Programma Veilige Publieke Taak gemeente Tiel

Transcriptie

1 Programma Veilige Publieke Taak gemeente Tiel 1. Inleiding Intimidatie, agressie en geweld tegen werknemers met een publieke taak (baliemedewerkers, jongerenwerkers, boa s, leraren, ziekenhuispersoneel, personeel hulpverleningsdiensten, publieke ambtsdragers etc.) hebben een krachtig ondermijnend effect op de werking van de overheid en de uitvoering van overheidstaken. Daarnaast zijn ze natuurlijk erg ingrijpend voor het slachtoffer, familie en collega s. Vanuit deze overwegingen heeft het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in 2007 het programma Veilige Publieke Taak geïnitieerd. Vanuit dit landelijk programma heeft Gelderland zuid, o.l.v. burgemeester Zaltbommel, dhr. Van de Bosch, in 2015 een plan van aanpak geformuleerd. Met het programma VPT gemeente Tiel sluiten we daarop aan. Agressie en geweld tegen medewerkers met een publieke taak aanpakken is in eerste instantie de verantwoordelijkheid van de betreffende werkgever. Zij hebben een cruciale rol in de aanpak daarvan. De taak en verantwoordelijkheid van de gemeente gaat verder en heeft in drie opzichten een belangrijke rol ten aanzien van Veilige Publieke Taak: Als werkgever t.a.v. de eigen werknemers, voor eigen politieke ambtsdragers en als regisseur lokale veiligheid. Veilige Publieke Taak is opgenomen binnen het MeerJaren Programma veiligheid (MJP) en het uitvoeringsplan veiligheid Hierin spraken we de volgende ambitie uit: 1. Ontwikkelen en uitvoeren programma veilige publieke taak 2. Toepassen van het Tielse geweldsprotocol (gemeente) Met het schrijven van dit programma voldoen we aan het eerste punt. In 2013 is de nota agressie en geweld en een agressieprotocol opgesteld en dient dit te worden toegepast t.b.v. het gemeentepersoneel. 1. Rol van de gemeente bij VPT Zoals gezegd heeft de gemeente in tenminste drie opzichten een belangrijke rol ten aanzien van Veilige Publieke Taak: als werkgever, als lokaal bestuur en als regisseur lokale veiligheid. Werkgever De gemeente is als werkgever verantwoordelijk voor de veiligheid van haar werknemers bij de uitoefening van hun taken. Dit is vastgelegd in de ARBO-wet en het Burgerlijk Wetboek. Werknemers van de gemeente moeten hun werkzaamheden veilig kunnen uitoefenen. Door de aard van hun werkzaamheden (b.v. toezicht en handhaving) kunnen zij geconfronteerd worden met geweld en een agressieve bejegening. De rol van de gemeente als werkgever is in essentie dezelfde als die van andere publieke werkgevers. Binnen de gemeente zijn de VPT-taken vanuit de werkgeversrol belegd bij de afdeling P&O en het management. De werkgever stelt duidelijke normen, heldere procedures en ondersteuning, begeleiding en opvang van werknemers vast. Binnen het programma veilige publieke taak zijn een achttal maatregelen benoemd (zie 5.1) Programma veilige Publieke Taak gemeente Tiel. Juli

2 Publieke Ambtsdragers De burgemeester, wethouders en raadsleden voeren hun werkzaamheden uit namens de gemeente. De gemeente heeft hierbij dus ook een speciale verantwoordelijkheid voor deze ambtsdragers. Deze hebben een generieke, morele rol in het lokale krachtenveld, treden veel in het openbaar en zetten zich en public af tegen agressie en geweld tegen publieke werknemers. Lokale bestuurders en volksvertegenwoordigers zijn door de aard van hun werkzaamheden extra kwetsbaar voor intimidatie, agressie en geweld. Deze vormen van ongewenst gedrag kunnen het gezag en de democratische besluitvorming ernstig ondermijnen. Ook kunnen ze het persoonlijk leven van ambtsdragers ontoelaatbaar negatief beïnvloeden. Om intimidatie, agressie en geweld te beperken is in 2015 een toolkit samengesteld. De Leidraad Veilig Lokaal Bestuur; bevat naast specifieke informatie ook een stappenplan: hoe is het eigenlijk geregeld voor lokale bestuurders bij een incident? Welke norm hanteren we in deze gemeente? Welke preventieve zaken zijn er geregeld of nog te doen? De risico s die politieke ambtsdragers lopen, vragen om aanvullende voorzieningen en maatregelen. Regisseur lokale veiligheid De gemeente heeft de regie over de lokale veiligheid - zij maakt afspraken met lokale partijen over de aanpak van (on)veiligheid, bewaakt die afspraken en intervenieert waar nodig. Het gaat daarbij om veiligheid in brede zin, zowel sociale als fysieke veiligheid. Geweld tegen werknemers met een publieke taak binnen de gemeentegrenzen valt binnen deze definitie van veiligheid en daardoor binnen de regierol op veiligheid. Bij het thema Veilige Publieke Taak zijn vooral informeren, inspiratie en overtuiging belangrijk - de lokale partners zijn immers zelf primair verantwoordelijk voor de veiligheid van hun personeel. Maar de gemeente kan haar regierol bij dit thema invullen, onder meer door zich als voorbeeldwerkgever te profileren en haar visie op het onderwerp publiekelijk uit te spreken. In contracten en prestatieafspraken e.d. met lokale partijen kan aandacht worden gegeven aan het onderwerp. Programma veilige Publieke Taak gemeente Tiel. Juli

3 Welke verbindingen heeft de gemeente? Belangrijke partners in de aanpak zijn: Alle gemeenteteams College B&W Griffie en Raad Politie Brandweer GHOR OM Zorg- en welzijnsinstellingen zoals Mozaïek en Iriszorg Woningcorporaties (SCW en KW) Onderwijsorganisaties Handhavers Avri.. 2. Uitgangspunten veilige publieke taak Het programma Veilige Publieke Taak beoogt dat werknemers hun publieke taak op een veilige en respectvolle wijze kunnen uitvoeren. Deze werknemers treden burgers met respect en begrip tegemoet en mogen verwachten dat burgers hen op dezelfde manier bejegent en agressie en geweld achterwegen blijft. Dit programma bestrijd agressie en geweld tegen werkgevers en werknemers met een publieke taak. Programma veilige Publieke Taak gemeente Tiel. Juli

4 Uitgangspunten: Agressie en geweld tegen werknemers met een publieke taak wordt niet getolereerd Met politie en Openbaar ministerie zijn (landelijk) afspraken gemaakt omtrent opsporing en vervolging van de daders. (o.a. verplichting tot vervolging en verhoging van de strafmaat). Ook in de lokale driehoek is dit een belangrijk aandachtspunt In principe wordt altijd aangifte gedaan. Dit kan ook door de werkgever namens de werknemer plaatsvinden Geweld en intimidatie worden goed geregistreerd Medewerkers met een publieksfunctie worden opgeleid Opvang en nazorg van slachtoffers vindt altijd plaats (minimaal conform geweldsprotocol) 3. Analyse Uit onderzoek (o.a. monitor agressie en geweld openbaar bestuur 2012) blijkt dat maar liefst 40% van de werknemers met een publieke taak regelmatig wordt geconfronteerd met agressie en geweld en slachtoffer zijn van verbaal of fysiek geweld tijdens hun werkzaamheden. Signalen m.b.t. intimidatie, agressie en geweld tegen werknemers met een publieke taak worden op verschillende plaatsen geregistreerd (of juist niet geregistreerd!). 1. M.b.t. werknemers van de gemeente Tiel, dient melding te worden gemaakt conform het geweldsprotocol Tiel door de leidinggevende van de betrokken medewerker. Deze meldingen worden geregistreerd door de afdeling P&O. Cijfers gemeente: Het afgelopen jaar (2015) is er geen enkele melding gedaan. In 2014 was er 1 melding en in 2013 twee meldingen. De conclusie is dat meldingen niet of nauwelijks plaatsvinden, terwijl bekend is dat er wel degelijk sprake is van agressie tegen medewerkers, waardoor er geen duidelijkheid is hoeveel gevallen er zijn. 2. M.b.t. het college van B&W en Raads- en commissieleden zijn geen specifieke afspraken gemaakt omtrent het doen van melding en/of registratie daarvan. Cijfers zijn dan ook niet voorhanden. Dat zou kunnen betekenen dat dit in Tiel niet aan de orde is maar landelijk onderzoek (Monitor Agressie en Geweld Openbaar bestuur) laat zien dat slachtofferschap onder politieke ambtsdragers bij gemeenten de laatste jaren wel daalt maar dat 23 % van de politieke ambtsdragers in 2014 slachtoffer was van agressie en geweld (in 2013 betrof dit 33%). Voor burgemeesters bedroeg dit percentage zelfs 45%. Gevallen m.b.t. raadscommissieleden gemeente Tiel zijn niet bekend maar uitgaande van het landelijk onderzoek kan het haast niet anders dat dit in Tiel ook voorkomt. Uit de monitor Agressie en geweld Openbaar bestuur (2012) blijkt dat: 40% van de overheidsmedewerkers vindt dat het bestuur niet altijd de rug recht houdt als gevolg van (dreiging) van agressie en geweld 38% van de ambtsdragers en 40% van de overheidsmedewerkers te maken heeft gekregen met agressie en geweld. Vwb medewerkers met publiekscontacten is dit zelfs 50% 10 % van de raadsleden die te maken heeft gehad met agressie of geweld overweegt te stoppen met het raadswerk Een derde van alle raadsleden in 2013 te maken heeft gehad met agressie en/of geweld. Dit betrof verbale agressie (16 %), bedreiging (6%) en discriminatie (5%) (bron: onderzoek Programma veilige Publieke Taak gemeente Tiel. Juli

5 nieuwsuur in samenwerking met raadslis.nu). 3. Cijfers m.b.t. andere werkgevers in de publieke sector zijn bij de gemeente niet bekend 4. Cijfers vanuit registratie bij politie: In 2015 zijn 7 aangiften geweld geregistreerd (mishandeling, belediging en bedreiging) tegen medewerkers met een publieke taak (o.a. conducteur, leerkracht, toezichthouder, beveiliging ziekenhuis, begeleider Iriszorg) In 2016 tot en met juli in totaal 9 aangiften (Boa s, personeel RIBW, examinator CBR, personeel Pro Persona, personeel zorginstelling en gemeenteambtenaren) Conclusies: Uit landelijk onderzoek blijkt dat agressie en geweld tegen werknemers met een publieke taak veelvuldig voorkomt. Tegelijkertijd zien we dat er relatief weinig gevallen worden gemeld en geregistreerd. De uitgangspunten m.b.t. veilige publiek taak (zie hoofdstuk 2) worden maar beperkt toegepast en melding en registratie is in algemene zin niet op orde. Programma veilige Publieke Taak gemeente Tiel. Juli

6 4. plan van aanpak In het plan van aanpak worden interventies en maatregelen benoemd gebaseerd op de drievoudige rol van de gemeente; als werkgever, m.b.t. publieke ambtsdragers en als regisseur lokale veiligheid 4.1 M.b.t. de rol als werkgever. In het programma veilige publieke taak zijn voor werkgevers een achttal maatregelen benoemd die de basis vormen voor een effectief veiligheidsbeleid. In dit programma VPT Tiel worden deze maatregelen hierna beknopt uitgewerkt en ingevuld. In de nota Agressie en geweld en het agressieprotocol (2013) wordt dit uitgebreid toegelicht en beschreven. De aanpak is gericht op Preventie (inzicht in risico s van verschillende vormen van agressie), Curatief optreden (hulp en nazorg) en Repressief optreden (lik op stuk beleid). De nota Agressie en geweld wordt opgenomen in het arbobeleidsplan wat in 2017 wordt geharmoniseerd voor alle 4 de partijen. De taken en verantwoordelijkheden van een ieder (medewerker en leidinggevende) zijn duidelijk omschreven. Deze 8 maatregelen zijn: 1. Draag de organisatienorm van acceptabel gedrag uit 2. Bevorder dat de werknemers elk voorval van agressie en geweld melden 3. Registreer alle voorvallen van agressie en geweld tegen de werknemers 4. Train de werknemers in het voorkomen van en omgaan met agressie en geweld 5. Reageer binnen 48 uur richting de dader indien deze agressie en geweld gebruikt tegen de werknemer 6. Bevorder dat de werknemer aangifte doet of doe dit als leidinggevende, namens de werknemer, zelf bij de politie 7. Verhaal schade op de dader 8. Verleen nazorg aan werknemers die slachtoffer zijn van agressie en geweld Draag de organisatienorm van acceptabel gedrag uit De gemeente Tiel voert een actief beleid om agressie en geweld tegen haar medewerkers te voorkomen, gebaseerd op het standpunt: agressie wordt niet getolereerd. Binnen de vestigingen van de gemeente worden huisregels voor burgers duidelijk kenbaar gemaakt. Tegelijkertijd zijn er gedragscodes voor onze medewerkers benoemd (o.a. open, eerlijk, respectvol) Bevorder dat de werknemers elk voorval van agressie en geweld melden Agressie en geweld tegen medewerkers is niet normaal en daarom is de norm dat dit wordt gemeld. Collega s en leidinggevenden zijn hier alert op en stimuleren dat dit door slachtoffers wordt gedaan. In de instructie van nieuwe medewerkers wordt dit opgenomen en ook binnen de aangeboden agressietrainingen is dit een onderdeel. Het agressieprotocol dient voor alle medewerkers makkelijk raadpleegbaar te zijn op intranet. Dat is op dit moment nog niet aan de orde. Na de update van het arbo beleidsplan zal dit gepubliceerd worden. Programma veilige Publieke Taak gemeente Tiel. Juli

7 4.1.3 Registreer alle voorvallen van agressie en geweld tegen de werknemers Binnen de RI&E (risico-inventarisatie en evaluatie) wordt de module agressie en geweld toegepast. Dit geeft inzicht in de risico s die samenhangen met de aard van de functie. Alle gevallen van geweld moeten worden gemeld door de leidinggevende en worden door P&O geregistreerd. Vanuit deze registratie vinden analyses plaats en bij ernstige incidenten wordt binnen 24 uur na een incident de arbeidsinspectie gewaarschuwd Train de werknemers in het voorkomen van en omgaan met agressie en geweld Nieuwe medewerkers moeten worden geïnformeerd over de risico s van de functie, gemaakte afspraken rondom veilig werken, bestaande werkinstructies en de getroffen voorzorgsmaatregelen. Medewerkers moeten de risicovolle situaties die in een functie ontstaan kunnen managen. Daartoe moeten zij beschikken over de nodige kennis, vaardigheden en competenties. De werkgever biedt medewerkers met een publieksfunctie hiertoe een training agressiehantering aan. Deze cursus is al enkele jaren opgenomen in het opleidingsplan, maar hier wordt nog maar beperkt gebruik van gemaakt Reageer binnen 48 uur richting de dader indien deze agressie en geweld gebruikt tegen de werknemer Gedragsregels geven duidelijkheid aan de burger over welk gedrag wenselijk wordt geacht en wat wel of niet getolereerd wordt. Deze gedragsregels moeten zoveel mogelijk consequent worden toegepast en het moet helder zijn welke sancties worden toegepast. Sancties zijn bijvoorbeeld een schriftelijke waarschuwing, een toegangsverbod of een telefoonverbod Bevorder dat de werknemer aangifte doet of doe dit als leidinggevende, namens de werknemer, zelf bij de politie Binnen de gemeente Tiel wordt in principe altijd aangifte gedaan of in overleg met de politie melding gedaan. Dit wordt in de instructie naar het personeel aangegeven en is ook een onderdeel binnen de eerste opvang na een incident. Om te voorkomen dat naam en privé adres van het slachtoffer moet worden vermeld kan aangifte namens de werkgever door de leidinggevende worden gedaan Verhaal schade op de dader Indien door het voorval schade is geleden door de medewerker dan wordt in principe altijd overgegaan tot schadeverhaal bij de dader. Dit kan zowel materiele als immateriële schade zijn. Schadeverhaal kan plaatsvinden binnen de strafrechtelijke procedure of via een civielrechtelijke procedure Verleen nazorg aan werknemers die slachtoffer zijn van agressie en geweld. De verantwoordelijkheid voor de eerste opvang direct na een incident, waarbij het belangrijk is om eerste de veiligheid te herstellen en steun te bieden aan het slachtoffer, ligt bij de leidinggevende. Programma veilige Publieke Taak gemeente Tiel. Juli

8 Een belangrijk onderdeel in de nazorg is ook het organiseren van collegiale steun. De manier waarop dit kan worden ingevuld, is omschreven in het agressieprotocol. Naast de eerste opvang is ook de nazorg een belangrijk onderwerp. Dit ligt voor elke medewerker anders. Dit varieert van het zelf herstellend vermogen van de mens, waarin medewerkers ondersteunt kunnen worden door het tonen van betrokkenheid door leidinggevende en collega s, tot aan ondersteuning door professionals. Het bewaken van het nazorgtraject is een belangrijke taak van de leidinggevende. Conclusies: In de nota Agressie en geweld en het geweldsprotocol gemeente Tiel (2013) zijn deze onderdelen uitgebreid beschreven en dit voldoet aan de aanbevelingen zoals die in het programma Veilige Publieke Taak zijn aangegeven. Wel is de indruk dat de gemaakte afspraken soms zijn weggezakt en niet altijd worden nageleefd. Aanbevelingen: Breng de nota Agressie en geweld en het agressieprotocol opnieuw onder de aandacht van alle medewerkers en bespreek deze in de werkoverleggen van de teams. Check de nota nog wel of deze overeenkomt met de rollen en verantwoordelijkheden passend binnen de nieuwe organisatiestructuur van de gemeente Meldt in alle gevallen agressie en geweld en registreer dit op een goede manier Train leidinggevenden in hun rol en verantwoordelijkheid en Biedt medewerkers (met publiekscontacten) een agressietraining of opfriscursus aan. Neem de cursussen op in het opleidingsplan (Hema academie?) 4.2 M.b.t. publieke ambtsdragers Lokale bestuurders en volksvertegenwoordigers zijn zoals eerder aangegeven kwetsbaar voor intimidatie, agressie en geweld. Uit landelijk onderzoek blijkt dat dit ook vaak voorkomt. Deze vormen van ongewenst gedrag kunnen het gezag en de democratische besluitvorming ernstig ondermijnen. Ook kunnen ze het persoonlijk leven van ambtsdragers ontoelaatbaar negatief beïnvloeden. De risico s die politieke ambtsdragers lopen, vragen om aanvullende voorzieningen en maatregelen. Hiervoor is in 2015 een toolkit samengesteld. De Leidraad Veilig Lokaal Bestuur, bevat naast specifieke informatie ook een stappenplan: hoe is het eigenlijk geregeld voor lokale bestuurders bij een incident? Welke norm hanteren we in deze gemeente? Welke preventieve zaken zijn er geregeld of nog te doen? Hoe communiceren we hierover? Training en opleiding? Hoe melden we? Altijd aangifte doen? Opvang en nazorg? Schadeverhaal? Moeten beveiligingsmaatregelen plaatsvinden? Het stappenplan kent een inventarisatiefase, analysefase en een implementatiefase. Onduidelijk is in welke mate intimidatie, agressie en geweld in Tiel plaatsvindt en hoe bestuurders en volksvertegenwoordigers dit ervaren. Programma veilige Publieke Taak gemeente Tiel. Juli

9 Aanbevelingen: Voer een (anonieme) enquête uit om inzicht te krijgen in de feitelijke situatie m.b.t. intimidatie, agressie en geweld in Tiel Werk in overleg met Griffie, presidium en raadsleden de leidraad veilig lokaal bestuur uit en pas deze toe. 4.3 M.b.t. de rol als regisseur lokale veiligheid De gemeente heeft de regie over de lokale veiligheid - zij maakt afspraken met lokale partijen over de aanpak van (on)veiligheid, bewaakt die afspraken en intervenieert waar nodig. Het gaat daarbij om veiligheid in brede zin, zowel sociale als fysieke veiligheid. Geweld tegen werknemers met een publieke taak valt binnen de regierol op veiligheid. Bij het thema Veilige Publieke Taak zijn vooral informeren, inspiratie en overtuiging belangrijk - de lokale partners zijn immers zelf primair verantwoordelijk voor de veiligheid van hun personeel. De gemeente kan haar regierol bij dit thema invullen, onder meer door zich als voorbeeldwerkgever te profileren en haar visie op het onderwerp publiekelijk uit te spreken. In contracten en prestatieafspraken e.d. met lokale partijen kan aandacht worden gegeven aan het onderwerp. Actiepunten: Inventariseren welke organisaties binnen Tiel een publieke taak vervullen Stuur namens de burgemeester een brief aan deze organisaties waarin Veilige publieke taak onder de aandacht wordt gebracht Organiseer een bijeenkomst waarin betrokken organisaties worden uitgenodigd en waarbij de verschillende aspecten van Veilige Publieke Taak worden belicht. 5. Monitoren en evalueren Maatregelen m.b.t. Veilige Publieke Taak zijn c.q. worden opgenomen in het meerjarenprogramma veiligheid en het jaarlijkse uitvoeringsplan. Jaarlijks vindt binnen het uitvoeringsplan evaluatie plaats en wordt de voortgang gemonitord. Het agressieprotocol is ook onderdeel van het Arbo plan en dient jaarlijks gemonitord en geëvalueerd te worden. Bijlagen: Nota Agressie en geweld gemeente Tiel Agressieprotocol Programma veilige Publieke Taak gemeente Tiel. Juli