Opzet lesbrief bij workshops groep 4 Stellingwarfs en muziek De Veerkieker

Transcriptie

1 Opzet lesbrief bij workshops groep 4 Stellingwarfs en muziek De Veerkieker Introductie Beschrijving van de workshops Het Stellingwarfs Lessuggesties voor na de workshops Links Introductie Deze lesbrief hoort bij de workshops schrijven en muziek voor groep 4 van het Veerkiekerproject. De leerlingen zullen twee workshops volgen die allebei gericht zijn op het schrijven en het ervaren van het Stellingwarfs. Workshop één, gericht op het schrijven, zal plaats vinden bij de Schrieversronte in Oldeberkoop. Workshop twee, gericht op het luisteren naar het Stellingwarfs, vindt plaats op school. Beide workshops hebben als doel de leerlingen op een actieve en plezierige manier in contact te brengen met deze prachtige streektaal. Ter voor- en na-bereiding van de beide workshops is er deze lesbrief en hebben wij ook een introductiefilmpje gemaakt over het Stellingwerfs als taal. U kunt dit filmpje voor de workshops alvast aan de leerlingen laten zien. Belangrijk om te vermelden dat de leerlingen geen Stellingwerfs hoeven te spreken en dat de workshops daar ook niet over gaan. Verder hoeft er niet veel aan voorbereiding te gebeuren voor deze workshops. Beschrijving van de workshops Workshop 1 Schrijven Voor het onderdeel schrijven gaan de leerlingen naar het gebouw van de Stellingwarver Schrieversronte in Oldeberkoop. Daar is eerst een korte inleiding met o.a. het laten horen van een paar gedichtjes en bijzondere woorden in het Stellingwarfs. Daarna gaan de leerlingen zelf aan de slag met het schrijven van gedichtjes. Aan de hand van een aantal woordkaartjes kiezen de leerlingen een onderwerp. Er is bovendien een groot aantal woordkaartjes die het schrijven van het gedichtje zelf (kunnen) ondersteunen. De workshop wordt afgesloten met een voordracht van de gedichten.

2 Workshops 2 Stellingwerfs en muziek Deze workshop vindt plaats op school. Er is nogal wat ruimte nodig voor deze workshop omdat er gewerkt wordt met een beamer en projectiescherm, instrumenten en de leerlingen moeten in losse groepjes kunnen werken. Een speellokaal of leeg klaslokaal werkt het beste voor de workshop. Ook is het vanwege alle spullen dat de workshopdocent minimaal een half uur van te voren zaken kan neerzetten in het lokaal. De workshop start met het bekijken van verschillende filmfragmenten waar geen muziek en geluid onder zit. Door daarna dezelfde fragmenten opnieuw te bekijken maar nu met geluid wordt duidelijk wat voor impact geluid en muziek heeft op waar je naar kijkt. Vervolgens zijn er vier of vijf ingesproken Stellingwerfse teksten die live van geluid en van muziek moeten worden voorzien. Dit kan door de leerlingen worden gedaan met hun eigen stem of met kleine instrumentjes die zijn meegenomen door de workshopdocent. Na een korte introductie van beiden (stem en instrumentjes) gaan de leerlingen in groepjes met één Stellingwerfs gedicht aan de slag om daar passende geluiden en evt. muziek bij te verzinnen. Uiteindelijk presenteert elk groepje voor het grote scherm hun filmmuziek. Het idee achter deze gezamenlijke workshop is dat als de leerlingen muziek maken bij Stellingwerfse gedichten zij de teksten een aantal keer moeten horen om er iets bij te bedenken. Op deze manier luisteren de leerlingen op een actieve manier naar het Stellingwerfs. Het Stellingwarfs

3 Het Stellingwarfs is een Nedersaksische streektaal en daarom verwant aan het Drents, Gronings, Sallands, Twents, Veluws en Achterhoeks. Maar ook de Duitse streektalen (ver) over de grens behoren tot het Nedersaksisch. Het Stellingwarfs is daarmee een van de meest westelijke variant van de Nedersaksische streektalen. De taal kent een eigen spelling en grammatica en is ook om die reden erkend onder deel drie van het Europees Handvest voor regionale talen of talen van minderheden. Toen in 1988 het Fries als verplicht vak ingevoerd werd in het basisonderwijs in de provincie Friesland, werden de scholen in de Stellingwerven ontheven van die verplichting. Afgesproken en vastgelegd werd dat de Stellingwerver scholen i.p.v. het vak Fries het vak Heemkunde moeten geven, met binnen dat vak aandacht voor het Stellingwarfs. Het Stellingwarfs kent ommeraek (ontzettend) veel mooi woorden. We noemen er hier tien: babbelegoegies - praatjes, fratsen dangelen - knoeien, niet opschieten fittelen - flink, gezwind lopen goezebroek - domme persoon jakkepoester - opschepper klaeterjaeger ratelpopulier luddeveduh - liefdesverdriet nussieszuken - vitten naar aanleiding van kleinigheden schoelpiepen - smoezen, stiekem uitvoeren, heel zachtjes bespreken toolteren schommelen Lessuggesties voor na de workshops De workshop nog een keer De leerlingen hebben zelf gedichten geschreven in het Stellingwerfs en deze zijn meegegeven aan de leerkracht. Het is dus niet heel moeilijk om deze gedichten ook weer zelf, in de klas, van achtergrondgeluid te voorzien. Hierbij is het handig dat er een eigen gedicht wordt uitgekozen waar bijvoorbeeld of een dier (koe), of een duidelijk locatie (voetbalstadion) of een duidelijke handeling (tapdansen) plaats vindt. Zo is een tapdansende koe (handeling en dier) in een voetbalstadion (locatie) een feest om geluid voor te maken. De meest simpele vorm is een koor met drie geluiden te maken en een dirigent voor de klas. Deze geeft aan welk geluidengroepje aan en uit gaat en hoe hard/zacht dat moet. Natuurlijk kan het nog veel ingewikkelder door er meer verschillende geluiden aan toe te voegen of ook met muziekinstrumentjes te werken.

4 Schrijven met kinderen Om de taalontwikkeling van een kind op een leuke en leerzame manier te stimuleren kun je het gedichten laten lezen, het gedichten voorlezen maar ook zelf gedichten laten schrijven! Door middel van gedichten leren kinderen klanken van letters en woorden herkennen en die van elkaar te onderscheiden. Ze leren woorden die hetzelfde klinken herkennen en ze leren zelf rijmen. Dit zijn allemaal vaardigheden die belangrijk zijn om de taalontwikkeling van kinderen goed te laten verlopen. Poëzie is dus heel leerzaam en voor de taalontwikkeling van kinderen erg goed. Bovendien vinden kinderen versjes en gedichten heel erg leuk! Het schrijven van een gedicht maakt het mogelijk om dingen net even anders te zeggen dan in een gesprek of verhaal. Je kunt de zogenaamde dichtregels toepassen, maar dit hoeft niet! Het gaat erom dat je hetgeen je van binnen voelt op jouw manier in woorden kunt omzetten. En dat zoiets helemaal niet ingewikkeld hoeft te zijn zal tijdens deze workshop blijken! Muziek en expressie Muziek is een makkelijke ingang bij mensen van verschillende leeftijden. Iedereen heeft wel iets met (of tegen) muziek. Hierbij een aantal lessuggesties voor leerlingen van groep 4 die leuk (en leerzaam) zijn. 1. SPELLETJES MET INSTRUMENTEN Welk instrument ontbreekt? Een aantal kinderen krijgt een instrument. Een leerling neemt goed op welke instrumenten dit zijn. Hij/zij gaat met de rug naar het geluid zitten terwijl alle instrumenten op een na spelen. Welk instrument ontbreekt? Wat was de volgorde? Een aantal instrumentjes wordt in een bepaalde volgorde bespeeld. Een leerling luistert aandachtig toe. Vervolgens moet hij de instrumenten weer in de goede volgorde aanwijzen. Imitatiespel Twee groepen kinderen zitten in een rij met de rug naar elkaar toe. Iedere groep heeft dezelfde instrumenten. De leerkracht laat, onzichtbaar, voor de andere groep, een kind uit de ene groep op het instrument spelen. Het kind uit de andere groep met hetzelfde instrument moet op dit geluid antwoorden. Muzikale marionetten ("robot") De kinderen staan vrij in de ruimte. Geluiden van instrumenten vormen signalen waarop de leerlingen als "robots" moeten reageren. Een "dirigent" kan eventueel het bespelen van de instrumenten (en dus de bewegingen van de robot) sturen.

5 2. HET ZELF MAKEN VAN INSTRUMENTEN Hierbij een voorbeeldje dat instrumenten niet altijd nodig zijn om muziek te maken: Bouw je eigen trommel van materiaal dat in je directe omgeving te vinden is. Als drumstokken kun je bijvoorbeeld takjes gebruiken, maar ook potloden en pennen werken natuurlijk prima. Belangrijkste boodschap: Wees creatief. Hoe meer verschillende/unieke trommels,. des te meer verschillende klanken in je groep. Voorbeeld van een zelfgemaakte trommel Benodigdheden: - Een leeg blik (groot, klein) - Een ballon - Een elastiek - Schaar Knip het uiteinde (daar waar je blaast) van de ballon en span dan de ballon om het blik. Om ervoor te zorgen dat je ballon niet van het blik glijdt, doe je er nog een extra (stevig) elastiek omheen. Probeer de ballon zo strak mogelijk rond het blik te spannen. Links