De voorzitter van Commissie Bestuur De voorzitter van Commissie Samenleving BSW/ RIS april 2016

Transcriptie

1 Ingrid van Engelshoven Rabin Baldewsingh Karsten Klein De voorzitter van Commissie Bestuur De voorzitter van Commissie Samenleving BSW/ RIS april 2016 Stand van zaken economie en werkgelegenheid Geachte voorzitters, De economie groeit weer en het aantal banen neemt toe. Dat is het goede nieuws. Maar de werkloosheid blijft hoog. En dat is uiteraard minder goed nieuws. Onze ambitie is om in deze collegeperiode de werkgelegenheid in de stad met banen toe te laten nemen. Uiteraard met als achterliggende gedachte dat de mensen in de stad daar ook van profiteren. In deze brief geven wij een overzicht, zoals wij ieder half jaar doen, van de economische ontwikkelingen in de stad en de werkgelegenheidsontwikkeling. Economische ontwikkeling Zowel het Centraal Planbureau (CPB) als de economische bureaus van de banken voorspellen in 2016 een economische groei die boven de twee procent ligt. Ook in 2015 deed die groei zich voor. In sommige opzichten deed onze regio het beter dan gemiddeld. De Financial Times plaatste ons hoog op een lijst van steden met een gunstig investeringsklimaat. Den Haag is nummer 1 qua bereikbaarheid en zit in de top 10 van de middelgrote Europese steden voor alle Economische aspecten gezamenlijk 1. De aantrekkende economie vertaalt zich - na vijf jaren van krimp - ook in groei van de werkgelegenheid. Bijgaand treft u de Werkgelegenheidsmonitor 2015 aan. Die bevat de meest recente werkgelegenheidscijfers waarover we beschikken (ijkpunt 1 januari 2015). Eerder heeft u daarvan al een samenvatting ontvangen (RIS ) met de positieve boodschap dat de werkgelegenheid in Den Haag weer in de lift zit. Op 1 januari 2015 bedroeg de Haagse werkgelegenheid banen, per saldo meer banen dan een jaar eerder. Onder dit saldo-getal gaat een forse dynamiek schuil. 1 fdi Magazine, European Cities and Regions of the Future 2016/2017 Rankings, February/March 2016 Job den Heeten

2 BSW/ In één jaar tijd zijn er ruim nieuwe banen bijgekomen en bijna banen verdwenen. Dit is respectievelijk 9 en 8,5% van het totaal aantal banen in de stad. Ook de aantallen vestigingen (bedrijven en instellingen) tonen een forse dynamiek: in 2014 heeft de stad nieuwe vestigingen erbij gekregen tegen die verdwenen zijn. Per saldo een verheugende aanwas van waarmee het totaal uitkomt op vestigingen op 1 januari ZZP ers vormen met het grootste deel van dit totaal (59%). NB: Deze cijfers geven u de ontwikkelingen gedurende het jaar Door de meetmethode zijn deze cijfers helaas niet actueler (dit geldt voor alle grote steden). We verwachten u de kerncijfers over de ontwikkeling tot peildatum 1 januari 2016 aan het einde van dit jaar te kunnen aanbieden. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) meet ieder kwartaal de opvattingen van ondernemers in de conjunctuurenquête (COEN). De COEN-cijfers over de laatste drie kwartalen van 2015 en het eerste kwartaal van 2016 laten zien dat meer ondernemers het economisch klimaat als positief hebben ingeschat dan als negatief (figuur 1, zie bijlage). Dat geldt zowel voor heel Nederland, als voor de Haagse agglomeratie. Daarbij valt wel op dat het optimisme in Den Haag wat lager ligt. De figuren in de bijlagen geven hierin meer inzicht. Ook neemt het aantal ondernemers in Den Haag af dat zegt geen belemmeringen te ondervinden in de bedrijfsvoering. Wel blijft dit aantal boven het Nederlands gemiddelde liggen (figuur 2). Het aantal ondernemers dat een tekort aan arbeidskrachten als belemmering noemt groeit van twee procent in het eerste kwartaal van 2015 naar zes procent in het laatste kwartaal van 2015 en in het eerste kwartaal van Vooral de vraag naar goed geschoolde technici en ICT ers veroorzaakt deze toename. Deze cijfers geven een indruk van de opvattingen en voornemens van ondernemers. Al met al een positief beeld over het economisch klimaat met een wisselend beeld over de vertaling in banen. Arbeidsmarktontwikkeling Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) heeft voor 2015 via de enquête beroepsbevolking gemeten dat landelijk het aantal werkzame personen in een jaar tijd met circa 80 duizend is toegenomen (1,0%) 2. Voor Den Haag was de toename circa 4 duizend (1,7%). Dat betekent dat het aantal werkzame personen dat woont in Den Haag sneller is toegenomen dan in de rest van het Nederland. Doordat de totale beroepsbevolking ook steeg, daalde de werkloosheid volgens het CBS hier per saldo met zo n tweeduizend personen tot 10,0% van de beroepsbevolking. Dat is nog steeds een veel hoger percentage dan landelijk (6,9%). Volgens het CBS zijn de oorzaken voor de hogere werkloosheid in Den Haag gelegen in de bevolkingssamenstelling en de economische structuur, waarbij de werkgelegenheid in Den Haag gekenmerkt wordt door afhankelijkheid van de overheid en zakelijke dienstverlening. De uitstroom neemt toe, maar de instroom blijft hoog Met het programma Den Haag maakt werk! heeft de gemeente de re-integratieinspanningen geïntensiveerd. Daardoor hebben we in mensen aan het werk geholpen of konden we de bijstand beëindigen na de inzet van een re-integratie-instrument. Ook bleek het instrument social return succesvol en maakten we een goede start met de bemiddeling van jongeren op zogeheten BBL-plaatsen. De sluitende aanpak van jongeren blijkt ook zeer effectief. Meer hierover leest u in een afzonderlijke brief van wethouder SWWS, Rabin Baldewsingh. Ondanks de goede resultaten die we hebben geboekt, nam het aantal bijstandsuitkeringen toe. We konden uitkeringen beëindigen, maar moesten er ook toekennen. 2 Cijfers in deze alinea afkomstig van CBS-Statline d.d. 23 februari 2016.

3 BSW/ De instroom wordt in Den Haag voor een relatief groot deel beïnvloed door de doorstroom vanuit de WW. Die bleek in Den Haag het hoogst van heel Nederland 3. Het geeft aan hoe moeilijk onze opdracht is. Daardoor blijft werkloosheid hoog en is beroep op bijstand toegenomen Het Uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen (UWV) neemt in tegenstelling tot het CBS nog een toename van de werkloosheid waar. Het UWV registreert iedereen die werk zoekt. Hier behoren in ieder geval de mensen toe die dat verplicht zijn op grond van de plichten die aan hun uitkering zijn verbonden. Omdat CBS en UWV op verschillende manieren meten, zijn de cijfers niet onderling vergelijkbaar. Dat het ene instituut al een daling waarneemt en het andere nog niet, betekent mogelijk dat we op een keerpunt in de werkloosheidsontwikkeling zijn aangeland, maar dat het herstel fragiel is. Het aantal niet-werkende werkzoekenden (NWW) in Den Haag is in een jaar gestegen van 17,7 naar 18,7% van de beroepsbevolking. Landelijk ligt het aantal bij het UWV geregistreerde werklozen beduidend lager, op 11,3% van de beroepsbevolking. Dit was 1 januari 2015 nog 10,6%. Het aantal niet-werkende werkzoekenden bedroeg eind Ongeveer de helft hiervan betreft bijstandsontvangers. Het aantal bijstandsontvangers is, ondanks dat het ons is gelukt om meer mensen aan het werk te helpen dan in voorgaande jaren, in 2015 gestegen. Het aantal bijstandsuitkeringen voor levensonderhoud was eind december ( volwassen personen). Niet-werkende werkzoekende profiteert onvoldoende van groei De niet-werkende werkzoekenden in de gemeente Den Haag zijn voor het grootste deel laag opgeleid: circa zestig procent heeft geen startkwalificatie. Ook zit een aanzienlijk deel hiervan al meer dan twee en zelfs al meer dan vijf jaar in de bijstand. Verder speelt hierbij het mechanisme van verdringing: bij gebrek aan baanaanbod op hun niveau kunnen mensen wel beneden maar niet boven hun niveau werken. Daarnaast ondervindt de Hagenaar concurrentie op de arbeidsmarkt van baanzoekenden uit de regio om Den Haag. Daarbij heeft het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) vastgesteld dat de reisbereidheid van laagopgeleiden is toegenomen in de afgelopen decennia. In de verdeling wel/geen startkwalificatie is gedurende het jaar geen wezenlijke verandering opgetreden. In de bijlage treft u conform uw verzoek tabel 1 aan met de verdeling van het aantal niet werkende werkzoekenden naar opleidingsniveau en leeftijd. Eerder informeerde het college u over dit onderwerp naar aanleiding van schriftelijke vragen (RIS ). Uit de cijfers valt verder op te maken dat de werkloosheid in alle leeftijdscategorieën is toegenomen, maar dat die onder jongeren het grootst is en ook voor vijftigplussers bovengemiddeld Verdere verwachtingen: beperkte groei werkgelegenheid in Den Haag Ook voor 2016 voorspelt het Centraal Planbureau (CPB) een bescheiden groei van de werkgelegenheid. Landelijk komen er zo n honderdduizend banen bij, waarvan ongeveer de helft in de uitzendbranche. Doordat ook de beroepsbevolking toeneemt, daalt de werkloosheid met slechts twintigduizend 4. Het CPB noemt als redenen voor de toename van de beroepsbevolking 5 : demografische factoren, het stimulerend effect van beleid (waaronder het 5 miljard pakket) en terugkeer op de arbeidsmarkt van ontmoedigden. De cijfers uit de COEN (zie hierboven) wijzen er op dat de werkgelegenheid in 2016 in Den Haag gaat groeien. Volgens de Rabobank groeit de economie in 2016 in de regio sneller dan de werkgelegenheid. 3 Uitkeringsinstituut werknemersverzekeringen (UWV), Na de WW in de bijstand De doorstroom van WW naar bijstand per gemeente, prognose tot 2017, maart Centraal Planbureau, CPB Policy Brief 2015 nr. 17, Decemberraming 2015; Economische vooruitzichten Ibid., p. 8

4 ontwikkeling banen BSW/ Het UWV meldt dat zich in de regio veel kansen voor doen op het gebied van ICT en techniek. Die vraag heeft vooral betrekking op specialisten. In welke sectoren de groei in de regio zich voordoet blijkt ook uit onderstaande figuur 6. 4% 3% Groei Groothandel Horeca Zakelijke diensten 2% 1% 0% Vervoer en opslag Bouwnijverheid Detailhandel Onderwijs ICT Openbaar bestuur -1% Industrie Overige diensten Landbouw -2% Zorg en welzijn -3% Krimp Financiële diensten -4% sector ondervertegenwoordigd t.o.v. Nederland sector oververtegenwoordigd t.o.v. Nederland Het aantal vacatures in Haaglanden lag in het eerste halfjaar van % hoger dan een jaar eerder. Dat waren er ongeveer twintigduizend. Ook voor 2016 voorziet het UWV groei 7. Op dit moment staan er vacatures open in de regio 8. Werkgevers zoeken vooral naar economisch-administratief, verzorgend of dienstverlenend personeel, maar die blijken vooral op hoger geschoold niveau te liggen dan veel werkzoekenden hebben. 9 Er blijft dus sprake van een mismatch. We hebben goede resultaten bereikt en er is licht economisch herstel. Maar: Onze werkzoekenden hebben veelal een zeer laag opleidingsniveau. De instroom in de bijstand blijft hoog. Oorzaken zijn de maar zeer gering afnemende doorstroom vanuit de WW naar de bijstand, de bevolkingsgroei en de afsluiting van de toegang tot de Wajong en de WSW. Het UWV verwacht dat in 2016 in Den Haag ongeveer WW ers na afloop van hun recht op WW in de bijstand terecht zal komen. Onze werkzoekenden ondervinden concurrentie van hoger opgeleiden of anderszins meer kansrijken die zich weer op de arbeidsmarkt melden (toename beroepsbevolking en verdringing lager opgeleiden). Dit betekent dat wij er rekening mee moeten houden dat het totaal aantal bijstandsontvangers nog zal groeien in Daarnaast is zeer recent bekend geworden dat KPN een deel van de activiteiten naar o.a. Rotterdam verhuist. Graag verwijzen wij u naar de raadsmededeling over dit onderwerp, die u op 21 april 2016 werd toegezonden (RIS ). 6 UWV, oktober 2015, Regio in beeld: Haaglanden 7 UWV, 29 januari 2016, UWV Landelijke arbeidsmarktprognose UWV, Basisset Regionale Arbeidsmarktinformatie; Arbeidsmarktregio Haaglanden, februari UWV Persbericht bij Regio in Beeld.

5 BSW/ Extra impuls nodig De specifieke omstandigheden in Den Haag vragen om maatregelen die bijdragen aan verdere groei van de werkgelegenheid en aan meer uitstroom uit de bijstand. We blijven inzetten op het vestigingsklimaat, kenniseconomie, MKB, toerisme en de topsectoren én op meer uitstroom vanuit de bijstand. Daarnaast onderzoeken we welke extra impuls nodig is om verdere groei van de werkgelegenheid te stimuleren met name aan de onderkant van de arbeidsmarkt. In dat licht zien wij goede aanknopingspunten in de toeristische sector (zie ook p. 21 e.v. van de Werkgelegenheidsmonitor), in de verdere verbetering van de aansluiting MBO-onderwijs en arbeidsmarkt (bijvoorbeeld door in samenwerking met het bedrijfsleven opleidingstrajecten met startgarantie te ontwikkelen) en het stimuleren van de economie in de wijken door inzet van revolverende fondsen. Voor de zomer komen we met concrete plannen om deze extra impuls te realiseren. Met vriendelijke groet, Ingrid van Engelshoven Rabin Baldewsingh Karsten Klein