Aan de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) De heer drs. S. Dekker Postbus BJ 'S-GRAVENHAGE

Transcriptie

1 Aan de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) De heer drs. S. Dekker Postbus BJ 'S-GRAVENHAGE Datum Onderwerp 29 juni 2017 Metatoezicht NICAM 2016 Uw kenmerk Ons kenmerk Contactpersoon Doorkiesnummer / Geachte heer Dekker, 1. De Mediawet 2008 bevat regels over de bescherming van minderjarigen tegen schadelijk media-aanbod. Ten behoeve van deze bescherming heeft het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (het NICAM) Kijkwijzer ontwikkeld. Het Commissariaat oefent metatoezicht uit op de classificaties van Kijkwijzer en op het toezicht daarop door het NICAM. Het NICAM rapporteert jaarlijks aan het Commissariaat de gegevens die nodig zijn voor de uitvoering van het metatoezicht. 2. Deze brief bevat een analyse van de rapportage Interne kwaliteitsbewaking Kijkwijzer 2016 van het NICAM (hierna: de Rapportage). Het Commissariaat beoordeelt het kwaliteitsniveau van Kijkwijzer over 2016 overwegend positief. Het algemene beeld is dat de classificaties en de toepassing van Kijkwijzer ten opzichte van 2015 op niveau zijn gebleven, of zijn verbeterd. De toepassing van Kijkwijzer binnen het video-on-demand aanbod van de NPO is zelfs aanzienlijk verbeterd. Suggesties die het Commissariaat in zijn rapportage over 2015 heeft gedaan, zijn grotendeels door het NICAM opgepakt. 3. In het onderstaande schetsen wij eerst de context waarbinnen het Commissariaat zijn rol als metatoezichthouder vervult. Vervolgens worden de belangrijkste bevindingen van het metatoezicht over 2016 weergegeven. Deze bevindingen zijn in Bijlage 1 meer cijfermatig uitgewerkt. Naast de bevindingen in het kader van het metatoezicht staan wij stil bij de verschuiving van het mediagebruik van jongeren naar het online domein en bij de Europese ontwikkelingen die zijn gericht op de stroomlijning van de aanpak van de bescherming van minderjarige kijkers. Tenslotte zal worden ingegaan op de toekomstbestendigheid van Kijkwijzer. Metatoezicht 4. Het NICAM levert een belangrijke bijdrage aan de bescherming van minderjarigen, één van de speerpunten van het Commissariaat voor de Media. Met Kijkwijzer informeert het NICAM ouders en opvoeders door middel van leeftijdsaanduidingen en pictogrammen tot welke leeftijd een televisieprogramma of film schadelijk kan zijn voor kinderen.

2 5. Kijkwijzer is een vorm van zelfregulering. Het bestuur van het NICAM bestaat, onder leiding van een onafhankelijk voorzitter, uit vertegenwoordigers van de publieke en commerciële omroepen, filmdistributeurs en bioscoopexploitanten, dvd-distributeurs, videotheken en detaillisten. Kijkwijzer wordt door de branche zelf uitgevoerd door middel van de classificatie van programma s en films, de weergave van de leeftijdsaanduidingen en pictogrammen en de toepassing van uitzendtijdstippen. Het NICAM borgt de kwaliteit van het systeem, onder andere door het opleiden van codeurs en het uitvoeren van kwaliteitscontroles op de classificaties, de juiste weergave van de pictogrammen en het controleren van uitzendtijdstippen. Als onafhankelijk toezichthouder oefent het Commissariaat voor de Media metatoezicht uit op het NICAM. Het Commissariaat houdt toezicht op de kwaliteitscontrole door het NICAM en op de criteria aan de hand waarvan het NICAM bepaalt of de feitelijke classificatie betrouwbaar, valide, stabiel, consistent en nauwkeurig is. Dit is vastgelegd in een convenant tussen het Commissariaat en het NICAM. Belangrijkste uitkomsten metatoezicht Allereerst hecht het Commissariaat eraan op te merken dat Kijkwijzer door de jaren heen een valide en betrouwbaar systeem is gebleken waarvoor bij zowel ouders als bij de bij het NICAM aangesloten partijen een groot draagvlak bestaat. 7. Samen met de aangesloten branches werkt het NICAM continue aan verbetering van zowel het systeem als de juiste toepassing daarvan. Zo heeft het NICAM toegezegd in 2017 enkele tot nu toe ontbrekende zenders in de steekproefsgewijze controle mee te nemen. Ook zal het NICAM haar controles van de filmagenda en filmladders deels verleggen naar de websites van bioscopen omdat die laatste tegenwoordig meer worden gebruikt. Naast de verplicht aangesloten aanbieders van lineaire diensten, sluiten ook steeds meer aanbieders van video-on-demand zich vrijwillig bij het NICAM aan. Genoemd kunnen worden RTL XL, Videoland en Pathé -Thuis. Ook Netflix, dat in 2015 zijn Europese hoofdkantoor heeft gevestigd in Nederland, is vrijwillig aangesloten bij het NICAM. Dit zijn positieve ontwikkelingen, waardoor het systeem van zelfregulering steeds verder wordt versterkt. Het NICAM heeft aangegeven dat het over 2017 ook zal gaan controleren op de toepassing van Kijkwijzer binnen het video-on-demand aanbod van de aanbieders die zich vrijwillig bij Kijkwijzer hebben aangesloten. Een logische volgende stap zou volgens het Commissariaat zijn dat het NICAM hierover ook gaat rapporteren. Al deze ontwikkelingen dragen bij aan de stevigheid van het systeem. 8. Op basis van de Rapportage oordeelt het Commissariaat dat de classificaties ook in 2016 doorgaans betrouwbaar, en daarmee stabiel, consistent en nauwkeurig waren. Ook werden de leeftijdsaanduidingen en pictogrammen doorgaans goed weergegeven en werden de regels voor uitzendtijdstippen goed nageleefd. De classificaties in de categorieën die in 2015 meestal al correct werden gedaan, lieten in 2016 een zelfde beeld zien. Datzelfde gold voor de toepassing van Kijkwijzer. En anders dan in 2015 werd Kijkwijzer ook in het video-on-demand aanbod van de NPO in 2016 doorgaans juist toegepast. 9. Indicatoren van de validiteit en betrouwbaarheid van Kijkwijzer zijn onder meer het aantal klachten en de overeenstemming met de classificatie in het buitenland. Ten opzichte van eerdere jaren is het aantal klachten afgenomen. En op basis van een internationale vergelijking blijkt dat de classificaties grotendeels overeenkomen met de classificaties van de andere landen

3 10. Wel geeft de Rapportage het Commissariaat aanleiding tot het maken van de volgende opmerkingen: a. In 2014 rapporteerde het NICAM een lage score op het tonen van de juiste pictogrammen bij promo s, waarbij geldt dat alle promo s wel op het juiste uitzendtijdstip zijn verspreid. Promo s zijn de vooraankondigingen op televisie voor programma s die later zullen worden uitgezonden en die ook van Kijkwijzer informatie moeten zijn voorzien. De scores zijn na 2015 in 2016 verder verbeterd, van 66% in 2014 naar 76% in 2015 en 78% in Voor de betrouwbaarheid van het systeem is een minimale score van 80% noodzakelijk. Wij achten een verdere verbetering dan ook noodzakelijk. Het NICAM heeft desgevraagd aangegeven de speciale training voor promomakers aan te blijven bieden en extra aandacht aan dit onderwerp te blijven besteden. b. Trailers van bioscoopfilms worden over het algemeen juist geclassificeerd. Dat geldt net als in 2015 minder voor trailers voor filmhuisfilms. In 2015 bleek de helft van de gecontroleerde trailers niet te zijn geclassificeerd. Het Commissariaat heeft vorig jaar het NICAM dan ook gevraagd om extra aandacht te besteden aan dit onderdeel. In 2016 is de score verbeterd. Nu is 75% van de trailers geclassificeerd. Ook hier is een verdere verbetering dus nog nodig. c. Het NICAM heeft in 2016 voor het eerst specifiek aandacht besteed aan de Kijkwijzer informatie op de op kinderen gerichte NPO portals Zappelin en Zapp. Deze aandacht was mede ingegeven door de suggestie van het Commissariaat om naast het algemene, steekproefsgewijze toezicht, ook te kijken naar diensten die een verhoogd risico kennen, bijvoorbeeld omdat er veel gebruik van wordt gemaakt door kinderen. Hoewel uit een steekproef op Zapp bleek dat bij alle films een classificatie stond, werd bij 42% van de titels een verkeerd of ontbrekend pictogram geconstateerd. De juiste toepassing van Kijkwijzer op deze portals behoeft daarom nog nadere aandacht. d. Blijvend aandachtspunt is dat het NICAM nog steeds uitsluitend controles uitvoert op het online toegankelijke NPO platform voor video-on-demand. Het Commissariaat benadrukt nogmaals dat ook NPO Gemist diensten die rechtstreeks worden doorgegeven op platforms van derden (zoals Ziggo en KPN) in beschouwing zouden moeten worden genomen. Dit is van belang voor een consistent systeem, waarin de regels voor vergelijkbare platforms gelijk worden toegepast. e. Ieder jaar roept het NICAM codeurs op voor een codeurstest, waarbij de codeurs een fragment moeten kwalificeren. Doel van het NICAM is om het kennisniveau van de codeurs te testen en om de kwaliteit en de betrouwbaarheid van het systeem te verhogen. In 2016 had slechts 63% van de codeurs het gekozen fragment juist geclassificeerd. Codeurs die het fragment niet goed classificeerden, moesten herexamen doen. Aan het NICAM is in overweging gegeven om, waar het de meting van de betrouwbaarheid van de codeurs betreft, een codeursexamen bestaande uit een meer algemene test met doorsnee fragmenten te gebruiken. Op die manier kan worden gewaarborgd dat de vaardigheid van de codeurs, een belangrijke voorwaarde voor de betrouwbaarheid, door de jaren heen vergelijkbaar is

4 Bescherming minderjarigen in het online domein 11. Eén van de toezichtthema s van het Commissariaat voor 2017 is het nieuwe kijken. Juist jongeren kijken veel online en on demand. Het aantal online aanbieders neemt ook steeds meer toe. Zo wint videocontent snel meer terrein en doen videocampagnes hun intrede op social media. En hoewel steeds meer aanbieders van video-on-demand zich vrijwillig bij het NICAM aansluiten, en het NICAM haar controles ook naar het online domein uitbreidt, ontbreken leeftijdsindicaties hier meestal nog. Daarmee neemt het risico toe dat kinderen in toenemende mate kennis nemen van media-aanbod dat voor hun leeftijdscategorie mogelijk schadelijk is. Voor een toekomstbestendige Kijkwijzer acht het Commissariaat een zo breed mogelijke en techniekneutrale toepassing van groot belang. Hoewel een wettelijke basis daarvoor op dit moment nog ontbreekt, onderstreept het Commissariaat de noodzaak van verplichte toepassing van Kijkwijzer in het online domein. Europese initiatieven/erga 12. Het Commissariaat zet zich ook 2017 in Europees verband onverminderd in voor de bescherming van minderjarigen, ook in het online domein. De Europese Groep van Mediatoezichthouders (ERGA) is in 2016 onder Nederlands voorzitterschap al gestart met een onderzoek welke maatregelen de hele waardeketen binnen de industrie in de praktijk neemt om minderjarigen beter te beschermen tegen schadelijke content. Tijdens de halfjaarlijkse plenaire vergadering van ERGA op 9 maart jl. heeft ERGA het rapport over dit onderzoek gepresenteerd. Uit het onderzoek blijkt dat de online bescherming verre van waterdicht is. Niet alleen verschilt binnen de EU de manier waarop schadelijke audiovisuele content wordt geclassificeerd sterk, ook de beschermingstechnieken die worden gebruikt op de verschillende platforms lopen uiteen. Opvallend is dat veel mediabedrijven verder gaan in de bescherming dan op grond van de nationale wetgeving in hun land vereist is. Zeer positief is de goede wil vanuit de media-industrie en de vele inspanningen die al zijn geconstateerd. De effectiviteit is echter beperkt omdat de systemen niet met elkaar samenwerken. Beschermingstechnieken en classificatiesystemen werken niet op alle apparaten of platforms op dezelfde wijze. 13. Meer afstemming en het delen van best practices moet versnippering voorkomen en leiden tot adequate bescherming. Met name bedrijven die hun diensten in een groot aantal EU-landen tegelijkertijd aanbieden, laten weten behoefte te hebben aan universele categorieën (zoals bijvoorbeeld voor geweld, angst en seks) voor het classificeren van hun audiovisuele content. Om meer afstemming te faciliteren zal ERGA begin oktober een Europese workshop organiseren. Verschillende marktpartijen en andere stakeholders kunnen daar hun visie geven en presenteren wat zij doen om minderjarigen te beschermen tegen schadelijke beelden. Toekomstbestendigheid Kijkwijzer 14. Kijkwijzer bestaat inmiddels 16 jaar. Kijkwijzer heeft een stevige positie verworven bij de bescherming van minderjarigen. Vanuit zijn rol als onafhankelijk metatoezichthouder op de validiteit van Kijkwijzer, vindt het Commissariaat het met het NICAM van belang dat Kijkwijzer ook in de toekomst voldoende is toegerust voor de bescherming van minderjarigen tegen schadelijk media-aanbod. Met het oog daarop heeft het Commissariaat met het NICAM afgesproken om het convenant de komende periode tegen het licht te houden. De afspraken in het convenant zullen worden geëvalueerd en waar nodig voor de versterking van het systeem, worden bijgesteld. In dat kader zal ook worden bezien of Kijkwijzer voldoende meegroeit met de huidige en toekomstige ontwikkelingen. Uiteraard zullen wij u op de hoogte stellen van de voortgang en de uitkomsten van deze evaluatie

5 Tenslotte 15. We vertrouwen erop u met deze brief voldoende te hebben geïnformeerd. Uiteraard zijn wij in het geval van vragen graag bereid tot het geven van een nadere toelichting. Hoogachtend, COMMISSARIAAT VOOR DE MEDIA, prof. mr. dr. Madeleine de Cock Buning voorzitter drs. Eric Eljon commissaris Bijlagen: Bijlage 1: Overzicht cijfers en ontwikkelingen NICAM kwaliteitsrapportage 2016 Bijlage 2: Interne kwaliteitsbewaking Kijkwijzer 2016 (document NICAM) - 5 -

6 Bijlage 1: Nadere beschouwing van de NICAM kwaliteitsrapportage 2016 Correcte codering televisieprogramma s en films 1. De classificatie van televisieprogramma s was in 92% van de gevallen geheel juist, dat wil zeggen dat leeftijdspictogram en inhoudspictogram(men) geheel juist waren 1. In 2015 was dit 90%. Van de promo s was 78% geheel juist uitgevoerd, dat wil zeggen van een pictogram voorzien wanneer dat moest (in 2015: 76%). 2. De classificatie van films was in 93% van de gevallen geheel juist (in 2015: 90%). Van de trailers was 92% geheel juist uitgevoerd (in 2015: 96%). Correcte uitzendtijdstippen op tv 3. Bij de 50 gecontroleerde televisieprogramma s bleek er in twee gevallen een onjuist uitzendtijdstip te zijn toegepast. Dit kwam doordat de leeftijdsclassificaties van deze programma s bij de controle te laag bleken te zijn, waardoor ze op een te vroeg tijdstip waren uitgezonden. In 2015 was er één keer een onjuist uitzendtijdstip geconstateerd. Correcte weergave van de Kijkwijzer classificaties in omroepbladen, filmladders en sites 4. Het percentage correcte publicaties van de classificaties in de filmagenda was 94% (in 2015: 88%). Op Moviemeter.nl was 90% correct weergegeven (in 2015: 95%). 5. De Kijkwijzerinformatie in de omroepbladen was in 91% van de gevallen juist weergegeven (in 2015: 88%). Correcte weergave van de Kijkwijzer classificaties in het online aanbod van de NPO 6. Voor het video-on-demand aanbod van de NPO gelden de Kijkwijzer voorschriften. Het NICAM heeft een steekproefsgewijze controle uitgevoerd op het online aanbod dat is te vinden op de voorpagina s van de portals van en de betaalde dienst NPO Plus. Van deze video s is gecontroleerd of ze zijn geclassificeerd en of de juiste pictogrammen in de catalogus zijn weergegeven. In 87% van de gevallen werden de Kijkwijzer pictogrammen correct weergegeven (in 2015: 67%). 4% van de titels bleek niet te zijn geclassificeerd (2015: 12%). In 9% van de gevallen (2015: 21%) bleken de pictogrammen niet, of niet juist, in de catalogus te worden weergegeven. Codeurtest 7. In 2016 is voor de codeurtest gebruik gemaakt van een lastig te classificeren fragment, waarover ook de betrokken deskundigen onderling konden discussiëren. Dit kan deels de lage score van 63% overeenstemming verklaren. Het NICAM heeft zijn aandacht met name op de codeurs gericht met grote uitschieters in hun classificaties (die dus ofwel veel te laag (2%), ofwel veel te hoog (17%) zaten). De codeurs met een van de norm afwijkende uitkomst hebben een herexamen gemaakt. In 2015 kwam 74% van de codeurs uit op de correcte leeftijd 1 Een classificatie is juist als deze overeenkomt met een onafhankelijke classificatie door een NICAM medewerker

7 Klachten en klachtenprocedure 8. Het aantal in 2016 ingediende klachten is gedaald ten opzichte van eerdere jaren. In 2016 zijn 212 klachten ingediend (276 in 2015). Het aantal klachten dat aan de klachtencommissie voorgelegd is, is iets gedaald (7 klachten in 2016 ten opzichte van 10 klachten in 2015). De overige klachten zijn door bemiddeling of uitleg opgelost. Het aantal klachten over publieke omroepen is gehalveerd (van 74 naar 36). Ook over bioscopen zijn er minder klachten ontvangen. Overeenstemming met de classificaties in het buitenland 9. Op basis van een internationale vergelijking concludeert het NICAM dat de classificaties grotendeels overeenkomen met de classificaties van de andere landen. Het Commissariaat deelt deze waarneming. Opzet kwaliteitsrapportage In onze vorige rapportage hebben wij het NICAM verzocht voortaan ook te rapporteren over het video-on-demand aanbod van de partijen die zich vrijwillig bij Kijkwijzer hebben aangesloten. Het NICAM heeft nu aangegeven dat het in het komend jaar zal controleren op het toepassen van Kijkwijzer binnen het video-ondemand aanbod van de aanbieders die zich vrijwillig bij Kijkwijzer hebben aangesloten (zoals Netflix en Pathé Thuis). Dit draagt bij aan de consistentie van het systeem. Een logische volgende stap zou volgens het Commissariaat zijn dat het NICAM hierover ook in de kwaliteitsrapportage gaat rapporteren. 11. In onze vorige rapportage hebben wij opgemerkt dat in de lijst met zenders die door het NICAM worden meegenomen opvalt dat enkele (nieuwe) zenders lijken te ontbreken. Het NICAM heeft aangekondigd dat het aantal zenders dat in 2017 in de steekproef zal worden gecontroleerd, is uitgebreid met onder meer Fox en SBS Om zo goed mogelijk aan te blijven sluiten bij het veranderende mediagebruik, ook als het gaat om het raadplegen van informatie over films, hebben wij vorig jaar aanbevolen om websites van bioscopen mee te nemen in de controle (omdat die veel gebruikt worden als informatiebron bij bioscoopbezoek). Het NICAM heeft aangekondigd deze mee te nemen in de controle voor het komend jaar