ALT-Demonstratieproject. Gebruik van plantaardige eiwitbronnen en eigen voederwinning.

Transcriptie

1 ALT-Demonstratieproject Gebruik van plantaardige eiwitbronnen en eigen voederwinning.

2 Situering van het project. In Vlaanderen worden jaarlijks grote hoeveelheden voedermiddelen geïmporteerd voor gebruik in de veevoedersector, in totaal ongeveer 2,2 miljoen ton/jaar. Anderzijds is er in Vlaanderen een mineralenoverschot van 36 miljoen kg fosfaat en 66 miljoen kg stikstof. Een groot deel van dit mineralenoverschot moet dan opnieuw geëxporteerd worden; er is immers onvoldoende grond aanwezig in Vlaanderen om deze mineralen op een oordeelkundige manier op te brengen. Door het zelf telen van zijn voedermiddelen kan men de import van mineralen beperken en een gesloten mineralenkringloop vormen op zijn bedrijf. Door het telen van eigen eiwitbronnen kan vooral de stikstofimport beperkt worden. Het halen van de Europese nitraatrichtlijn is een absolute prioriteit voor Vlaanderen. Het beperken van de import aan stikstof (via eiwit) kan daartoe een reële bijdrage leveren. Momenteel werken al heel wat bedrijven in een dergelijk duurzaam karakter van een gesloten kringloop door zichzelf te voorzien van de nodige granen voor hun dieren. Dit zou nu verder geoptimaliseerd kunnen worden door het gebruik van eigen geteelde plantaardige eiwitbronnen. In het kader van de GGO-problematiek zorgt de import van eiwitbronnen, vooral onder de vorm van soja, voor een oncontroleerbare stroom. Het is immers heel moeilijk te retraceren van waar de soja afkomstig is en garanties te krijgen naar al of niet GGO-vrij zijn van de soja. Door het zelf telen van vervangende plantaardige eiwitbronnen, kan men deze stroom vanaf de basis volledig retraceren en indien nodig een volledig gescheiden stroom in de voedselketen creëren. Uitwerking 1 e werkjaar. Demopercelen & demodagen: In het eerste werkjaar zijn er demonstratiepercelen aangelegd. Op de demonstratiepercelen werden de mogelijke vervangers van geïmporteerde eiwitbronnen uitgezaaid. Via deze percelen zullen er zoveel mogelijk gegevens over de teelt worden gecontroleerd. Er is ook tijdens dit eerste werkjaar een demodag georganiseerd, waarop de demonstratiepercelen bezocht werden. Uitgezaaide teelten: erwten/gerst lupinen erwten luzerne quinoa witte klaver koolzaad rode klaver Demonstratiebedrijven: Tijdens het eerste werkjaar wordt er op een varkensbedrijf een proef opgezet waarbij een graduele vervanging gebeurt van soja door erwten, koolzaad, bonen of lupinen om de optimale hoeveelheid van deze vervangmiddelen te bepalen. Website: Vanaf het begin van het project is er werk gemaakt aan de opbouw van een website. Via deze website kunnen dan de resultaten en data van de verschillende demodagen worden geraadpleegd.

3 Conclusies 1 e werkjaar. Voor rundvee zijn er de meeste mogelijkheden. Uit de proefvelden en de literatuur blijken de volgende zaken mogelijk: GPS van: erwten/gerst, erwten Maaien van: luzerne, witte klaver en rode klaver Luzerne en klavers blijken moeilijk in te kuilen, maar ze kunnen wel perfect gebruikt worden in grasmengsels. Voor varkens kan men enkel gebruik maken van droge vruchten. Uit de proefvelden en de literatuur blijken de volgende zaken mogelijk: Droge vrucht van: erwten/gerst, erwten, koolzaad, lupinen en bonen. Hoeveel van deze producten er kan en mag gebruikt worden in een varkensvoeder, moet blijken uit de voederproef bij varkens. Ook voor pluimvee kan men enkel gebruik maken van de droge vruchten. Uit de proefvelden en de literatuur blijken de volgende zaken mogelijk: Droge vrucht van: erwten/gerst, erwten, lupinen en bonen. Quinoa is nog weinig bruikbaar, daar eerst nog heel wat selectiewerk dient te gebeuren alvorens het in onze streken goed te telen zal zijn. Erwten. Teeltomschrijving. Zaaitijdstip: eind februari - maart Zaaidiepte: 3 tot 5 cm Zaaizaadhoeveelheid: 160 tot 180 kg/ha Bemesting N: 0 tot 30 kg/ha Bemesting P: 100 tot 150 kg/ha Bemesting K: 100 tot 150 kg/ha Oogsttijdstip GPS: zacht deegrijp Onkruidbestrijding: Basagran Ziekten: Botrytis ph: min. 5,2

4 Erwten. Oogst en opbrengstgegevens. Erwten GPS: Erwten voor GPS dienen geoogst te worden in het zacht deegrijp stadium. Bij zacht deegrijp is het in knijpen van de erwt mogelijk zonder dat er vocht uit komt De oogst kan gebeuren met een hakselaar met een rij-onafhankelijke oogstbek. Belangrijk is dat de draaiende schijven in de oogstbek niet te snel draaien waardoor peulverlies voorkomen wordt. Op onze proefveldjes is een gemiddelde opbrengst gehaald van 7714 kg DS/ha. Erwten droog: Bij droog geoogste erwten wordt voor het vochtgehalte 14% als norm genomen. Maar vaak is het aangeraden te oogsten wanneer ze ongeveer 20% vocht bevatten, om zaadverlies en stormschade te vermijden. Daar bij de erwtenteelt het gewas op de grond ligt, is het moeilijk te oogsten: de grootste moeilijkheden ondervindt men bij het oprapen. Men kan met succes oogsten indien de grond zeer vlak ligt, het gewas dicht en zuiver staat, men over goed uitgerust materiaal beschikt en aandachtig het afrijpen volgt voor de keuze van de oogstdatum. Op onze proefveldjes is een gemiddelde opbrengst gehaald van 1746 kg DS/ha. Gebruik en verteerbaarheid. Erwten. Erwten GPS: Peul Loof GPS Het inkuilen van erwten GPS vraagt wat meer aandacht, daar er weinig zetmeel in de kuil aanwezig is. In de proefopzet bleef het gewichtsverlies beperkt tot 3,25%. Erwten droog: Erwten Nev (kj) Oepl (MJ) VREv (g/kgds) VREpl (g/kgds) Erwten 10045,18 12,74 253,3 259,26 Als er bij het oogsten goed wordt gelet op de DS van de erwten, dan vormt de opslag van droge erwten geen probleem. Zijn ze niet droog genoeg, dan dienen ze extra gedroogd te worden.

5 Erwten/gerst. Teeltomschrijving. Zaaitijdstip: maart - april Zaaidiepte: 1 2 cm, erwten 5 cm zaaien in 1 werkgang: 3 cm Zaaizaadhoeveelheid: erwten: 140 kg/ha gerst: 35 kg/ha Bemesting N: 30 tot 40 kg/ha Bemesting P: 100 kg/ha Bemesting K: 100 kg/ha Oogsttijdstip GPS: erwten zacht deegrijp Onkruidbestrijding: Basagran Ziekten: Botrytis ph: min. 5,2 Oogst en opbrengstgegevens. Erwten/gerst GPS: Erwten/gerst. Het oogstmoment voor erwten/gerst is bereikt indien erwten zacht deegrijp zijn en het gewas begint te verkleuren. Bij zacht deegrijp is het in knijpen van de erwt mogelijk zonder dat er vocht uit komt. Let op dat er peulen voorkomen in verschillende afrijpingsstadia. De erwten zijn het meest bepalend voor het oogstmoment. Het oogsten gebeurt met een rij-onafhankelijke oogstbek Er kan een opbrengst gehaald worden tussen 7 en 10 ton droge stof/ha. Op onze aangelegde proefveldjes werd een gemiddelde opbrengst gehaald van 9627 kg DS/ha. Erwten/gerst droog: Bij droog geoogste erwten/gerst wordt voor het vochtgehalte 14% als norm genomen. Maar vaak is het aangeraden te oogsten wanneer ze ongeveer 20% vocht bevatten, om zaadverlies en stormschade te vermijden. Bij de combinatie erwten/gerst ligt het gewas niet plat tegen de grond, in tegenstelling met erwten. Door de aanwezigheid van de zomergerst, kunnen de erwten de gerst gebruiken als steungewas, wat een groot voordeel is bij de oogst. Op onze proefveldjes is een gemiddelde opbrengst gehaald van 3090 kg DS/ha.

6 Erwten/gerst. Gebruik en verteerbaarheid. Erwten/gerst GPS: Vrucht Loof GPS Erwten/gerst GPS is gemakkelijk in te kuilen, door de aanwezigheid van gerst. Erwten alleen inkuilen is moeilijker door een tekort aan zetmeel, maar hier wordt dit aangevuld door de gerst. In de proefopzet bleef het gewichtsverlies beperkt tot 3,25%. Erwten/gerst droog: Erwten/gerst Nev (kj) Oepl (MJ) VREv (g/kgds) VREpl (g/kgds) Erwten/gerst 9497,8 12,14 180,8 178,54 Als er bij het oogsten goed wordt gelet op de DS van de erwten, dan vormt de opslag van droge erwten/gerst geen probleem. Zijn ze niet droog genoeg, dan dienen ze extra gedroogd te worden. Koolzaad. Teeltomschrijving. Zaaitijdstip: 2 e helft augustus Zaaidiepte: 2 cm Zaaizaadhoeveelheid: 4 6 kg/ha Bemesting N: 200 kg/ha in 1 keer Bemesting P 2 O 5 : 70 kg/ha Bemesting K: 180 kg/ha Oogsttijdstip: zaden 87% DS Onkruidbestrijding: Butisan S Ziekten: Sclerotinia ph: 5,5

7 Koolzaad. Oogst en opbrengstgegevens. Koolzaad haalde op onze proefvelden een gemiddelde opbrengst van 1476 kg. Niettegenstaande het koolzaad na de opkomst volledig was afgepikt door vogels, waardoor er veel schade was, heeft het zich op zeer korte termijn hersteld. Hieruit kunnen we niets anders concluderen dat koolzaad over een enorm recuperatie vermogen beschikt. De oogst kan volgens twee technieken uitgevoerd worden: rechtstreekse oogst met de maaidorser, eerst in zwaden leggen met behulp van een zwadmaaier en vervolgens oogsten met de maaidorser. De opslag van koolzaad, waarvan de zaden meerdere jaren in de grond kiemkrachtig kunnen blijven, stelt geen uitzonderlijke problemen. Deze opslag wordt door het merendeel van de gebruikte herbiciden goed bestreden. Gebruik en verteerbaarheid. Koolzaad. Zomerkoolzaad droog (volvet): Koolzaad Nev (kj) Oepl (MJ) VREv (g/kgds) VREpl (g/kgds) Koolzaad 13446,1 14,74 195,36 211,2 Er kan ook olie uit de volvetten geperst worden. Dit kan gebeuren door een koude persing en kan op het bedrijf gebeuren. Enerzijds levert de persing dus olie op. Deze kan gebruikt worden als brandstof maar bijvoorbeeld ook als smeermiddel voor kettingzagen. Anderzijds produceert de persing ook koolzaadkoeken, door hun hoog eiwitgehalte geschikt als hoogwaardig krachtvoeder ter vervanging van het duurdere sojaschroot. Dit procédé werd op de laatste editie van Agriflanders tentoon gesteld op de stand van Vilt. Meer weten: Ward Janssen, Guldentop 23, 3118 Werchter, tel: 016/ ,

8 Lupinen. Teeltomschrijving. Zaaitijdstip: maart/april Zaaidiepte: 3 4 cm Zaaizaadhoeveelheid: kg/ha Bemesting N: 0 tot 30 kg/ha Bemesting P 2 O 5 : 75 kg/ha Bemesting K: 150 kg/ha Oogsttijdstip: zaden 87% DS Onkruidbestrijding: mechanisch Ziekten: Botrytis ph: min 6,5 Oogst en opbrengstgegevens. Lupinen. Op onze aangelegde proefvelden lag de gemiddelde opbrengst zeer laag. De gemiddelde opbrengst kwam op 698 kg. Deze magere opbrengst was waarschijnlijk te wijten aan het ras dat niet aangepast was. Uit een literatuurstudie blijkt dat er zeker hogere opbrengsten te halen zijn, mits de aangepast variëteiten.

9 Lupinen. Gebruik en verteerbaarheid. Lupinen droog: Lupinen Nev (kj) Oepl (MJ) VREv (g/kgds) VREpl (g/kgds) Lupinen 10356,04 9,89 324,4 347,4 Als er bij het oogsten goed wordt gelet op de DS van de lupinen, dan vormt de opslag van droge lupinen geen probleem. Zijn ze niet droog genoeg, dan dienen ze extra gedroogd te worden. Er zijn gegevens gekend van het vervoederen van droge lupinen bij rundvee. De ervaringen ermee zijn goed, de eiwitkwaliteit en eiwitopbouw van lupinen zouden gelijk, zo niet beter, zijn dan die van soya. Uit een literatuurstudie blijkt dat lupinen ook als GPS kunnen geoogst worden, om daarna in te kuilen en te vervoederen bij rundvee. Deze manier van werken was niet opgenomen in ons project. Maar lupinen zullen weer uitgezaaid worden op de proefvelden, en kunnen dan ook als GPS geoogst worden. Witte klaver. Klavers. De witte klaver werd uitgezaaid op 22 april en is in de loop van het groeiseizoen 3 maal gemaaid geweest. Een eerste maal op 23 juli, tweede maal op 19 augustus en de laatste keer op 16 september. Er werd een gemiddelde totale opbrengst gehaald van 6323 kg DS/ha. Samenstelling van de verschillende sneden: DS opbrengst Snede Snede Snede Gemaaide witte klaver is heel vochtige. Daarom is het zeker nodig om te laten voordrogen. Door het hoge vochtpercentage is het ook moeilijker in te kuilen. Bij de bewaarproef kwamen we aan een gewichtsverlies van gemiddeld 9,5%. Witte klaver is een waardevol product, maar door de moeilijke bewaring is beter om witte klaver op te nemen in een grasmengsel.

10 Klavers. Rode klaver. De rode klaver werd uitgezaaid op 22 april en is in de loop van het groeiseizoen 2 maal gemaaid geweest. Een eerste maal op 23 juli en de tweede maal op 2 september. Er werd een gemiddelde totale opbrengst gehaald van 7271 kg DS/ha. Samenstelling van de verschillende sneden: DS opbrengst Snede Snede Ook gemaaide rode klaver is een zeer vochtig product en is het dus nodig om voor te drogen. Door het hoge vochtpercentage is het ook moeilijker in te kuilen. Bij de bewaarproef kwamen we aan een gewichtsverlies van gemiddeld 10,6%. Als men rode klaver wil gebruiken is het aangewezen, om dezelfde redenen als bij witte klaver, de rode klaver op te nemen in een grasmengsel. Gewaskenmerken. Luzerne. Als ruwvoer is luzerne een vrij compleet voer. Het is een eiwitrijk product met een hoge structuurwaarde, een goede verteerbaarheid van de organische stof en de koeien vreten het graag. Daarnaast is luzerne rijk aan vitaminen, sporenelementen en een aantal mineralen, zoals calcium. Luzerne is een goede aanvulling op snijmaïs en kan goed dienen als vervanger van gras. Goed geconserveerd luzernevoer is voor rundvee een smakelijk product. (Dit zijn ervaringen uit een Nederlands project.) Samenstelling. De luzerne is uitgezaaid op 22 april en is in de loop van het groeiseizoen 2 maal gemaaid geweest. Een eerste maal op 23 juli en de tweede maal 2 september. Er werd een gemiddelde totale opbrengst gehaald van 3303 kg DS/ha. Het gemiddelde bewaarverlies bleef beperkt tot 1,6%. Samenstelling van de verschillende sneden: DS opbrengst Snede Snede

11 Proefvelden & demodagen. Uitwerking 2 e werkjaar. Op de proefvelden zal er verder onderzoek gebeuren op de volgende teelten: erwten/bonen kapucijner erwt erwten/zomergerst phaseolus bonen bonen/gerst vicia bonen gras/erwten koolzaad erwten lupinen Er zal ook dit werkjaar weer kans zijn om de proefvelden te bezoeken. Demobedrijven & demodagen. Demovelden & demodagen. Brochure. Op het einde van het project zal er een uitgebreide brochure gemaakt worden, waarin alle opgedane ervaring zal opgenomen zijn, alsook de informatie die gehaald is uit een literatuurstudie. Vereniging van Zelfmengers vzw Marc Debouver, Danegemstraat Oedelem Contact: Christophe Decaigny Tel: 0474/ Fax: 051/ christophe.decaigny@pandora.be Wie meer wil weten of vragen heeft over dit project, aarzel niet om contact op te nemen. Dit demonstratieproject wordt uitgevoerd in samenwerking van Prof. Dr. Ir. Dirk Fremaut en ing. Karel D hooghe, beiden verbonden aan de Hogeschool Gent, departement Biotechnologische Wetenschappen, Landschapsbeheer en Landbouw.