Maatschappelijk verantwoord inkoopbeleid in ontwikkeling

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Maatschappelijk verantwoord inkoopbeleid in ontwikkeling"

Transcriptie

1 INTERaegon jaargang 29 I mvo special I november 2012 Verantwoord beleggen zonder poeha Stoelen, auto s, afval: alles steeds groener Martijn Koopmans: We helpen Bikkel Tessa haar eigen bedrijf te starten interaegon I 1

2 als je het mij vraagt Maatschappelijk verantwoord inkoopbeleid in ontwikkeling Sjors Heijnen Strategisch inkoper bij AEGON Ik vind het mooi dat ik bijdraag aan maatschappelijk verantwoord inkopen. Ik vind het logisch: als wij maatschappelijk verantwoord willen werken, dan verlangen we dat ook van onze leveranciers. Dit is ook wat onze klanten verwachten. Daarom zijn we nu bezig met het ontwikkelen van een Maatschappelijk Verantwoord Inkoopbeleid (MVI). Dit beleid sluit aan op de visie van AEGON en op onze gedragscode. Maar ook internationale richtlijnen en risicobeheersing zijn een onderdeel van dit beleid. We willen immers voorkomen dat een leverancier negatief in het nieuws komt. Waar mogelijk gebruiken we de richt lijnen voor maatschappelijk verantwoord beleggen, bijvoorbeeld voor de criteria voor toetsing en monitoring van leveranciers. De nadruk ligt op het kennen van onze leveranciersketen. En op het samen met onze leveranciers behalen van onze gezamenlijke MVO-doelen. Een voorbeeld is ons contract met de uitzendbureaus. Daarin is een uitgangspunt dat we mensen met een arbeidsbelem - mering, bijvoorbeeld chronisch ziek of gehandicapt, aan werk helpen. Een ander tastbaar voorbeeld is het verkorten van de betalingstermijn van AEGON. Een leverancier die een goed product of dienst levert verdient een snelle betaling. Eind dit jaar ronden we het beleid af, volgend jaar kunnen we het implementeren. Het ontwikkelen van een MVI-beleid geeft mij energie. Ik vind het mooi dat ik een bijdrage kan leveren om deze verandering binnen AEGON in gang te zetten. Jeroen van Kooten 2 I interaegon

3 inhoud MVO special november 2012 Colofon Medewerkersblad voor AEGON Nederland en verder 7 Verantwoord beleggen zonder poeha November e jaargang Verschijnt 6x per jaar. 8Mijn MVO 18 Van A naar B kán nog duurzamer E- mail redactie: redactie@aegon.nl 20 Echt contact Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/ of overgenomen zonder schriftelijke toestemming. Alle genoemde gegevens zijn onder voorbehoud. Aan de inhoud van deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. 22 Gezond en gelukkig bij AEGON 26 David Nieborg: Bewijs dat je het wél goed doet Hoofdredacteur: Jan Driessen Bladmanager: Lee Bourke 28 Steeds groener; de faciliteiten in beeld Redactie: Nancy Olthoff, Jacco verbrugge 30 Korte berichten Fotografie: Laurens Aaij, Martin Dijkstra, Hollandse Hoogte, Jurgen Huiskes, Jeroen van Kooten, Theo Smit, Timo Sorber, Andreas Terlaak, Tzenko, Ton Zonneveld rubrieken 2 als je het mij vraagt Bladconcept en eindredactie: Maters & Hermsen Journalistiek, Leiden Artdirection en vormgeving: Maters & Hermsen Vormgeving Drukwerkbegeleiding: Cendris Print Management Lithografie: Mark Boon Van werken van beeldende kunstenaars aangesloten bij een CISAC-organisatie is het auteursrecht geregeld met Pictoright te Amsterdam, c/o Pictoright Amsterdam Marco Keim: Intentie moet zuiver zijn 16 Hulp bij administratie 4 Klant aan de lijn 5 De Stand 6 Marjolein over MVO 14 lunchen met 15 AEGON round up 15 Inktvraat 31 fan piet is fan van duurzame energie opwekken 32 klant in beeld interaegon mvo special I 3

4 kort 1% FairShare -concept betekent dat je 1% bovenop het netto sportsponsorbudget reserveert voor gehandicaptensport. AEGON is de founding partner van 1% FairShare. Inmiddels besteden 34 grote bedrijven in Nederland 1% van hun sportsponsorbudget aan gehandicapte sporters. Klant aan de lijn René van den Heuvel Medewerker Pensioenafdeling Consumenten Service Pensioen zorgsparen In maart 2012 introduceerden Menzis en AEGON Zorgsparen. Beide partijen zien maatschappelijke ontwikkelingen zoals zorgkosten die toenemen en een overheid die zich steeds meer terugtrekt. Met Zorgsparen kunnen mensen bewust een keuze maken om te sparen voor hun zorg voor later. Klanten van Menzis krijgen een inkoopvoordeel. Wat doe je precies? Ik beantwoord telefonisch vragen van pensioendeelnemers, ik voer ongeveer vijftig gesprekken per dag. En soms beantwoord ik ook schriftelijk pensioenvragen. Speelt MVO een rol in je werk? Ik doe mijn werk zo goed mogelijk. Ik ben in de gesprekken eerlijk en duidelijk over de pensioenen van de mensen die bellen of schrijven. Dat hoort bij onze maatschappelijke verantwoordelijkheid, vind ik. Waarderen de bellers dat? Soms belt een klant heel emotioneel, razend soms. Dan kun je veel over je heen krijgen. Het is dan fijn als je hem rustig kunt krijgen door zelf kalm te blijven en geduldig te luisteren. Het leukst is het als je inhoudelijk nog een advies of een tip kunt meegeven, zodat een klant uiteindelijk ophangt met een goed gevoel. Als dat gebeurt, waardeert een deelnemer dat. Vertel je wel eens over MVO bij AEGON? In sommige gesprekken kan ik me dat wel voorstellen. Ik vind dat klanten en relaties meer moeten zien, horen en het liefst ook voelen wat we op het gebied van MVO doen. Dat kan dan weer de kiem leggen voor nieuwe initiatieven. Daar winnen we allemaal bij. 4 I interaegon

5 de stand In cijfers een voltijds personeelslid dat wekelijks gemiddeld één dag vergadert, bespaart 20% energie als hij of zij de computer volledig uitschakelt tijdens die vergadermomenten. Het gemiddelde verbruik van een computer, afhankelijk hoe intensief je hem gebruikt en welke (rand-)apparatuur je gebruikt, is 180 kwh (ongeveer 45 euro) per jaar. Een gemiddelde koelkast van drie jaar oud verbruikt 300 kwh per jaar Andreas terlaak Ruim 100 collega s tekenen sponsorcontract Eind juni verlengde AEGON het sponsorcontract met het VUmc Alzheimercentrum met een periode van vijf jaar. De ondertekening had een feestelijk tintje, te meer omdat het dit jaar tien jaar geleden was dat het sponsorschap begon. Wiesje van der Flier, hoofd Onderzoek van het VUmc Alzheimercentrum, praatte de aanwezigen bij over de activiteiten en onderzoeksresultaten. De tragiek van deze ziekte schuilt in het feit dat patiënten steeds minder in staat zijn bewust een keuze te maken. Bewust keuzes maken is juist de essentie van AEGON. We streven ernaar onze producten en communicatie zo duidelijk mogelijk te maken, zodat klanten in staat zijn goede keuzes te maken. Vanuit die gedachte wil AEGON blijven investeren in onderzoek naar deze ziekte. Medewerkers konden het sponsorcontract ter plekke symbolisch meeondertekenen. Daarmee onderschreven ze de belofte om waar mogelijk, in contact met klanten en relaties het onderwerp Alzheimer en AEGON ter sprake te brengen. Dit leverde circa honderd handtekeningen op. Tijdens de ondertekening waren filmpjes te zien waarin AEGON-medewerkers vertelden over hun ervaring met de ziekte van Alzheimer. Bijvoorbeeld omdat een familielid aan deze ziekte lijdt. Deze filmpjes zijn nog steeds te zien op AEGONNet en op de website van AEGON (Over AEGON, Sponsoring). Het onderwerp Alzheimer kwam de afgelopen periode op meer manieren aan de orde, zowel bij medewerkers als bij klanten en relaties. Er waren bijvoorbeeld 4000 exemplaren van de aangrijpende roman Ik mis mezelf beschikbaar. Het boek doet op indringende wijze verslag van de lijdensweg van een Alzheimer-patiënte. Ook bezocht een aantal AEGON-collega s op Wereld Alzheimerdag het Alzheimercentrum. Uit een uitgevoerd carbonfootprint -onderzoek bij de AEGON-vestigingen is gebleken dat het papierverbruik 1% omvat van onze totale CO 2 -uitstoot. Het papierverbruik is in 2011 met 6% gedaald Uit onderzoek van TNO blijkt dat een fietsende medewerker per jaar 1 dag minder verzuimt In Nederland bestaan ongeveer 100 keurmerken op het gebied van milieu, dierenwelzijn en eerlijke handel. De gemiddelde Nederlander denkt dat het er 9 zijn Woon-werkverkeer, bezoekersverkeer en zakelijk verkeer zorgt voor 60% van de CO 2 -uitstoot van AEGON. De CO 2 -uitstoot is gemiddeld 126 gram per autokilometer en 35 gram per treinkilometer, dus reizen met de trein loont Het aandeel hernieuwbare energie in het totale Nederlandse verbruik van energie nam toe van 3,8 procent in 2010 naar 4,3 procent in 2011 De totale hoeveelheid afgevoerde afvalstoffen van de drie AEGON-vestigingen is met 16% gedaald ten opzichte van 2010 In Nederland maken iedere dag 5 miljoen fietsers 14 miljoen fietsritten. Daarmee voorkomen ze dagelijks de uitstoot van 7000 ton CO 2 De populatie van het VUmc Alzheimercentrum, waarvan AEGON hoofdsponsor is, toont dat Alzheimer geen oudemensenkwaal is: tweederde van de patiënten is 65 jaar of jonger. Meer dan tweederde van de patiënten die verwezen worden naar het Alzheimercentrum komt van buiten Amsterdam vorig jaar steeg het aantal MKB-bedrijven dat in meer of mindere mate met MVO aan de slag is al tot 60%. De verwachting is dat het aantal bedrijven aangesloten bij MVO Nederland zal toenemen tot 2500 eind % van de Nederlandse bedrijven legt zich ondanks de economische crisis juist méér toe op MVO Bronnen: Blik op MVO, een MVO-trendrapport van MVO Nederland, Aegon Milieujaarverslag 2011, Aegon.nl, Duurzaamnieuws.nl, Duurzaammkb.nl, Oxfamwereldwinkels.be interaegon I 5

6 marjolein over mvo Wat gebeurt er buiten AEGON? Hoe kijkt de buitenwereld naar de MVO-inspanningen van AEGON? Indexen en ranglijsten geven een aardig inkijkje. Duurzaamheidsexpert Mike Mansfield van AEGON zet de meest toonaangevende op een rijtje. De Dow Jones Sustainability Index (DJSI) indexeert internationaal toonaangevende ondernemingen die duurzaamheid centraal stellen in hun beleid. De DJSI gebruikt de zogenaamde best-of-sector methode ; er wordt niet gekeken naar absolute scores, maar naar relatieve scores ten opzichte van branchegenoten. Mike: We hebben onze plek in de DJSI World Index behouden en zijn weer terug in de DJSI Europe Index na een jaar afwezigheid. De scores zijn niet openbaar, maar ik kan wel zeggen dat we tevreden zijn met onze prestatie. We hebben een flinke inhaalslag gemaakt, mede dankzij onze focus op medewerkersbetrokkenheid. Denk aan het talentontwikkelingsprogramma en ons transparante belonings beleid. FTSE4Good legt bedrijven langs een absolute meetlat. Om in deze index opgenomen te worden, moeten bedrijven voldoen aan wereldwijd erkende standaarden voor verantwoord ondernemen. Mike: De FTSE4Good is wereld wijd gezien een belangrijke graadmeter voor duurzaamheid. AEGON is al jaren geleden in deze lijst opgenomen. Dat zal in 2012 niet veranderen. De Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ont - wikkeling (VBDO) onderzocht dit jaar voor de vierde keer het beleggingsbeleid van 29 verzekeringsmaatschappijen die in Nederland actief zijn. Het gaat in deze benchmark dus primair om duurzaam beleggen. Mike: Vorig jaar stonden we op plek acht, nu op plek vier. Daar zijn we trots op. Overigens is onze goede score puur een bijverschijnsel van de duurzame koers die we zelfstandig kiezen. Dat geldt voor alle lijstjes en indexen: daar in staan is geen doel op zichzelf. Maar het bevestigt wel dat we op de goede weg zijn. De Vigeo ASPI Eurozone Index selecteert 120 bedrijven uit de Eurozone die het beste score op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Mike: Na een jaar afwezigheid zijn we opnieuw opgenomen in deze index, wat natuurlijk goed nieuws is. Deze index legt de nadruk op sociale factoren, zoals aandacht voor mensenrechten, personeelsbeleid en betrokkenheid bij de gemeenschap. De Transparantie Benchmark wordt uitgevoerd door het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en kijkt hoe transparant bedrijven zijn in hun verslaggeving over maatschappelijk verantwoord ondernemen. Mike: Vorig jaar stond AEGON op de achtste plek in het totale overzicht en scoorden we het beste van alle banken en verzekeraars. De resultaten van dit jaar worden in november openbaar gemaakt. Geen slagroom Met deze speciale uitgave van ons medewerkersblad INTERAEGON laten we zien dat Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) niet iets bijzonders is bij AEGON. Onze producten en diensten zijn in hun aard het invullen van een maatschappelijke verantwoordelijkheid: wij nemen bepaalde zorgen van mensen weg. En in de manier waarop we dat doen, kunnen we onze maatschappelijke verant - woordelijkheid verder invullen. Toen ik in de zomer van 2010 de vacature van programmamanager Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen op ons intranet zag staan, was mijn eerste reactie: Hèhè, eindelijk gaan ze iemand zoeken die aan dat dooie paard gaat sjorren. Ik werkte op dat moment bijna tien jaar bij de communicatieafdeling van AEGON en werd met enige regelmaat ingeschakeld bij onderwerpen die te maken hadden met MVO. Als het moest deden we even aan MVO. Althans, dat was mijn beeld. Uiteindelijk bedacht ik dat mijn uitdaging zou kunnen zijn om beweging in dat dode beest te krijgen. En ik mocht dat ook gaan proberen. Al gauw bleek dat ik mij enorm vergist had. Bij AEGON gebeurt van alles op het gebied van MVO. We vinden het alleen best lastig om het aan elkaar en anderen te vertellen. En, eerlijk is eerlijk, we weten ook niet zo goed wat maatschappelijk verantwoord ondernemen is. Ik zal je de 37 definities besparen. Waar het in essentie op neer komt, is dat je als bedrijf verantwoordelijkheid neemt voor de invloed die je hebt. Niet alleen voor het hier en nu, maar ook over het daar en later. Deze special van INTERAEGON staat vol met informatie over MVO en ervaringen van collega s die er mee bezig zijn. Meestal zonder zich te realiseren dat het MVO is wat ze doen. En zo is het maar net: MVO is niet iets extra s dat je af en toe doet omdat het moet. MVO zit ín je werk. Het is niet de slagroom, maar het paard. Pardon: de taart! Marjolein Wester is programmamanager MVO bij AEGON Nederland. mwesterbreed@aegon.nl 6 I interaegon

7 Verantwoord beleggen zonder poeha Duurzaamheid roepen is leuk, maar duurzaam doen is beter. Daarom heeft AEGON een verantwoord beleggingsbeleid. Omdat de klant het wil en wij van onze maatschappelijke rol doordrongen zijn. ik het omdraaien: waarom zou AEGON niet maatschappelijk verantwoord beleggen? Bewezen Laat is dat het rendement hieruit bovengemiddeld is. Maatschappelijk verantwoorde bedrijven zijn namelijk vaak ook bedrijfsmatig solide: veelal grote, gevestigde bedrijven, die al transparant werken. Niet alleen AEGON zelf wil maatschappelijk verantwoord beleggen, zo geeft Eric Rutten van AEGON Bank aan, ook de klanten vragen er om. Met maatschappelijk verantwoord bedoelen we: verantwoord omgaan met maatschappij, milieu en besturing van het bedrijf. Hiervoor kijken we bij investerings beslissingen naast de traditionele tzenko financiële criteria ook naar ESG-factoren. Deze letters staan voor environmental, social en governance. Risico s en kansen op deze gebieden zijn ook van invloed op het financiële rendement. Ze variëren van energie verbruik, uitstoot van broeikas gassen, verzuim, ongevallen tot corruptie. Vroeger moest je iets doen of laten, wilde je maatschappelijk verantwoord zijn: naar een speciale winkel, bij een aparte bank, een hogere prijs betalen. Het wordt echter steeds normaler, ook bij AEGON. Maatschappelijk verantwoord zit ook in investeringen die géén groen label dragen, zegt Eric, ook voorzitter van de interne commissie Verantwoord Beleggen. Onze medewerkers zijn niet specifiek groen, maar zeker door drongen van onze maatschappelijke verantwoordelijkheid. Best in Class Voor beleggingen kun je op een aantal manieren maatschappelijk verantwoord werken. De oudste manier is uitsluitingen : niet beleggen in bedrijven en sectoren die niet volgens bepaalde normen werken, of die producten of diensten leveren waarbij je niet betrokken wilt zijn. AEGON past uitsluiting beperkt toe, maar kiest er vooral voor om met bedrijven in dialoog te gaan om veranderingen teweeg te brengen. Dit noemen we engagement, vertelt Roger Wildeboer Schut, manager Verantwoord Beleggen bij AEGON Asset Management. Een ander instrument om invloed uit te oefenen heeft AEGON op aandeelhouders vergaderingen, door goed geïnformeerd en kritisch te stemmen, en door mee te stemmen met duurzame voorstellen. Tot slot de eerder genoemde ESG-factoren: onze portefeuillemanagers en analisten beoordelen de investerings beslissingen ook aan de hand van deze factoren. Daardoor kunnen we risico s en kansen beter inschatten. Daarnaast heeft AEGON nu twee duurzame fondsen: het Duurzaam Index Aandelen Fonds en het Sustainable World Equity Fund. Hiervoor kiest AEGON bedrijven die de Dow Jones Sustainability Index selecteert. Dit zijn de bedrijven die op basis van ESG criteria tot de beste tien procent van hun sector behoren ( best in class ). Dit zijn, naast AEGON zelf, onder andere DSM, Philips, Heineken, en Air France-KLM. Ook biedt AEGON samen met Eneco Bron Sparen aan, een duurzame spaarregeling die ook volgens dit principe werkt. Eric Rutten wil komend jaar het aandeel maatschappelijk verantwoorde beleggingen binnen het pakket van AEGON Bank (totaal: zeven miljard euro) uitbreiden. Dat kan natuurlijk alleen als de klant dat ook wil. Uiteindelijk zal het hele pakket verantwoord zijn. Volgend jaar moet een beleidsplan klaar liggen voor beleggingen per sector. interaegon mvo special I 7

8 Directie secretaresse Monique Noorlander met directielid Edgar Koning (CFO).

9 Mijn MVO Martijn Koopmans (manager Klantenservice AEGON Bank) begeleidt via de Bart de Graaff Foundation een startende ondernemer. Sjoerd Meijer, schademanager Zwaar materieel & Techniek, fietste de Tour for Life voor Artsen zonder Grenzen. En Monique Noorlander (directiesecretaresse Directie AEGON Nederland) onthaalde buurtbewoners met een diner bij Resto VanHarte. Even wachten met uitserveren, jôh ton zonneveld Monique Noorlander, directiesecretaresse bij Directie AEGON Nederland, onthaalde buurtbewoners met een dinertje bij Resto VanHarte. Resto VanHarte brengt mensen bij elkaar. Vrijwilligers koken voor buurtbewoners om sociale drempels weg te nemen en om eenzaamheid te doorbreken. Het is een organisatie die in heel Nederland actief is, ook bij ons om de hoek in Mariahoeve. Ze nodigen buurtbewoners enkele malen per week uit voor een maaltijd à zes euro. Ik had er nog nooit van gehoord, geen idee dat zoiets bestond. Maar ik was meteen enthousiast om ons teamuitje van Directie Nederland een MVO-tintje te geven. Dus hebben we afgelopen 20 september met elkaar staan koken voor buurtbewoners bij VanHarte. AEGON trakteerde hen op deze maaltijd. Om drie uur werden de directieleden vanuit een vergadering gedropt bij het restaurant. Ze wisten hier van tevoren niets over. Ik zag wel wat Okee waar ben ik nu? -blikken, maar dat werd snel duidelijk na de briefing en taakverdeling. Een man of zes dook de keuken in met een professionele kok. opdracht: een driegangenmaaltijd klaar - maken voor 95 man 75 buurtbewoners en 20 vrij willigers. Alles is vers bereid, met spullen uit de eigen moestuin. AEGON-goodiebag Vooraf aten we Italiaanse tomatensoep, een enorme pan door onze directievoorzitter eigen handig gepureerd. Als hoofdgerecht zalm met een aardappeltaartje, en toe tiramisu. Een andere ploeg stortte zich op de opbouw van het restaurant, tafels en stoelen neerzetten, tafels dekken, gasten ontvangen, bedienen. Het was hard werken, maar het liep gesmeerd. En ook leuk om met een uitje normale patronen te doorbreken. Dat je tegen je baas kunt zeggen Je moet nog even wachten met soep uitserveren, jôh. Dat is toch hilarisch? Wij aten zelf ook mee met de buurt bewoners. Die kwamen uit alle lagen van de bevolking. Veel ouderen, maar zeker niet altijd arm lastig. Veel buurtbewoners komen vaker bij vanharte, voor het gezelschap. Het was reuzeleuk. Er was een glaasje wijn, live muziek en we hadden een AEGON- goodiebag voor alle gasten. De mensen waren ons echt dankbaar. Onze MVO-missie is geslaagd. Ik kreeg net een mailtje van Jeroen de Munnik (tot 1 oktober 2012 directeur Business Line Pensioen) hoe bijzonder deze avond was en hoe hij de passie van de vrijwilligers bewonderde. Mooie woorden. Zo voelt het voor mij ook. Zelf had ik geen ervaring met vrijwilligerswerk, maar het heeft me wel aan het denken gezet. Meer collega s hebben oren naar het idee. Weliswaar heb ik geen uitjes staan snijden met een van de directieleden waar ik me zo op verheugde vooraf maar het was super om eens iets heel anders te doen en absoluut voor herhaling vatbaar. interaegon mvo special I 9

10 mijn mvo Afzien voor de Artsen Na 130 kilometer kwam Sjoerd over de finish op de Cauberg in Valkenburg Sjoerd Meijer, schademanager Zwaar materieel & Techniek bij AEGON, fietste de Tour for Life voor Artsen zonder Grenzen. Met een club van zeven vrienden en twee begeleiders de Toppers uit Twente heb ik van 26 augustus tot en met 2 september de Tour for Life gefietst. Aan de wielertocht doen pelotons mee van maximaal negen man die minimaal vijftienduizend euro sponsorgeld meenemen. Het goede doel: Artsen Zonder Grenzen. Een fietstocht van Italië naar Limburg: 1300 kilometer en hoogtemeters in 8 dagen. De tour gaat dwars door de Franse Alpen, de Vogezen, de Jura en de Ardennen naar Limburg. We zijn alle grote cols over gefietst die ook in de Tour de France zitten. Een week later was ik nog moe. Het fietsen was goed te doen, maar slapen ging minder. We zaten elke avond met duizend man op een camping, ik sliep meer niet dan wel. 400 kilometer per week De voorbereiding voor de Tour for Life begon in december. Met een club van zeven man reden we vanaf januari elke zaterdag een tocht van 150 tot 250 kilometer. Zelf fietste ik 400 tot 500 kilometer per week. Het sponsorgeld inzamelen kostte ook enorm veel tijd. Een website bouwen, bedrijven benaderen. We hebben op de meimarkt in Haaksbergen veel geld opgehaald, een Twents kabelbedrijf investeerde flink in ons. AEGON sponsorde onze fietsbroeken en 250 euro. In totaal hebben we euro ingezameld voor Artsen Zonder Grenzen. Van de tour zelf was de tweede dag de zwaarste en de mooiste. We reden vier grote pukkels, onder andere de Col de la Croix-de-Fer: 4,5 kilometer recht de berg op. Afzien, maar de overwinning op jezelf maakt de beloning groot. Ik ben geen enkele keer afgestapt, behalve voor een lekke band. Soms had ik er zes achter elkaar. Het dieptepunt was de rit in de Vogezen. Het regende, het waaide en ik was niet lekker. Dan is het fietsen en niets meer om je heen zien, alleen de derailleur van de fiets voor je. Je telt de minuten af. Die dag stopte een van onze rijders ermee. Hij zat erdoorheen. Veel impact De saamhorigheid in de groep was overigens geweldig. Het goede gevoel dat je samen deelt. Dat gevoel was ook sterk bij de finish, er stonden wel tienduizend mensen ons op te wachten in Valkenburg. De Tour for Life heeft meer dan 1,6 miljoen euro opgebracht voor Artsen Zonder Grenzen. Vanaf januari was ik er zeker 25 uur per week mee bezig. Ik heb er tien hele goede vrienden aan over gehouden, maar er zijn ook momenten geweest dat het me bijna mijn huwelijk heeft gekost. Natuurlijk was het heel erg fijn om goed te doen, zeker voor een oprechte en belangeloze club als Artsen Zonder Grenzen. Maar heel eerlijk? Dit heeft zoveel impact gehad, met name in de voorbereiding, dat ik het niet nog eens zou doen I interaegon mvo special

11 Tessa van der Linden heeft multiple sclerose en droomt van haar eigen bloemstukkenbedrijf. Ze krijgt hulp van de Bart de Graaff Foundation en van Martijn Koopmans en andere AEGON-collega s. Adviseur van een bikkel Martijn Koopmans, manager Klanten - service bij AEGON Bank, begeleidt Bikkel Tessa voor de Bart de Graaff Foundation In mei schoof ik met een paar collega s aan bij een gesprek met de Bart de Graaff Foundation. Die stichting steunt Bikkels bij het opzetten van een eigen onderneming. Bikkels zijn jonge mensen met een levensbepalende lichamelijke beperking. De vraag was: kan AEGON vraagbaak zijn voor de vrijwilligers die de Bikkels intensief begelei - den bij de opstart van een eigen bedrijfje. Het liep anders: eind juli kwam er een mailtje met de vraag of we Bikkel Tessa konden adopteren. Tessa is 32 en heeft multiple sclerose. Ze droomt van haar eigen bloemstukkenbedrijf. Ik vond het zo n mooi project en dacht meteen: doen! In vier weken hebben we Tessa een ondernemingsplan laten schrijven. Voor haar was dat ook zwaar, in combinatie met de ziekte en de zorg voor haar jonge gezin. Het was een maand van strakke planning met een paar flinke etappes. Tessa s idee over ondernemen is nogal romantisch: in een idyllisch pandje prachtige bloemstukken maken voor trouwerijen en begrafenissen. Tessa is goed geschoold en kan fantastisch mooie bloemstukken maken, maar een eigen bedrijf runnen is wel even andere koek. Ze realiseerde zich onvoldoende dat een idyllisch pandje veel geld kost en dat je die kosten ook betaalt als je geen bloemstuk verkoopt. Starten in de schuur We zijn als groep vier of vijf keer naar Tessa in Deurne gereden, belden regelmatig en we hielden per mail en sms intensief contact. Als coördinator hield ik vooral in de gaten dat Tessa en iedereen bij AEGON op tijd zijn ding deed. En ik adviseerde Tessa. Het ging bij haar van links naar rechts, ze had structuur nodig. Eerst een marketingplan schrijven, dan een financieel plan. Niet dromen van een mooi pandje maar je eigen schuur verbouwen en daar starten. Voor het plan kreeg ze van ons input, maar ze schreef het uiteindelijk zelf. Een voorwaarde, wil je als Bikkel een startkapitaal van euro plus een jaar intensieve begeleiding ontvangen. Het was een intensief project en het kostte veel tijd, maar het resultaat is er naar. We hopen natuurlijk dat Tessa met steun van de Foundation haar eigen bedrijf kan starten. Alle Bikkels zijn extreem gedreven en willen, ondanks hun lichamelijke beperking, hun droom realiseren. Tessa was en is intens gelukkig met onze hulp en ze is ons verschrikkelijk dankbaar. Dat maakt het extra waardevol om er tijd en energie in te steken. Ook al is dit heel erg een één-op-één project, ik zie de parallel met mijn werk bij Klantenservice. Daar proberen we aan onze klanten ook zo goed mogelijk uit te leggen wat AEGON doet. Die maatschappelijke verantwoordelijkheid heb je als grote financiële instelling en diezelfde verantwoordelijkheid voel ik ook bij dit MVO-project. In beide gevallen gaat het om het bijbrengen van financiële bewustwording. interaegon mvo special I 11

12 De intentie moet zuiver zijn Wat betekent Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) voor AEGON? Marco Keim, CEO AEGON Nederland zet zich wereldwijd in voor MVO. Niet omdat het moet of hoort, maar vanuit de innerlijke overtuiging dat het werkt. Voor de samenleving én voor AEGON. We vroegen hem naar zijn visie op MVO. door Nancy Olthoff Wat betekent Maatschappelijk Verantwoord ondernemen volgens jou? MVO staat niet los van je bedrijf. Het hele bedrijf moet maatschappelijk verantwoord ondernemen, het moet terugkomen in alles wat je doet. Je ziet het terug in onze visie: Wij stellen onze klanten in staat zelf bewuste keuzes te maken voor een gezonde financiële toekomst. Dat is óók MVO. Het draait om goede producten, met goede voorwaarden. Uitstekende dienstverlening. Heldere communicatie. MVO moet meer zijn dan een verzameling losse projecten. Het moet geïntegreerd zijn in je hele dagelijkse werk. Wat doet AEGON aan MVO? Veel. Als ik het samenvat ligt onze focus op drie punten. Het naleven van onze visie met goede producten, kennisoverdracht en dienstverlening. Ons beleggings beleid. En onze bijdrage aan de gemeenschap. Winst maken en iets goed doen voor de samenleving, bijt dat elkaar niet? Absoluut niet. De basisgedachte is dat je de planeet ook na jouw bestaan goed achterlaat. Dat kan prima samengaan met een goede boterham verdienen. Vertel je ook buiten de deur wat AEGON aan MVO doet? Ik vond altijd dat je de goede dingen die je doet, vooral niét moest vertellen. Het lijkt al snel alsof je jezelf op de borst klopt. Zo van kijk ons eens goed bezig zijn. Intussen denk ik er anders over. Je kunt ook vanuit bescheidenheid duidelijk maken wat we doen bij AEGON. We mogen intern best trots zijn op wat we doen! Vandaar deze MVO-special. Als je transparant wilt zijn als organisatie, wees dan ook transparant over hoe je maatschappelijk verantwoord onderneemt. De intentie moet zuiver zijn, dat is heel belangrijk. Wat betekent MVO voor je beleggingen? We behoren in Nederland tot de meest verantwoorde beleggers. Het lastige is dat we vaak wereldwijd beoordeeld worden, daarom staan we niet in alle duurzame lijsten hoog. Internationaal gelden andere normen en waarden, bijvoorbeeld in Amerika. Daar mag in elk legaal bedrijf belegd worden, maar legaal is iets heel anders dan maatschappelijk verantwoord. Wij gaan in Nederland een stap verder. We krijgen langzaamaan erkenning voor ons beleid. We zijn nu vierde op de ranglijst van duurzame verzekeraars in Nederland, vorig jaar waren we nog achtste. We beleggen verantwoord. We hebben grote potentiële klanten geweigerd vanwege hun reputatie. Als we bij bestaande klanten iets zien waarin we niet geloven, gaan we het gesprek aan. Zo proberen we dat bedrijf te beïnvloeden. Dat heet in MVO-land engagement. Het draait niet om praten alleen: als een stevige discussie niet helpt, kunnen bedrijven waarin wij investeren op een zwarte lijst komen. 12 I interaegon mvo special

13 Heeft AEGON al zo n zwarte lijst? Jazeker. Die lijst is onderdeel van ons beleid voor Verantwoord Beleggen. De lijst is openbaar en staat op onze website. Ook daarin moet je transparant zijn. Ben je niet bang dat MVO ten koste gaat van de winst? Nee. Want ik zie een duidelijk onderscheid tussen de korte en lange termijn. Op de lange termijn snijdt het mes aan twee kanten. Je hebt als bedrijf een verantwoordelijkheid voor de samenleving. Als je duurzaam en maatschappelijk verantwoord onderneemt, levert dat uiteindelijk meer op. Ook voor je bedrijf. Daar ben ik van overtuigd. Een voorbeeld: als je klanten helpt hun administratie op orde te krijgen door schoenendozen vol bonnetjes uit te pluizen, is dat MVO. Maar het helpt ons bedrijf ook. Want als je de financiële situatie van je klanten voor ze in kaart brengt, krijgen ze meer grip op hun financiën. Zo voorkom je betalingsachterstanden. MVO en onze businessdoelstellingen gaan dus vaak samen. We hebben grote potentiële klanten geweigerd vanwege hun reputatie. Als we bij bestaande klanten iets zien waarin we niet geloven, gaan we het gesprek aan timo sorber Wat doe je zelf? Ik zit in het bestuur van het VUmc Alzheimercentrum. Daarnaast zit ik in de Raad van Toezicht van giro 555, van de Stichting Samenwerkende Hulporganisaties. Als vader was ik jarenlang coach bij de hockeyclub van mijn dochters en ik help daar nog regelmatig mee. Dat zie ik ook als een vorm van vrijwilligerswerk. Het is heel leuk om te doen, ik zie mijn inzet niet als een opoffering. Binnen AEGON zie ik mijn rol als iemand die faciliteert en stimuleert. Ik vind dat we betrokken moeten zijn bij onze omgeving. Ik ben heel enthousiast over acties van collega s voor onze buurt; van hulp bij administratie tot een kerstdiner voor eenzame mensen. Ook dat hoort bij onze maatschappelijke betrokkenheid. Wat wil je AEGON-collega s meegeven? Het belangrijkste vind ik: wat je ook doet, doe het bewust. Alle kleine beetjes helpen, denk na over hoe jij jouw bijdrage kunt leveren. Het draait om zoveel: het scheiden van plastic bekertjes. Vaker de fiets pakken. Het licht uitdoen als je een ruimte niet gebruikt. Vrijwilligerswerk. Denk na over hoe je de aardbol achterlaat. Iedereen kan vanuit zijn eigen rol een bijdrage leveren, zakelijk en privé. Ik weet dat er ontiegelijk veel gebeurt op dit gebied. Het zou leuk zijn daarover meer te horen van collega s. Dan kunnen we elkaar onderling helpen. Er gebeurt heel veel binnen AEGON, maar niet iedereen weet het. interaegon mvo special I 13

14 lunchen met Geert-Jan Hillebrand Cateringmanager Sodexo 36 jaar Vrouw, drie kinderen: zoon van 4, dochter van 2 jaar en dochter van anderhalve maand. Een bruine boterham met wilde zalm uit Noorwegen en een biologische lente-ui, verse aardbeien en jus d orange. geert-jan Hillebrand is bij AEGON manager van cateraar Sodexo. Hij vult zijn dienblad op de Duurzame Dinsdag met biologisch én lekker eten. Dat laatste is toch het belangrijkst. jurgen huiskes Dit soort dagen valt bij jullie goed in de smaak? Letterlijk en figuurlijk. De MSC-gecertificeerde wilde zalm die ik tijdens de lunch at, is heerlijk. Niet te vergelijken met gekweekte zalm. Op Duurzame Dinsdag laten we zien wat Sodexo allemaal heeft op het gebied van biologisch en duurzaam eten. Normaal is dertig procent van ons assortiment bij AEGON verantwoord. Maar deze dag bieden we iets extra s. Onze chef maakte onder meer twee soepen met biologische groentes, biologische sukade van weiderund en een biologische kroket. Verantwoord eten vind ik belangrijk, maar het moet ook gewoon lekker zijn. Wat betekent verantwoord voor jullie? We kiezen waar mogelijk voor een biologische variant binnen een productcategorie. Bijvoor- beeld onze groentes: die zijn geteeld zonder chemische bestrijdingsmiddelen. En we kiezen voor vlees met het Beter Leven kenmerk van de Dierenbescherming. Hiermee laten we zien dat dierenwelzijn belangrijk is voor ons. De wilde zalm die ik at, is duurzaam gevangen. Duurzame visserij is een garantie voor het behoud van visbestanden én de basis voor het behoud van de visserij. Waarom is het biologische assortiment bij AEGON niet groter? Dit aanbod is met AEGON afgesproken. We kunnen dagelijks nog meer biologische producten aanbieden, maar veel van die producten zijn wel duurder. Uit enquêtes blijkt dat niet alle medewerkers kiezen voor biologisch, of niet meer willen betalen voor de biologische variant. We hebben trouwens wel een groenprijsbeleid, waarmee we gezonde keuzes willen stimuleren. Dit betekent dat we gezonde producten aanbieden met een lagere winstmarge. Hoe groen ben je thuis? Als het aan mijn zoontje van vier ligt, eten we elke dag pannenkoeken. Maar wij willen het goede voorbeeld geven. Eén á twee keer per week eten we daarom vegetarisch, één keer per week duurzaam gevangen vis en veel biologische groenten. Boeren zien dat hiernaar steeds meer vraag is en dat merk je. De groentes zien er aantrekkelijk uit. Zelf hou ik erg van biologische bietjes. Ze zien er prachtig uit en smaken heerlijk. 14 I interaegon mvo special

15 aegon MVO, dat ben jij! inktvraat Moe(s)t Vaak Overwerken allemaal om het uitkeringenprobleem opgelost te krijgen. Dat is dus echt MVO: je eigen fouten herstellen. Zonder gekheid, we weten natuurlijk allemaal dat MVO staat voor Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. En we weten allemaal welke invulling AEGON daaraan geeft. Of toch niet? Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen is een begrip waaraan AEGON Nederland keihard werkt. AEGON stijgt op de hitlijsten die MVO rangschikt. Er wordt goed over gecommuniceerd en er zijn mooie projecten in het kader daarvan. Het invullen van de term MVO op ons intranet levert 109 treffers op, van het MVO-beleidsdocument tot aan interviews met Marco Keim. Inktvraat heeft een korte steekproef gedaan op verschillende afdelingen. De vraag was; wat doen jullie in je dagelijks werk aan MVO? De antwoorden zijn kleurrijk, origineel en divers. Een bloemlezing: MVO, dat doet Marjolein Wester, die weet er alles van, De Verenigde Naties heeft iets geschreven over MVO. Daar moeten we ons aan houden., We mogen niet doen aan kinderarbeid, terwijl er wellicht best kinderen zijn die willen werken en We beleggen niet in clusterbommen. Inktvraat heeft geen antwoorden gehoord die daadwerkelijk een duidelijk beeld geven van MVO in de dagelijkse praktijk. Het zou toch mooi zijn als we het voor ons dagelijks werk zouden kunnen invullen? Inktvraat ziet de poster al voor zich: MVO dat ben jij! Uitdagend blijft de vraag: hoe dan? Wat doe ik of kan ik (anders) doen? Het viel Inktvraat in zijn kleine onderzoek op dat de term MVO op intranet dus 109 treffers oplevert. De term strategie levert op intranet 339 treffers op. De combinatie van beide termen levert 0 treffers op. Zit MVO wel in onze strategie? Inktvraat heeft direct de strategische kaart erbij gepakt. MVO vormt geen strategische pijler, maar is ook niet overkoepelend aan alle pijlers? Een gemiste kans? Waarom hangt MVO niet als de tak van een boom over de blokkendooshuisjes van onze strategische kaart(en)? Waarom is MVO geen onderdeel van Inktvraat zijn werkafspraken of de werkafspraken van de baas van Inktvraat? Alleen met voldoende context en afdwingbaarheid (inclusief aanspreken, complimenteren en belonen) wordt MVO van de medewerkers. Laat Inktvraat gerust overwerken om zijn MVOtarget te volbrengen. Inktvraat kijkt er naar uit AEGON round-up Wat publiceerde AEGON de afgelopen periode zoal over MVO? We maakten een selectie uit Transforming Tomorrow en het Responsible Investment Report 2011 dat je online kunt vinden. Betrokkenheid bij bedrijven waarin AEGON investeert dat is de sleutel van Responsible Investment. Bedrijven die niet naar kritiek van AEGON willen luisteren of producten maken waar AEGON niet achter staat, worden uit de portefeuilles geweerd. Concreet betekent dat AEGON niet meer investeert in producenten of ontwikkelaars van clusterbommen. Of bedrijven die erin handelen. Naast bedrijven staan ook landen op de zwarte lijst. Denk daarbij aan Noord-Korea, Wit-Rusland, Birma of Iran. Uitsluiting van investeringen is natuurlijk een uiterste middel. AEGON boekt liever succes door betrokkenheid. Dat gebeurt bijvoorbeeld in een dialoog met de producent van rubberbanden in West-Afrika. Het bedrijf, verdacht van kinderarbeid, nam een zero-tolerance-beleid aan en verbeterde de werkomstandigheden van volwassenen. Daarbij blijft AEGON-onderdeel TKP Investments druk op de ketel houden bijvoorbeeld om te zorgen dat de bandenproducent de interne audit op orde brengt. Dat is een waarborg tegen kinderarbeid in de toekomst, ook bij leveranciers. Vanwege het belang van verantwoord investeren sloot AEGON zich aan bij het United Nations principles for Responsible Investment. Elk aandeel geeft stemrecht. Daar maakt AEGON actief gebruik van. In 2011 stemde AEGON bij 1777 aandeelhouders - vergaderingen over agendapunten. 91 procent van de stemmen was voor, 8 procent van de stemmen was tegen het management. Het grootste deel van die tegenstem (38 procent) was gericht tegen de structuur van de bedrijfsleiding. AEGON heeft een Global Voting Policy, gebaseerd op nationale en internationale governance-richtlijnen en best practices. Een aantal AEGONonderdelen heeft die aangevuld of aangepast naar specifieke lokale ervaringen. Vergrijzing, klantgedrag, toenemende verwachtingen, economische onzekerheid en regelgeving dat zijn de vijf belangrijkste veranderingen waarmee AEGON aan de slag zal moeten. Geen reden voor paniek, wel reden om de schouders eronder te zetten. Want met deze veranderingen ontstaat er ook meer vraag naar beheer van pensioengeld, ontwikkeling van begrijpelijke en nieuwe producten, meer openheid en transparantie of nieuwe kansen in opkomende markten (Brazilië, Azië, of Oost-Europa). Meer lezen? interaegon mvo special I 15

16 Orde in de administratieve chaos Mijn manier om iets terug te geven Sinds maart helpt Sherita ramcharan (klantbeheerder Pensioen) een alleenstaande moeder met haar thuis - administratie. Ze is zo enthousiast, dat ze regelmatig ervaringen uitwisselt met andere AEGON-vrijwilligers. Tassen vol met ongeopende post kwamen bij mijn eerste huisbezoek tevoorschijn. Gelukkig was ik daarop voorbereid door het Rode Kruis. Voordat we aan de slag gingen, kregen we twee workshops. Met een multomap en een perforator van het Rode Kruis gingen we daarna op pad. Samen hebben mijn cliënte en ik de zakken doorgespit en de post geordend. Mijn cliënte woont in een nieuwbouwwijk in Den Haag met veel tweeverdieners. Ik was verbaasd dat er in mijn eigen buurt mensen wonen met financiële problemen. Het heeft me geleerd dat dit iedereen kan overkomen. Deze mevrouw heeft gewerkt, ze was administratief medewerkster, maar ze raakte haar baan kwijt. Nu zit ze in de bijstand, met twee kinderen. Coach Het is niet de bedoeling dat ik de zaken van haar overneem. Ik ben een soort coach die haar helpt het straks weer zelf te kunnen. Dat sluit goed aan bij de missie van onze organisatie: financiële bewustwording en ontwikkeling bij mensen vergroten. Voor deze cliënte was het best moeilijk om inzicht te geven in haar persoonlijke uitgaven. Ik zag al snel dat er meer uitgaven zijn dan inkomsten. In onze cultuur ik ben Hindoestaans wordt niet graag over geldproblemen gesproken. Gelukkig kon ik haar in contact brengen met schuldhulpverlening. Kwestie van prioriteit Ik merk dat mijn cliënte het waardeert dat ik naast een drukke baan tijd maak voor haar problemen. Maar voor mij is vrijwilligerswerk doen géén kwestie van tijd, maar van prioriteit. Ik ben een gelukkige vrouw, met een fijn gezin. Ik vind dat ik best iets mag terug geven. Met een aantal collega s bij AEGON zijn we zo enthousiast dat we brainstormen over de problemen die we tegenkomen. Ik ben nog steeds blij dat AEGON dit vrijwilligerswerk bij mij in beeld heeft gebracht. Door de voorlichtingsbijeenkomsten en workshops onder werktijd werd het ons makkelijker gemaakt om mee te doen. Het was het laatste zetje dat ik nodig had. jurgen huiskes 16 I interaegon mvo special

17 Laurens Aaij Een simpele mail maakt al verschil Een keer per week houdt vrijwilligster Hanneke Nicolai (Servicedesk Vermogen) spreekuur in een nieuw buurtservicepunt in Leeuwarden. Ze helpt bewoners met allerlei administratieve problemen. Iedereen heeft soms een steuntje in de rug nodig. Ik heb zelf twee jaar niet kunnen werken na een burnout. Therapie en de loopbaancoach van AEGON zetten me weer op de rit. Toen het weer beter met me ging, wilde ik graag andere mensen helpen. Ik ben de opleiding psychosociaal therapeut gaan doen. Inmiddels ben ik halverwege deze opleiding. Toen de oproep kwam voor vrijwilligers thuis administratie, leek het me een goede manier om mijn kennis en vaardigheden van zowel werk als studie te benutten. Meteen iets doen Elke donderdagochtend houd ik samen met een andere vrijwilligster spreekuur in de wijk Bilgaard. Er komen voornamelijk mensen met blauwe enveloppen. Ze begrijpen een brief niet of willen bezwaar maken bij het UWV of de Belastingdienst. Door mijn werk ben ik vertrouwd met verzekeringen en financiën. Ik pak gemakkelijk de telefoon of stuur een mail. Het is fijn dat je meteen iets voor mensen kunt doen. Een mevrouw was in de financiële problemen geraakt nadat ze borstkanker kreeg en haar moeder verloor. Rekeningen bleven liggen, ze deed geen aangifte bij de Belastingdienst en kreeg een boete. Tijdens ons gesprek vloeiden er tranen. Het is fijn dat ik er voor iemand kan zijn en luisteren. Ik heb meteen een brief gemaakt en afgeleverd bij de Belastingdienst. Na het spreekuur ga ik meestal direct door naar het werk. Ik krijg energie van dit vrijwilligerswerk. Met hele simpele dingen, zoals een mail sturen, kun je een verschil maken. Vaak komen mensen terug om te vertellen hoe het is afgelopen met bijvoorbeeld een bezwaarschrift. Daar vragen we ook nadrukkelijk naar. Zo weten we of we het goed hebben gedaan. Eerste Hulp Bij Administratie (EHBA) Het Rode Kruis afdeling Den Haag startte het project thuisadministratie 2,5 jaar geleden vanwege de groei van de schuldenproblematiek. Vanuit AEGON gingen dit jaar 14 collega s aan de slag. Vrijwilligers krijgen een training van twee dagdelen en gaan daarna wekelijks en later maandelijks op bezoek bij een eigen cliënt. Een flexibele vorm van vrijwilligerswerk, waarvoor het Rode Kruis met name young professionals wil interesseren. Ook vrijwilliger worden? Meld je aan bij Florina van der Kraan: Fvanderkraan@redcross.nl. In totaal helpen 27 AEGONcollega s in hun eigen woonplaats bij het project thuisadministratie. Wil jij ook vrijwilliger worden in je eigen woonplaats? Stuur dan een mail naar mvo@aegon.nl interaegon mvo special I 17

18 Hoe duurzaam gaan De mobiliteit van AEGONmedewerkers in Nederland is de grootste veroorzaker van onze CO 2 -uitstoot. Vervoer van en naar huis en van werk naar afspraken beslaat 60% van de uitstoot. Hier is nog resultaat te halen in de verduurzaming, zou je zeggen. Een masterplan ontbreekt nog, maar er gebeurt al van alles. 3 leaseauto s 1 Medewerkers die buiten de cao vallen, krijgen altijd als arbeidsvoorwaarde een leaseauto. Verder krijgen de collega s die meer dan zakelijke kilometers maken per jaar er een. De milieubelasting van leaseauto s loopt iets terug. Dat is af te leiden uit het feit dat er minder auto s in de categorie met de hoogste bijtelling van 25% vallen: vorig jaar 86%, nu 79%; twintig auto s minder. Om het leasewagenpark nog groener te maken, is een pilot met elektrische auto s gestart. Iedere leaserijder krijgt een NS Business Card. Tot nu toe maken minder dan vijftig collega s er maandelijks gebruik van pendelbus 2 In Den Haag rijden pendelbusjes tussen het hoofdkantoor en NS-station Laan van NOI en soms Randstadrail-station Voorburg t Loo. Laan van NOI heeft een betere aansluiting op intercity s dan Mariahoeve, waar het kantoor zo n beetje óp staat. 300 Collega s maken geregeld gebruik van de pendelbusjes. laadpunten 3 Om het gebruik van elektrische scooters en fietsen te stimuleren, zijn in de garages van Mariahoeve en Leeuwenborg laadpunten aangebracht. In Leeuwarden zijn er 6 voor scooters en fietsen, in Den Haag 11. Sinds kort zijn er in beide garages ook drie oplaadpunten voor elektrische auto s. 18 I interaegon mvo special

19 we van A naar B? auto 4 Als je geen OV-abonnement wilt, betaalt AEGON een vergoeding (tussen iets meer dan 7 cent tot iets minder dan 10 cent per kilometer) voor woon-werkverkeer. De tegemoetkoming is bewust laag om een overstap naar openbaar vervoer aantrekkelijk te maken. 5 5 Openbaar vervoer AEGON vergoedt alle kosten die je maakt om met openbaar vervoer op je werk te komen tot een enkele-reisafstand van 60 kilometer. Als je meer dan twee keer per maand zakelijk met de trein wilt reizen, kun je een NS Business Card krijgen. Met zo n kaart hoef je alleen in en uit te checken, de rekening gaat rechtstreeks naar AEGON. 6 fiets 6 Wie met de fiets naar het werk komt, krijgt de gewone kilometervergoeding. Via de Flexshop kun je daarnaast deelnemen aan het fietsplan. In het kort: elke drie jaar mag je fiscaal aantrekkelijk een nieuwe fiets kopen ter waarde van maximaal 749. Wie 42% belasting betaalt, krijgt bijna 315 cadeau van de belastingdienst. Onder dezelfde gunstige regeling kun je jaarlijks ook een bepaald bedrag besteden aan zaken als een goed slot, verzekering en bijvoorbeeld regenkleding. Rond de 150 collega s maken jaarlijks gebruik van deze regeling medewerkers reizen van huis naar werk met openbaar vervoer, er werken in totaal 3200 mensen bij AEGON 1750 medewerkers krijgen een kilometer - vergoeding en iets minder dan 400 medewerkers hebben een lease-auto 60% van de totale CO 2 - uitstoot komt door reizen, ver daarna komt elektriciteit met 28% en ver - warming met 11% niet reizen! De beste manier om uitstoot te verminderen is natuurlijk minder reizen. Vaker thuis werken dus. In overleg met je manager krijgen structurele thuiswerkers een werkplek in bruikleen. Zelf zorg je voor een bureau, AEGON voor een laptop en toebehoren met toegang tot het netwerk, een telefoon en een bureaustoel. Om reizen tussen Den Haag en Leeuwarden te beperken, heeft AEGON sinds kort apparatuur voor videoconferencing: in Park Lane 5 (Mariahoeve) en de Trekvaart (Leeuwenborg). martin dijkstra interaegon mvo special I 19

20 echt contact In onze vaste rubriek Echt contact besteden we deze keer aandacht aan pensioenspreekuren die AEGON verzorgt. Medewerkers Annelies Tjia (commercieel servicemedewerker Pensioen) en Martijn Bontenbal (commercieel specialist Pensioen) delen hun ervaringen. Echt contact zorgt voor échte bewustwording. door jacco verbrugge Tijdens de spreekuren hielpen Annelies en Martijn elk twee bezoekers en die staan beiden nog helder voor de geest. Annelies denkt er met een positief gevoel aan terug. Eén mijnheer kwam in een scootmobiel. Hij was nog jong en kon niet meer werken. Hij vroeg zich af hoe zijn pensioenuitkering eruit zou zien als hij in de toekomst met pensioen zou gaan. Hij had de administratie keurig voor elkaar. Martijn deed vorig jaar mee. Ook hij herinnert zich de gesprekken nog. Zijn eerste gesprek voerde hij met een gepen sioneerde man en zijn nog werkende vrouw. Dat was een leuk gesprek en ging over hoe pensioen eigenlijk werkt, herinnert hij zich. Mijn tweede gesprek was met een allochtone vrouw. Het was best moeilijk om alles goed uit te leggen. Zij had eigenlijk maar één vraag: kan ik nu al stoppen met werken? Met alleen een pensioen gaat dat niet lukken als je in de 40 bent. Het doel van de spreekuren was om mensen bewust te maken van hun financiële situatie. Of je klant was van AEGON speelde geen rol. Het was zeker geen campagne om bij ons een pensioen af te sluiten, licht Annelies toe. Volgens haar is het bij de gemiddelde Nederlander droevig gesteld met pensioenkennis. Ze denkt dat AEGON daarin nog veel werk heeft te verzetten. Na een korte stilte: Mensen zien het als iets voor later. De bewust wording is er niet. Ik sprak laatst met iemand in de trein over pensioen en die was achter in de 30. Hij zei dat zijn pensioen nog zo ver weg was. Niet eng Annelies en Martijn vinden het bijbrengen van die bewustwording een taak voor 20 I interaegon mvo special

Maatschappelijk verantwoord inkoopbeleid in ontwikkeling

Maatschappelijk verantwoord inkoopbeleid in ontwikkeling INTERaegon jaargang 29 I mvo special I november 2012 Verantwoord beleggen zonder poeha Stoelen, auto s, afval: alles steeds groener Martijn Koopmans: We helpen Bikkel Tessa haar eigen bedrijf te starten

Nadere informatie

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg Stap 6: Deel 2 6.2.1 Dealen met afleiding onderweg In het tweede deel van jullie experiment ga je verder met het ondernemen van ACTies die je met de anderen hebt afgesproken te doen. Daarnaast krijg je

Nadere informatie

Welkom bij Sociaal Succesvol Ondernemen. Week 2: je bedrijf op orde Les 2: een goed businessmodel

Welkom bij Sociaal Succesvol Ondernemen. Week 2: je bedrijf op orde Les 2: een goed businessmodel Welkom bij Sociaal Succesvol Ondernemen Week 2: je bedrijf op orde Les 2: een goed businessmodel Pen en papier? Wat is een businessmodel? Jouw businessmodel is de manier waarop jij in business bent Twee

Nadere informatie

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen

Nadere informatie

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou! DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het

Nadere informatie

Probleem? Geen probleem. Met de vaardigheden die Humanitas je aanreikt, verander je je leven. Helemaal zelf. En het mooie is: iedereen kan het.

Probleem? Geen probleem. Met de vaardigheden die Humanitas je aanreikt, verander je je leven. Helemaal zelf. En het mooie is: iedereen kan het. ONTMOET HUMANITAS Probleem? Geen probleem. Met de vaardigheden die Humanitas je aanreikt, verander je je leven. Helemaal zelf. En het mooie is: iedereen kan het. Zonder uitzondering. Lukt het je niet alleen,

Nadere informatie

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN Blijf kalm; Verzeker je ervan dat je de juiste persoon aan de lijn hebt; Zeg duidelijk wie je bent en wat je functie is; Leg uit waarom je belt; Geef duidelijke en nauwkeurige informatie en vertel hoe

Nadere informatie

Werkboek Het is mijn leven

Werkboek Het is mijn leven Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er

Nadere informatie

LUPUS: HOE GA JE ER MEE OM? Workshop voor de Lupus Patiënten Groep op zaterdag 7 november 2009 door Ditta van Dijk, MSc.

LUPUS: HOE GA JE ER MEE OM? Workshop voor de Lupus Patiënten Groep op zaterdag 7 november 2009 door Ditta van Dijk, MSc. LUPUS: HOE GA JE ER MEE OM? Workshop voor de Lupus Patiënten Groep op zaterdag 7 november 2009 door Ditta van Dijk, MSc. Twee thema s Ik, mijn ziekte en de buitenwereld Piekeren De oplossingsgerichte methode

Nadere informatie

Winnen en behouden van nieuwe cliënten

Winnen en behouden van nieuwe cliënten Winnen en behouden van nieuwe cliënten Dat is de kracht van het zelfstandig ondernemerschap in tegenstelling tot de grote bedrijven. Alles draait om het vertrouwen van jouw cliënt in jouw professionaliteit.

Nadere informatie

Timemanagement? Manage jezelf!

Timemanagement? Manage jezelf! Timemanagement? Manage jezelf! Trefwoorden Citeren timemanagement, zelfmanagement, stress, overtuigingen, logische niveaus van Bateson, RET, succes citeren vanuit dit artikel mag o.v.v. bron: www.sustrainability.nl

Nadere informatie

Wat is maatschappelijk verantwoord ondernemen?

Wat is maatschappelijk verantwoord ondernemen? Wat is maatschappelijk verantwoord ondernemen? Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) wordt ook wel maatschappelijk ondernemen, maatschappelijk betrokken ondernemen, duurzaam ondernemen of ethisch

Nadere informatie

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN?

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN? Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN? Je vindt dat je teveel tijd doorbrengt met het spelen van games. Je beseft dat je hierdoor in de problemen kunt raken: je huiswerk lijdt

Nadere informatie

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen. De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.

Nadere informatie

Jaarverslag Stichting jij bent TOV! 2015. Auteur: Wendy Verkerk- Klein

Jaarverslag Stichting jij bent TOV! 2015. Auteur: Wendy Verkerk- Klein Jaarverslag Stichting jij bent TOV! 2015 Auteur: Wendy Verkerk- Klein Voorwoord Voor u ligt het eerste jaarverslag van TOV te Tiel. Februari 2015 is stichting Jij bent TOV opgericht waardoor we dit jaar

Nadere informatie

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22.

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. PAS OP! Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl/loverboys En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een

Nadere informatie

T R A I N I N G B O O S T J O U W D R O O M B E D R I J F

T R A I N I N G B O O S T J O U W D R O O M B E D R I J F werkboek T R A I N I N G B O O S T J O U W D R O O M B E D R I J F Werkboek: Je unieke aanbod maken W W W. M A R L O E S H A L M A N S. C O M Je unieke aanbod of "signature service" maken, dat aanbod waar

Nadere informatie

De Budget Ster: omgaan met je schulden

De Budget Ster: omgaan met je schulden De Budget Ster: omgaan met je schulden Budget Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Budget Ster MOTIVATIE EN VERANTWOORDELIJKHEID STRESS DOOR SCHULDEN BASISVAARDIGHEDEN STABILITEIT FINANCIEEL ADMINISTRATIEVE

Nadere informatie

Johannes 6,1-15 - We danken God, want Jezus zorgt voor ons

Johannes 6,1-15 - We danken God, want Jezus zorgt voor ons Johannes 6,1-15 - We danken God, want Jezus zorgt voor ons Dankdag voor gewas en arbeid Liturgie Voorzang LB 448,1.3.4 Stil gebed Votum Groet Zingen: Gez 146,1.2 Gebed Lezen: Johannes 6,1-15 Zingen: Ps

Nadere informatie

Parkinson Café Delft en omstreken Nieuwsbrief van de maand November

Parkinson Café Delft en omstreken Nieuwsbrief van de maand November Parkinson Café Delft en omstreken Nieuwsbrief van de maand November Parkinson Café Delft en omstreken website: Sophia Revalidatie (sportkantine), www.parkinsoncafedelfteo.nl Reinier de Graafweg 1, email:

Nadere informatie

Inhoud. Mijn leven. ik regel mijn geldzaken

Inhoud. Mijn leven. ik regel mijn geldzaken Inhoud Inleiding...3 Hoofdstuk 1 Bewaren...5 Hoofdstuk 2 Administratie...7 Hoofdstuk 3 Inkomsten... 8 Hoofdstuk 4 Uitgaven... 10 Hoofdstuk 5 Sparen... 12 Hoofdstuk 6 Verzekeringen...15 Hoofdstuk 7 Begroting...

Nadere informatie

Karin de Galan. Karin de Galan (1967) is sinds 1991 trainer en coach.

Karin de Galan. Karin de Galan (1967) is sinds 1991 trainer en coach. Karin de Galan Karin de Galan (1967) is sinds 1991 trainer en coach. Ze heeft zich gespecialiseerd in het trainen van trainers en richtte in 2007 de galan school voor training op. Eerder werkte ze als

Nadere informatie

V O L G E R S F A C E B O O K / D E D R E S S C O A C H W W W. G L A N C Y. N L

V O L G E R S F A C E B O O K / D E D R E S S C O A C H W W W. G L A N C Y. N L SIMPEL STAPPENPLAN VAN JE PASSIE JE WERK MAKEN 3.278 VOLGERS FACEBOOK/DEDRESSCOACH WWW.GLANCY.NL Mijn reis: van passie naar ondernemer Gefeliciteerd! Je hebt een eerste stap gezet. Wat fantastisch dat

Nadere informatie

PREVIEW. Probeer nu 1 dag DAVID DE JONGE JAREN VAN VIJF DAGEN: GOD, SPORT & JEZELF MET PRAKTISCHE, SPORT- EN PERSOONLIJKE VOORBEELDEN

PREVIEW. Probeer nu 1 dag DAVID DE JONGE JAREN VAN VIJF DAGEN: GOD, SPORT & JEZELF MET PRAKTISCHE, SPORT- EN PERSOONLIJKE VOORBEELDEN PREVIEW Probeer nu 1 dag DE JONGE JAREN VAN DAVID VIJF DAGEN: GOD, SPORT & JEZELF MET PRAKTISCHE, SPORT- EN PERSOONLIJKE VOORBEELDEN DAG 1 GOD ZIET JOU ZITTEN! Het is niet leuk om buitengesloten te worden,

Nadere informatie

Zelfsturende teams hebben in de meeste organisaties 4 doelen: Tevreden cliënten Tevreden medewerkers Kwaliteit van zorg Financieel gezond zijn

Zelfsturende teams hebben in de meeste organisaties 4 doelen: Tevreden cliënten Tevreden medewerkers Kwaliteit van zorg Financieel gezond zijn 1 Kaders bij zelfsturing: financieel gezond zijn Zelfsturende teams hebben in de meeste organisaties 4 doelen: Tevreden cliënten Tevreden medewerkers Kwaliteit van zorg Financieel gezond zijn Financieel

Nadere informatie

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school.

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school. Voorwoord Susan schrijft elke dag in haar dagboek. Dat dagboek is geen echt boek. En ook geen schrift. Susans dagboek zit in haar tablet, een tablet van school. In een map die Moeilijke Vragen heet. Susan

Nadere informatie

Meer succes met je website

Meer succes met je website Meer succes met je website Hoeveel geld heb jij geïnvesteerd in je website? Misschien wel honderden of duizenden euro s in de hoop nieuwe klanten te krijgen. Toch levert je website (bijna) niets op Herkenbaar?

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

DINEREN IN DE HOFTRAMMM

DINEREN IN DE HOFTRAMMM DINEREN IN DE HOFTRAMMM De bijzondere creatie van Bobby van Galen en Pierre Wind Foto s en tekst: Martien Versteegh Eigenaar en gastheer Bobby van Galen heet u van harte welkom Het begon met een droom

Nadere informatie

Ria Massy. De taart van Tamid

Ria Massy. De taart van Tamid DE TAART VAN TAMID Ria Massy De taart van Tamid De taart van Tamid 1 Hallo broer! Hallo Aziz! roept Tamid. Zijn hart klopt blij. Aziz belt niet zo dikwijls. Hij woont nog in Syrië. Bellen is moeilijk in

Nadere informatie

SAMEN DE GRENZEN VERLEGGEN

SAMEN DE GRENZEN VERLEGGEN SAMEN DE GRENZEN VERLEGGEN CLIËNTEN GAAN SURVIVALLEN IN DE ARDENNEN in dit artikel: > rinkelend belletje > weekend Ardennen > stuk sterker geworden > iedereen geweldig bijgedragen Al een aantal jaren worden

Nadere informatie

BE HAPPY. 90-dagen Goed Gevoel conditionering programma

BE HAPPY. 90-dagen Goed Gevoel conditionering programma BE HAPPY 90-dagen Goed Gevoel conditionering programma Alle rechten voorbehouden. Geen deel van dit boek mag worden gereproduceerd op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

Nadere informatie

13 Acquisitietips. AngelCoaching. Coaching en training voor de creatieve sector www.angelcoaching.nl

13 Acquisitietips. AngelCoaching. Coaching en training voor de creatieve sector www.angelcoaching.nl 13 Acquisitietips AngelCoaching Coaching en training voor de creatieve sector Tip 1 Wat voor product/dienst ga je aanbieden? Maak een keuze, niemand kan alles! Tip 1 Veel ondernemers zijn gezegend met

Nadere informatie

Vanjezelfhouden.nl 1

Vanjezelfhouden.nl 1 1 Kan jij van jezelf houden? Dit ontwerp komt eigenlijk altijd weer ter sprake. Ik verbaas mij erover hoeveel mensen er zijn die dit lastig vinden om te implementeren in hun leven. Veel mensen willen graag

Nadere informatie

MODULE #6 DREAMBOARD PROCES

MODULE #6 DREAMBOARD PROCES MODULE #6 DREAMBOARD PROCES Welkom bij het 90 dagen mindset coachings programma. Dit programma heeft de potentie om jouw leven compleet te veranderen de komende 90 dagen. Daarin is het belangrijk dat je

Nadere informatie

DRIE GOUDEN TIPS om "Nee" te leren zeggen tegen alles wat je niet meer wilt. Kies voor het leven dat jij wilt hebben.

DRIE GOUDEN TIPS om Nee te leren zeggen tegen alles wat je niet meer wilt. Kies voor het leven dat jij wilt hebben. DRIE GOUDEN TIPS om "Nee" te leren zeggen tegen alles wat je niet meer wilt. Kies voor het leven dat jij wilt hebben. Chantal Smeets 1 INHOUDSOPGAVE 1. VOORWOORD... 3 2. INLEIDING... 4 3. DRIE GOUDEN TIPS...

Nadere informatie

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me

Nadere informatie

Monica is jarig. Iemand vertelt over haar sollicitatiegesprek. Monica en Arend praten over opleiding, werken en een eigen bedrijf.

Monica is jarig. Iemand vertelt over haar sollicitatiegesprek. Monica en Arend praten over opleiding, werken en een eigen bedrijf. Les 1 Werk en inkomen (1) Monica is jarig. Iemand vertelt over haar sollicitatiegesprek. Monica en Arend praten over opleiding, werken en een eigen bedrijf. Evert en Monica -2 Rijbewijs Monica is jarig.

Nadere informatie

1.Inleiding: De Plug & Play Business Formule

1.Inleiding: De Plug & Play Business Formule Werkboek Inhoudsopgave: 1.Inleiding: De Plug & Play Business Formule 2. Het H.A.R.T. model 2.1. H.A.R.T. staat voor: 2.1.1. Mijn verhaal over oprechte communicatie 2.1.1: Hoofd Gebruik de rest van deze

Nadere informatie

Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl.

Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl. Chatten Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl. Colofon Een uitgave van Eenvoudig Communiceren

Nadere informatie

Op zoek naar een leuke baan? WSD-Groep helpt je op weg!

Op zoek naar een leuke baan? WSD-Groep helpt je op weg! Op zoek naar een leuke baan? WSD-Groep helpt je op weg! leuk en zinvol werk passend bij wat jij kunt gezelligheid met collega s je eigen salaris verdienen Jo Arts, assistent-kok: Van thuis zitten word

Nadere informatie

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang.

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang. Vanavond ga ik mijn man vertellen dat ik bij hem wegga. Na het eten vertel ik het hem. Ik heb veel tijd besteed aan het maken van deze laatste maaltijd. Met vlaflip toe. Ik hoop dat de klap niet te hard

Nadere informatie

Luisteren: muziek (B1 nr. 4)

Luisteren: muziek (B1 nr. 4) OPDRACHTEN LUISTEREN: MUZIEK www.nt2taalmenu.nl nt2taalmenu is een website voor mensen die Nederlands willen leren én voor docenten NT2. Iedereen die Nederlands wil leren, kan gratis online oefenen. Kijk

Nadere informatie

FEEDBACK GEVEN IN ZELFSTURENDE TEAMS. Yvette Paludanus

FEEDBACK GEVEN IN ZELFSTURENDE TEAMS. Yvette Paludanus FEEDBACK GEVEN IN ZELFSTURENDE TEAMS Yvette Paludanus 2 Dit boekje is tot stand gekomen dankzij de vragen en verhalen van medewerkers in de zorg. Wil je een exemplaar van dit boekje bestellen? Wil je begeleiding

Nadere informatie

Weer naar school. De directeur stapt het toneel op. Goedemorgen allemaal, zegt hij. * In België heet een mentor klastitularis.

Weer naar school. De directeur stapt het toneel op. Goedemorgen allemaal, zegt hij. * In België heet een mentor klastitularis. Weer naar school Kim en Pieter lopen het schoolplein op. Het is de eerste schooldag na de zomervakantie. Ik ben benieuwd wie onze mentor * is, zegt Pieter. Kim knikt. Ik hoop een man, zegt ze. Pieter kijkt

Nadere informatie

E-CURSUS 1: WELKE WAARDEN ZIJN VAN WEZENLIJK BELANG VOOR JOU?

E-CURSUS 1: WELKE WAARDEN ZIJN VAN WEZENLIJK BELANG VOOR JOU? E-CURSUS 1: WELKE WAARDEN ZIJN VAN WEZENLIJK BELANG VOOR JOU? Thuis en op school heb je allerlei waarden meegekregen. Sommigen passen bij je, anderen misschien helemaal niet. Iedereen heeft waarden. Ken

Nadere informatie

Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching. Jaargang 2: Nieuwsbrief 3 (oktober 2013) Hallo allemaal,

Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching. Jaargang 2: Nieuwsbrief 3 (oktober 2013) Hallo allemaal, Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching Jaargang 2: Nieuwsbrief 3 (oktober 2013) Hallo allemaal, Veel te laat krijgen jullie deze nieuwsbrief. Ik had hem al veel eerder willen maken/versturen, maar ik

Nadere informatie

EFFECTIEF OMGAAN MET BEZWAREN

EFFECTIEF OMGAAN MET BEZWAREN EFFECTIEF OMGAAN MET BEZWAREN Er zijn een heleboel redenen die door een klant gebruikt worden om nee te zeggen. Echter, de zogenaamde tegenwerpingen en bezwaren zijn veelal dooddoeners. Je zal dus moeten

Nadere informatie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie Zaken voor mannen Verhalen van mannen met epilepsie Introductie Niet alle mannen vinden het prettig om over hun gezondheid te praten. Ieder mens is anders. Elke man met epilepsie ervaart zijn epilepsie

Nadere informatie

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo. Relaties HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.org Relaties kunnen een belangrijke rol spelen bij het omgaan

Nadere informatie

MEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Leren & Werken

MEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Leren & Werken MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Leren & Werken Steeds opnieuw raak ik mijn baan kwijt. Waar ligt dat nou aan? Welke vervolgopleiding zou iets voor mij zijn? Is er voor mij extra ondersteuning

Nadere informatie

Samen op zoek naar verandering of Hoe maak ik het contact met de cliënt efficiënter?

Samen op zoek naar verandering of Hoe maak ik het contact met de cliënt efficiënter? Samen op zoek naar verandering of Hoe maak ik het contact met de cliënt efficiënter? Inleiding In deze notitie staan de tips en adviezen uit het project Samen op zoek naar verandering. Ze zijn het resultaat

Nadere informatie

Adinda Keizer - Copyright 2013 Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van Vindjeklant.nl worden gekopieerd of gebruikt in commerciële

Adinda Keizer - Copyright 2013 Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van Vindjeklant.nl worden gekopieerd of gebruikt in commerciële Adinda Keizer - Copyright 2013 Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van Vindjeklant.nl worden gekopieerd of gebruikt in commerciële uitingen. Als startend ondernemer is alles nieuw. De boekhouding,

Nadere informatie

Aan de Schrans in Leeuwarden is één van de meest opvallende orthodontiepraktijken. van Noord-Nederland gevestigd. Daarin werkt

Aan de Schrans in Leeuwarden is één van de meest opvallende orthodontiepraktijken. van Noord-Nederland gevestigd. Daarin werkt Aan de Schrans in Leeuwarden is één van de meest opvallende orthodontiepraktijken van Noord-Nederland gevestigd. Daarin werkt orthodontist Daniël van der Meulen samen met veertien assistentes intensief

Nadere informatie

De ijnmanager. Cartoons juni 2012. Luc Timmers

De ijnmanager. Cartoons juni 2012. Luc Timmers De ijnmanager Cartoons juni 2012 Luc Timmers Alle cartoons mogen gratis gekopieerd en verspreid worden Gratis? Jazeker! Tegenprestatie? De Lijnmanager Gratis is voor bijna niks Volg @Delijnmanager op Twitter

Nadere informatie

Inhoud. Inleiding... 4 Hoofdstuk 1 Het ontstaan van de rechten... 6 Hoofdstuk 2 De belangrijkste rechten...12

Inhoud. Inleiding... 4 Hoofdstuk 1 Het ontstaan van de rechten... 6 Hoofdstuk 2 De belangrijkste rechten...12 Inhoud Inleiding... 4 Hoofdstuk 1 Het ontstaan van de rechten... 6 Hoofdstuk 2 De belangrijkste rechten...12 Onderwerp 1 Gelijkheid...13 De rechten van Tim... 14 Onderwerp 2 Toegankelijkheid...17 De rechten

Nadere informatie

In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen

In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen 14 In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen einde, alleen een voortdurende kringloop van materie

Nadere informatie

Inge Test 07.05.2014

Inge Test 07.05.2014 Inge Test 07.05.2014 Inge Test / 07.05.2014 / Bemiddelbaarheid 2 Bemiddelbaarheidsscan Je hebt een scan gemaakt die in kaart brengt wat je kans op werk vergroot of verkleint. Verbeter je startpositie bij

Nadere informatie

Beleidsplan TOV 2016. Auteur: Wendy Verkerk Klein

Beleidsplan TOV 2016. Auteur: Wendy Verkerk Klein Beleidsplan TOV 2016 Auteur: Wendy Verkerk Klein Voorwoord Voor u ligt het beleidsplan van stichting jij bent TOV! TOV eten en TOV boeken zijn onlosmakelijk verbonden met de stichting. Dit plan beschrijft

Nadere informatie

PeerEducatie Handboek voor Peers

PeerEducatie Handboek voor Peers PeerEducatie Handboek voor Peers Handboek voor Peers 1 Colofon PeerEducatie Handboek voor Peers december 2007 Work-Wise Dit is een uitgave van: Work-Wise info@work-wise.nl www.work-wise.nl Contactpersoon:

Nadere informatie

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug, want ik moet even iets zeggen over

Nadere informatie

Een vertrouwd thuis, een huiskamer zaterdag, 13 oktober 2012 00:00. Willem Braak

Een vertrouwd thuis, een huiskamer zaterdag, 13 oktober 2012 00:00. Willem Braak Willem Braak Maandag 15 oktober start Opleidingscentrum Granbeeuw met een fundraiser voor een nieuw initiatief: Vrienden van Opleidingscentrum Granbeeuw. Het bedrijfsleven zal benaderd en aangemoedigd

Nadere informatie

Medewerkerstevredenheidsonderzoek

Medewerkerstevredenheidsonderzoek Medewerkerstevredenheidsonderzoek Dit medewerkerstevredenheidsonderzoek bestaat uit een aantal standaard onderwerpen die vaak gebruikt worden in medewerkerstevredenheidsonderzoeken. Afhankelijk van de

Nadere informatie

Presentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis

Presentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis Presentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis Geachte dames en heren, Zelfredzaamheid is een mooi en positief begrip. Immers, elk kind wil dingen zelf leren doen, jezelf kunnen redden

Nadere informatie

Heilig Jaar van Barmhartigheid

Heilig Jaar van Barmhartigheid Heilig Jaar van Barmhartigheid van 8 december 2015 tot 20 november 2016 Paus Franciscus heeft alle mensen van de hele wereld uitgenodigd voor een heilig Jaar van Barmhartigheid. Dit hele jaar is er extra

Nadere informatie

1. Joris. Voor haar huis remt Roos. Ik ben er. De gordijnen beneden zijn weer dicht.

1. Joris. Voor haar huis remt Roos. Ik ben er. De gordijnen beneden zijn weer dicht. 1. Joris Hé Roos, fiets eens niet zo hard. Roos schrikt op en kijkt naast zich. Recht in het vrolijke gezicht van Joris. Joris zit in haar klas. Ben je voor mij op de vlucht?, vraagt hij. Wat een onzin.

Nadere informatie

WAAROM DIT BOEKJE? VERBODEN

WAAROM DIT BOEKJE? VERBODEN WAAROM DIT BOEKJE? Dit boekje gaat over seksuele intimidatie op het werk. Je hebt te maken met seksuele intimidatie als een collega je steeds aanraakt. Of steeds grapjes maakt over seks. Terwijl je dat

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord 7. Epiloog: Makkelijker dan je dacht 91

Inhoud. Voorwoord 7. Epiloog: Makkelijker dan je dacht 91 Inhoud Voorwoord 7 1. Waarom ga je niet beleggen? 11 2. Rare jongens, die beursgoeroes 19 3. Sparen kost rendement 27 4. Zoek niet naar die ene speld 37 5. De lange termijn 45 6. Lage kosten 51 7. Welk

Nadere informatie

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 7-8. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 7-8. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug want ik moet even iets zeggen over

Nadere informatie

Aan de slag met de Werk Ster!

Aan de slag met de Werk Ster! Aan de slag met de Werk Ster! Werk Ster Copyright EgberinkDeWinter 2013-2014 Werk Ster Stappen naar werk De Werk Ster helpt je duidelijk te krijgen waar jij op dit moment staat op weg naar werk. Je krijgt

Nadere informatie

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou! Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw

Nadere informatie

Dit boekje is van:..

Dit boekje is van:.. Ik en mijn plan Dit boekje is van:.. Hallo, Jij bent cliënt bij SOVAK. Je hebt bij SOVAK een persoonlijk begeleider. Samen maak je afspraken over wat jij zelf doet en wat SOVAK doet. Die afspraken staan

Nadere informatie

WIJ en jij Wet investeren in jongeren

WIJ en jij Wet investeren in jongeren Ik heb een WW-uitkering. Krijg ik een werkleeraanbod? Je krijgt pas een werkleeraanbod als je WW-uitkering is afgelopen. Zolang je een WW-uitkering krijgt, geldt voor jou de sollicitatie- en reintegratieplicht

Nadere informatie

Jolan. Jolanda Omvlee (42),

Jolan. Jolanda Omvlee (42), Jolan Jolanda Omvlee (42), getrouwd met Ron (48), moeder van Lise (10) en Emmely (6) is directeur van Compassion. Ze geeft leiding aan 38 personen, haar contacten gaan internationaal. 22 tekst Wieteke

Nadere informatie

Het conflicthanteringspalet. Anneke de Koning Leo Elfers Anne de Cloe

Het conflicthanteringspalet. Anneke de Koning Leo Elfers Anne de Cloe Het conflicthanteringspalet Anneke de Koning Leo Elfers Anne de Cloe Het conflicthanteringspalet In relatie tot de escalatieladder en het bestuurlijk- ambtelijk samenspel Verschil in beleving Conflicthanteringspalet

Nadere informatie

Lesbrief 14. Naar personeelszaken.

Lesbrief 14. Naar personeelszaken. http://www.edusom.nl Thema Op het werk Lesbrief 14. Naar personeelszaken. Wat leert u in deze les? Wanneer u zeggen en wanneer jij zeggen. Je mening geven en naar een mening vragen. De voltooide tijd gebruiken.

Nadere informatie

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over, 3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol

Nadere informatie

E-PAPER. Drie praktische tips om je werk als apothekersassistent(e) leuker te maken!

E-PAPER. Drie praktische tips om je werk als apothekersassistent(e) leuker te maken! Dé expert in praktische apotheektrainingen E-PAPER Drie praktische tips om je werk als apothekersassistent(e) leuker te maken! 1 Inhoudsopgave De cliënt en ik 3 Weet jij nog waarom je in de apotheek wilde

Nadere informatie

Irma Steenbeek VERSTAG

Irma Steenbeek VERSTAG Irma Steenbeek VERSTAG Colofon Eindredactie Joost Pool Redactie Boris Goddijn Vormgeving Pien Vermazeren Fotografie Boris Goddijn Beeldbewerking Pien Vermazeren Copyright en disclaimer Het overnemen van

Nadere informatie

Preview. What will. you do. to change. the world. today? Havo/VWO

Preview. What will. you do. to change. the world. today? Havo/VWO Preview What will you do to change the world today? Havo/VWO 3 Inhoudsopgave Day for Change 4 Van microkrediet naar inclusieve financiering 6 Werkblad 1 Over Arm en Rijk 9 Werkblad 2 Diversiteit in microfinanciering

Nadere informatie

plukken Een kwestie van kunnen kiezen

plukken Een kwestie van kunnen kiezen Ik wil vandaag zo graag zonnebloemen plukken Een kwestie van kunnen kiezen Verjaardagskalender Regie bij Dementie Vilans Alzheimer Nederland Regisseur van je eigen levensfilm Eigen regie. Je komt de term

Nadere informatie

Weet wat je kan Samenvatting op kaarten

Weet wat je kan Samenvatting op kaarten Samenvatting op kaarten 16 kaarten met samenvattingen van de inhoud van de module, psychoeducatie over een Lichte verstandelijke Beperking (LVB) voor cliënten en hun naasten. De kaarten 1 14 volgen de

Nadere informatie

Thema Op het werk. Lesbrief 16. Herhaling thema.

Thema Op het werk. Lesbrief 16. Herhaling thema. http://www.edusom.nl Thema Op het werk Lesbrief 16. Herhaling thema. Wat leert u in deze les? De woorden van les 12, 13, 14 en 15. Veel succes! Deze les is ontwikkeld in opdracht van: Gemeente Den Haag

Nadere informatie

Het Knaapengevoel. Vooraf

Het Knaapengevoel. Vooraf Het Knaapengevoel Vooraf Zo gaan we met elkaar om! Leg het maar eens uit: het Knaapen-gevoel. Als werknemers van KnaapenGroep weten we onbewust wat ermee bedoeld wordt en gedragen we ons ernaar. Maar hoe

Nadere informatie

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur 1 Les één Welkom bij deze e-cursus waarin we je zullen laten zien hoe jij groter kunt worden en je problemen kleiner! Zijn er

Nadere informatie

Luisteren: muziek (A2 nr. 7)

Luisteren: muziek (A2 nr. 7) OPDRACHTEN LUISTEREN: MUZIEK www.nt2taalmenu.nl nt2taalmenu is een website voor mensen die Nederlands willen leren én voor docenten NT2. Iedereen die Nederlands wil leren, kan gratis online oefenen. Kijk

Nadere informatie

De mantelzorg DER LIEFDE

De mantelzorg DER LIEFDE De mantelzorg DER LIEFDE Ongeveer 3,5 miljoen Nederlanders zorgen onbetaald en langdurig voor een chronisch zieke, gehandicapte of hulpbehoevende partner of familielid. Ook op de HAN zijn veel medewerkers

Nadere informatie

Voel je vrij en liefdevol 7 oefeningen

Voel je vrij en liefdevol 7 oefeningen Voel je vrij en liefdevol 7 oefeningen Soms voel je je gevangen door het leven. Vastgezet door de drukte, en beklemd in je eigen hoofd. Je voelt je niet vrij en je voelt geen liefde. Met deze tips breng

Nadere informatie

Project: Duurzaamheid

Project: Duurzaamheid : Project Wat is duurzaamheid? Vanuit dit project gaan we kijken naar wat duurzaamheid is. Het klinkt eigenlijk best wel sjiek! Het klinkt als iets dat heel lang mee gaat. Maar wat is duurzaamheid nu eigenlijk?

Nadere informatie

Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie

Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie Ervaringen, belevenissen, vragen in woorden gevangen om die woorden weer vrij te laten in nieuwe ervaringen, belevenissen, vragen. Marcel Zagers www.meerstemmig.nl

Nadere informatie

Gedragscode. Gewoon goed doen

Gedragscode. Gewoon goed doen Gedragscode Gewoon goed doen 2 Inhoudsopgave pagina 1. Missie, ambitie en kernwaarden 4 2. Gewoon goed doen 5 3. Waarom een gedragscode? 6 4. Omgaan met de patiënt/klant: respectvol en gastvrij 7 5. Professioneel

Nadere informatie

Luisteren: muziek (B1 nr. 1)

Luisteren: muziek (B1 nr. 1) OPDRACHTEN LUISTEREN: MUZIEK www.nt2taalmenu.nl nt2taalmenu is een website voor mensen die Nederlands willen leren én voor docenten NT2. Iedereen die Nederlands wil leren, kan gratis online oefenen. U

Nadere informatie

FOTOREGELS. Uitleg en regels rondom het gebruik van foto s. Het auteursrecht. Als ik een foto koop, krijg ik dan ook de rechten op de foto?

FOTOREGELS. Uitleg en regels rondom het gebruik van foto s. Het auteursrecht. Als ik een foto koop, krijg ik dan ook de rechten op de foto? FOTOREGELS Uitleg en regels rondom het gebruik van foto s Over auteursrecht op foto s is bij consumenten wel eens onduidelijkheid. Soms kan dat tot vervelende situaties leiden voor zowel klant als fotograaf.

Nadere informatie

Wat kan de orthopedagoog of psycholoog voor jou doen?

Wat kan de orthopedagoog of psycholoog voor jou doen? Wat kan de orthopedagoog of psycholoog voor jou doen? Samenwerkingsverband NIP-NVO zorg voor mensen met een verstandelijke beperking 2014 1 Inhoud Voorwoord 3 Wat doet de psycholoog of orthopedagoog? 5

Nadere informatie

In 7 stappen naar een opgeruimd huis Hoe je op een makkelijke manier je opruimachterstanden inloopt

In 7 stappen naar een opgeruimd huis Hoe je op een makkelijke manier je opruimachterstanden inloopt In 7 stappen naar een opgeruimd huis Hoe je op een makkelijke manier je opruimachterstanden inloopt Ben jij zo iemand die actief is en veel interesses heeft en daardoor ook veel bezigheden en spullen heeft?

Nadere informatie

HANDIG ALS EEN HOND DREIGT

HANDIG ALS EEN HOND DREIGT l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n HANDIG ALS EEN HOND DREIGT OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN HIER LEES JE HANDIGE INFORMATIE OVER HONDEN DIE DREIGEN. JE KUNT

Nadere informatie

ONDERNEMEN IS VOOR HELDEN

ONDERNEMEN IS VOOR HELDEN ONDERNEMEN IS VOOR HELDEN EXCLUSIEF PROGRAMMA OVERZICHT 2016 LEF IN ACTIE Ontdek waarom het zo moeilijk is je hart te volgen en heb het lef dit toch te doen! De achtergrond van het programma Jij weet dat

Nadere informatie

Knabbel en Babbeltijd.

Knabbel en Babbeltijd. Knabbel en Babbeltijd. (zorg ervoor dat je deze papieren goed leest, uitprint en meeneemt naar de VBW) Het thema van deze VBW-week is Zeesterren. Het thema is de titel van de week (dus geen kreet of korte

Nadere informatie