Atlasproject: rapport inventarisatiejaar 2007

Transcriptie

1 Atlasproject: rapport inventarisatiejaar 2007 Tijdens het inventarisatiejaar 2007 ontvingen we waarnemingen van locaties, verspreid over IFBL-kwartierhokken. Deze locaties kunnen worden opgedeeld in waterpartijen, 275 landwaarnemingen en 147 resultaten van paddenoverzetacties. Niet minder dan 488 medewerkers stuurden waarnemingen door. Er werden uit heel wat nieuwe kwartierhokken gegevens bekomen. Het gros van deze nieuwe hokken was afkomstig van de in 2007 gestarte tuinvijveractie. Doel hiervan was tweeledig: meer verspreidingsgegevens verkrijgen van algemene soorten en eigenaars van tuinvijvers overtuigen dat hun tuinvijver meer kan zijn dan een bakje vol exotische vis. Een brochure werd verspreid Fig. 1. Spreiding van de tuinvijvers waarvan gegevens bekend zijn via diverse kanalen (aankondiging in Natuurpunt.Blad, de Hyla-website, tijdens voordrachten, ). De spreiding van de tuinvijvers waaruit we waarnemingen hebben ontvangen, wordt weergegeven in fig. 1. De actuele toestand van de spreiding van alle in Vlaanderen en in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest levende amfibieën en reptielen, alsook van niet inheemse soorten wordt weergegeven per IFBL kwartierhok (1x1km). IFBL hokken die in 2007 werden geïnventariseerd, staan zwart ingekleurd, hokken waarvan eerder ( ) gegevens werden bekomen, worden grijs weergegeven. Nieuwe hokken waar Vuursalamander (Salamandra salamandra) werd waargenomen, situeren zich in Beersel, in de Vuilbeekvallei te Ukkel en Watermaal-Bosvoorde (Brussels Hoofdstedelijk Gewest), in Brakel, in het Burreken te Zegelsem en in Merchtem waar een foeragerend individu werd gevonden op een paar km afstand van de gekende populatie in Buggenhoutbos. In Oostende werd een rondwandelend exemplaar waargenomen op het voetpad maar de rode stippen in de gele vlekken duiden erop dat het een zuiderse ondersoort betrof, vermoedelijk S. salamandra gallaica uit Portugal. Uit relatief veel nieuwe hokken werden gegevens verkregen van de meer algemene soorten als Alpenwatersalamander (Mesotriton alpestris)), Vinpootsalamander (Lissotriton helveticus), Kleine watersalamander (L. vulgaris), Gewone pad (Bufo bufo), Bastaardkikker (Pelophylax esculentus) en Meerkikker s.l. (P. ridibundus en P. cf. ridibundus). De tuinvijveractie en het verder intensief onderzoek naar de soorten van het groene kikker-complex lagen aan de basis van heel wat nieuwe locaties. De Bruine kikker (Rana temporaria) werd dit jaar in weinig nieuwe IFBL-hokken vastgesteld. Wat de soorten van de Habitatrichtlijn betreft, konden vooral voor Kamsalamander (Triturus cristatus) heel wat nieuwe vindplaatsen aan de databank worden toegevoegd. Deze situeren zich in De Panne (Cabourgduinen), Diksmuide (De Blankaart), Ieper, het Heuvelland en Roeselare (alle in West-Vlaanderen). In Oost-Vlaanderen konden nieuwe IFBL-hokken worden ingevuld in Merelbeke, Knesselare, Hamme en Temse en in de provincie Antwerpen werden nieuwe hokken ingekleurd in Wilrijk, Brecht en Duffel. Ook in Limburg werd de soort op een aantal locaties voor het eerst vastgesteld in Peer, Maaseik, Diepenbeek (Dautevijvers), Maasmechelen en Tommelen. Op deze

2 laatste locatie werd Kamsalamander in het kader van het Pondscape project in zes nieuwe poelen vastgesteld. Uit Vlaams-Brabant tenslotte zijn nieuwe vindplaatsen bekend uit Opwijk, Haacht en Linter. Een aantal meldingen situeert zich in tuinvijvers en dient nog te worden gecontroleerd. Vroedmeesterpad (Alytes obstetricans) werd in de Voerstreek waargenomen op twee nieuwe locaties, Knoflookpad (Pelobates fuscus) in de Maten in Genk en de Bomerhei in Peer. Ook voor Rugstreeppad (Epidalea calamita) kregen we enkele hokken gevuld in de Panne en Koksijde (Karthuizerduinen en Noordduinen), Oud-Turnhout (Hoge Mierde), Houthalen-Helchteren (Achter de Witte Bergen) en Lanaken waar foeragerende individuen werden opgemerkt op de terreinen van een oude steenfabriek. Boomkikker (Hyla arborea) doet het in West-Vlaanderen slecht is wordt er met uitsterven bedreigd. Van de zeven kwartierhokken waar de soort aanwezig was na 1994 blijft er momenteel nog slechts één hok over. Het aantal roepende mannetjes is er na het ongeluksjaar 2006 gedaald tot 12. In Limburg daarentegen zit deze soort duidelijk in de lift dankzij de aanleg van geschikte land- en waterbiotopen in Maaseik. De populatie zal er in de komende jaren wellicht ontwikkelen tot één van de grootste in het Vlaamse Gewest. De aanwezigheid van Boomkikker is eveneens vastgesteld in nieuwe kwartierhokken in de gemeenten Maasmechelen en Heusden-Zolder. Nieuwe locaties van Heikikker (Rana arvalis) situeren zich in (Hoge Vijversbos) en Houthalen- Helchteren (Achter de Witte Bergen). Intensieve inventarisatie van talrijke waterpartijen resulteerden in heel wat aanvullende locaties voor Poelkikker (P. lessonae). Nieuwe kwartierhokken situeren zich rond Damme en in Diksmuide (De Blankaart), Brecht (Groot Schietveld), Beerse (waar de soort werd vastgesteld in een tuinvijver), Oud-Turnhout (De Liereman) en Arendonk (De Korhaan). Maar ook in de Zuiderkempen is Poelkikker aanwezig: in Bonheiden (Kassenbroek), het Goor in Hulshout (waar hij in aantal duidelijk domineert op Bastaardkikker) en in Averbode Bos en Heide, op het grondgebied van de gemeente Tessenderlo. In Limburg werden roepkoren vastgesteld in Heusden-Zolder, Diepenbeek en Genk (De Maten), Maasmechelen en in diverse waterpartijen van het bomkratercomplex in Tommelen. Van Gladde slang (Coronella austriaca) zijn nieuwe vindplaatsen bekend op de Kalmthoutse heide, te Houthalen-Helchteren, het militair domein van Meeuwen-Gruitrode en Lanaken. Meerkikkers zetten hun opmars verder. Op veel locaties (o.a. in het Hageland) worden er enkel nog individuen van deze soort waargenomen. Bovendien heeft moleculair onderzoek aangetoond dat er meerdere taxa aanwezig zijn afkomstig uit Anatolië (P. caralitanus) en Centraal-Europa. De taxonomie van de Anatolische bedriagae is nog niet geklaard. Tijdens het voorbije inventarisatiejaar werden er relatief veel nieuwe kwartierhokken gevonden met Hazelworm (Anguis fragilis) en Levendbarende hagedis (Zootoca vivipara). Van laatstgenoemde soort vermelden we de populaties te Ieper, die aan het rangeerstation van de mijn van Beringen, Averbode Bos- en Heide, langs de spoorwegberm in de omgeving van Vorsdonkbos, in het natuurreservaat de Teut te Zonhoven en het militair domein te Oud-Heverlee. Voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest werd de soort voor het eerst vastgesteld op de spoorwegberm Brussel-Namen en in aansluitende kapvlakten van het Zoniënbos te Watermaal-Bosvoorde. Muurhagedis (Podarcis muralis) bezet nu elf IFBLkwartierhokken; Hiervan werden er vijf in 2007 ontdekt. Wellicht komen in Vlaanderen nog meerdere populaties voor. Het onderzoek naar de verspreiding van deze soort wordt dan ook verder gezet. De grootste populaties bevinden zich langs de spoorwegbermen te Muizen, Heverlee en Wilsele. De huidige populaties zijn ontstaan uit stichters die accidenteel of vrijwillig werden uitgezet. Ringslang (Natrix natrix) werd opnieuw waargenomen in het domein Averegten te Heist-op-den-Berg. Een paar jaar terug werd hier een door een hond dood gebeten exemplaar gevonden. Onderzoek zal moeten uitwijzen of dit toevallig ontsnapte of uitgezette dieren zijn dan wel of hier een vooralsnog onbekende populatie aanwezig is. Van de exotische soorten is er een recente vindplaats van Stierkikker (Lithobates catesbeianus) in de Langerode vijver te Huldenberg. Dit wijst er op dat deze Noord-Amerikaanse soort de Dijle-vallei verder koloniseert. Andere soorten die het laatste decennium in relatief grote aantallen werden geïmporteerd, blijken alsnog niet door te breken. Chinese beeksalamander (Pachytriton labiatus) werd nog maar van twee locaties gemeld, beiden in tuinvijvers. De laatste jaren worden ook Geelwang- en Geelbuikschildpadden (Trachemys scripta troosti en T.s.scripta) en Zaagruggen (Graptemys kohnii) in de natuur waargenomen. Hun aantal wordt meer dan waarschijnlijk onderschat

3 omdat het onderscheid met Roodwangschildpad op afstand niet altijd duidelijk is. Deze soorten zullen wellicht op termijn de bekende Roodwangschildpad in onze waterpartijen vervangen aangezien hun import nog niet verboden is. Geïnventariseerde IFBL-kwartierhokken in de periode De zwart gekleurde hokken zijn hokken waarvan in 2007 voor het eerst gegevens werden verkregen. Van de grijs gekleurde hokken werden al eerder gegevens ontvangen..

4 Actuele verspreiding van de soorten (periode ) Vuursalamander (Salamandra salamandra terrestris) Alpenwatersalamander (Mesotriton alpestris)

5 Kamsalamander (Triturus cristatus) Vinpootsalamander (Lissotriton helveticus)

6 Kleine watersalamander (Lissotriton vulgaris) Gewone pad (Bufo bufo)

7 Rugstreeppad (Epidalea calamita) Heikikker (Rana arvalis)

8 Bruine kikker (Rana temporaria) Boomkikker (Hyla arborea)

9 groene kikkers (Pelophylax esculentus-synklepton) Bastaardkikker (Pelophylax esculentus)

10 Meerkikker (Pelophylax ridibundus en P. cf. bedriagae) Poelkikker (Pelophylax lessonae)

11 Hazelworm (Anguis fragilis) Levendbarende hagedis (Zootoca vivipara)

12 Muurhagedis (Podarcis muralis) Gladde slang (Coronella austriaca)

13 Ringslang (Natrix natrix) Adder (Vipera berus)

14 Chinese beeksalamander (Pachytriton labiatus) Stierkikker (Lithobates catesbeianus)

15 Roodwangschildpad (Trachemys scripta elegans) Geelbuik- (Trachemys s. scripta) en/of Geelwangschildpad (T. s. troosti)