Efficiëntie en effectiviteit van de overheid : een noodzaak

Transcriptie

1 Efficiëntie en effectiviteit van de overheid : een noodzaak Norbert De Batselier 7 oktober 2008 Studiedag Instituut voor de Overheid : Zuinigheid, doelmatigheid en doeltreffendheid in de Vlaamse overheid PP 1

2 Global Competitiveness Index ,00 5,80 5,60 5,40 5,20 20 ste 5,00 4,80 4,60 4,40 4,20 4,00 United States Switzerland Denmark Sweden Germany Finland Singapore Japan United Kingdom Netherlands Korea Hong Kong SAR Canada Taiwan, China Austria Norway Israel France Australia Belgium Ireland Luxembourg Spain Portugal Slovenia Italy Malta Greece Bron: WEF. pp 1 PP 2

3 Totale uitgaven en consumptieve bestedingen van de overheid (procenten bbp, 2007) TOTALE UITGAVEN: (48,4 pct. bbp) 162, in 2007 Rentelasten Subsidies = wat de overheden (federaal, sociale zekerheid, gemeenschappen en gewesten, gemeenten,...) uitgeven in één jaar. Lopende overdrachten Bruto-investeringen in vaste activa Overige kapitaaluitgaven Sociale uitkeringen in geld Sociale uitkeringen in natura (o.m. gezondheidszorg) Intermediair verbruik 1 Bezoldigingen Verbruik van vaste activa (afschrijvingen) Verkopen OVERHEIDSCONSUMPTIE 2 : (22,2 pct. bbp) bbp 2007 = 334, }74,3.109 in 2007 = de waarden van door de overheid zelf geproduceerde goederen en diensten 3 + aankopen door de overheid van goederen en diensten die - zonder verdere bewerking - als sociale uitkeringen in natura aan huishoudens worden verstrekt. Bronnen: INR, NBB. 1 Lopende aankopen van goederen en diensten. 2 Deze omvatten eveneens het netto exploitatieresultaat van de overheid, dat omwille van het beperkte bedrag niet zichtbaar is op de grafiek. 3 De output (productie) van de overheid wordt gewaardeerd aan de hand van de som van de kosten. pp 2 PP 3

4 Totale uitgaven van de overheid en overheidsconsumptie (procenten bbp) ,1 23,5 20,0 22,0 21,3 22, Totale overheidsuitgaven Primaire uitgaven Overheidsconsumptie (= totale uitgaven exclusief rentelasten) Bronnen: INR, NBB. pp 3 PP 4

5 16 14 Componenten van de consumptieve bestedingen van de overheid 1 (procenten bbp) 13, ,9 11,9 11,7 Sociale uitkeringen in natura (o.m. gezondheidszorg) ,2 6,9 Lopende aankopen van goederen en diensten Bezoldigingen (wedden van ambtenaren, onderwijzend personeel, enz.) 4 Verbruik van vaste activa (afschrijvingen) 2 3,1 Verkopen van geproduceerde goederen en diensten (-) Bronnen; INR, NBB. 1 De herklassering, in 2002, van de openbare radio- en televisiemaatschappijen van de sector van de niet-financiële vennootschappen naar de overheidssector heeft geleid tot een toename van de meeste categorieën van de overheidsconsumptie, met uitzondering van de sociale bijdragen in natura. De totale impact van deze herklassering op de overheidsconsumptie bedraagt 404 miljoen euro in 2002, hetzij 0,15 pct. bbp. pp 4 PP 5

6 Overheidsconsumptie per deelsector van de overheid (procenten bbp) Federale overheid Sociale zekerheid Gemeenschappen en gewesten Lokale overheid (o.a. administratie, gerecht, defensie,...) (o.a. gezondheidszorgen,...) (o.a. onderwijs, administratie,...) (o.a. lokale administratie, politie, onderwijs,...) Bronnen: INR, NBB. pp 5 PP 6

7 Consumptieve bestedingen van de totale overheid naar functie (procenten bbp, COFOG, 2006) Sociale bescherming Algemeen bestuur Onderwijs 5,6 1,5 3,2 1,0 1,5 Defensie Openbare orde en veiligheid Recreatie, cultuur en eredienst 0,5 6,6 2,1 Economische zaken Milieubescherming Gezondheid Huisvesting en gemeenschapsvoorzieningen Bron: INR. pp 6 PP 7

8 Internationale vergelijking van de overheidsconsumptie (procenten bbp, 2006) LU IE GR ES AT DE IT PT UK FI BE FR NL DK SE EU-15 Bezoldigingen Intermediair verbruik Andere componenten van de overheidsconsumptie Consumptieve bestedingen Bronnen: EC, INR, NBB. pp 7 PP 8

9 Overheidsconsumptie: gezondheidszorg & sociale bescherming, onderwijs en overige (procenten bbp, 2006) LU IE GR ES AT DE IT PT UK FI BE FR NL DK SE EU-15 Onderwijs Gezondheidszorg en sociale bescherming Overige Bronnen: EC, INR, NBB. pp 8 PP 9

10 Overheidsconsumptie: gezondheidszorg & sociale bescherming, onderwijs en overige (procenten bbp, 2006) Onderwijs Gezondheidszorg & sociale bescherming Overige (zie slide 10) BE EU-15 Bronnen: EC, INR, NBB. pp 9 PP 10

11 Overheidsconsumptie: overige (procenten bbp, 2006) 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Algemeen bestuur Economische zaken Openbare orde en veiligheid Defensie Recreatie, cultuur en eredienst Milieubescherming Huisvesting en gemeenschapsvoorzieningen BE EU-15 Bronnen: EC, INR, NBB. pp 10 PP 11

12 Internationale vergelijkingen : enige terughoudendheid is geboden foutief gebruik van subjectieve indicatoren non-representativiteit van de respondenten in surveys conceptuele tekortkomingen in de meting meetfouten onderbelichting van politiek-administratieve dimensie onderhuidse bias over-aggregatie gebrek aan transparantie vergelijkbaarheidsproblemen pp 11

13 Werkgelegenheid in de overheidssector 1 22,4 22, ,8 21,6 21,4 21, ,8 20,6 20,4 20, Aantal gewerkte uren, in procenten van het totaal aantal gewerkte uren in de particuliere sector en de overheidssector (linkerschaal) Gewerkte uren (indexcijfer 1995=100) (rechterschaal) Personen (indexcijfer 1995=100) Bronnen: INR, NBB. 1 De gegevens van de nationale rekeningen werden aangepast om breuken in de reeksen te vermijden. Zo werd een correctie uitgevoerd om de effecten te neutraliseren van de herklassering, in 2002, van de openbare radio- en televisiemaatschappijen van de sector van de niet-financiële vennootschappen naar de overheidssector en, in 2005, van Aquafin van de overheidssector in de sector van de niet-financiële vennootschappen. pp 12 PP 13

14 Werkgelegenheid per deelsector van de overheid 1 (duizenden personen, tenzij anders vermeld) ² p.m. Veranderingspercentages Entiteit I 173,5 178,6 171,6-1,1 Federale overheid 2 147,6 150,6 141,9-3,9 Sociale zekerheid 25,9 28,1 29,7 14,6 Entiteit II 549,6 561,4 629,6 14,6 Gemeenschappen en gewesten 320,4 316,3 343,1 7,1 Lokale overheid 2 229,1 245,1 286,5 25,1 Totaal 723,0 740,0 801,1 10,8 Bronnen: INR, NBB. 1 De gegevens van de nationale rekeningen werden aangepast om breuken in de reeksen te vermijden. Zo werd een correctie uitgevoerd om de effecten te neutraliseren van de herklassering, in 2002, van de openbare radio- en televisiemaatschappijen van de sector van de niet-financiële vennootschappen in de overheidssector en, in 2005, van Aquafin van de overheidssector in de sector van de niet-financiële vennootschappen. 2 De politiehervorming leidde in 2002 tot een overdracht van een gedeelte van de vroegere rijkswacht van de federale naar de lokale overheid. Die overdracht had betrekking op zowat personen. Indien met deze overdracht geen rekening wordt gehouden zou de stijging van de werkgelegenheid bij de federale en bij de lokale overheid respectievelijk 1,9 pct. en 21,4 pct. hebben belopen. pp 13 PP 14

15 Werkgelegenheid per functie en deelsector van de overheid (duizenden personen, 2007) Federale overheid en sociale zekerheid Gemeenschappen en gewesten Lokale overheid Onderwijs Publieke administratie Defensie Overige 1 Bronnen: INR, NBB. 1 Vervoer van personen te land, vervoerondersteunende activiteiten, afvalverzameling, openbare radio- en televisiemaatschappijen en uitgeverijen. pp 14 PP 15

16 Werkgelegenheid per functie van de overheid 1 (duizenden personen, tenzij anders vermeld) p.m. Veranderingspercentages Onderwijs 312,5 307,3 331,4 6,0 Publieke administratie 320,7 342,9 383,1 19,4 Defensie 49,5 46,6 42,1-14,8 Overige 2 40,3 43,2 44,6 10,6 Totaal 723,0 740,0 801,1 10,8 p.m. Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening 355,2 410,5 486,1 36,9 Bronnen: INR, NBB. 1 De gegevens van de nationale rekeningen werden aangepast om breuken in de reeksen te vermijden. Zo werd een correctie uitgevoerd om de effecten te neutraliseren van de herklassering, in 2002, van de openbare radio- en televisiemaatschappijen van de sector van de niet-financiële vennootschappen in de overheidssector en, in 2005, van Aquafin van de overheidssector in de sector van de niet-financiële vennootschappen. 2 Vervoer van personen te land, vervoerondersteunende activiteiten, afvalverzameling en uitgeverijen. pp 15 PP 16

17 Werkgelegenheid per functie en deelsector van de overheid (duizenden personen, 2007) Onderwijs Overheidsadministratie Defensie Overige 1 Federale overheid en sociale zekerheid Gemeenschappen en gewesten Lokale overheid Bronnen: INR, NBB. 1 Vervoer van personen te land, vervoerondersteunende activiteiten, afvalverzameling, openbare radio- en televisiemaatschappijen en uitgeverijen. pp 16 PP 17

18 Werkgelegenheid in de overheidsadministratie sensu stricto per deelsector van de overheid (duizenden personen) ,1 + 14,6 1 Entiteit I (Federale overheid en sociale zekerheid) p.m. idem, exclusief politiehervorming Gemeenschappen en gewesten Lokale overheid p.m. idem, exclusief policiehervorming , Bronnen: INR, NBB. 1 De politiehervorming leidde in 2002 tot een overdracht van een gedeelte van de vroegere rijkswacht van de federale naar de lokale overheid. Die overdracht had betrekking op zowat personen. pp 17 PP 18

19 Naast het belang van de overheidsuitgaven in de totale economie de aard van deze overheidsuitgaven de belangrijkheid inzake tewerkstelling pp 18 PP 19

20 zijn er nog een aantal bedenkingen : de begrotingsperikelen spelen mee staat "big government" gelijk met inefficiëntie? studies leiden niet steeds tot eenduidige conclusies geen valse budgettaire verwachtingen creëren maar ook geen voorwendsel zoeken om niets te doen alle instrumenten moeten worden aangewend om de performantie van de overheid te verhogen pp 19 PP 20

21 Conclusie : iedereen is voorstander van een effectieve en efficiënte overheid Maar daar eindigt de consensus : NBB Internationale studies overgenomen door velen - "World Economic Forum Global Competitions Report 13 (WEF) : bevraging bij business executives (the sample covered 74 people in Belgium, 35 in Ireland, 51 in Germany) - "IMD World Competitiveness Yearbook 14 (IMD) : a sample of 4000 people, which works out an average of only 66 per country under consideration REPRESENTATIVITEIT! pp 20 PP 21

22 Toch moet elk overheidsniveau in dit land concreet onderzoeken waar er potentieel is voor efficiëntieverbetering en effectiviteitsvooruitgang pp 21 PP 22

23 Public Governance Public Governance is het scheppen van waarborgen voor de realisatie van doelstellingen : primaat van de politiek Vier deelprocessen in public governance : - sturen - beheersen - toezicht - verantwoorden & communiceren pp 22 PP 23

24 Public Governance Controlesysteem in evolutie - te lang heeft de overheid zich tevreden gesteld met controle op de regelmatigheid, voornamelijk enkel de financiële regelmatigheid van de transacties - nu interne controle (tegen komen tot een gedocumenteerd systeem van interne controle en organisatiebeheersing) met oog op efficiëntie en effectiviteit - door druk op overheid : * meer aandacht voor kwaliteitszorg * meer aandacht voor klantvriendelijkheid * CEEO pp 23 PP 24

25 Public Governance Rol van het parlement bij de controle : - voortdurend evalueren van de bestaande wetgeving en regels - controle op dysfuncties - nieuwe wetgeving toetsen * noodzakelijk en doeltreffend * doelmatig * uitvoerbaar en handhaafbaar * rechtmatig pp 24 PP 25

26 - nieuwe wetgeving toetsen : * samenhangend * eenvoudig * duidelijk en toegankelijk * onderbouwd en overlegd * langdurig relevant en actueel - klaarheid in keuzen - ook MAATSCHAPPELIJKE IMPACT pp 25 PP 26

27 Public Governance Overheid nu meer aandacht voor prestaties : - regelgevingsagenda als bijlage bij jaarlijkse beleidsbrieven - bijsturingen van de reguleringsimpactanalyse en de uitbouw van een RIA-databank - regelgeving moet ook in de praktijk worden omgezet : * hier speelt controle essentiële rol * van input- over outputbegroting naar prestatiebegroting * het invoeren van een verplichte beleidseffectiviteitsrapportering (elk jaar in mei voor Vlaams Parlement) - grondigheid van aanpak door parlementsleden zal bepalend zijn pp 26 PP 27

28 Ervaring met controle Rekenhof Als kabinetschef : Rekenhof is lastpost, vit over pietluttigheden, werkt vertragend Als parlementslid in de oppositie : geeft kritiek, maar is te braaf voor de minister Als minister : is te negatief ingesteld, maar werkt wel corrigerend en verbeterend als voorzitter : - Rekenhof heef duidelijk waarde in parlementair debat - meerderheid en minderheid kunnen rapporten gebruiken voor beleidsverbetering pp 27 PP 28

29 - zwakheden in wetgeving en uitvoering blootleggen, vaak met alternatieven en suggesties (cf. subcommissie Financiën) - goed weggestapt van blunderboek naar prestatie-audits pp 28 PP 29

30 CONCLUSIE Om het vertrouwen van de burger terug te winnen ernstige aandacht voor die prestatie-audits vanwege administratie, kabinetten, ministers en parlement VISIE, overleg, afstemming, coördinatie, integratie = zijn sleutelwoorden voor het voeren van een relevant beleid het managen van de overheid is dus een belangrijk item managen is sturen, beheersen, toezicht, verantwoording en communicatie ELK van deze elementen is CRUCIAAL pp 29 PP 30