Voorlichting voor Intern Begeleiders In november zijn in de verschillende samenwerkingsverbanden

Transcriptie

1 Vanuit de Werkgroep EED-zorg Holland Rijnland De werkgroep EED-zorg Holland Rijnland bestaat uit vertegenwoordigers van de TWO Jeugdhulp Holland Rijnland en de samenwerkingsverbanden Rijnstreek, Duin- en Bollenstreek, Leiden en Berséba, aangevuld met externe deskundigen. Samen monitoren zij het proces en de kwaliteit van de EED-zorg in onze regio, in samenwerking met de betrokken aanbieders. Deze nieuwsbrief voor het onderwijsveld informeert u over de volgende onderwerpen: Voorlichtingsbijeenkomsten voor Intern Begeleiders Startfoto en verder kwantitatief monitoren van de EED-zorg Nieuwe gecontracteerde aanbieders NRD en KD vormen per 1 januari 2017 NKD Resultaten Criterium Gestuurde Interview bij scholen Ontwikkeling diverse documenten Zicht krijgen op dyslexie buiten EED-zorg Startfoto en vervolg monitor EED-zorg Begin 2016 is er een kwantitatieve startfoto gemaakt van de EED-zorg binnen Holland Rijnland. Deze gegevens zijn gepresenteerd op de voorlichtingsbijeenkomst voor intern begeleiders en ook schriftelijk per samenwerkingsverband met alle scholen en besturen gedeeld. Van daaruit heeft de werkgroep besloten de kwantitatieve informatie van kengetal A, dat het aantal verwijzingen naar de EED-zorg vanuit de scholen omvat, kwalitatief te onderzoeken door middel van Criterium Gestuurde Interviews. De samenvatting van de resultaten staan in deze nieuwsbrief. Deze resultaten zijn aanleiding tot nieuwe initiatieven. De werkgroep heeft besloten het monitoren van de getallen van de EEDzorg voort te zetten. Binnenkort zullen de gegevens van 2016 opgevraagd worden bij de aanbieders. Deze zullen dan worden verwerkt en naar verwachting in mei worden besproken binnen de werkgroep. Daarna zullen deze ook worden gedeeld met de scholen en besturen. We houden u op de hoogte. Nieuwe aanbieders voor EED-zorg Per 2017 heeft Holland Rijnland nieuwe aanbieders gecontracteerd voor het bieden van EED-zorg. Deze aanbieders zijn gecontracteerd voor een periode van 3 jaar. Twee keer per jaar hebben andere aanbieders de mogelijkheid ook contracten af te sluiten met Holland Rijnland. De link naar de actuele lijst van aanbieders binnen Holland Rijnland is Voorlichting voor Intern Begeleiders In november zijn in de verschillende samenwerkingsverbanden voorlichtingsbijeenkomsten gehouden. De startfoto werd gepresenteerd en toegelicht, de nieuwe ontwikkelingen werden besproken. In de bijeenkomsten van de Rijnstreek en Duin- en Bollenstreek was er ruimte om te discussiëren over vier thema s: inhoud van nieuw leerlingdossier, inhoud van nieuwe beschrijving niveau 2 en 3, oorzaken van de overschrijding en verantwoordelijkheden van de diverse partijen. De resultaten van de discussies zijn meegenomen naar de verschillende overlegtafels binnen de regio en landelijk.

2 Resultaten Criterium Gestuurde Interviews Bij het analyseren van de startfoto waarin de cijfers van zijn weergegeven, moesten we als werkgroep constateren dat er meer leerlingen verwezen werden naar de EED-zorg dan je op grond van de prevalentienorm zou mogen verwachten. Daarnaast werd in de startfoto zichtbaar dat er onderling grote verschillen tussen de scholen te zien zijn; scholen die tot meer dan 4x het verwachtte aantal leerlingen verwijzen en scholen die niet of nauwelijks verwijzen. Dit was aanleiding om op zoek te gaan naar het verhaal achter de getallen, door middel van Criterium Gestuurde Interviews (CGI s) met een aantal geselecteerde scholen die afweken van de verwachting op grond van prevalentie. Tijdens de CGI s zijn middels een vast format vier onderwerpen uitgediept ( kwaliteit basisondersteuning op niveau 2 en 3, toeleiding tot EED-zorg binnen de school, oorzaken voor afwijking binnen de school en alle leerlingen in de juiste zorg? ). De informatie uit de CGI s is verwerkt en de resultaten hiervan kunt u lezen in de bijlage bij deze nieuwsbrief. Een van de belangrijkste resultaten is dat scholen verschillend omgaan met leerlingen die volgens de criteria net buiten de EED-zorg vallen. We gaan uit van een prevalentie van 3,6% voor EED. De totale prevalentie van dyslexie wordt geschat op 7,2%. In deze groep zitten zowel de leerlingen met lichte dyslexie als de EED-leerling, in de figuur hieronder weergegeven in de pijl. De leerlingen die in aanmerking komen voor EED-zorg ontvangen adequate hulp buiten school. Maar de leerlingen die daar net buiten vallen moeten binnen de basisondersteuning begeleid worden. Vooral voor leerlingen die ernstige belemmeringen ervaren, kan dat in de praktijk heel lastig zijn (weergegeven in onderstaande figuur met het blauwe rechthoekje). Het verschilt per school of deze groep leerlingen wel wordt aangemeld ( het is het proberen waard, pijl naar links) of niet ( we houden ons aan de regels, pijl naar rechts). De sterke verschillen verklaren deels waarom scholen opvallend veel meer/minder verwijzen dan op grond van prevalentie mag worden verwacht. Aanbieders hebben de verantwoordelijkheid kritisch naar de aanmeldingen te kijken en te beoordelen of deze leerlingen recht hebben op EED-zorg. Het is van belang de groep EED-leerlingen zuiver te houden. Daarin heeft iedereen zijn verantwoordelijkheid. Maar we constateren een handelingsverlegenheid bij scholen om de leerlingen die er net buiten vallen adequaat te ondersteunen. Daarnaast wordt er op grond van de CGI s een verband zichtbaar tussen de kwaliteit van de basisondersteuning op alle ondersteuningsniveaus en het verwijzinggedrag van de scholen en speelt populatie een rol. Ook zijn enkele vraagstukken naar voren gekomen die verder onderzocht kunnen worden. In de bijlage de complete samenvatting van de CGI s. NRD + KD = NKD Voorheen had Nederland twee kwaliteitsinstituten, het Nationaal Referentiecentrum Dyslexie (NRD) en het Kwaliteitsinstituut Dyslexie (KD). Per 1 januari 2017 zijn deze samengevoegd tot het Nederlands Kwaliteits-instituut Dyslexie, het NKD. Praktijken die aangesloten waren bij het NRD of KD, zijn automatisch aangesloten bij het NKD. Binnen Holland Rijnland is het een voorwaarde dat een gecontracteerde aanbieder hierbij aangesloten is om behandelingen te mogen declareren. De meeste gecontracteerde aanbieders zijn al aangesloten, een enkeling is er mee bezig. Deze mogen dan (nog) geen behandelingen declareren. Vraag er dus naar bij het aanmelden.

3 Ontwikkeling omschrijving zorgniveau 2 en 3 Er wordt door een landelijke werkgroep gewerkt aan een richtlijn waarin het aanbod aan dyslectische leerlingen op niveau 2 en 3 binnen de basisondersteuning wordt omschreven. In dit document worden enerzijds de criteria omschreven en worden anderzijds suggesties gedaan voor interventies die aan deze criteria voldoen. Vanuit de regio Holland Rijnland neemt Jolanda Roelfsema deel aan deze werkgroep. De resultaten van de disscussietafels van de voorlichtings-bijeenkomsten voor IB-ers worden in dit document meegenomen. Naar verwachting komt dit document in mei 2017 beschikbaar. We zullen het dan presenteren via een nieuwsbrief en de websites. Ontwikkeling leerlingdossier Binnen de regio Holland Rijnland is de wens uitgesproken dat er een uniform leerlingdossier en/of aanmeldingsformulier komt. Aan de discussietafels van de voorlichtingsbijeenkomst voor IB-ers zijn hiervoor al inhoudelijke en praktische suggesties gedaan vanuit het onderwijsveld. Ook landelijk is hier aandacht voor. Als werkgroep zullen we kijken of we de landelijke ontwikkelingen volgen of een eigen document ontwikkelen. U wordt hiervan op de hoogte gehouden. Zicht krijgen op dyslexie buiten de EED-zorg Met de startfoto en alle ondernomen acties naar aanleiding hiervan hebben we inmiddels goed zicht op de dyslectische leerlingen binnen de EED-zorg. Een punt van zorg én aandacht dat telkens naar voren komt is de zorg voor dyslectische leerlingen die niet binnen de EED-zorg vallen en dus binnen de basisondersteuning moeten worden geholpen door de scholen. Bij de resultaten van de CGI s las u al meer over deze groep leerlingen. Er is onvoldoende zicht op de omvang van deze groep. Binnenkort zullen we u via de samenwerkingsverbanden vragen naar gegevens over deze leerlingen. Capaciteitsproblemen en wachtlijsten Met enige regelmaat ontvangen de samenwerkingsverbanden berichten over capaciteitsproblemen bij de aanbieders. Dit verschilt echter wel per regio. Aanbieders maken een prognose van hun capaciteit op grond van leerlingen die in behandeling zijn en leerlingen die inmiddels zijn aangemeld. In principe zou er voldoende capaciteit moeten zijn binnen Holland Rijnland. Vanuit de werkgroep onderzoekt Elke Horchner namens de gemeente momenteel onder de aanbieders in hoeverre deze signalen reëel zijn. Mocht u als school signalen van capaciteitsproblemen (en/of wachtlijsten) hebben, wilt u deze dan doorgeven aan het samenwerkingsverband? Bijstelling beleidsdocument Binnen de regio Holland Rijnland werken we vanuit een beleidsdocument. Dit document is te vinden op de websites van de betrokken samenwerkingsverbanden. Het document is opgesteld bij de overgang van de EEDzorg van zorgverzekeraars naar de jeugdzorg in Op grond van alle ontwikkelingen in de afgelopen periode is het echter nodig dat dit document wordt bijgesteld. Inmiddels heeft de werkgroep de eerste bijstelling geaccepteerd. Deze wordt nu voorgelegd aan de aanbieders, zodat alle betrokken partijen hun verantwoordelijkheid in de keten van samenwerking kunnen blijven nemen.

4 BIJLAGE Samenvatting Bevindingen Criterium Gestuurde Interviews naar kengetal A (verwijzing) binnen de EED-zorg binnen Holland Rijnland In november en december 2016 zijn in opdracht van de Werkgroep EED-zorg Holland Rijnland 1 Criterium Gestuurde Interviews (CGI s) gehouden op scholen die op grond van de monitor EED-zorg (uitgevoerd in de regio Holland Rijnland in de periode ) op kengetal A (verwijzing naar EED-zorg) meer of minder dan verwacht (op grond van de prevalentienorm in relatie tot de schoolgrootte) hebben verwezen. Doel van de CGI s was het vinden van mogelijke verklaringen voor deze afwijkingen om toekomstig beleid t.a.v. de EED-zorg Holland Rijnland op te kunnen afstemmen en kengetal A beheersbaar te maken. Hieronder worden de belangrijkste bevindingen samengevat 1. Daar waar onderwijsassistent en/of RT-er beschikbaar is, is de zorg op niveau 2 en 3 beter geborgd. Scholen die weinig verwijzen relateren dat aan goed onderwijs in de basisondersteuning, veel van de scholen die veel verwijzen geven aan met leesverbeterplannen bezig te zijn en verwachten daar effect van op de langere termijn of onderkennen dat niveau 2 en 3 minder effectief zijn 2. Er lijkt meer variatie in verwijzing te komen doordat vaste aanbieders de maximum capaciteit bereikt hadden. Scholen hebben noodgedwongen ook andere aanbieders moeten uitproberen en zijn daar vaak tevreden over 3. Er zijn scholen die de EED-criteria heel strikt hanteren en scholen die hier minder strikt mee omgaan. Er lijkt een relatie (nader onderzoek is nodig om dit te bevestigen) tussen de mate waarin wel/niet strikt met EED-criteria omgegaan wordt en het verwijzingspercentage afgezet tegen prevalentiegetal voor de betreffende school 4. Er lijkt een vacuüm te zijn ontstaan bij de aanpak/behandeling van net geen EED-leerlingen, zoals weergegeven in figuur 1 hieronder. Op basis van prevalentie gaan we uit van 7,2% dyslectische leerlingen met daarbinnen een variatie in ernst. De prevalentie van ernstige, enkelvoudige dyslexie (EED) ligt op 3,6%, deze leerlingen komen in aanmerking voor EEDzorg. De leerlingen met lichte-matige dyslexie kunnen de scholen zelf ondersteunen binnen hun basisondersteuning. Er is echter een groep leerlingen (weergegeven in blauwe blokje) die dusdanige belemmeringen ervaren dat zij meer nodig hebben dan de scholen kunnen bieden, maar die net niet voldoen aan de criteria voor EED-zorg. Scholen geven aan handelingsverlegen te zijn met deze leerlingen (naar inhoud en organisatie) Dyslectische leerlingen van licht dyslectisch naar ernstig, enkelvoudig dyslectisch (totaal 7,2%) Licht-matig dyslectisch EED-groep (3,6%) Figuur 1 1 De werkgroep bestaat uit vertegenwoordigers van Holland Rijnland, de samenwerkingsverbanden Rijnstreek, Leiden en Duin- en Bollenstreek en het Nationaal Kwaliteitsinstituut Dyslexie (NKD, voorheen NRD en KI)

5 5. Afhankelijk van het beleid van de school komen de leerlingen uit het vacuüm toch in de EED-zorg (scholen die ondanks dat de leerling niet volledig voldoet aan de criteria toch de procedure voor EED-zorg starten en in veel gevallen door de aanbieders toch toegelaten worden tot EED-zorg) of zijn zij afhankelijk van de zorg van de school (scholen die de criteria strikt naleven) die vaak niet toereikend is. Door erg strak hanteren van EED-criteria valt een flinke groep tussen wal en schip 6. Een kritischer houding van aanbieders en duidelijker lijnen (die allemaal hetzelfde zijn) is wenselijk vanuit de scholen, nu is er veel onderling verschil in o.a. het omgaan met de criteria en de invulling om de didactische resistentie aan te tonen). Nu komt het voor dat een leerling bij de ene aanbieder niet toegelaten wordt tot EED-zorg en bij een andere aanbieder wel. 7. Er is onvoldoende zicht op hoe groot de groep leerlingen met een dyslexieverklaring buiten de EED-zorg eigenlijk is. We hebben onvoldoende zicht op de context om de EED-zorg heen (leerlingen met verklaring op andere wijze verkregen) 8. Er wordt een verhoogde regionale prevalentie genoemd, scholen geven aan dat dit zelfs benoemd wordt door gemeenten. Scholen nemen dit ook waar in echte dyslexie-gezinnen en zelfs families (dus niet alleen broer/zus, maar ook weer neef/nicht relaties). Op grond van onderzoek van Bloomert kan een variantie tot 4% worden verklaard in onderlinge regio s. 9. Aanbieders gaan verschillend om met huiswerk thuis: de een is heel streng, de ander is minder streng (opmerking: soms wordt huiswerk in computerspelvorm aangeboden, waardoor het minder als huiswerk voelt voor de leerling) 10. Er worden enkele vraagstukken t.a.v. de zuiverheid van de getallen opgeworpen: Als ouders zelf rechtstreeks aanmelden en school levert dossier aan, staat er wel een aanmelding, maar daar kan de school dan niets aan doen, vaak wordt het dossier dan ook afgewezen. Klopt dit gegeven? Discussie: moeten ouders buiten school om kunnen aanmelden? Er blijkt in de Rijnstreek toch een soort vangnetprocedure vanuit VO te zijn waarbij BAOscholen 150 euro bijdragen en het VO de rest betaalt, hoe zit dat? Hoeveel leerlingen zitten daar nog in die wij dus niet zien en in hoeverre zijn dat EED-leerlingen Een aantal scholen in de grensgebieden geeft aan dat EED-zorg ook buiten de regio wordt geboden, zijn deze leerlingen meegenomen in onze cijfers? Aanmeldingen niet gecontracteerde aanbieders ook hierin??? (bijv. BVS schooladvies voor vrije scholen in het verleden of aanbieders buiten de regio op grensgebieden) Genoemde verklaringen in grote lijnen: Niet alle scholen hebben de basisondersteuning onvoldoende op orde, waardoor in die gevallen te veel uitval op leesopbrengsten. Scholen die werken aan de basisondersteuning technisch lezen zien ook afname aantal verwijzingen EED. Combinatieklassen bemoeilijken de inzet van interventies op niveau 2 en 3. Scholen zijn handelingsverlegen met de groep net-niet-eed en deze leerlingen komen soms ten onrechte toch in de EED-groep terecht (verwijzing boven verwachting prevalentie) of juist niet (verwijzing onder verwachting prevalentie) Een aantal opvallende verwijzingspercentages kan verklaard worden uit het feit dat deze scholen in grensgebieden liggen

6 Scholen benoemen regionale spreiding in de prevalentie (dyslexie komt hier vaker voor) en erfelijkheid (binnen gezinnen én families op de school) Aanbod genereert vraag: als de regeling er is wil je zoveel mogelijk kinderen ervan laten profiteren (taak aanbieders: EED-criteria consequent en een eenduidig hanteren) Scholen die de dyslexiezorg goed georganiseerd hebben (o.a. door Kurzweil in te zetten) hebben te maken met een aanzuigende werking en hebben dus relatief veel EED-leerlingen Er lijkt een relatie te zijn tussen populatiekenmerken en verwijzing, dit zou verder onderzocht moeten worden Naast deze algemene verklaringen zijn er verklaringen op schoolniveau te benoemen, die hier niet verder besproken worden. Enkele opgeworpen vraagstukken: 1. Kleuters die jong door gaan naar groep 3 (najaarsleerlingen) hebben dan vaak tragere leesontwikkeling, maar dat is niet altijd dyslexie. Welk effect heeft dit op de dyslexiezorg/eed-zorg (komt deze groep leerlingen daar ten onrechte in terecht?) 2. Hypothese: Te vroeg verwijzen heeft mogelijk overdiagnostiek tot gevolg i.v.m. groei die kinderen nog kunnen maken maar gewoon wat meer tijd nodig. Als je pas na 2 jaar leesonderwijs diagnosticeert, vanaf groep 5, zou het dan kunnen dat je de laatbloeiers eruit gefilterd hebt en dus minder EED-leerlingen? En in samenhang daarmee de vraag: op welke leeftijdsgroep heeft de behandeling het meeste effect? 3. In welke mate heeft tweede taalverwerving bij 2 e generatie allochtone leerlingen en nieuwkomers invloed op de signalering, zorgt dit voor onderdiagnostiek? Scholen met grote of groeiende populatie van deze leerlingen geven in ieder geval aan meer kennis nodig te hebben over vertroebeling van signalering en diagnostiek en geschikte interventies voor deze groep. 4. In 2014 heeft Cito de normering aangepast, hetzelfde aantal woorden/ dezelfde vaardigheidsscore leverde een lager niveau op. Mogelijk daardoor meer E-leerlingen die daarvoor D-leerlingen waren en dus meer verwijzing. 5. Scholen worstelen met niet-enkelvoudigheid. Vaak vertroebelt dit het beeld, hoe zorgen we ervoor dat deze leerlingen niet tussen wal en schip raken? 6. In hoeverre hebben digiborden en een digitale aanpak voor technisch lezen effect op leesontwikkeling van leerlingen en schoolresultaten? Vragen vanuit de CGI s aan swv s en/of besturen: 1. Namen aanbieders helder communiceren 2. Is er een match te maken tussen typering leerling en behandelinstituut en de daar aangeboden behandelwijze (bijv. voor leerlingen met nieuwkomersproblematiek naar die aanbieder, want dat programma sluit het beste aan, of meer aandacht voor SE-ontwikkeling) 3. Kunnen we een oplossing vinden voor het vacuüm, zoals omschreven in figuur 1.