot (VVD), Halsema (GL), Kruijsen (PvdA). KST tkkst ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2004 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 67 1

2 I Vragen en opmerkingen vanuit de fracties De leden van de CDA-fractie hebben met belangstelling de voorliggende briefgelezen. Zij merken op dat zij tijdens het Algemeen Overleg van 30 oktober jl. (Kamerstuk , nr. 58) hebben gepleit voor het onderzoeken van de mogelijkheid om Spaans aan te merken als examenvak op het voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (vmbo). Ook voor de gemengde en theoretische leerweg lijkt dit de leden het overwegen waard, evenals in de basisberoepsgerichte leerweg en de kaderberoepsgerichte leerweg. De leden van deze fractie wil de minister wel tot spoed manen, juist omdat opnieuw overleg met het veld nodig is. Wanneer denkt de minister zover te zijn dat een besluit genomen kan worden? De leden van de PvdA-fractie zijn teleurgesteld dat de brief van de minister over het bestuderen van de mogelijkheden van het aanmerken van Spaans als examenvak in het voorbereidend middelbaar onderwijs (vmbo) zo lang op zich heeft laten wachten en geen direct resultaat heeft opgeleverd. De leden van de VVD fractie hebben met instemming kennisgenomen van de brief van de minister betreffende het vak Spaans in het vmbo. Naar aanleiding van deze briefwensen de leden een aantal vragen aan de minister te stellen. De leden beoordelen het antwoord van de minister om toe te werken naar een aanpassing van de regelgeving wat betreft het Spaans als examen vak als positief. De minister geeft aan dat zij dit wel onder enkele voorwaarden doet. Kan de minister specifiek aangeven op welke voorwaarden zij doelt? In het verleden heeft het aanpassen van regelgeving tot een verslechtering van de situatie voor het onderwijs geleid, stellen deze leden. Zij vragen hoe de minister er voor zal zorgen dat dit in deze situatie niet gebeurt. Zal de minister bij de herziening van de huidige regelgeving ook kijken naar regels in het vmbo die onnodig, danwel onwenselijk zijn, vragen de leden. De leden van de SGP-fractie vragen de minister nader in te gaan op de achtergrond van de wens om compensatie door middel van het vak Spaans als extra vak in de beroepsgerichte leerwegen van het vmbo mogelijk te maken. Welke situatie wordt precies bedoeld? De leden van de CDA-fractie merken op dat een verruiming in het vmbo niet mag leiden tot meer problemen in het middelbaar beroepsonderwijs (mbo). Zij willen er op wijzen dat het gaat om Spaans als extra examenvak. Dit is dus geen verlichting van het examenpakket maar een verzwaring. Het voordeel voor de leerling zit in de extra compensatie mogelijkheden bij de slaag-zakregeling. Is de minister met de leden van deze fractie van oordeel dat de vmbo-school die dit extra vak aanbiedt, zelfook zal kijken naar de doorstroomkansen van de leerling naar het mbo met het bedoelde pakket? Is het niet in de lijn van het kabinetsbeleid om vertrouwen in de professionals van het vmbo te hebben, zo vragen deze leden. De leden van de SGP-fractie stellen vast dat voornamelijk Antilliaanse jongeren een grotere kans hebben om hun diploma te behalen. Zij vragen de minister ofer een objectieve rechtvaardiging is te geven voor deze «bevoordeling»? Is de voorgenomen maatregel alleen bedoeld om door middel van extra compensatiemogelijkheden een grotere kans te hebben om voor het examen te kunnen slagen ofis er ook duidelijk sprake van relevantie van het vak Spaans voor de loopbaan van jongeren in beroepsgerichte leerwegen, vragen deze leden. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 67 2

3 Uitkomsten veldoverleg De leden van de CDA-fractie wijzen er op dat de Bve-Raad bedenkingen heeft geuit over het compenseren van cruciale vakken als wiskunde met een moderne vreemde taal. Welke nadelige gevolgen vreest de Bve-Raad concreet voor deze leerlingen in het mbo, willen de leden weten. Ook vragen zij hoe die nadelen op zijn te lossen. De leden van voornoemde fractie denken dat er afspraken gemaakt zouden kunnen worden dat de compensatie niet mag gelden voor een voor de leerling doorstroombepalend vak. Wel moet bedacht worden dat op dit moment een 4 voor wiskunde ook gecompenseerd kan worden met een 7 voor Engels, zo stellen de leden. Er is, naar de mening van deze leden, geen principieel verschil tussen compensatie met Spaans ofmet Engels, mits het vak voldoet aan bepaalde kwaliteitseisen. Bovendien kan een Regionaal Opleidingscentrum (ROC) nu ook al aanvullende eisen stellen voor bepaalde opleidingen en daar wordt ruim gebruik van gemaakt, zoals een recent onderzoek van het CINOP 1 (Centrum voor Innovatie van Opleidingen) aantoont. Nogal wat leerlingen in de sector Techniek (niveau 2/3) wordt lager geplaatst dan waar ze volgens de doorstroomregeling recht op hebben. De leden van deze fractie vragen hoe de minister dit standpunt beoordeelt. De leden denken dat er afspraken gemaakt moeten worden. Ook willen deze leden weten ofde Bve-Raad ook overwogen heeft dat de vmbo-leerling ook zonder diploma in het mbo verder moet? De leden van de SGP-fractie merken op dat de bedenkingen van de Bve-Raad over het compenseren van cruciale vakken als wiskunde en een moderne vreemde taal van relatieve betekenis zijn, omdat daarvoor momenteel ook reeds compensatiemogelijkheden bestaan. Deze mogelijkheden worden door de voorgenomen maatregel slechts uitgebreid. Bovendien gaat het om een extra vak, waarvoor de betreffende jongeren dus ook een extra inspanning moeten leveren. Vervolg De leden van de CDA-fractie zijn het met de minister eens dat dezelfde punten die voor Spaans als examenvak pleiten, ook kunnen gelden voor Turks, Arabisch en Fries. Wanneer deze vakken examenvak kunnen worden, moeten deze vakken ook aan een kwaliteitsstandaard voldoen. De leden onderschrijven de lijn van de minister om hierbij de Centrale Examencommissie Vaststelling Opgaven (CEVO) te betrekken. Resumerend zijn de leden van mening dat Spaans als extra examenvak op het vmbo positiefmoet werken in de gehele schoolloopbaan van leerlingen. Zij vragen ofde minister deze stelling onderschrijft. 1 Bron: De doorstroom van vmbo naar mbo, een onderzoek naar de doorstroomregeling in cohort 1, februari 2004, De leden van de PvdA-fractie wijzen er op dat het verzoek van de Kamer inhield dat het vak Spaans mee zou tellen in de zak/ slaagregeling in het vmbo. In de huidige regelgeving is dit niet mogelijk doordat Spaans een extra vak is. Deze leden vinden dat er een kwaliteitsslag dient te worden gemaakt door een commissie Invoering Spaans als examenvak in de basis-en kaderberoepsgerichte leerweg in te voeren. Deze commissie dient te bestaan uit vertegenwoordigers uit het veld onder leiding van een onafhankelijke voorzitter, menen de aan het woord zijnde leden. Dit zou analoog zijn aan de voormalige procedures voor Turks en Arabisch, die als taak hadden het voorstellen van kwaliteitseisen en het verstrekken van voorbeeldtoetsen. De leden wensen dat de commissie voor het begin van het examen 2005 dan met het eindverslag komt. Leraren, leermiddelen, examenprogramma s, voorbeeldexamens zijn daarvoor in voldoende mate aanwezig, zo stellen zij. Voor de door de minister genoemde andere talen is een dergelijke constructie ook mogelijk, vinden de leden van deze fractie. Voorts wijzen deze leden er op dat het op de huidige voet verder Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 67 3

4 werken alleen zin heeft als de minister toezegt dat Spaans in 2005 als extra vak in de zak/ slaagregeling wordt opgenomen in de genoemde leerwegen. Anders nemen steeds minder leerlingen deel en worden betrokken docenten ontslagen. Het positieve effect voor Antilliaanse leerlingen is dan verdwenen, menen de leden van voornoemde fractie. De leden van de VVD-fractie merken op dat de minister de verruiming van de regelgeving eerst wil bespreken met het mbo-veld en de Bve-Raad. Wanneer verwacht de minister dat deze gesprekken afgerond zullen zijn en wanneer denkt zij de Kamer over de uitkomsten hiervan te informeren, vragen de aan het woord zijnde leden. Zijn er andere aspecten wat betreft de inrichting van de leerwegen in het vmbo die de minister in de gesprekken aan de orde zal brengen, willen de leden weten. De aan het woord zijnde leden zijn positiefover de handelswijze van de minister gezien het feit dat zij er op toe zal zien dat er voor het vak Spaans (en indien gewenst ook voor andere vakken) een inhoudelijke kwaliteitsslag gemaakt zal worden. Is een kwaliteitsslag voor andere vakken in het vmbo naar oordeel van de minister ook nodig, vragen de leden. De leden van de SGP-fractie vragen de minister nader in te gaan op de reikwijdte van de voorgenomen regeling. Heeft de minister overwogen om ook andere vakken in aanmerking te laten komen om als extra vak ruimere compensatiemogelijkheden te bieden? Ook vragen zij de minister in te gaan op de keus om de uitbreiding van de compensatieregeling met een extra vak Spaans (alleen) te betrekken op de beroepsgerichte leerwegen in het vmbo. De aan het woord zijnde leden delen het standpunt dat de voorgenomen regeling om een inhoudelijke kwaliteitsslag van het vak Spaans vraagt. II Reactie van de minister Inleiding Hierbij zend ik u de antwoorden op de schriftelijke vragen van de leden van de vaste Kamercommissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen over mijn briefvan 17 mei 2004 (Kamerstuk , nr. 63) inzake het vak Spaans op het vmbo. In voornoemde briefbenoem ik enkele voorwaarden waaronder ik wil toewerken naar aanpassing van de regelgeving, waardoor het mogelijk wordt voor leerlingen in de basis- en kaderberoepsgerichte leerweg om het vak Spaans als extra vak te volgen en te gebruiken voor compensatie in de slaag-zakregeling. Voorwaarden waren overeenstemming tussen Bve-Raad en vertegenwoordigers van het VO-veld en een aanpassing van het vak Spaans. De Bve-Raad kan zich vinden in verruiming van de regelgeving, zijn redenering wordt hieronder nog nader weergegeven. Antwoord van de minister De leden van de CDA-fractie vragen zich af wanneer de minister zover denkt te zijn dat een besluit genomen kan worden. De minister meldt hierover dat een besluit kan zijn de voorgenomen verandering van de regelgeving in te zetten en hiervoor het Eindexamenbesluit aan te passen, in die zin dat het voor leerlingen, indien het bevoegd gezag hiermee instemt, mogelijk wordt om een extra gevolgd vak mee te laten tellen in de slaag-zakregeling. Dit geldt niet alleen voor Spaans, maar voor alle extra gevolgde vakken. De leden van de VVD vragen naar de voorwaarden waar de minister op doelt bij aanpassing van de regelgeving. De minister stelt hierbij de volgende voorwaarden voor: Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 67 4

5 Een extra vak mee laten tellen voor de examenuitslag zou onder de volgende voorwaarden mogelijk gemaakt kunnen worden: 1. Het betreft een vak, opgenomen in de lijst vaknamen/vakcodes vmbo, waarvoor een examenprogramma is vastgesteld. 2. Het betreft een vak uit de eigen leerweg of een vak uit een hogere leerweg. 3. De leerling sluit het extra vak afmet een centraal examen. Het onder 1 genoemde impliceert dat er een centraal examen beschikbaar is voor het extra vak. Voor de reguliere vakken in de basis- en kaderberoepsgerichte leerwegen waar dat thans niet zo is (Spaans, Arabisch en Turks) wordt dit alsnog geregeld. Met deze voorwaarden denkt de minister ervoor te zorgen dat de extra gevolgde vakken een gedegen onderwijsinhoud kennen en op valide en betrouwbare wijze worden afgesloten. Tevens vragen de VVD-leden de minister te voorkomen dat aanpassing een verslechtering oplevert voor het onderwijs en verzoeken zij ook te kijken naar regels in het vmbo die onnodig danwel onwenselijk zijn. De minister meldt dat de voorgestelde aanpassing van de regelgeving onder meer op verzoek van het onderwijsveld zelfwordt ingezet. Bepaalde scholen zien hierin een mogelijkheid tot verhoging van het onderwijsrendement, zij kunnen meer leerlingen hiermee een diploma uitreiken. In het kader van «OCW ontregelt» neemt de minister maatregelen om het aantal regels terug te dringen. De leden van de SGP-fractie vragen nader in te gaan op de achtergrond van de wens om compensatie door middel van het vak Spaans als extra vak in de beroepsgerichte leerwegen van het vmbo mogelijk te maken. De minister licht toe dat het vak Spaans in de beroepsgerichte leerwegen (basisberoepsgericht en kaderberoepsgericht) slechts in uitzonderingsgevallen tot het vakkenpakket van een leerling behoort, in bepaalde uitzonderingsgevallen is, op beslissing van het bevoegd gezag, vrijstelling van Frans ofduits mogelijk en komt Spaans, Turks, Arabisch, Maatschappijleer 2, aardrijkskunde ofgeschiedenis hiervoor in de plaats. In de gemengde en theoretische leerweg hebben leerlingen de mogelijkheid om het vak Spaans in hun gewone vakkenpakket te kiezen (indien het bevoegd gezag dit aanbiedt) vanwege de vrije ruimte in het vakkenpakket van deze leerwegen. De beroepsgerichte leerwegen hebben geen vrije ruimte vanwege de grotere omvang van het beroepsgerichte vak. De leden van de CDA-fractie merken op dat een verruiming in het vmbo niet mag leiden tot meer problemen in het middelbaar beroepsonderwijs (mbo). Zij willen er op wijzen dat het gaat om Spaans als extra examenvak. De minister stemt in met de stelling van de leden van de CDA-fractie dat dit dus geen verlichting van het examenpakket is, maar een verzwaring. Het voordeel voor de leerling zit inderdaad in de extra compensatiemogelijkheden bij de slaag-zakregeling. De leerling kan een compensatiecijfer 7 halen, nodig om één 4 of twee 5-en op de cijferlijst te compenseren, via een vak dat niet tot het examenpakket behoort. Dit is gunstig voor leerlingen die voor het normale pakket naast één 4 oftwee 5-en, verder alleen 6-en hebben behaald. Als zij een extra vak hebben gevolgd waar ze in uitblinken, kunnen zij toch een 7 behalen en daarmee voldoende compensatie voor toekenning van een diploma. De minister is met de leden van deze fractie van oordeel, dat de vmboschool die een extra vak aanbiedt, zelfook zal kijken naar de doorstroomkansen van de leerling naar het mbo met het bedoelde pakket. Dit is inder- Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 67 5

6 daad in de lijn van het kabinetsbeleid om vertrouwen in de professionals van het vmbo te hebben. De leden van de SGP-fractie stellen vast dat met name Antilliaanse jongeren een grotere kans hebben om hun diploma te behalen. Zij vragen ofer een objectieve rechtvaardiging is te geven voor deze «bevoordeling»? Is de voorgenomen maatregel alleen bedoeld om door middel van extra compensatiemogelijkheden een grotere kans te hebben om voor het examen te kunnen slagen ofis er ook duidelijk sprake van relevantie van het vak Spaans voor de loopbaan van jongeren in beroepsgerichte leerwegen, vragen deze leden. Hierover meldt de minister dat de voorgenomen maatregel behelst dat compenseren via een extra vak mogelijk wordt voor alle leerlingen. Niet alleen Spaans kan dan gekozen worden, maar elk ander vak dat past in bovengenoemd kader. Tweetalige leerlingen kunnen hier voordeel bij hebben, maar ook de leerling met een passie voor bijvoorbeeld biologie. De minister wil hier nogmaals benadrukken dat het gaat om een extra prestatie van de leerling, bovenop het normale vakkenpakket. Naast relevantie voor de loopbaan van de leerlingen, die zal verschillen per vak, is het laten meetellen van een extra vak in de slaag-zakregeling ook een verruiming van de mogelijkheden voor scholen om maatwerk te leveren aan de individuele leerling. De leden van de CDA-fractie en van de SGP-fractie hebben gevraagd naar de bedenkingen door de Bve-Raad. De minister antwoordt hierop dat de Bve-Raad afstapt van eerder geuite bedenkingen. De Bve-Raad is van mening dat voor iedere deelnemer een op maat gesneden traject dient te kunnen worden uitgestippeld. Als het goed werkt is de doorstroming van vmbo naar mbo via een ononderbroken leerlijn, waarbij de bve-instelling verder gaat waar het vmbo is gestopt. Indien een leerling een 4 voor wiskunde heeft gecompenseerd met een 7 voor een extra vak als Spaans, dient de instelling hier op in te spelen. Compensatie eventueel niet laten gelden voor doorstroomrelevante vakken is wat betreft de Bve-Raad dan ook niet nodig, zoals de leden van de CDA-fractie hebben ingebracht. De leden van de SGP-fractie hebben hierover ingebracht dat de reeds bestaande situatie ook al mogelijkheden geeft doorstroomrelevante vakken te compenseren. Met een extra vak, dat inderdaad een extra inspanning van de leerling vraagt, worden deze mogelijkheden uitgebreid. De leerlingen uit de beroepsgerichte leerwegen moeten inderdaad drempelloos in kunnen stromen, zoals de leden van de CDA-fractie stellen, ook zonder diploma. Hierover meldt de Bve-Raad dat het voor de doorstroming het belangrijkste is de leerlingen goed op te vangen in de bve-instelling, via een «warme overdracht». Het is voor de bve-instellingen het belangrijkst te kijken naar wat een deelnemer heeft gehaald en kan. Ook met het oog op grote vernieuwingsoperatie in het mbo; de vernieuwing van de kwalificatiestructuur, herontwerp van de opleidingen en competentiegericht opleiden. De leden van de CDA-fractie vragen de minister of zij de stelling onderschrijft dat Spaans als een extra vak op het vmbo positief moet werken op de hele schoolloopbaan van leerlingen. De minister antwoordt hierop dat zij verwacht dat een extra geleverde prestatie, in de vorm van het volgen van een extra vak onder bovengenoemde voorwaarden, zeker positief bijdraagt aan de schoolloopbaan van leerlingen. De leden van de PvdA-fractie stellen voor een commissie Invoering Spaans als examenvak in te stellen. Hierop antwoordt de minister dat Spaans al een examenvak is voor de leerlingen van de gemengde en theoretische leerwegen en voor bepaalde leerlingen in de beroepsgerichte leerwegen. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 67 6

7 Wel zou Spaans aan een bepaalde kwaliteitsstandaard moeten voldoen. De minister stelt dan ook voor om voor Spaans en andere vakken in de beroepsgerichte leerwegen waar nog geen centraal examen voor is, voortaan afte laten sluiten met een centraal examen. De minister is van mening dat dit voldoende kwaliteitswaarborgen geeft om extra gevolgde vakken mee te laten tellen voor de diploma-uitslag. Deze leden vragen een toezegging om Spaans in het examenjaar 2005 te laten meetellen in de slaag-zakregeling. Gezien de wijzigingen die eerst aangebracht dienen te worden in het Eindexamenbesluit, kan deze toezegging niet worden gedaan. Wel kan in een voorlichtingspublicatie over de examens in het najaar 2004 deze aanpassing worden gemeld, zodat scholen vast leerlingen kunnen voorbereiden voor het examenjaar Naar aanleiding van de vrees van de leden van de PvdA-fractie dat betrokken docenten ontslagen worden, merkt de minister op dat het aanbieden van een extra vak een beslissing van het bevoegde gezag is. Scholen kunnen ervoor kiezen hun leerlingen deze mogelijkheid te geven en beslissen zelfwelk vak ofvakken worden aangeboden. In 2003 had 4% van de kandidaten in de basisberoepsgerichte leerweg meer dan het voorgeschreven aantal examenvakken en in de theoretische leerweg 21%. Indien een extra gevolgd vak mee mag tellen voor compensatie worden sommige vakken mogelijk aantrekkelijker voor leerlingen. De leden van de VVD-fractie vragen ook naar overleg met het mbo-veld en Bve-Raad over andere aspecten wat betreft de inrichting van de leerwegen in het vmbo. Hierover meldt de minister, dat in het gevoerde overleg uitsluitend is ingegaan op de extra vakken. De leden van de SGP-fractie vragen nader in te gaan op de reikwijdte van de voorgenomen regeling. De minister antwoordt dat de regeling het mogelijk maakt alle vakken met een door de minister vastgesteld examenprogramma, van de eigen ofeen hogere leerweg, waarvoor de leerling een examen aflegt, naast zijn eigen vakkenpakket, mee te laten tellen bij de diploma-uitslag. Het is dus niet alleen beperkt tot het vak Spaans. Overigens beslist het bevoegd gezag van een school uiteindelijk over het aanbieden van (extra) vakken. Deze regeling geldt dan voor alle leerwegen van het vmbo, niet alleen voor de beroepsgerichte. Leerlingen van de gemengde oftheoretische leerweg kunnen ook een extra vak volgen en dit laten meetellen in de uitslag. Indien uw Kamer kan instemmen met de bovengeschetste kaders voor het verruimen van de compensatiemogelijkheden voor vmbo-leerlingen door middel van een extra vak, zal de minister de aanpassingen in de regelgeving starten en voor besluitvorming aan u voorleggen. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 67 7