MAGAZINE. Editie 1, november Ambitiegesprekken 1e tranche. Maatwerk, structuur en samenwerken. Leraren met Lef promoten bouwstenen

Transcriptie

1 MAGAZINE Editie 1, november 2012 Maatwerk, structuur en samenwerken Leraren met Lef promoten bouwstenen Ambitiegesprekken 1e tranche Opbrengstgericht werken op het CITAVERDE College Bijeenkomsten op 29 november en 12 december Duw in de goede richting 1

2 Voorwoord Voor u ligt het eerste magazine van School aan Zet. Dit magazine is bedoeld voor scholen die deelnemen aan het programma, scholen die deelname overwegen en alle andere geïnteresseerden uit het onderwijsveld. Met het magazine zullen we u een paar keer per jaar informeren over de voortgang van het programma, ervaringen van deelnemers met u delen en interessante voorbeelden bij scholen onder uw aandacht brengen. In de eerste editie trappen we af met de ervaringen van drie scholen in de ambitiegesprekken, lichten we het thema Omgaan met verschillen uit en brengen we u twee interessante praktijkvoorbeelden van scholen. Ook leest u alles over de vernieuwde website, en wat de bouwsteen inhoudt. Zoekt u nog meer informatie? Neem dan eens een kijkje op: PRAKTIJKVOORBEELD Opbrengstgericht werken op een vmbo-school In 2010 is de AOC Raad samen met de vmbogroenscholen gestart met het Masterplan Kwaliteit vmbo-groen Eén van de ambities is de invoering van opbrengstgericht werken (OGW). Marlies Scheres is adjunctdirecteur vmbo onderbouw op het Limburgse CITAVERDE College in Horst: één van de vijf CITAVERDE locaties in Limburg. Haar locatie is deelnemer van School aan Zet en focust daarbinnen onder meer op OGW. Marlies Scheres vertelt waarom de school is begonnen met OGW: Twee jaar geleden constateerden we dat het onderwijssysteem voor vmbo-basis/-kader verbeterd kon worden. zijn allen naartoe gaan. Leraren, leerlingen en School aan Zet in het kort Opbouw programma Het programma van School aan Zet is opgebouwd rond twee basisthema s en vier verdiepende thema s. Opbrengstgericht werken en HRM/ We hebben namelijk veel kinderen die extra begeleiding en maatwerk nodig hebben. Dat doel indachtig zijn we met de nieuwe werkwijze gestart. Daardoor zijn leraren meer betrokken bij de organisatie. Bovendien zijn zij meer gaan ouders zijn blij met de veranderingen binnen de organisatie. Scheres: De tevredenheid is makkelijk meetbaar. Nu willen we weten in hoeverre OGW de juiste werkwijze voor onze school is. Lerende organisatie zijn de twee basisthema s. samenwerken waardoor we nu meer structuur Wisselende reacties School aan Zet is een landelijk programma dat wordt uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Onderwijs Cultuur en De verdiepende thema s zijn Taal, lezen en rekenen, Omgaan met verschillen, Excellentie & Hoogbegaafdheid en (Bèta) Wetenschap & kunnen bieden. Werkwijze Scheres geeft aan dat de leraren verschillend reageerden op de implementatie van de nieuwe werkwijze: We voeren OGW langzaam in. Steeds Wetenschap. Het programma activeert scholen en Techniek. De AOC Raad ondersteunt scholen bij het meer locaties binnen CITAVERDE gaan op deze helpt mee om de kwaliteit van het Nederlandse vormgeven van de nieuwe werkwijze, gericht manier werken. Ik merk dat leraren die ervaring onderwijs (nog verder) te verbeteren. Het doel van School aan Zet is om scholen op OGW. Scheres: De AOC Raad heeft diverse hebben met OGW er veel energie van krijgen. Ze te motiveren tot het verbeteren van hun publicaties uitgegeven die wij eerst met voelen zich betrokken en merken dat ze invloed Samen met schoolbesturen werkt School aan onderwijsprestaties en het professionaliseren teamleden en coördinatoren hebben besproken. kunnen uitoefenen. Andere leraren die net starten Zet aan de thema s die voorvloeien uit de van hun organisatie. Het programma bestaat Naar aanleiding daarvan hebben we locatie- en zijn nog wat onwennig; zij hebben meer tijd en bestuursakkoorden tussen de PO-Raad, de VO-raad onder meer uit een gesprekkenparcours, waarin teamplannen opgesteld met daarin concrete en extra aandacht nodig. en het ministerie van OCW, de agenda van de PO- experts als kritische vriend het gesprek met haalbare doelen en kaders. Zo weet iedereen Raad In tien jaar naar de top en de actieplannen scholen aangaan. Zij reflecteren met de scholen binnen de organisatie, van onderwijsondersteuner Toekomst Basis voor presteren, Beter presteren en Leraar op hun ambities, doelen en plannen. Naast het tot leraar, waar we aan werken en waar we met Scheres adviseert andere scholen om zich ook te 2020-een krachtig beroep. gesprekkenparcours bevordert School aan Zet verdiepen in OGW. Bereid je als school voor op de Bij School aan Zet is de school écht zelf aan zet en is bedoeld voor scholen binnen zowel het primair onderwijs en het voortgezet onderwijs als het (voortgezet) speciaal onderwijs. de kennisuitwisseling door praktijkvoorbeelden, instrumenten en kennis beschikbaar te stellen in een openbare database. Tot slot biedt School aan Zet activiteiten, materialen en assessments aan, die scholen kunnen gebruiken om zichzelf verder School aan Zet ondersteunt scholen niet alleen bij het formuleren van nieuwe ambities en plannen van aanpak, maar versterkt ook juist bestaande praktijken op school! bedreigingen en kansen waar je in de toekomst mee te maken krijgt. Deze werkwijze kan je daar goed bij helpen. Begin bij de schoolcultuur: waar willen we met zijn allen voor gaan? Creëer vervolgens doelen, stel kaders en besteed aandacht aan de te ontwikkelen. leraren. Heb het lef om de keuze te maken! 2 3 3

3 De website van School aan Zet Algemene informatie Mijn School aan Zet In september 2012 heeft School aan Zet haar vernieuwde website gelanceerd. De opbouw van de website is verbeterd en er zijn een aantal nieuwe functionaliteiten: Een database waarin gezocht kan worden naar praktijkvoorbeelden, instrumenten en kennis. Een organisatiegids waarin scholen kunnen zoeken naar producten en diensten van (advies) bureaus. Mijn School aan Zet, dat bestaat uit een afgesloten gedeelte van de website dat speciaal is bedoeld voor deelnemende scholen, besturen en experts. Opbouw De opbouw van de website is gebaseerd op de verschillende doelgroepen en de zes thema s van School aan Zet: Opbrengstgericht werken en HRM/Lerende organisatie (de basisthema s) en Omgaan met verschillen, Excellentie & Hoogbegaafdheid, (Bèta) Wetenschap & Techniek en Basisvaardigheden/Taal, lezen rekenen (de verdiepende thema s). Elke sector (PO, VO en (V) SO) heeft een eigen deel op de site, waar bezoekers Database met voorbeelden Organisatiegids kunnen doorklikken naar het thema van hun keuze. Ieder thema kent een eigen themawijzer met daarbinnen een aantal wijzerpunten. Via de themawijzers kunnen bezoekers meer informatie vinden over de onderwerpen die van belang zijn binnen het thema of (nog specifieker) binnen de wijzerpunten. Ieder thema, wijzerpunt en onderliggend aandachtspunt is voorzien van een beschrijving en een overzicht van gerelateerde artikelen uit de database. De voorbeelden uit de database zijn voor een groot deel afkomstig van scholen zelf. Maar ook kennisorganisaties en onderzoeksinstituten dragen bij aan deze collectie. Scholen en andere bezoekers kunnen via de uitgebreide zoekfunctie precies vinden wat ze zoeken. Organisatiegids De organisatiegids is een portaal waar organisaties uit de educatieve infrastructuur hun producten en diensten etaleren die aansluiten bij de thema s van School aan Zet. In deze organisatiegids staan honderden producten en diensten van onderwijsadviesbureaus, landelijke pedagogische centra, expertisecentra en onderzoeksbureaus. Scholen kunnen zoeken naar producten en diensten in de organisatiegids en contact opnemen met de betreffende organisatie. Mijn School aan Zet Mijn School aan Zet is een bijzonder deel van de website, waarin scholen hun voortgang in het programma kunnen bekijken, de gesprekken kunnen plannen en documenten voor de gesprekken kunnen uploaden. Experts kunnen in Mijn School aan Zet de informatie over de scholen ophalen om zich voor te bereiden op de gesprekken. Tot slot kunnen schoolbesturen informatie over hun scholen bekijken. Programma-informatie De website bevat daarnaast een algemeen deel, met onder meer informatie over de opzet van het programma en een uitleg over de gesprekkencyclus. Ook zijn hier profielen van alle experts te vinden en kunnen bezoekers de bestuursakkoorden en actieplannen lezen waar School aan Zet bij aansluit. Database vol inspiratie In de database van School aan Zet zijn praktijkvoorbeelden, instrumenten en kennis (onderzoek) opgenomen. Denk bijvoorbeeld aan een video waar een schoolbestuurder vertelt over de doorlopende leerlijn van techniek. Uitleg over de themawijzer Excellentie & Hoogbegaafdheid voor PO 4 Andere voorbeelden zijn een plan van aanpak voor opbrengstgericht werken en een onderzoeksverslag over de verschillen tussen jongens en meisjes. 5

4 Hoe bevalt het ambitiegesprek? De afgelopen maanden hebben de scholen uit tranche 1 hun ambitiegesprek gevoerd. Uiteraard zijn we benieuwd naar hun ervaringen. Wat vonden scholen van het gesprek zelf, voldeed het aan de verwachtingen en wat zijn de stappen die daarna moeten worden gezet. Tip: Op vindt u de ervaringen van experts in de ambitiegesprekken We blikken terug op het ambitiegesprek met drie School: Mytylschool De Trappenberg Type: Speciaal onderwijs Directeur: Elly Dumond scholen: De Trappenberg namens het speciaal onderwijs, het Willem de Zwijger College uit het voortgezet onderwijs en de Vlissingse Schoolvereniging namens het primair onderwijs. School: Vlissingse Schoolvereniging Type: Basisonderwijs Directeur-bestuurder: Piet Nagtegaal Hoe verliep het ambitiegesprek? Waarom doet uw school mee aan School Heel goed. Bijna een uur lang heb ik intensief aan Zet? met de experts gesproken over onze school. School aan Zet heeft veel raakvlakken met de Het is prettig om samen met vreemden eens visie en missie van onze school. We doen mee, goed te kijken naar de ontwikkelingen binnen Wat hebben jullie tijdens het omdat we onze ideeën en plannen willen laten de school, omdat zij echt blanco het gesprek ambitiegesprek besproken? bekijken door een externe partij met een frisse in gaan. Zij voelen zich niet gehinderd door Sigrid Ettema: In ons verbeterplan stonden blik. Als schoolbestuurder heb je natuurlijk zelf strakke kaders en dat is fijn praten. onder meer de prestaties van onze havoleerlingen wel een beeld van hoe het kan, maar is dat beeld centraal. We hebben besproken hoe we de havo wel het juiste? Voldeed het gesprek aan de verwachtingen? op een hoger niveau krijgen. Dat was en is voor Nee, het was eigenlijk veel beter dan verwacht! Ik dacht dat ik te horen zou krijgen wat ik allemaal niet goed deed en wat er anders moest. ons belangrijk. Er wordt hard gewerkt en daarom willen we natuurlijk resultaten zien. Met de tips die wij tijdens het ambitiegesprek kregen, zijn Duw in de goede richting Dat was absoluut niet het geval. Ik kreeg fijne tips over hoe het beter kan, maar de experts gaven ook complimenten over dingen die juist goed gaan op onze school. Wat heeft u van het gesprek geleerd? Wij hebben voor de school bruikbare School: Willem de Zwijger College Type: Voortgezet onderwijs Afdelingsleider bovenbouw havo: Philip Wind Afdelingsleider 3 havo: Sigrid Ettema Afdelingsleider 4 vwo: Arnold van der Kooij wij aan het werk gegaan. Er zit vooruitgang in. Aanvullingen op onze ideeën Hoe heeft u het ambitiegesprek ervaren? Het was een heel intensief gesprek. De experts van School aan Zet met wie wij het gesprek voerden, waren zeer kritisch en deskundig. Ze creëerden een vertrouwelijke omgeving waardoor we vrijuit konden praten en waardoor ze ons op een andere manier lieten nadenken. tips meegekregen over twee belangrijke Wat is er verder nog aan bod gekomen Het gesprek is een duw in de goede richting. onderwerpen: hoe om te gaan met Hoe hebben jullie het ambitiegesprek met tijdens het gesprek? hoogbegaafdheid van kinderen en wat te doen de experts ervaren? Arnold van der Kooij: Een tweede punt dat En nu? met het schoolvak techniek. De experts gaven Philip Wind: Het ambitiegesprek was een prettig besproken is had betrekking op de topklas die wij Het ambitiegesprek bevestigde ons dat de adviezen waarmee wij echt aan de slag kunnen. gesprek met ervaren experts die bijzonder goed voor hoogbegaafde leerlingen wilden opzetten. weg die we ingeslagen zijn de juiste is. Dat Ik wil deze punten binnen het managementteam waren voorbereid. Bovendien waren ze echt Mede door het gesprek zijn onze plannen geeft zelfvertrouwen en motivatie om door te gaan bespreken, zodat we hier gezamenlijk aan enthousiast over onze plannen. Je kunt als gewijzigd. Wij zijn ontzettend ambitieus, maar gaan. We zullen onze weg in de loop van de tijd kunnen werken. Maar natuurlijk wil ik ook de school wel een heel mooi plan maken, maar willen ook rekening houden met de praktijk. verscherpen en iedere dag weer een nieuwe complimenten doorgeven, want daar ben ik het is toch fijn als ook specialisten hun mening Daarom willen wij nu een verbredingsprogramma stap vooruit zetten. School aan Zet helpt hierbij, trots op. geven. De experts hadden terechte opmerkingen opzetten voor onze leerlingen. Een belangrijk maar uiteindelijk moeten we het toch zelf doen. en aanvullingen op onze ideeën. Dat maakte het punt dat op de agenda staat voor het volgende gesprek voor ons ontzettend zinvol. gesprek met School aan Zet. 6 7

5 PRAKTIJKVOORBEELD THEMA UITGELICHT Door analyses en reflectie verder groeien School aan Zet experts troffen bij Stichting Cambium een mooi proces om tot een sterk strategisch beleidsplan te komen. Een goede reden om bestuurder van de stichting, Durk de Boer, aan het woord te laten over dit proces en om samen met hem vooruit te blikken. De Boer is nu drie jaar werkzaam bij de stichting waar acht protestants-christelijke basisscholen op de Noordoost-Veluwe onder vallen. Onze basisscholen waren erg op zichzelf gericht. Mijn opdracht was om er één geheel van te maken en onderlinge kennisuitwisseling te stimuleren. Om die reden heb ik een strategisch beleidsplan geschreven. Ik ben trots op het resultaat en wil het graag toetsen. Vandaar onze aanmelding bij School aan Zet. Strategisch plan als uitgangspunt Deelname aan School aan Zet kost niet alleen inzet van De Boer, ook de locatiedirecteuren werken mee. Voorafgaand aan het ambitiegesprek hebben we ons strategisch plan naar de experts gestuurd. De experts vonden het plan erg sterk en daarom hebben wij dit als uitgangspunt voor het ambitiegesprek genomen. Op deze reactie had ik ook gehoopt. Ik ben dan ook blij met de bevestiging. en hoe behouden we de goede dingen die we doen? Dankzij de analyses en reflectie kunnen we verder groeien. Bewustwording Inmiddels is er veel gebeurd binnen Stichting Cambium. De Boer: Op basis van het ambitiegesprek zijn de schooldirecteuren aan de slag gegaan met hun schoolplannen die we binnenkort gaan bespreken. Daarnaast zijn we ons allemaal bewust van de stappen die we nu moeten gaan zetten. Ook gaan we de plannen straks doorvertalen binnen alle lagen van de stichting. Ik ben blij dat School aan Zet ons kan ondersteunen bij deze stappen. De Boer heeft voor bestuurders van onderwijsinstellingen nog een goede tip: Stuur op passie, potentie en professionaliteit en niet op (schijn)zekerheden als protocollen en prestaties. Omgaan met verschillen School aan Zet is opgebouwd rond zes thema s. In de komende nummers lichten we elke keer een van de thema s uit. In deze editie: Omgaan met verschillen. Voor het reguliere primair en voortgezet onderwijs richt dit thema zich op het versterken van het onderwijs op het gebied van omgaan met verschillen tussen leerlingen. Dit is noodzakelijk voor het welslagen van het passend onderwijsbeleid. Door beter te leren omgaan met verschillen zijn leraren en reguliere scholen in staat betere schoolprestaties te realiseren. Zo kunnen zij voorkomen dat steeds meer leerlingen verwezen worden naar speciaal onderwijs of aangewezen zijn op aanvullende bekostiging in de vorm van het rugzakje. Omgaan met verschillen is de crux van het beleid. Uit onderzoek van de inspectie en uit internationaal onderzoek blijkt dat juist het omgaan met verschillen tussen leerlingen Tip: Op vindt u praktijkvoorbeelden, instrumenten en kennis! het moeilijkste aspect van het vak van leraar is. Onder dit thema vindt u bijvoorbeeld informatie over het onderwijszorgprofiel, het schoolondersteuningsprofiel, samenwerking in de onderwijsketen, instrumenten en aandacht voor doelgroepen. Voor het (voortgezet) speciaal onderwijs is omgaan met verschillen tussen leerlingen een kernbegrip. Dit thema is in het (v)so dan ook direct verbonden met Opbrengstgericht werken. Voor het (v)so zijn belangrijke onderwerpen binnen dit thema onder meer: instructie, attitude en gedrag, keten en netwerk, uitstroomgedrag, doelgroepen en omgaan met problemen. coaching - scholing - Professionalisering: peer Omgaan met onderwijsbehoeften Instrumenten Professionalisering: peer review Attitude en gedrag review coaching - scholing - Passend onderwijs - scholing - coaching Keten & netwerk Doelgroepen Professionalisering: peer review Reflecties en analyses Vrijwel alle schooldirecteuren waren aanwezig bij het eerste gesprek. De experts stelden kritische vragen maar creëerden ook een open sfeer. Ondanks ons uitgewerkte beleidsplan kwamen er uit het gesprek toch veel ontwikkelpunten naar voren, vertelt de Boer. Het plan is strak geformuleerd. Maar hoe willen wij deze normen gaan halen? En hoe kunnen we resultaten meten? School aan Zet helpt ons bij het maken van analyses en bij het reflecteren. Wat doen we goed De wijzerkaarten bieden richting en handvatten bij het formuleren en behalen van de ambities. Per thema zijn de belangrijkste aspecten in wijzerpunten weergegeven. Per wijzerpunt is vanuit School aan Zet kennis en expertise aanwezig, onder meer in de vorm van onderzoek, kwaliteitskaarten, tools, bouwstenen en goede voorbeelden. Hier kunnen scholen gebruik van maken, passend bij hun uitgangssituatie en ambities. 8 9

6 Leren van en met elkaar door bouwstenen Wat is een bouwsteen? School aan Zet wil scholen versterken door ze met elkaar te verbinden. Dat wordt niet alleen bereikt door samen gesprekken te voeren, maar ook door ervaringen met elkaar uit te wisselen. Binnen de gesprekscyclus gaan alle deelnemende scholen daarom een bouwsteen per school ontwikkelen. Een bouwsteen is een omschrijving van een ontwikkelde aanpak uit de praktijk van de school die overdraagbaar is en aansluit op (één van) de gekozen thema s. Denk bijvoorbeeld aan een aanpak voor interne professionalisering van leraren of aan de invoering van een talentklas Science. Waar staan de bouwstenen? Op de website van School aan Zet zijn al veel bouwstenen te vinden. U kunt zoeken naar bouwstenen door gebruik te maken van de database op de website. Deze kunt u via de homepage benaderen en vervolgens aangeven binnen welke sector, welk thema en welk subthema u op zoek bent naar informatie. Kiest u voor Praktijkvoorbeelden, dan treft u een grote hoeveelheid bouwstenen aan. Tijdens het tweede gesprek uit de gesprekscyclus kiest de school samen met de experts voor welk thema of welke thema's de school een bouwsteen gaat maken. Dit tweede gesprek is voor het PO het themagesprek, bij VO en (V)SO is dit het verdiepingsgesprek. In de aanloop naar het derde gesprek maakt de school op basis van een format van School aan Zet een poster van de bouwsteen. Bij alle scholen gaat het dan om het themagesprek. Experts en collega-scholen nemen de bouwsteen nader onder de loep. Door elkaars bouwsteen te bekijken, krijgen alle scholen specifieke handreikingen hoe ze hun bouwsteen verder kunnen ontwikkelen en implementeren. Het leren van elkaar en het onderling feedback geven is een belangrijk aspect van de bouwstenen. Leraren met Lef promoten bouwstenen Met de bouwstenen van School aan Zet leren kunnen leraren van elkaar leren en elkaar feedback geven. Stichting Leraren met Lef zet deze bouwstenen met regiobijeenkomsten op de kaart. Ragna Woodall is voorzitter van de stichting en vertelt over de samenwerking. Wat is stichting Leraren met Lef? Stichting Leraren met Lef is een initiatief dat enthousiaste leraren met elkaar verbindt en hen ondersteunt. Het is een club voor en door leraren. We organiseren bijeenkomsten waar leraren elkaar ontmoeten, kennis met elkaar delen en elkaar inspireren. Waarom werken jullie samen met School aan Zet? De doelstellingen van School aan Zet en Stichting Leraren met Lef liggen in elkaars verlengde. Wij willen allebei op een activerende manier bijdragen aan het verbeteren van het onderwijs. School aan Zet doet dit vanuit de scholen, wij vanuit de leraren. Wat gaan jullie voor School aan Zet doen? Scholen die deelnemen aan School aan Zet maken allemaal een eigen bouwsteen. Er zijn al veel voorbeelden te vinden op de website van School aan Zet. Zo is er een bouwsteen met ideeën om de profielwerkstukkeuze te begeleiden en één over het aanleren van vaardigheden bij leerlingen. Wij organiseren rondom die bouwstenen samen met School aan Zet regiobijeenkomsten waarin een aantal succesvolle bouwstenen worden uitgelicht. Vijf bouwsteenexperts vertellen tijdens de bijeenkomst over hun bouwstenen en gaan aan de slag met leraren, zodat ze de bouwsteen eventueel ook kunnen toepassen op hun eigen school. Op deze manier bevorderen we het leren van elkaar en de overdracht van kennis naar andere scholen. De eerste twee regiobijeenkomsten van Leraren met Lef zullen plaatsvinden op 29 november bij het Wateringse Veld College in Den Haag ( uur) en op 12 december bij het Bataafs Lyceum in Hengelo ( uur). Meer informatie over het programma vindt u op Ook kunt u hier uw school aanmelden. Bent u op deze data verhinderd? Houd de website in de gaten voor de data van de bijeenkomsten in 2013! 10 11

7 Ontmoet School aan Zet NOT 2013 De Nationale Onderwijstentoonstelling (NOT) is de grootste vakbeurs voor professionals in het PO, VO en MBO. Uiteraard is School aan Zet ook aanwezig, om leraren, schoolleiders en intern begeleiders te informeren over het programma. Als bezoeker van de NOT vindt u bij de stand van School aan Zet informatie over de zes thema s en kunt u in contact komen met een van onze experts. School aan Zet is tijdens de NOT te vinden in hal 8, bij stand A098. We verwelkomen u daar graag! 22 t/m 26 januari Lunteren: driedaagse studieconferentie voor scholen in het Primair Onderwijs Op 25, 27 en 27 maart 2013 organiseert School aan Zet de 11de editie van de jaarlijkse PO conferentie te Lunteren. Deze driedaagse conferentie staat geheel in het teken van de zes thema s van School aan Zet. Op deze conferentie kunt u een rijk programma aan masterclasses, workshops, praktijksessies en informatiestands verwachten. Alle inhoudelijke bijdragen zijn gekoppeld aan één of meerdere thema s van School aan Zet. Naast de mogelijkheid om uw eigen programma samen te stellen, zal er per thema een aanbevolen route zijn. Begin januari is het complete programma bekend en kunt u zich inschrijven. Houd onze website in de gaten en noteer de data alvast in uw agenda! 25 t/m 27 maart