Leken trekken tot Gods Woord

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Leken trekken tot Gods Woord"

Albert Hendrickx
6 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Leken trekken tot Gods Woord

2 Middeleeuwse Studies en Bronnen cxx

3 Leken trekken tot Gods Woord Dirc van Herxen ( ) en zijn Eerste Collatieboek door Lydeke van Beek Uitgeverij Verloren, Hilversum, 2009

4 De publicatie is mogelijk gemaakt dankzij financiële bijdragen van: Stichting Het Scholten-Cordes Fonds Stichting Dr. Hendrik Muller s Vaderlandsch Fonds J.E. Jurriaanse Stichting NWO (VIDI-project Men of Letters. Medieval Dutch Literature and Learning ) Pallas Instituut voor Culturele Disciplines (Universiteit Leiden) Stichting Sormani Fonds Op het omslag: Hs. Utrecht, UB 3 L 6, f. 3v-4r (foto: Universiteitsbibliotheek Utrecht). Tevens verschenen als proefschrift te Leiden. isbn Lydeke van Beek & Uitgeverij Verloren, Postbus 1741, 1200 bs Hilversum Omslagontwerp Robert Koopman, Hilversum Typografie Rombus, Hilversum Druk Wilco, Amersfoort Bindwerk Van Waarden, Zaandam No part of this book may be reproduced in any form without written permission from the publisher.

5 Inhoud Verantwoording 7 Woord vooraf 9 Inleiding 11 1 Leven en werken van Dirc van Herxen Dirc van Herxen, vader van alle devoten 17 Vele devoter boekskens : een overzicht van het oeuvre van Dirc van Herxen 27 2 Zwolle en de broeders van het gemene leven Religieus en maatschappelijk leven in vijftiende-eeuws Zwolle 40 Ontstaan en ontwikkeling van het Gregoriushuis 45 Een betwiste status 53 3 Collatie en Moderne Devotie Een veelzijdige traditie 61 De collatiepraktijk bij de Moderne Devotie 66 Teksten uit de collatiepraktijk 75 4 Overlevering van het Eerste Collatieboek Het Eerste Collatieboek in handschrift L en U 78 Het Eerste Collatieboek in andere handschriften 88 Het Tweede Collatieboek 93 5 Opbouw en ordening van het Eerste Collatieboek Het Eerste Collatieboek tussen rapiarium en florilegium 96 Opbouw en ordening van het Eerste Collatieboek op macroniveau 99 Opbouw en ordening van het Eerste Collatieboek op microniveau 102 Opbouw en ordening van het Latijnse collationale 106 Liturgische ordening in het Latijnse en Middelnederlandse collationale Selectie- en vertaalstrategie in het Eerste Collatieboek Selectie van auteurs en werken in het Latijnse en Middelnederlandse collationale 125 Latijnse en Middelnederlandse rubrieken 130 De extra rubrieken in het Eerste Collatieboek 140

6 6 inhoud Dirc van Herxen als vertaler Het functioneren van het Eerste Collatieboek Het Eerste Collatieboek in Zwolle 161 Het Eerste Collatieboek in Gaesdonck 164 Het Eerste Collatieboek in Amersfoort 169 Vergelijking met andere collatieboeken 175 Bijlagen 1 Overlevering en inhoud van het oeuvre van Dirc van Herxen Handschriftbeschrijvingen Parallelle gedeelten uit het Eerste Collatieboek in andere handschriften Editie van de leessleutel in handschrift U Opbouw en samenstelling van het Eerste Collatieboek Overzicht van de inhoud van het Latijnse collationale (eerste boek) Inhoud van de toegevoegde rubrieken in het Eerste Collatieboek Vertaling van Gregorius Dialogen in het Eerste Collatieboek Overzicht van de inhoud van handschrift Leuven, Maurits Sabbebibliotheek MS B I 247 Summary 249 Afkortingen 262 Bibliografie 263 Registers 272 Curriculum vitae 280

7 Verantwoording In dit boek wordt veel gebruik gemaakt van Middelnederlandse en Latijnse bronnen. Wanneer ik citeer uit onuitgegeven materiaal heb ik omwille van de leesbaarheid afkortingen stilzwijgend opgelost. Ook heb ik het gebruik van hoofdletters en leestekens en de spelling van u/v/w en i/j aangepast aan het moderne gebruik. De wat grotere Latijnse citaten in de lopende tekst zijn voorzien van een vertaling. Wanneer slechts een deel van een passage is aangehaald, staat dat aangegeven met ronde haakjes. Plaatsen waar ik verbeteringen voorstel, een vertaling of toelichting geef of woorden toevoeg om de vertaling soepeler te laten lopen, zijn gemarkeerd met vierkante haakjes. Onopgeloste plaatsen zijn eveneens aangegeven met vierkante haakjes. Citaten uit bestaande edities heb ik ongewijzigd overgenomen, tenzij anders vermeld. Bijbelcitaten in hedendaags Nederlands zijn afkomstig van de vertaling van het Nederlands Bijbelgenootschap uit Om het betoog minder zwaar te maken, heb ik veel feitenmateriaal verplaatst naar de bijlagen achterin het boek. Wanneer ik gebruik maak van gegevens uit deze bijlagen, verwijs ik hiernaar in de voetnoten. In bijlage 1 zijn veel handschriften opgenomen uit het Keulse Stadtarchiv. Na de rampzalige instorting op 3 maart 2009 is het vooralsnog onduidelijk wat er van hen over is.

Vergelijkbare documenten

De belofte van vitamines: voedingsonderzoek tussen universiteit, industrie en overheid Huijnen, P.

UvA-DARE (Digital Academic Repository) De belofte van vitamines: voedingsonderzoek tussen universiteit, industrie en overheid 1918-1945 Huijnen, P. Link to publication Citation for published version (APA):