gemeente Eindhoven Memo Aan de leden van de commissie Maatschappij en Cultuur Betreft (On)mogelijkheden bezuiniging leerlingenvervoer

Transcriptie

1 gemeente Eindhoven Aan de leden van de commissie Maatschappij en Cultuur Mens & Maatschappij, Jeugd Van drs. R. van Vugt Kamer 4.18 Telefoon (040) december 2010 Memo Betreft (On)mogelijkheden bezuiniging leerlingenvervoer Inleiding Vanuit de laatste Europese aanbesteding voor het leerlingenvervoer is door het college bij de definitieve gunning een bezuingingsopdracht opgenomen voor een bedrag van ,--. Daarnaast is het leerlingenvervoer in de afgelopen jaren in kosten toegenomen zodat het te bezuinigen bedrag uiteindelijk afgerond ,-- bedraagt. In deze notitie wordt duidelijk gemaakt vanuit de regelgeving wat de gemeente verplicht is om voor het leerlingenvervoer toe te kennen aan individuele aanvragers. Daarnaast wordt bezien wat feitelijk vanuit eigen beleid aanwezig is en waarop bezuinigd kan worden. Voor de uitvoering van het leerlingenvervoer ontvangt de gemeente een vergoeding via het gemeentefonds. Bij de toekenning van aanvragen wordt niet gewerkt met een maximaal aantal aan toekenningen. Er is sprake van een zogenaamde open eind financiering. Een mogelijke bezuiniging op het leerlingenvervoer heeft gevolgen voor verschillende leerlingen/ouders en zij moeten daarover dan ook tijdig vooraf aan het nieuwe schooljaar geïnformeerd worden. Leerlingenvervoer wettelijk kader Het recht op leerlingenvervoer is vastgelegd in drie onderwijswetten: de Wet op het Primair Onderwijs (WPO), de Wet op de Expertisecentra (WEC) en de Wet op het voortgezet onderwijs (WVO). Bij het leerlingenvervoer is het Rijk verantwoordelijk voor het stelsel dat een verplichtend karakter heeft. De gemeenten zijn verantwoordelijk voor de uitvoering via een verordening en mogelijk eigen beleid.

2 Welke beleidsvrijheid heeft de gemeente? De regels omtrent de uitvoering van het leerlingenvervoer zijn vastgelegd in de plaatselijke verordening leerlingenvervoer welke is vormgegeven volgens de modelverordening van de VNG. In deze regelgeving heeft de gemeente niet veel beleidsvrijheid. Zo is de kilometergrens wettelijk vastgesteld op maximaal 6 voor alle soorten onderwijs waarvoor een kilometergrens ingesteld mag worden. Dit houdt in dat alle leerlingen die inwoner van Eindhoven zijn en op 6 kilometer of meer kilometers van school af wonen een aanvraag in kunnen dienen in het kader van de verordening leerlingenvervoer. De kilometergrens op een groter kilometeraantal leggen dan 6 mag niet volgens de regelgeving, wel korter. Zo kan in de gemeente Eindhoven aanspraak gemaakt worden op vervoer door: 1. gehandicapte leerlingen die een school voor primair onderwijs of een school voor voortgezet onderwijs bezoeken; 2. leerlingen die een school voor speciaal basisonderwijs (SB) bezoeken; 3. leerlingen die een school voor speciaal onderwijs (SO) of speciaal voortgezet onderwijs bezoeken (VSO); 4. leerlingen die een basisschool bezoeken van de verkozen godsdienst of levensbeschouwelijke richting. De gemeente Eindhoven heeft de kilometergrenzen in de verordening respectievelijk gesteld op: SBO en SO: 2 VSO: 4 BO (op grond van richting) 6 Het eigen beleid dat de gemeente Eindhoven in het voornoemde heeft aangebracht en alleen heeft kunnen aanbrengen, is niet voor alle 3 de onderwijssoorten de kilometergrens op maximaal 6 stellen, maar SBO/SO op 2 en VSO op 4. De regelgeving en daarmee de gemeentelijke verordening verplicht de gemeente al veel in het kader van het leerlingenvervoer. Met deze verplichtingen en eigen beleid is een aanzienlijk bedrag op dit moment gemoeid van om en nabij ,--. Het eigen beleid dat de gemeente Eindhoven heeft toegevoegd aan het leerlingenvervoer is het volgende: Schooladvies leidend De gemeente krijgt via het gehanteerde aanvraagformulier aangegeven wat de school adviseert met betrekking tot de leerling waarvoor een aanvraag wordt ingediend. De gemeente Eindhoven neemt dit advies standaard over. Andere gemeenten wegen het advies van de scholen en laten het mede bepalend zijn voor de definitieve toekenning, echter niet leidend. Kwaliteitstoevoegingen binnen de programma s van eisen van de aanbesteding 2

3 Binnen de laatste Europese aanbesteding van het leerlingenvervoer is een aantal zaken aan de programma s van eisen toegevoegd waardoor de vervoerder een hogere prijs mocht vragen. Een aantal voorbeelden daarbij zijn: het vervoersmaterieel mag niet ouder zijn dan 5 jaar, de leerlingen mogen binnen Eindhoven maar maximaal 45 minuten in het vervoer zijn, buitenschoolse opvang wordt mogelijk gemaakt Wat bepaalt de bezuinigingen? Wat er bezuinigd kan worden wordt door een aantal factoren bepaald. 1. Wat zijn de uitgangspunten bij de bezuinigingen? Bijvoorbeeld kan als uitgangspunt genomen worden dat de huidige kwaliteit van het leerlingenvervoer gehandhaafd moet blijven. Als daarvoor gekozen wordt beperkt dit uiteindelijk een mogelijkheid om te bezuinigen. 2. Het moment van het besluit tot bezuiniging is tevens bepalend. Op dit moment tot bezuinigingen overgaan is meer beperkend dan als men aan het begin van een Europese aanbesteding staat. Nu liggen een aantal zaken vast binnen het gunningcontract met de vervoerder en deze gelden tot aan het einde van de gunningperiode. Als men aan het begin van een Europese aanbesteding staat heeft men meer bewegingsvrijheid om kostenbesparend zaken binnen de programma s van eisen te regelen. 3. Een ander bepalende factor is de hoogte van het te bezuinigen bedrag. Zoals in de inleiding reeds is aangegeven moet er voor het leerlingenvervoer om en nabij ,-- bezuinigd worden. Door de hoogte van dit bedrag wordt in feite bepaald dat de te nemen maatregelen niet gering kunnen zijn van aard. 4. Nieuw beleid kan voor minder groei in het speciaal onderwijs zorgen. Het nieuwe beleid genaamd Passend onderwijs kent als beleid een plafond voor de bekostiging en daardoor zullen mogelijk meer leerlingen die naar het (V)SO zouden moeten in het reguliere onderwijs moeten blijven. Het is daarbij echter nog onzeker of dit de komende jaren daadwerkelijk ook effect zal geven op de leerlingenaantallen binnen het leerlingenvervoer. Mogelijkheden tot bezuiniging Herinvoeren drempelbijdrage Primair Onderwijs Voor het vervoer naar de onderstaande onderwijssoorten mag de gemeente een drempelbijdrage in de vervoerskosten vragen van de ouders: - Speciaal Basisonderwijs; - Regulier basisonderwijs op grond van de gekozen richting. Bij de heffing van de eenmalige jaarlijkse drempelbijdrage van 450,-- geldt een inkomensgrens. De inkomensgrens wordt jaarlijks aangepast op grond van advies van de VNG en bedraagt nu ,--. 3

4 Daarnaast mag aan de ouders van leerlingen van dit onderwijs een inkomensafhankelijke bijdrage gevraagd worden indien de school meer dan 20 kilometer van de woning verwijderd is. In de praktijk komt dat in Eindhoven nauwelijks voor. De gemeente Eindhoven vraagt op grond van de huidige verordening geen enkele financiële bijdrage aan de ouders. Indien de gemeente daar wel weer toe zou besluiten (in de afgelopen 2 jaar is deze namelijk afgeschaft) zou daarmee ongeveer ,-- bezuinigd kunnen worden. SBO-leerlingen en leerlingen basisonderwijs op grond van richting vanaf 9 jaar alleen ov-kaart De meeste leerlingen worden op dit moment vervoerd met aangepast vervoer in de vorm van taxibussen (8 leerlingen per bus). Voor het SBO en BO mag de gemeente indien men het schooladvies niet meer leidend laat zijn er voor kiezen om de leerlingen vanaf 9 jaar een OV-kaart toe te kennen. Indien de kilometergrens in de verordening ongewijzigd blijft, zou dit op basis van de huidige leerlingenaantallen een maximale besparing van afgerond ,-- opleveren. Naast een bezuiniging bij het SBO zou dit ook een bezuiniging bij het BO (opgrond van richting) geven van ,--. Toezicht beëindigen In 2006 was de kwaliteit van de uitvoering van het leerlingenvervoer uitermate slecht en op dat moment is er voor gekozen om een onafhankelijk toezichthouder toe te voegen aan het leerlingenvervoer. Deze ziet toe op de kwaliteitsafspraken die zijn gemaakt voor het leerlingenvervoer met het vervoersbedrijf. Voor deze toezichthouder (op dit moment uitgevoerd door TC&O) worden jaarlijks ,--(incl. BTW) aan kosten gemaakt en zou hetzelfde bedrag bezuinigd kunnen worden. Verordening zeer strikt uitvoeren Als bij de aanvragen uitsluitend de dichtstbijzijnde school toegekend zal worden, zal dit de kosten enigszins minderen. Echter de reden om van de dichtstbijzijnde school af te wijken is dikwijls een zeer legitieme, bijv. de op een school geboden zorg kan niet op de andere school geboden worden. Ook kostenbesparend zal het zijn als geen individueel vervoer meer toegestaan wordt. Voor sommige leerlingen is het niet haalbaar om gezamenlijk met anderen vervoerd te worden. De gemeente kan het individueel vervoer weigeren, maar de redenen om dit toe te kennen kunnen ook zeer legitiem zijn (geestelijk gehandicapt, zware gedragsstoornis e.d.). De verordening kent een aantal mogelijkheden waarop een aanvraag kan worden gehonoreerd. Daarbij worden onder meer via de zogenaamde hardheidsclausule afwijkingen toegestaan die feitelijk niet toegekend zouden 4

5 hoeven worden. Zo zijn er incidenteel schrijnende gevallen bij het Centrum voor Jeugd en Gezin waarvoor een uitzondering wordt gemaakt (op jaarbasis een tiental). Een exact bedrag t.b.v. mogelijke bezuinigingen is bij het strikt uitvoeren van de verordening niet te geven. De vraag hierbij is wel of hiervoor gekozen moet worden gezien het schrijnende karakter van de incidentele aanvragen. Schooladvies niet meer leidend Als het schooladvies niet meer leidend zou zijn bij het toekennen van de aanvraag, dan zou de overweging bij de gemeente worden: 1. Is het kind in staat, eventueel met begeleiding van een volwassene, met de fiets naar school te gaan? Zo ja dan volgt een fietsvergoeding, zo nee dan dient onderbouwd te worden waarom niet. Is de onderbouwing acceptabel, dan naar Is het kind in staat, eventueel met begeleiding van een volwassene, met het openbaar vervoer naar school te gaan? Zo ja, dan volgt bekostiging van de buskaart(en), zo nee dan dient onderbouwd te worden waarom niet. Is de onderbouwing acceptabel, dan naar Aangepast vervoer (taxivervoer per 8 persoonsbus) kan worden toegewezen, of naar Eigen vervoer (km-vergoeding) kan worden toegewezen. Doordat de gemeentelijke afweging primair eerst naar de meest voordelige toekenning (te weten fietsvergoeding) kijkt, mag verwacht worden dat dit een kostenbesparend effect zal hebben. Hoe groot deze besparing zal zijn is niet duidelijk. De gemeente heeft enige jaren terug voor een meer klantvriendelijke aanpak gekozen en daarbij het schooladvies als leidend genomen. De scholen betrekken namelijk deskundigen in hun advies aan de gemeente Eindhoven over een kind dat zij kennen. De vraag is daarbij of de gemeente dit advies op haar beurt weer ter discussie moet en kan stellen. Inpassen in doelgroepenvervoer In het verleden is meermalen onderzoek gedaan naar verschillende vervoersstromen of deze samen gevoegd konden worden. Anders gezegd kan bijv. bejaardenvervoer gebundeld worden met leerlingenvervoer zodat dit een kostenbesparing op zou leveren. Daarbij is vatgesteld dat het leerlingenvervoer door de specifieke doelgroep en de vaste vervoerstijden niet inpasbaar is bij ander vervoer. Kilometergrenzen verhogen Gezien het eerder genoemde te bezuinigen bedrag is het verhogen van de kilometers tot 6 bij zowel S(B)O, VSO de enige mogelijkheid om het gewenste bedrag te bezuinigen. Het te bezuinigen bedrag dat daarmee te realiseren is, 5

6 bedraagt afgerond ,--. Door deze maatregel zal het leerlingenaantal binnen het leerlingenvervoer teruggebracht worden van 901 naar 549 (zie onderstaand overzicht ). B e z u i n i g i n g Vervoer binnen Eindhoven naar S(B)O aantal leerl. in Verhoging van 2 naar 3 kilometer Verhoging van 3 naar 4 kilometer Verhoging van 4 naar 5 kilometer Verhoging van 5 naar 6 kilometer Vervoer binnen Eindhoven naar VSO Verhoging van 4 naar 5 kilometer Verhoging van 5 naar 6 kilometer Vervoer buiten Eindhoven Verhoging naar 6 kilometer Maximale besparing bij verhoging naar 6 kilometer Aantal ll nu in het vervoer Nawoord Binnen het leerlingenvervoer heeft de gemeente niet veel bewegingsvrijheid als het gaat over de wijze waarop en wat toegekend kan worden gezien de regelgeving. Bij de genoemde specifieke vormen van onderwijs zal buiten een afstand van 6 kilometer een aanvraag toegekend moeten worden. De gemeente heeft voor wat betreft het aangepast vervoer (lees taxibus) daarbij wel gekozen voor een specifieke kwaliteit die gezien het lopende gunningcontract niet gewijzigd kan worden. Al wat de gemeente aan eigen beleid toe wil voegen zal alleen maar kostenverhogend werken. De bezuinigingen voor het leerlingenvervoer richten zich op een bedrag van ruim ,--. Deze bezuiniging is alleen te realiseren via de kilometergrens te verleggen naar 6 kilometer. De andere zaken waarop bezuinigd kan worden geven wel enige besparing, maar halen niet het volume dat noodzakelijk is en ook kan bij de verschillende onderdelen de vraag gesteld worden of deze besparingen wel (meer) wenselijk zijn. Eindhoven, januari