Werkbladenserie Ik creëer mijn wereld, algemene informatie Doelgericht werken aan de sociaal-emotionele vaardigeheden

Transcriptie

1 Werkbladenserie Ik creëer mijn wereld, algemene informatie Doelgericht werken aan de sociaal-emotionele vaardigeheden 1

2 Werkbladenserie Ik creëer mijn wereld Doelgericht werken aan de sociaal-emotionele competentie (3-12 jaar) Doel zelfinzicht en zelfsturing Het doel van de verhalen en oefeningen in de werkbladen is om structureel en planmatig te werken aan het verbeteren van de sociaal-emotionele competentie. Hierdoor krijgen kinderen hulpmiddelen bij zelfinzicht & zelfsturing op sociaal en emotioneel vlak in hun omgang met anderen. Ook leggen ze hiermee de basis voor de rest van hun leven, een stevig zelfbeeld en zelfvertrouwen, die ze later nodig hebben bij het zoeken naar de zin en betekenis van hun bestaan. Effectiviteit kindercoachtechnieken vertaald naar onderwijs Het werken met verhalen en oefeningen Fabels, sprookjes en verhalen worden vaker gebruikt om een les in te verpakken op aansprekende manier. De lezer verplaatst zich heel makkelijk in (één van de) hoofdfigu(u)r(en) en middels symboliek spreekt het verhaal het onbewuste en emotionele deel van de hersenen aan. Het beeldmateriaal versterkt dit en neemt ook een essentiële rol in. Ook voor de oudere kinderen is bewust gebruik gemaakt van groot beeldmateriaal en weinig tekst, om zoveel mogelijk het visuele zintuig te prikkelen. Beeld is rechtstreeks toegang tot het emotionele deel van de hersenen. Daarnaast wordt in deze verhalen en oefeningen gebruik gemaakt van kindercoachtechnieken, vertaald naar onderwijs, waardoor het (voor)lezen alleen al bepaalde ontwikkelingen in gang zet op onbewust niveau of juist bijdragen aan bewustwording en wat bewust is kan beïnvloed worden. Tot slot prikkelen praktische voorbeelden van gedrag en communicatie het cognitieve deel van de hersenen. De oefeningen in de werkbladen zijn verder verdiepend op het verhaal. De sociaal-emotionele competentie gedrag beter te beïnvloeden De verhalen en oefeningen behandelen steeds onderdelen uit de sociaal-emotionele competentie. In de verhalen en oefeningen krijgt het gevoel en de emotie, in competentie termen het onderdeel affectie, een bijzondere uitgelichte rol. Inzichten uit de hulpverlening laten namelijk zien dat leren op sociaal-emotioneel gebied vollediger tot stand komt als de emotie op zichzelf bekeken en doorvoeld wordt. In de verhalen en opdrachten komt het bewust ervaren van emotie dan ook regelmatig aan bod, waardoor uiteindelijk het gedrag beter te beïnvloeden wordt. Onderstaand voorbeeld geeft verduidelijking. Vb 1. Een leerling is bang om zijn vinger op te steken in de klas. In een les leert hij: Kennis: De emotie die hij voelt is angst. De omgangsregel in de klas is dat hij zijn vinger op mag steken als hij iets wil weten/vragen. Houding: De leerling is gemotiveerd om deze angst te verminderen en om vragen te stellen, omdat hij graag iets wil weten. Gedrag: Leerling steekt nog steeds zijn vinger niet op. Dan voegen we de affectie component toe (bewust ervaren van helpende emotie en of gevoel) Affectie: Leerling voelt de helpende emotie durf / dapper in de situatie vinger opsteken door middel van een oefening in bijgaand lesmateriaal en / of door middel van identificatie met hoofdpersoon in een verhaal, waardoor de beleving op hetzelfde neerkomt. -> Gedrag: leerling steekt af en toe zijn vinger op. 2

3 Onderdelen die aan bod komen (helpende) emoties (bang, blij, boos, bedroefd en daarvan afgeleiden, zoals geluksgevoel, faalangst, trots, jaloezie etc.) Gevoel/tast/lichaamsbewust Omgaan met stemmingsgevoeligheid Aanpassingsvermogen Weerbaarheid (omgaan met tegenslag en negativiteit, o.a. pesten, verlies, kritiek, uitlachen, aanwenden helpend gedrag) Concentratie Stress Impulsen / driften onderdrukken, (eerst nadenken dan doen). Zelfverzorging Inleven Meeleven, Rekening houden met Zorgen voor een ander Gevoeligheid voor omgevingsprikkels Veilig voelen in de omgeving Zelfbescherming (voor jezelf opkomen, hulp vragen) Zelfkennis (karakter, rollen, vaardigheden, leerstrategie) Zelfacceptatie (accepteert tekortkomingen) Zelfwaardering (vindt zichzelf ok) Zelfvertrouwen (vertrouwen op eigen kunnen & waarde, durft te vragen, te praten, kan omgaan met beoordeling, fouten, niet altijd bevestiging nodig) Zelfredzaamheid (emotionele of andere problemen oplossen, zelf keuzes maken en eigen dingen regelen, idee aandragen) Zelfverwezenlijking (die dingen doen die je wilt doen en bij je passen, ook in een groep) Iedereen = anders en ook gelijk en dat is ok. Vriendschappen sluiten en onderhouden, groep zoeken Opkomen voor een ander Bewaken grenzen (omgaan met sociale druk, nee durven zeggen of eigen mening uiten.) Dingen doen die goed zijn voor mens, dier en milieu of deze belangen behartigen. Universeel vertrouwen, vertrouwen op een groter geheel etc. Eigen waarden en normen, mening en wensen, (incl. eigen verwachtingen, perfectionisme, zelfkritiek, wel of geen doorzettingsvermogen, motivatie, zorgvuldigheid) Zelfrespect Bezieling Normen, waarden en regels van het gezin, de school, de maatschappij, vrienden etc. omgaan met ruzie en conflict Respect voor de ander Luisteren en instructies opvolgen, zorgvuldig werken Opbouwend kritiseren Samenwerken, overleg Sociale interactie, ervaringen, humor etc delen beleefd zijn, helpende communicatie. 3

4 Het beoordelen van groei altijd een persoonlijk resultaat Groeien en leren op sociaal-emotioneel gebied is een levenslang leertraject. Je kunt ook niet zonder meer zeggen dat iemand sociaal-emotineel competent is. Kijk altijd naar het individu. Kinderen die zeer emotioneel gevoelig zijn kunnen een groot spectrum van emoties waarnemen en duiden, uitblinken in inleven, meeleven, luisteren, respect voor een ander, bezieling, opkomen voor een ander, maar kunnen daarentegen juist heel veel moeite hebben met zelfacceptatie, zelfwaardering, zelfvertrouwen en assertiviteit. Of zich minder kunnen gedragen conform sociaal wenselijk geldende regels. Een ander kan exact het tegenovergestelde beeld laten zien. Er is in dit geval geen beter. Een introvert (verlegen) persoon wordt als minder sociaal beschouwd, maar is echter niet beter of minder competent, aangezien deze persoon over vele andere sociale vaardigheden kan beschikken. Verder kan Iemand die erg zelfverzekerd is daarvan ook negatieve kanten ondervinden door zichzelf te overschatten, niet meer gemotiveerd zijn, slordig gaan werken, arrogant worden. Het gaat om bewustwording, balans en welbevinden. Stimulans rechterhersenhelft Stimulans zorgt voor balans in hersenontwikkeling Door het gebruik van kindercoachtechnieken vertaald naar onderwijs, het uitlichten van de emotie en het gevoel, het gebruikmaken van veel beeldmateriaal én gerichte oefeningen op sociaal, emotioneel en kunstzinnig gebied, bieden deze verhalen en oefeningen een ongekend grote stimulans voor de rechter hersenhelft. Dit stimuleert de ontwikkeling van de sociaal-emotionele vaardigheden. Daarnaast zorgt de stimulans voor balans in beide hersenhelften, gezien kinderen vanaf groep drie heel veel lesstof aangeboden krijgen die de linkerhersenhelft stimuleert. Een disbalans in de ontwikkeling van beide hersenhelften kan emotionele of motorische stoornissen geven. Onderstaand overzicht (tabel 1.2) brengt inzicht. In paars zijn de gebieden die de fabels en oefeningen stimuleren. Tabel 1.2. Hersenfuncties uitgelicht Iedereen heeft dezelfde functiegebieden in de hersenen, alleen per persoon verschilt de activiteit. Hoe meer actief/ doorbloed, hoe beter de vaardigheid is ontwikkelt of des te meer voorkeur een persoon heeft hiervoor (dit is overigens niet statisch en alle gebieden kunnen verder ontwikkeld worden). Dit is te vergelijken met het gebruiken van de linkerhand of de rechterhand, beide is goed, beide is mogelijk, maar de ene hand heeft de voorkeur). Zo zijn er ook mensen die beiden gebieden evenredig hebben ontwikkeld. Deze beschikken over een groot scala aan vaardigheden. Links (auditief volgordelijk / logisch) Horen / vertellen Weten / kennis Logica /ratio / zakelijk inzicht Feiten Realiteit Praktisch Cijfers, rekenen Woorden, schrijven en lezen Doen Detail Structuur Ordenen 4 Lineair tijdsbesef Volgorderlijk / stap voor stap Rechts (globaal) Zien / visualiseren Voelen (incl. ritme, sfeer, tast) Emoties Impressie / sfeer / symboliek Dromen / fantasie Idealistisch / zingeving Intuïtie Beelden / kleur Ontwikkelen / verzinnen Thematisch / samenhang Expressie Creativiteit Opgaan in een beleving Associatief

5 Overzicht verhalen Muis naar school en nieuwe dingen 3-4 jaar Weet je nog, hoe je je voelde toen het heel gemakkelijk lukte Nieuwe, onbekende dingen eerste schooldag vriendjes maken omgaan m verandering. Muis en drukte en lawaai 3-7/8 jaar Hij voelde zich zo vrij als een vogel, rustig en blij gevoeligheid voor prikkels in omgeving rust en ontspanning concentratie afsluiten voor drukte en lawaai. Muis zegt stop 4 6/7 jaar en variant 7+ Denk maar aan mij, dan voel je je dapper angst overwinnen voor jezelf opkomen helpend gedrag inzicht in verschillende karakters - grenzen Muis staat sterk bij pesten 5/6+ En voortaan voelde Muis zich niet meer verdrietig als iemand iets lelijks zei. omgaan m pesten Zelfvertrouwen weerbaarheid sterk en stevig staan rustig blijven helpende gedachten helpend gevoel Muis kan t 6+ Het leek wel of er een mannetje op haar schouder zat die riep, je kan het lekker toch niet. Faalangst - zelfkritiek kritische stem - zelfvertrouwen - helpend gevoel helpende gedachten. Egeltje blijf trouw aan dat hart van jou 8+ Hoe kan het toch, dat mijn stekels zo stekelig stekelen, juist bij diegene waar ik zo van hou? omgaan met boosheid jezelf durven zijn grenzen aangeven gevoelig zijn je hart volgen zelfwaardering - vergeven 5