Amsterdam in cijfers 2013

Transcriptie

1 Amsterdam in cijfers 2013

2 2 Samenvatting jaarboek 2013 Colofon Informatie Bureau Onderzoek en Statistiek, telefoon Redactionele informatie Samenstelling Bureau Onderzoek en Statistiek Redactie Cor Hylkema (eindredactie) Willem Bosveld Robert Selten Eric Slot Met medewerking van Chris Beijer Peter van Hinte Nienke Nottelman Lieselotte Bicknese Anne Huijzer Manilde van der Oord Josca Boers Marcel Janssen Carine van Oosteren Hester Booi Idske de Jong Steven Poppelaars Ivo de Bruijn Nienke Laan Sanna de Ruiter Lotje Cohen Ellen Lindeman Harry Smeets Tanja Fedorova Laure Michon Annika Smits Rogier van der Groep Willem van Noorden Hans de Waal Merijn Heijnen Vormgeving, zetwerk, omslag, druk en afwerking SDA Print + Media Fotografie Aerophoto-Schiphol Fotobank Intranet Amsterdam, Edwin van Eis, Anneke Wiering, Cecile Obertop, Pien Bakker en Henk Rougoor Nienke Laan Bronvermelding Het overnemen van gegevens is met de volgende bronvermelding toegestaan: O+S Amsterdam Amsterdam in cijfers, Jaarboek 2013 is een productie van O+S in opdracht van de Gemeente Amsterdam Verklaring der tekens. = de gegevens ontbreken x = geheim = nul = (indien voorkomend tussen twee getallen) tot en met 0(0,0) = het getal is minder dan de helft van de gekozen eenheid niets (blank) = een cijfer kan op logische gronden niet voorkomen * = niet berekend i.v.m. kleine aantallen = 2012 tot en met /2013 = het gemiddelde over de jaren 2012 tot en met / 13 = oogstjaar, boekjaar, schooljaar enz. beginnend in 2012 en eindigend in 2013 prijs: 30, incl. btw en excl. verzendkosten ISBN november 2013

3 Samenvatting jaarboek Woord vooraf Voor Amsterdam is 2013 een bijzonder jaar. De grachtengordel, het symbool van stedelijke cultuur, voorspoed en ondernemingszin, bestaat 400 jaar. De heropening van het Rijksmuseum is een hoogtepunt in een reeks van investeringen die de stad aantrekkelijk maken. En Amsterdam is aantrekkelijk, zowel voor bewoners als voor bezoekers. Tegelijkertijd laat de economische crisis sporen na. De (jeugd)werkloosheid groeit en de woningmarkt stagneert. Maar de stad blijft een laboratorium waar mensen nieuwe oplossingen bedenken en beproeven. Komend jaar zijn er verkiezingen voor de Gemeenteraad en de Bestuurscommissies, de opvolger van de stadsdelen. In de aanloop naar die verkiezingen is het goed terug te kunnen vallen op een betrouwbaar cijfermatig overzicht van trends in de stad. En dat is precies wat dit Jaarboek Amsterdam in cijfers biedt. Het is inspiratiebron en toetssteen voor wie de toekomst wil helpen vormgeven. Alle gegevens in dit jaarboek zijn via de website van o+s digitaal beschikbaar. Dat biedt de mogelijkheid zelf selecties van gegevens te maken of bewerkingen uit te voeren. Bovendien is dit jaarboek als pdf beschikbaar, iets wat binnenkort ook voor alle ruim honderd voorgangers zal gelden. Het Jaarboek Amsterdam in Cijfers 2013 is tot stand gekomen dankzij de medewerking van talloze organisaties in de stad en de regio. Ik wil een ieder die betrokken is geweest bij de totstandkoming van dit jaarboek hartelijk bedanken. mr. E.E. van der Laan Burgemeester van Amsterdam Amsterdam in cijfers 2013

4 4 Samenvatting jaarboek 2013 Leeswijzer Opbouw publicatie Inhoud per hoofdstuk en paragraaf blz. 5 7 Samenvatting jaarboek 2012 blz Hoofdstuk 1 t/m 19 blz Bijlagen 1 t/m 5 blz Opbouw hoofdstuk Titelpagina met vermelding van paragraaftitels Samenvatting met grafieken en kaarten Lijst van tabellen, grafieken en kaarten Tabellen, grafieken en kaarten per paragraaf Bronvermelding Indien onder een tabel geen bron is vermeld, is het cijfermateriaal afkomstig van het Bureau Onderzoek en Statistiek (o+s). Voor deze informatie is onder andere gebruik gemaakt van de (administratieve) bestanden van de Dienst Basisinformatie (dbi), van de Dienst Wonen, Zorg en Samenleven (wzs) en van de Dienst Belastingen Gemeente Amsterdam (dbga). Website Amsterdam in cijfers 2013 staat volledig op de website van o+s, De tabellen zijn zowel in html- als in xls-formaat opgenomen, de kaarten en grafieken in html- en gif-formaat. De hoofdstukken van het jaarboek 2013 zijn als pdf te vinden. De directe link is

5 Samenvatting jaarboek Inhoud Woord vooraf 3 Leeswijzer 4 Samenvatting jaarboek Kerncijfers Kerncijfers Amsterdam Kerncijfers stadsdelen Kerncijfers buurtcombinaties Kerncijfers ouderen Kerncijfers jongeren 47 2 Bevolking Stand van de bevolking Loop van de bevolking Geboorte en sterfte Huwelijken, partnerschappen en echtscheidingen Vestiging, vertrek en verhuizingen Nationaliteitswijzigingen Prognoses 89 3 Openbare orde en veiligheid Politie Brandweer Werk en inkomen Werkgelegenheid Werkzame en werkloze beroepsbevolking Uitkeringen Inkomen en bestedingen Armoedebestrijding Zorg Maatschappelijke zorg Gezondheid Educatie, jeugd en diversiteit Kerncijfers Primair onderwijs Speciaal onderwijs Secundair onderwijs Tertiair onderwijs Diversiteit 226 Amsterdam in cijfers 2013

6 6 Samenvatting jaarboek Inhoud Verkeer en infrastructuur Mobiliteit Parkeren Verkeersveiligheid Openbaar vervoer Communicatie Openbare ruimte en groen Ruimtegebruik Woonomgeving Cultuur en monumenten Cultuur Monumenten Milieu en water Afvalverwerking Drinkwatervoorziening Milieu Waterbeheer Sport en recreatie Sport Recreatie Economie en haven Zeehavens Amsterdam Schiphol Toerisme Winkelen Detailhandel Financiële en zakelijke dienstverlening Creatieve industrie ICT Facilitair en bedrijven Facilitair en bedrijven Stedelijke ontwikkeling Woningvoorraad Woningmarkt Huisvesting Vastgoed Middelen Gemeentefinanciën Personeel Belastingen Stadsdelen 395

7 Samenvatting Inhoud jaarboek Bestuur en concern Verkiezingen Gemeenteraad Verkiezingen Provinciale Staten Verkiezingen Tweede Kamer Burger en bestuur Vier grote steden en Nederland Bevolking Openbare orde en veiligheid Werk en inkomen Zorg Educatie Verkeer en infrastructuur Stedelijke ontwikkeling Verkiezingen Stadsregio Amsterdam Bevolking Openbare orde en veiligheid Werk en inkomen Zorg Educatie Verkeer en infrastructuur Milieu Stedelijke ontwikkeling Verkiezingen Amsterdam in Europa Bevolking Openbare orde en veiligheid Werk en inkomen Educatie Economie en haven Stedelijke ontwikkeling Bestuur 558 Bijlagen Omschrijving buurtcombinaties en stadsdelen Kaart van Amsterdam Kaart van Stadsregio Amsterdam Kaart van Europa Begrippen en gebruikte afkortingen 566 Amsterdam in cijfers 2013

8 8 Samenvatting jaarboek 2013 Samenvatting Kerncijfers Op 1 januari 2013 telde Amsterdam inwoners, 1,2% meer dan in De stad heeft een (licht dalend) geboorteoverschot en een (licht stijgend) vestigingsoverschot. De prognose: ruim 867 duizend in 2030 en 887 duizend in Sinds 2008 nam het aantal jongeren (0 tot en met 24 jaar) met 8% toe van 212 tot 229 duizend, een veel sterkere groei dan in heel Nederland, maar minder sterk dan in Den Haag en Rotterdam. Het aandeel jongeren in Amsterdam nam toe, waar dat in heel Nederland licht daalde. Op 1 januari 2013 telde Amsterdam woningen, ruim meer dan in De groei van het aantal koopwoningen neemt af, het aantal particuliere huurwoningen groeit licht. Het aantal corporatiewoningen (sociale huur) neemt af. De gemiddelde woz-waarde is sinds 2010 met 19 duizend euro afgenomen en is nu 244 duizend euro. In Zuid nam de woz-waarde het sterkst af. Ook in Amsterdam stijgt de werkloosheid. In het eerste kwartaal van 2013 was 10,4% van de Amsterdamse beroepsbevolking werkloos: personen. Het Amsterdamse gestandaardiseerde inkomen per huishouden steeg tussen 2007 (97,9) en 2010 (98,3), maar ligt nog onder dat van Nederland (100). Alleen Zuid en Centrum liggen boven het landelijk gemiddelde. West, Noord en Oost stijgen sinds 2008 onafgebroken; in Nieuw-West en Zuidoost daalt het. Bevolking Per 1 januari 2013 telt de stad inwoners ( sinds 2008). De groei is het gevolg van natuurlijke aanwas: meer geboorte dan sterfte, maar ook van een vestigingsoverschot.

9 Samenvatting jaarboek Het aantal Amsterdammers van Nederlandse herkomst is in 2012 sterker gegroeid dan voorheen, maar hun aandeel neemt nog steeds af door de sterke groei van het aandeel westerse migranten. Het aandeel niet-westerse migranten nam weer licht af. In absolute aantallen is de groep niet-westerse migranten wel groter geworden. Nam de bevolking in met per jaar toe, de woningvoorraad met nog geen per jaar. Toch vonden allen onderdak: in leegstaande woningen (4.300 woningen), in ruimten die officieel geen woningen zijn (1.800) en inwoning. Sinds 2010 komen immigranten steeds vaker uit westerse landen: zowel Oost- als Zuid-Europa, maar per saldo meer uit Zuid- dan Oost-Europa. Sinds 2006 kent Amsterdam een binnenlands vestigingsoverschot. Het zijn vooral studenten en eind twintigers die zich in Amsterdam vestigen. Aangezien de levensverwachting sterk is toegenomen, is de vergrijzing sterker dan tot voor kort werd verwacht, hoewel minder sterk dan in de rest van Nederland. Openbare orde en veiligheid De ervaren sociale veiligheid in Amsterdam is de afgelopen acht jaar toegenomen, van 37% naar 40%. Dat geldt vooral voor de eigen buurt. Wel voelen Amsterdammers zich onveiliger in eigen buurt (28%) dan alle Nederlanders (18%). Zuid ligt met 21% dicht bij het landelijk gemiddelde, drie van de tien inwoners van Nieuw-West, Zuidoost en Noord voelen zich wel eens onveilig in eigen buurt. Ook ervaren Amsterdammers meer overlast van jongeren dan alle Nederlanders: 11 resp. 7%. Toch staan rondhangende jongeren pas op plaats 5 in een top 5 van overlastproblemen: te weinig parkeerplaatsen, te hard rijden, rommel op straat en hondenpoep staan op 1 tot en met 4. In 2012 gaven vier op de tien bewoners van de politieregio Amsterdam- Amstelland aan in de afgelopen twaalf maanden slachtoffer te zijn geworden van een misdrijf, evenveel als het jaar ervoor. In 2012 is ruim keer aangifte gedaan, een stijging met 1,2% (Amsterdam alleen +1,5%). Amsterdam in cijfers 2013

10 10 Samenvatting jaarboek Samenvatting 2013 De stijging in Amsterdam zit voornamelijk in de toename van het aantal aangiften van zakkenrollerij en woninginbraken. De stijging is het grootst in stadsdeel Centrum: +10%. Toch zijn Amsterdammers tevreden over de politie, in sterkere mate zelfs (+10%). Ze zijn tevredener dan alle Nederlanders: 39% resp. 49%. In 2012 is de score voor de objectieve veiligheid met 70 weer beter dan het jaar ervoor. De objectieve veiligheid nam toe op de elementen geweld, vandalisme, verkeer en drugs (en af op inbraak). Ook de score voor de subjectieve veiligheid is in 2012 verbeterd. Objectieve en subjectieve veiligheid komen vaak niet overeen. Dat is het geval bij driekwart van buurten. Buurten die objectief veel veiliger zijn dan subjectief, liggen verder van het centrum af. In het centrum liggen veel buurten die veiliger worden gevonden dan de objectieve index weergeeft. Werk en inkomen In 2012 is zowel het aantal vestigingen als het aantal werkzame personen toegenomen, met 4,5% resp. 1,5%. Vooral het aantal eenmansvestigingen nam toe. Met name in Westpoort ( 3%) en Zuidoost ( 0,5%) daalde het aantal vestigingen. In Oost steeg het sterk: +4,8%. 72% van de Amsterdammers tussen 15 en 65 jaar werkt of zoekt werk, een lichte daling ten opzichte van 2011 (74%) en 2009 (73%). Mannen (77%) participeren meer dan vrouwen (67%), onder Amsterdammers van niet-westerse herkomst daalde de arbeidsparticipatie. In het tweede kwartaal van 2013 was 10,4% van de Amsterdamse beroepsbevolking werkloos. Vooral onder jongeren, laagopgeleiden en Amsterdammers van Surinaamse, Antilliaanse en Marokkaanse herkomst steeg de werkloosheid sterk. Begin 2012 ontvingen Amsterdammers een WW-uitkering, eind juli 2013 ruim Begin 2013 ontvingen Amsterdamse huishoudens een bijstandsuitkering (wwb), vrijwel evenveel als in Maar eind juli 2013 was dit al

11 Samenvatting jaarboek Het aantal arbeidsongeschiktheidsuitkeringen (wia, wao, waz en Wajong) is met 1% gedaald tot Maar het aantal Wajong-uitkeringen steeg met 6%. Sinds het begin van de recessie is het gemiddeld besteedbaar inkomen van Amsterdamse huishoudens vrijwel gelijk gebleven. In de periode steeg het besteedbaar inkomen nog in alle stadsdelen. Zorg De levensverwachting van Amsterdammers is sterk toegenomen, met 4 jaar bij mannen en 2,5 bij vrouwen. Jaarlijks overlijden ruim Amsterdammers (5.535 in 2012). De belangrijkste doodsoorzaak is kanker (28,6%; hart- en vaatziekten: 25,1%). 40% van de Amsterdammers ouder dan 19 jaar kampt met overgewicht, minder dan alle Nederlanders. 11% van de Amsterdammers met overgewicht heeft obesitas. Laagopgeleiden hebben twee keer zo vaak overgewicht als hoogopgeleiden, vrouwen vaker obesitas dan mannen. Bijna een kwart van de jongeren heeft overgewicht, meer dan gemiddeld in Nederland. Kinderen van niet-westerse herkomst hebben veel vaker overgewicht en kinderen in Nieuw-West, Zuidoost en Noord zijn ruim twee keer zo vaak te zwaar als kinderen in Centrum en Zuid. Het aantal 55-plussers is toegenomen van nog geen 162 duizend tot bijna 178 duizend (januari 2013). Het aantal 75-plussers daalde licht. Er zijn ruim seniorenwoningen in de stad, met bewoners. Het aantal verpleeghuisbedden is sinds januari 2011 met 14% afgenomen. Het aantal verpleeghuizen nam toe, van 35 tot 46 (juli 2013). Het aantal verzorgingshuizen bleef vrijwel gelijk. Wel daalde het aantal bedden daar met 6%. Educatie, jeugd en diversiteit In 2013 wonen in Amsterdam jongeren van 0 tot en met 24 jaar: 29% van de bevolking; vijf jaar geleden nog ruim (28%). 58% heeft ouders met een migratieachtergrond. Het aandeel 0-4-jarigen dat de stad verlaat is sinds 2008 afgenomen van 7% naar 6%. Amsterdam in cijfers 2013

12 12 Samenvatting jaarboek Samenvatting 2013 De leeftijdsgroep 6-17-jarigen bestaat voor een groot deel uit kinderen van niet-westerse herkomst, terwijl de groep 18 tot en met 24 jaar wordt gedomineerd door studenten, veelal van Nederlandse herkomst. Het aantal jongeren dat in Amsterdam onderwijs volgt nam de afgelopen tien jaar met 24% toe, is in het hbo zelfs verdubbeld. In het wetenschappelijk onderwijs (uitgezonderd Amsterdam University College) is voor het eerst in jaren een daling te zien ( 7%). 62% van de basisschoolleerlingen uit 2006/ 07 volgt het onderwijs dat hen was geadviseerd of heeft op dit niveau een diploma behaald. Men stroomt vaker af dan op. Leerlingen van niet-westerse herkomst stromen vaker af dan anderen. Het aandeel jongeren met een startkwalificatie is toegenomen van 63% naar 68%. Jongens maken hun school minder vaak af dan meisjes, met name niet-westerse jongeren (20%, maar dat was 25%). De werkloosheid onder jongeren zonder startkwalificatie is 33% (en 39% onder jongeren van niet-westerse afkomst). Verkeer en infrastructuur Amsterdam telt 330 duizend voertuigen, 1,1% meer dan op 1 januari 2012: personenauto s (82%), bedrijfswagens (12%) en motorrijwielen (6%). Sinds 2008 is het aantal motorvoertuigen met ruim toegenomen (+5%). Het aantal voertuigen met bromfietskenteken steeg van bijna in 2008 tot nu, vooral door de opkomst van de snorscooter (groei in 2012: 14%). Amsterdam heeft absoluut gezien de meeste deelauto s van Nederland (1.476) en relatief gezien van de vier grote steden: 185 per inwoners. Gemiddeld is 0,65% van de personenauto s een deelauto (heel Nederland: 0,07%). Begin 2013 waren er 520 oplaadpunten voor elektrisch vervoer, ruim 200 meer dan in Bijna de helft van het aantal oplaadpunten staat in Zuid (140) of Centrum (118). In mei 2013 hebben voor het eerst in een maand tijd meer dan verschillende elektrische rijders aan het Amsterdamse netwerk geladen (1.030 voertuigen, ,73 kwh, kilometers)

13 Samenvatting jaarboek Openbare ruimte en groen Het grondgebruik in Amsterdam is vergelijkbaar met 2000: de helft bebouwd, 24% water, 26% groen. Sinds 2000 is de bevolking echter met 9,3% toegenomen, het aantal woningen met 7,5% en het aantal bedrijfsvestigingen met 75,9%. Gevolg: sinds 2000 nam het gemiddeld aantal inwoners per vierkante kilometer land met 400 toe tot personen. Vooral de binnenstad is drukker geworden: 73% vindt die drukte gezellig, 8% vervelend (vergelijkbaar met 2001). Drukte staat wel op 1 in de top 5 van minst aantrekkelijke aspecten van de binnenstad (was in 2001 nog 5). De drie buurten met de beste leefbaarheid zijn Middenmeer, de Apollobuurt en Buitenveldert-West. De leefbaarheid is het laagst op de Burgwallen Oude en Nieuwe Zijde. Tussen 2010 en 2012 is de leefbaarheid van Amsterdam als geheel licht verbeterd. In vijf buurten was de verbetering 8 punten of meer, de Kolenkitbuurt daalde sterk met 10 punten. De verloederingsscore voor Amsterdam daalde tussen 2008 en 2012 met 5 punten tot 23. Voor de goede orde: dat is een verbetering. Vooral in Oost lieten verschillende buurtcombinaties sterke verbetering zien. De verbetering was het sterkst in Gein (Zuidoost). De verloedering is het grootst in de Pijp, Geuzenveld, delen van stadsdeel Noord en rond de Burgwallen. Cultuur en monumenten In 2012 was het Van Gogh Museum met (weer) het best bezochte museum van Nederland. Dat zal in 2013 het Rijksmuseum zijn. 90% van de Amsterdammers is bekend met de badkuip, de nieuwe vleugel van het Stedelijk Museum. Als rapportcijfer geven ze een 6,1. Zeer positief zijn ze over het Eye Filminstituut. Sinds de opening trekt het veel meer bezoekers dan het oude Filmmuseum, in 2012 meer dan Het Scheepvaartmuseum won in 2012 de Amsterdamse Architectuur Prijs voor de renovatie, waarbij de binnenplaats van het museum werd overdekt. Ook dit museum trekt na de verbouwing meer bezoekers dan ooit: in 2012 bijna Amsterdam in cijfers 2013

14 14 Samenvatting jaarboek Samenvatting 2011 Bioscopen blijven de populairste trekpleister wat uitgaan betreft; dan musea en op drie en vier dansavonden/houseparty s (34%) en popconcerten (32%). Het aandeel Amsterdammers dat een en ander bezoekt nam wel licht af. Voor alle uitgaansmogelijkheden geldt: het best bezocht door hoogopgeleiden en Amsterdammers jonger dan 35. Klassieke concerten, opera, ballet en musicals worden door alle leeftijden bezocht. Multiculturele festivals worden vooral bezocht door Surinaamse en Antilliaanse Amsterdammers; balletvoorstellingen, klassieke concerten, popconcerten, opera en musea vooral door Nederlandse en westerse Amsterdammers. Iets minder mensen (maar nog steeds veel) bezochten het Concertgebouw, wel nam in 2012 het aantal voorstellingen toe. Milieu en water Een Amsterdammer produceerde in kilo minder huishoudelijk afval dan in 2006 ( 9%), vooral minder restafval: 14%. Grofvuil nam juist toe, met 32%. De algehele daling is mogelijk een gevolg van de economische crisis. De luchtkwaliteit in Amsterdam voldoet nog niet in alle opzichten aan de Europese norm, die onder andere stelt dat in 2015 een kubieke meter lucht maximaal 40 microgram stikstofdioxide mag bevatten. Op plekken met weinig verkeer wordt de toekomstige Europese norm al ruimschoots gehaald (gemiddeld 26 microgram stikstofdioxide), op de locaties met druk verkeer nog niet: 49 microgram stikstofdioxide per kubieke meter lucht. Wel is de hoeveelheid stikstofdioxide op drukke locaties gedaald ten opzicht van 2008 ( 10%). Sport en recreatie In 2013 sport 67% van de Amsterdammers minimaal één keer in de maand, meer dan voorheen en vergelijkbaar met heel Nederland. Hoe ouder men is, des te minder men sport. Mannen sporten vaker dan vrouwen (72% resp. 64%)., hoogopgeleiden beduidend vaker dan laagopgeleiden. Amsterdammers van Nederlandse herkomst sporten het meest (78%), Amsterdammers van Turkse en Marokkaanse het minst (46%).

15 Samenvatting 15 De populariteit van fitness is onder volwassenen alleen maar groter geworden. Het aantal hardlopers is sinds 2009 verdubbeld. De laatste jaren zijn met name meer mannen ook gaan wielrennen, mountainbiken en toerfietsen; wielrennen verdrong voetbal zelfs van de derde sport. Bij vrouwen staan aerobics, steps en spinning op drie. De populariteit van zwemsport is iets tanende onder volwassenen. Bij jongens onder de 18 jaar blijft voetbal veruit de populairste sport, gevolgd door zwemmen en vechten verdedigingssporten. Meisjes doen het meest aan zwemmen en dansen. Ondanks de toename van het aantal sporters in de stad is het aandeel Amsterdammers dat lid is van een sportvereniging gelijk gebleven. Het aantal Amsterdammers dat in ongeorganiseerd verband sport (individueel of met anderen) is toegenomen. Dit zal deels samenhangen met de toegenomen populariteit van bijvoorbeeld hardlopen. Economie en haven Sinds eind jaren negentig ontwikkelt de Amsterdamse economie zich gunstiger dan die van heel Nederland en sinds 2000 ook gunstiger dan de economie van de Metropoolregio Amsterdam (mra), ook na het uitbreken van de crisis. De Amsterdamse haven boekte in 2012 zelfs een record: ruim 77 miljoen ton, 3% meer dan in De import bleef stabiel op 50,5 miljoen ton. De export steeg met 9% tot 26,6 miljoen ton. Ook Schiphol had in 2012 een topjaar, althans wat het aantal passagiers betreft: ruim 51 miljoen (+2,6% ten opzichte van 2011). Tegelijkertijd werd 2,6% minder vracht vervoerd. In 2012 telde Amsterdam 10,6 miljoen hotelovernachtingen, in het eerste kwartaal van ,3 miljoen: 10,7% meer dat het eerste kwartaal van Het aantal hotelkamers is tussen 2010 en 2012 met 11% toegenomen. De bezettingsgraad van de kamers steeg van 72 tot 75%. Ook groeit het aantal banen in de toeristische sector: in met 2,4% en in met 5,4%. Amsterdam in cijfers 2013

16 16 Samenvatting Het aantal vestingen en banen in de detailhandel is in vier jaar tijd gestegen met 3% resp. 1% tot en in In 2009 telde de internetverkoopbranche nog 800 vestgingen, in Het aantal banen nam hier met 87% toe. In de huishoudelijke-artikelenbranche daalde het aantal vestigingen met 9% en het aantal banen met 7%, in de markthandel zelfs met 16% resp. 13%. Tussen 2012 en 2013 is het aantal banen en vestingen het sterkst gegroeid in stadsdeel Centrum. Sinds 2009 nam het aantal banen in de Amsterdamse financiële sector met meer dan af, het afgelopen jaar met name bij banken. Het aantal banen bij beleggingsmaatschappijen, verzekeraars en pensioenfondsen steeg juist. In de cross mediasector (creatieve industrie en ict) nam in het aantal banen en vestigingen toe met een kwart resp. 7%. De content-sector (de ontwikkeling van formats) is de sterkst groeiende ict-sector in Amsterdam. Facilitair en bedrijven Nu wordt binnen de begroting van de gemeente Amsterdam nog onderscheid gemaakt tussen gemeenteonderdelen die diensten en producten leveren aan de inwoners van Amsterdam en gemeenteonderdelen waarvan de belangrijkste opdrachtgever de gemeente zelf is. De verzamelnaam voor deze laatste groep is Facilitair en bedrijven. In totaal worden twaalf diensten en bedrijven tot Facilitair en bedrijven gerekend, met in totaal fte (27% van de gemeente exclusief de stadsdelen). De organisatieonderdelen binnen Facilitair en bedrijven nemen echter ruim de helft van de extern ingehuurde medewerkers voor hun rekening (de Dienst ict alleen: 31%). Alleen met betrekking tot de ruimtelijke sector waren in 2012 de inkomsten hoger dan de uitgaven (3,3 miljoen euro). Per saldo werd het meest uitgegeven aan het verbeteren van de gemeentelijke ict (14,3 miljoen euro). Stedelijke Ontwikkeling Op 1 januari 2013 telt Amsterdam woningen, ruim meer dan in In 2007 werden nog nieuwbouwwoningen opgeleverd, in 2012 nog maar

17 Samenvatting 17 In steeg de voorraad koopwoningen van 52 naar 99 duizend. Sinds het uitbreken van de kredietcrisis is deze groei kleiner geworden en lijkt de particuliere huursector juist weer iets te groeien. De corporatiesector neemt nog wel gestaag af in grootte. Vooral in West en Zuid nam het aantal particuliere huurwoningen in de periode tot 2008 af. Hier werden veel woningen gesplitst en verkocht. Het aantal splitsingen ligt sinds 2008 rond de per jaar (betreffende appartementen). Waarschijnlijk worden nog onverkochte woningen alsnog verkocht zodra de markt weer aantrekt. Dan zou de lichte groei van het aantal particuliere huurwoningen weer worden omgezet in een daling. Dat het aantal particuliere huurwoningen sinds 2008 licht is gestegen, heeft overigens twee oorzaken: grote nieuwbouwprojecten met veel particuliere huurwoningen die al voor de crisis waren gepland werden in gebruik genomen en bovendien werden na het uitbreken van de crisis veel woningen die als koopwoningen waren gedacht toch verhuurd. Sinds januari 2010 is ruim 218 duizend van de m 2 kantoorruimte in Amsterdam omgezet in hotels, woningen, studentenwoningen en winkels). Van de resterende 7,3 miljoen vierkante meters staat op 1 januari 2013 nog bijna 1,2 miljoen vierkante meter leeg (16,2%), bijna eenderde al drie jaar of langer. In 2012 werd veel minder nieuwe kantoorruimte opgeleverd, maar in vergelijking met 2011 werd wel meer in gebruik genomen. Op 1 januari 2013 is 122 duizend vierkante meters kantoorruimte in aanbouw. Het aantal bestaande woningen dat na september 2008 werd verkocht, is gedaald. Gemiddeld werden in 2012 per maand 200 woningen minder verkocht dan in de twee jaar voor de kredietcrisis. De stapeling van regeringsmaatregelen per 1 januari 2013 heeft in het najaar van 2012 tot een opleving op de woningmarkt geleid, omdat kopers nog van de oude, gunstiger voorwaarden gebruik wilden maken. De gemiddelde prijs van de in Amsterdam veel verkochte woningen lag in oktober % lager dan in het derde kwartaal van Het aanbod van nieuwbouwkoopwoningen lag in 2012 met eenderde lager dan voor de kredietcrisis, toen driekwart van het aanbod werd afgezet. Amsterdam in cijfers 2013

18 18 Samenvatting Middelen Op de begroting van Amsterdam voor 2014 staat aan de uitgavenkant een bedrag van bijna 3,9 miljard euro. In 2013 was dat iets meer dan 3,9 miljard. De grootste uitgaven betroffen in 2013 werk en inkomen (1,1 miljard), verkeer en infrastructuur (547 miljoen), milieu en water (450 miljoen), zorg (396 miljoen) en educatie, jeugd en diversiteit (348 miljoen). Deze vijf posten vormen samen driekwart van de begroting. De gemeente zet sterk in op het voorkomen van werkloosheid, met name onder jongeren. Ook is 20 miljoen euro gereserveerd voor armoedebestrijding. Het grootste deel van het geld voor werk en inkomen is dan ook gereserveerd voor het adequaat helpen van klanten bij uitkeringsaanvragen: 709 miljoen euro. 328 van de 547 miljoen voor verkeer en infrastructuur wordt besteed aan verbetering van de mobiliteit; 30% van het budget (166 miljoen euro) wordt ingezet om de doelstelling schoon en heel te halen. Voor 2014 is 32 miljoen euro gereserveerd om initiatieven te stimuleren die bijdragen aan een sterkere, meer innovatieve economie en een duurzame stad. In 2013 bedroeg de bijdrage uit het Gemeentefonds 1,49 miljard, in 2014 bedraag die 1,54 miljard. Andere belangrijke inkomsten van de gemeente zijn belastingen en erfpacht. In het Stadsdeelfonds zit voor miljoen euro, fors minder dan in 2013 (wat samenhangt met de verandering van het bestuurlijk stelsel in 2014). Bestuur en concern In 2014 worden de stadsdelen vervangen door (zeven) bestuurscommissies, die direct door de Amsterdammers worden gekozen. Wat zal het effect zijn van deze bestuurlijke verandering op de betrokkenheid van Amsterdammers bij de politiek? Bij de gemeenteraads- en stadsdeelraadsverkiezingen van 2010 was de interesse in stadsdeelpolitiek tot een hoogtepunt gestegen. Sindsdien is het sterk gedaald. Dat geldt ook voor de interesse in gemeentepolitiek en de stemintentie. Maar over langere periode bezien zijn politieke interesse en participatie redelijk stabiel.

19 Samenvatting 19 Amsterdammers zijn verdeeld over de voor- en nadelen van het huidig en het nieuwe stelsel: 41% van de Amsterdammers wil de stadsdelen het liefst afschaffen, 32% wil ze afslanken en 22% wil het huidige stelsel behouden. Vier grote steden en Nederland Het aantal snor- en bromfietsen is in de vier grote steden (G4) de laatste jaren flink toegenomen. Overal in Nederland neemt het aantal snorfietsen toe, maar in vier grote steden (G4) duidelijk sterker: +88% (Nederland), +241% (Amsterdam). In Amsterdam daalde het aantal bromfietsen de afgelopen twee jaar, terwijl dat aantal landelijk tussen 2007 en 2013 nog met 28% toenam. In de andere drie grote steden nam het aantal zelfs met meer dan 50% toe. In 2010 ontvingen huishoudens in Amsterdam huurtoeslag, in Rotterdam , Den Haag en Utrecht Relatief gezien heeft Rotterdam de meeste toekenningen: 284 per huishoudens. Amsterdam komt op de tweede plaats met 228. In Nederland steeg het aantal huishoudens dat huurtoeslag ontvangt met 8%, in Den Haag met 17%, Amsterdam met 13% en Rotterdam met 11%. In Rotterdam daalde het aantal huurwoningen met 7%, in Utrecht nam dat aantal met 4% toe (Amsterdam en Den Haag: 5% resp. 2%). Landelijk daalde het aantal sociale huurwoningen tussen 2005 en 2012 met 1%. Stadsregio Amsterdam In de Stadsregio Amsterdam wonen op 1 januari 2013 bijna 1,5 miljoen mensen, 9% van de Nederlandse bevolking. Meer dan de helft van de inwoners uit deze regio woont in Amsterdam. Sinds 2007 is het aantal inwoners van de Stadsregio Amsterdam sterker toegenomen (6,3%) dan dat van heel Nederland (2,2%). Aalsmeer kent de grootste bevolkingsgroei sinds 2007: +22%. Waterland, Wormerland en Oostzaan zagen hun inwonertal dalen. Cijfers voor alleen 2013: Stadsregio Amsterdam plus 1%, heel Nederland plus 0,3%. Amsterdam in cijfers 2013

20 20 Samenvatting In 2010 lag het gemiddelde persoonlijk inkomen voor de Stadsregio op euro (Nederland ). Inwoners van Amstelveen en Ouder-Amstel hebben het hoogste inkomen van de Stadsregio: , die van Zaanstad het laagste: euro. Het aantal bedrijfsvestigingen in de Stadsregio is tussen 2007 en 2012 met 35% toegenomen, in 2011 met bijna 3%. Amsterdam in Europa In de Metropoolregio Amsterdam (mra) wonen 2,3 miljoen en werken 1,3 miljoen mensen. Schiphol handhaafde zich in 2012 als vierde passagiersluchthaven van Europa. Qua vracht komt Schiphol na Frankfurt en Londen. De haven van Amsterdam is de vijfde van Europa. De goederen- en grondstoffenoverslag is in 2012 met 3% gestegen tot een record: 77,1 miljoen ton. Amsterdam is na Frankfurt de belangrijkste internetdatahub. Frankfurt gigabyte per seconde, Amsterdam In 2012 bleef Amsterdam twaalfde plaats wereldwijd qua leefbaarheid (negende in Europa, zesde eu). De internationale aantrekkingskracht van Amsterdam uit zich in de groei van het aantal buitenlandse hotelgasten: met 3% in 2011 en 1% in Vergeleken met de andere Europese steden heeft Amsterdam het net zo druk als Parijs en Lissabon. Ook steeg het aantal internationale congressen, van 114 naar 122. Op de ranglijst van International Congress and Convention Association stond Amsterdam in 2012 tiende wereldwijd en achtste in Europa.