Lezing Ruth 2 (vertaling Dora Hoekstra)

Transcriptie

1 Lezing Ruth 2 (vertaling Dora Hoekstra) Nu had Naomi een verwant van haar manskant een man, moedig en krachtig van de familie van Elimelech. Zijn naam was Boaz. En Ruth de Moabitische zei tegen Naomi: laat me naar het veld gaan en aren lezen bij hem in wiens ogen ik genade vind. En zij zei tegen haar: ga mijn dochter. Dus zij gaat en komt om aren te lezen in het veld achter de maaiers aan. En het toeval wilde dat ze terecht kwam op een gedeelte van het veld dat Boaz toebehoorde, die familie was van Elimelech. En zie, Boaz kwam uit Bethlehem en begroette de maaiers: de Heer zij met jullie. En zij antwoordden: de Heer zegene u Toen zei Boaz tegen zijn knecht die het toezicht had over de maaiers: Wiens meisje is dat? De knecht die het toezicht had op de maaiers antwoordde: Dat meisje is het Moabitische meisje dat terug kwam met Naomi uit het veld van Moab. Ze zei: laat me alstublieft aren lezen en verzamelen in bundels achter de maaiers. Zo is ze gekomen en staat ze daar vanaf de morgen tot nu toe Ze is iemand die weinig thuiszit. Toen zei Boaz tegen Ruth luister goed mijn dochter, ga niet naar een ander veld om aren te lezen, verlaat dit veld ook niet Want zo blijf je dicht bij mijn meisjes. Houd je ogen gericht op het veld waar zij aren lezen en volg achter hen. heb ik niet de knechten geïnstrueerd jou niet lastig te vallen? En als je dorst hebt ga dan naar de vaten en drink wat de mannen hebben geput. Toen viel Ruth op haar aangezicht en ze boog naar de grond. En ze zei tegen hem: waarom heb ik genade gevonden in uw ogen dat u mij aanziet hoewel ik een vreemdelinge ben?

2 Maar Boaz antwoordde haar: het is mij uitgebreid verhaald alles wat je hebt gedaan voor je schoonmoeder na de dood van je man. Hoe je je vader en je moeder verlaten hebt en je geboorteland En je bent gekomen bij een volk dat je daarvoor niet kende. Dat de Eeuwige je mag vergelden naar je daden en dat je beloning volledig mag zijn van de Eeuwige, de God van Israël onder wiens vleugels jij bent komen schuilen. Toen zei Ruth: dat ik genade mag blijven vinden in uw ogen mijn heer, want u hebt mij troost geboden want u hebt vriendelijk gesproken tegen uw dienster Terwijl ik niet de gelijke ben Van een van uw diensters Toen zei Boaz tegen haar, bij etenstijd: kom dichterbij, hier, en eet wat brood en doop je eten in de zure wijn Zo zat ze naast de maaiers en hij gaf aan haar geroosterd koren en ze at en was verzadigd en ze had nog wat over. En ze stond op en ging weer rapen Maar Boaz instrueerde zijn knechten en zei: ze mag ook tussen de schoven zoeken zonder dat jullie daar iets van zeggen En trek wat uit dat wat jullie rapen, voor haar en laat het voor haar om te rapen, en val niet ruw tegen haar uit. Zo raapte zij in het veld tot de avond. Toen klopte ze uit wat ze geraapt had En het was ongeveer een efa gerst. En ze nam het op en kwam in de stad en haar schoonmoeder zag wat ze geraapt had. En ze haalde tevoorschijn en gaf haar wat ze overhad na verzadigd te zijn. En haar schoonmoeder zei tegen haar: waar heb je geraapt vandaag? en waar heb je gewerkt? mag degene die je heeft aangezien gezegend zijn En ze vertelde haar schoonmoeder bij wie ze had gewerkt en vertelde ze, de naam van de man bij wie ik vandaag heb gewerkt is Boaz. En Naomi zei tegen haar schoondochter: Gezegend mag hij zijn door de Eeuwige

3 die zijn goedertierenheid niet onthouden heeft aan de levenden en de doden! En Naomi vertelde haar: deze man is een verwant van ons, hij is een van onze lossers. Waarop Ruth, de Moabitische zei: Hij zei ook nog tegen mij: je moet dicht bij mijn knechten blijven tot ze de hele oogst klaar hebben. En Naomi zei tegen Ruth haar schoondochter: het is goed mijn dochter dat je bij zijn diensters blijft, en niet in een ander veld lastig gevallen wordt. Zo bleef zij dicht bij Boaz diensters om te rapen tot het eind van de tarwe en gerstoogst en ze woonde bij haar schoonmoeder. Verkondiging Gemeente van onze Heer Jezus Christus Het zomernummer van KerkNieuws had als hoofdartikel: leven van genade. Ook de gedachten van drie gemeenteleden stonden daarin verwoord, o.a. van onze scriba. Leven van genade zou ook een mooie titel zijn boven dit hoofdstuk 2. Vorige week: leven met teleurstelling, deze week: leven van genade. Uitleggen waar de uitdrukking vandaan kwam. In de Nieuwe Bijbel Vertaling is de uitdrukking genade vinden in iemands ogen of iemand aanzien, wegvertaald, vervangen door eigentijdse uitdrukkingen. Daardoor springt dat thema genade vinden niet direct meer in het oog. Maar het is het hoofdthema van Hoofdstuk 2. Ruth en Noomi zijn thuisgekomen aan het begin van de gersteoogst. Die oogst ligt natuurlijk niet meteen bij je thuis. En Noomi en Ruth staan na al die jaren in het buitenland aan de buitenrand van de samenleving. Hoe zal het gaan? Ruth, sprankelend en daadkrachtig als zij is vraagt min of meer toestemming aan haar schoonmoeder om naar het veld te gaan en aren te lezen: en ze wil dat doen: bij hem in wiens ogen ik genade vindt. Zou Noomi een diepe zucht geslaakt hebben, vertwijfeld hebben gekeken, bedenkingen hebben geuit? Vast wel, maar we lezen het niet, alleen maar dat ze zegt: ga mijn dochter. Maar nu heb ik het eerste vers overgeslagen, een mededeling vooraf van de schrijver. Een sneak preview. Noomi had van haar mans kant een kennis, een verwant nog van de familie

4 van Elimelech. De verwant heeft ook een naam: Boaz, en hij deed zijn naam die betekent: in hem is kracht; eer aan want hij wordt een krachtig en moedig man genoemd. Het Hebreeuws gebruikt een woord dat er op duidt dat het een vermogend man was maar dan op zo n manier dat hij dat ook letterlijk en figuurlijk verdiend had. Dat zegt die verteller zo even aan het begin van aflevering 2. Ok denken de luisteraars, Boaz? Familie in de verte? Komt Ruth hem op het spoor? Is die opmerking een klein venstertje van hoop in het moeizame leven van twee weduwen? De opmerking bepaalt ons er wel bij dat we goed onderscheid moeten maken tussen het perspectief van de schrijver en het perspectief van Noomi en Ruth. Noomi en Ruth staan midden in de omstandigheden, de schrijver staat er boven. Hij kan het verhaal een bepaalde kleur geven. Hij kan laten zien dat Gods voorzienigheid wel aan het werk is ook al ervaren Noomi en Ruth dat nog niet zo. Voor Ruth en Noomi telt voorlopig de harde werkelijkheid. Laten we ons het werk op het land niet al te rooskleurig voorstellen. De velden zeker een half uur lopen van Bethlehem, een vrouw alleen! Zonder enig georganiseerd verband, een Moabitische, ook dat nog. Wij zouden zeggen: een Ruths startkwalificaties geven haar een slechte positie op de arbeidsmarkt. Ruth de Moabitische, van de zes keer dat dat vermeldt wordt in het hele boek Ruth, vinden we er in dit ene hoofdstuk nu zij erop uit moet, drie. Over Moab staan lelijke dingen in de Bijbel. Want de volken Moab en Ammon hebben de Israëlieten op hun tocht uit Egypte niet van voedsel en water voorzien. Bovendien had Moab Bileam indertijd ingehuurd om Israël te vervloeken. Daarom wordt in het boek Deuteronomium Israël meegedeeld nooit bij te dragen aan het geluk en de voorspoed van Moab of Ammon. Dat is nog al wat. Met de wet in de hand kunnen de Israëlieten dus zeggen als ze Ruth zien: Zorg lekker voor jezelf, jij bent er één van Moab. Ruth de Moabitische. Ik hoorde van een Marokkaan dat hij het wel kon schudden op de arbeidsmarkt hier wanneer hij zijn naam noemde: Mohammed. Tja, hoe staan wij to buitenlanders? To vertegenwoordigers van de Islam. Aardig voor zijn? behulpzaam? Straks hebben we die Islamitische godsdienst hier en wie weet zijn het terroristen. Alle Islamieten hebben toch maar één ding voor ogen: overheersen! Zo wordt er gedacht. Die argwaan kan de genade in de weg staan.

5 Ruth, de Moabitische is in Israël is gekomen en ze heeft gezegd: uw God is mijn God. Uw volk is mijn volk. Zal zij worden geaccepteerd? Dat zij Moabitische is, is niet het enige risico voor haar als ze op zoek gaat naar werk. Ze was ook vrouw, een vrouw alleen. Zou ze geaccepteerd worden door de vrouwen? Of zou ze een alleen blijven? In dat laatste geval was ze makkelijk een prooi van wat wij tegenwoordig noemen: seksuele intimidatie op de werkvloer. Zonder meldpunt, niemand die het voor je opneemt. Wat Ruth doet is dapper echt waar. Je moet een beetje geluk hebben op die arbeidsmarkt, dat was toen en dat is nu. Mensen die in onze dagen een goede baan hebben zijn zich soms nauwelijks bewust hoe moeilijk de jongere generatie het kan hebben. Als je net niet de goede startkwalificatie hebt, als net niet het werk voorhanden is waar jij nu net voor geleerd hebt omdat er banen wegbezuinigd zijn, omdat je niet je opleiding af hebt kunnen maken, omdat onderwijs en persoonlijke omstandigheden niet altijd samengaan. Het valt voor de jongere generatie niet altijd mee om een goed bestaan op te bouwen maar ook als je op oudere leeftijd werk zoekt kan het lastig zijn. En dan hebben we het nog niet eens over de grote prestatiedruk die bijna overal heerst. Dat komt omdat er een heel ongenadige god gediend wordt: de economie. Gelukkig is de God van Israël wel genadig en valt er uit het leven dat we uit zijn hand mogen ontvangen je zo maar onverwacht wel eens iets goeds toe. Want laat Ruth nu bij toeval terechtkomen op het veld van die verwant, van Boaz! In al die lappendekens van diverse velden die naast elkaar liggen zonder duidelijke afscheidingen maar wel met afzonderlijk eigenaren, komt zij uitgerekend op het veld van Boaz. Hoe is het mogelijk! Het lijkt alsof de schrijver heel achteloos de toevalligheid opschrijft. Maar daarmee tegelijk wil zeggen: dit moest zo zijn. Zoals mensen achteraf terugkijken op hun leven en zeggen: God heeft voor mij gezorgd. En zie! uitgerekend die dag komt de baas zelf langs, een inspectieronde langs zijn velden. De Heer zij met jullie! De Heer zegene u. Vroom hè? Meestal zeiden Israëlieten Sjalom tegen elkaar. Maar het is oogsttijd. En wat we ook kunnen bereiken in het leven, de opbrengst van je land is altijd een kwetsbare zaak. Je bent afhankelijk van zoveel factoren. Waarschijnlijk was het daarom dat men in de oogsttijd het gebruikelijke sjalom meestal verving door deze groet. En dan ziet Boaz een vreemdelinge. Ze valt op, misschien door kleding die net even iets anders is, misschien door haar uiterlijk, in elk geval omdat ze daar staat. De toezichthouder is er zelfs wat verlegen mee: ja ze staat daar al vanaf vanmorgen, ze heeft

6 me een verzoek gedaan waar ik niet zo goed raad mee weet. Het is wel een vasthoudertje hoor. Ze heeft maar even gezeten. OK maar van wie is dat er dan één? Dat is Ruth uit Moab, ze is samen met Noomi teruggekomen. Wat had Ruth gevraagd aan de opzichter, dat was of zij aren mocht lezen en verzamelen bij de schoven, achter de maaiers aan. Dat was een groot verzoek. Volgens de Israëlitische wetten had ze als weduwe rechten, die waren vastgelegd in de wetgeving van Israël. wanneer je de graanoogst binnenhaalt, oogst dan niet tot aan de rand van de akker en raap wat blijft liggen niet op, maar laat het liggen voor de armen en de vreemdelingen. Dat staat in Leviticus en in Deuteronomium staat dat als je toevallig bij de oogst een schoof vergeet, laat die dan staan voor de vreemdeling, de weduwe en de wezen. Zo was het geregeld. Maar Ruth vroeg eigenlijk meer. Ze wil al achter de maaiers aan gaan. Maaiers maaiden het graan en de vrouwen die gezamenlijk op het veld werkten bonden het dan in schoven. Wat dan nog zou blijven liggen was voor de armen. Dat was vaak niet veel vandaar de opdracht in de wet om een rand van het veld te laten liggen. De vraag van Ruth was dus wat ongebruikelijk en vandaar wellicht dat er niet meteen toestemming was gegeven en zij stond te wachten. En dan is het bijzonder dat Boaz, wanneer hij hoort wie zij is, haar geeft wat zij vraagt. Ze mag tussen zijn vrouwen werken, maaiers moeten zelfs iets extra s laten liggen voor haar. En nog meer dan dat: ze mag van het water drinken dat de mannen hebben gehaald. Meestal haalden de vrouwen het water, en als er vreemdelingen waren kon het eenvoudig gebeuren dat het hun taak werd, hier halen de jonge mannen het water en mag Ruth drinken. Bijzonder wanneer we bedenken dat Moab door Israël werd afgerekend op het feit dat ze destijds Israël niet van water en voedsel wilden voorzien, wat is Boaz dan genadig door geen kwaad met kwaad te vergelden maar het goede te doen, dat is een genereuze, een genadige houding, dat is een houding die de wereld geneest. Ruth was vastberaden. Het deed mij sterk denken aan later die heidense vrouw die aan Jezus vraagt of Hij haar dochter wil genezen. Jezus zegt dan dat hij er is voor de verloren schapen van Israël. Niet voor de heidenen. Ook die vrouw liet zich niet afschepen. Zij hield vol: de honden mogen toch wel de kruimeltjes.

7 Net als Ruth zocht ook die vrouw genade. En ze kreeg het, Jezus prees haar zelfs om haar antwoord. Zo vindt Ruth ook de genade die ze zoekt. Boaz is uitermate vriendelijk voor haar, ze mag zich aansluiten bij de vrouwen. Dat is een plek waar ze veel binnen kan halen. En tegelijk is het een veilige plek waar de kans dat ze wordt lastig gevallen klein is. Boaz is genadig voor Ruth. En hij is dat namens de Eeuwige: moge de Eeuwige je daarvoor rijkelijk belonen, De Eeuwige God van Israël onder wiens vleugels jij een toevlucht hebt gezocht!! Als Ruth vraagt waar zij het aan verdiend heeft dan antwoord Boaz dat iedereen toch weet wat zij gedaan heeft. Wordt Ruth nu beloond voor haar verdienste? Voor wat hoort wat? Ik denk niet dat de schrijver het zo bedoelt. Hij wil ons wel laten zien dat de levenshouding die door de God van Israël zo graag gezien wordt: dat mensen loyaal zijn, vriendschappelijke trouw aan elkaar betonen, solidariteit, dat die goedertierenheid je ook van Godswege geschonken kan worden. Zo wil God zijn. En zo zou God willen dat wij mensen aan elkaar handelen. Van genade wordt de wereld beter. Genade kan verstoorde verhoudingen weer genezen. Leven wij van genade en hoe genadig zijn wij dan op onze beurt? Ruth ontvangt genade. In een vertelling mag je wat overdrijven want waar ze mee thuiskomt, met een efa gerst dat was zo ongeveer een half maandloon. Noomi is in de wolken, zeker ook als de naam Boaz valt. Dat opent nieuwe perspectieven, in gedachten ziet ze al een huwelijk voor zich. Ze zegt namelijk over Boaz: Gezegend mag hij zijn door de Heer die zijn goedertierenheid niet onthouden heeft aan de levenden en de doden. Dat is een knipoog van de verteller naar Genesis 24 waar nagenoeg dezelfde woorden gesproken worden door de knecht van Abraham wanneer hij een partner heeft gevonden voor Izaäk. Of Ruth nu op zit te wachten op een huwelijk met Boaz? We moeten dit verhaal niet romantisch lezen als een love-story. Alsof Boaz meteen op Ruth valt, en omgekeerd. Boaz was al een oudere man, niet toevallig spreekt hij Ruth, net als Noomi doet aan met: mijn dochter, waarschijnlijk allang getrouwd, misschien wel met meerdere vrouwen, dat was niet ongebruikelijk. Dus voor hem zou het alleen maar onhandig zijn geweest. Nog een jongere vrouw erbij. En misschien gaat het hart van Ruth toch wel meer uit naar een jongere man. Ze zegt namelijk doodleuk tegen haar schoonmoeder dat Boaz heeft gezegd dat ze bij de maaiers moet blijven. Maar wij hebben gelezen dat Boaz zei: blijf dicht bij de vrouwen. Noomi ziet het gevaar al op de loer liggen en wanneer Ruth zegt: ik moest bij de maaiers blijven dan zegt zij: het is goed dat je optrekt met de vrouwen mijn dochter. Dan valt niemand je lastig. Even een rem op het enthousiasme van je schoondochter.

8 En Ruth volgt het op, zij blijft bij de vrouwen en doet haar werk. En dan eindigt de aflevering. Maar het is natuurlijk niet af. Iedereen die heeft zitten luisteren weet: dit kan nog niet het einde zijn. Ze woont nog bij haar schoonmoeder. Kom op die Boaz, die vermogende kerel daar mag je toch iets van verwachten? Hij kan als losser optreden! Genoeg redenen voor het publiek om uit te kijken naar het vervolg. Amen