Uitdagingen in de forensische psychiatrie

Transcriptie

1 Uitdagingen in de forensische psychiatrie Studiedag Innovaties in de GGZ 18/05/2017 Inge Jeandarme 1

2 Outline Wat is forensische psychiatrie? Internering: nieuwe ontwikkelingen Enkele uitdagingen 3

3 DEFINITIE EN THEORETISCH MODEL 4

4 Wat is forensische psychiatrie? Tak van de algemene psychiatrie die zich bezig houdt met de diagnostiek en de behandeling van mensen met een psychische stoornis die een delict hebben gepleegd of dreigen te plegen. In het diagnostisch deel worden delictverklarende en delictvoorspellende factoren onderzocht en wordt er een uitspraak gedaan over de mate van zorg en beveiliging die nodig is. Bij de behandeling staat delictpreventie voorop. Er wordt aandacht gegeven aan het reduceren van risicovol gedrag zodat resocialisatie mogelijk wordt. Hierbij wordt gebruik gemaakt van het risk need responsivity model. 5

5 Theoretisch kader Lange tijd werd er in de gedragswetenschappen vanuit gegaan dat behandeling van delinquenten niet tot vermindering van recidiverisico leidt. Systematisch onderzoek in 1974 zou aangetoond hebben dat: Ø [ ] with few and isolated exceptions, the rehabilitative efforts [ ] had no appreciable effect on recidivism. (Martinson, 1974) Ø Do all of these studies lead irrevocably to the conclusion that nothing works, that we haven t the faintest clue about howe to rehabilitate offenders and reduce recidivism? (Martinson, 1974) Het benadrukken dat nothing works heeft geleid tot: Ø Enerzijds kritiek op de uitvoering van het onderzoek door Martinson Ø Anderzijds de reactie van zorgaanbieders en onderzoekers om de effectiviteit van behandeling op recidivevermindering empirisch aan te tonen 6

6 Theoretisch kader Alleen gevangenisstraf opleggen heeft een minimaal effect op het voorkomen van recidive en kan recidivekans zelfs vergroten (Pogarsky & Piquero, 2003; Smith, Goggin & Gendreau, 2002) What works? Behandeling is enkel effectief voor recidivevermindering mits er gewerkt wordt vanuit een aantal evidence based principes (Andrews en Bonta, 1990; 2007; 2010) Risk principle Need principle Responsivity principle 7

7 Theoretisch kader Risk principle Wie behandelen? 8

8 Theoretisch kader Risk principle Need principle Wie behandelen? Wat behandelen? 9

9 Theoretisch kader Risk principle Need principle Responsivity principle Wie behandelen? Wat behandelen? Hoe behandelen? 10

10 Fundamentele verschillen Algemene psychiatrie Focus op psychiatrische ziekte Focus op de patiënt Liever geen gevaarlijke patiënten (risk avoidance) Liever geen ongemotiveerde patienten Forensische psychiatrie Focus op het forensische risico Focus op de maatschappij Eerst en vooral de gevaarlijke patiënten (risk management) Dealen met ongemotiveerde patienten

11 INTERNERINGSMAATREGEL 12

12 Internering Beschermingsmaatregelvan onbepaalde duur Voor personen die een delict gepleegd hebben en vervolgens ontoerekeningsvatbaar worden verklaard Jaarlijks wordt deze maatregel 300 tot 350 keer opgelegd Totaal aantal geinterneerden in Belgie schommelt rond de 4,000 Doel van de maatregel is dubbel: Ø Preventie (verdere) schade aan maatschappij Ø Behandeling psychiatrisch gestoorde dader

13 Profiel geinterneerden Vooral ongehuwde mannen van Belgische nationaliteit, tussen 26 en 45 jaar oud en professioneel niet actief bij de oplegging van de maatregel (bijvoorbeeld Casselman e.a., 2003; Cosyns, 2005; De Vuysere e.a., 2004; Deckers e.a., 2014; Jeandarme e.a., 2016) Een op de vier geinterneerden heeft bijzonder onderwijs gevolgd (De Vuysere e.a., 2004; Jeandarme e.a., 2016) Meest voorkomende DSM diagnoses: persoonlijkheidsstoornissen, psychotische stoornissen en verstandelijke beperking (bv. De Vuysere e.a., 2004; Deckers e.a., 2014) Veel comorbiditeit middelenproblematiek (35,7% 56,7%) (bv. Cosyns e.a., 2007; Decker e.a., 2014; Jeandarme e.a., 2016) ¾ van de populatie: comorbiditeit! (Cosyns e.a., 2007; Deckers e.a., 2014; Jeandarme e.a., 2016) Internering wordt vooral opgelegd voor geweldsdelicten (Casselman e.a., 2003; Cosyns e.a., 1994; Jeandarme e.a., 2016) 14

14 Internering gerechtelijke fase (On)toerekeningsvatbaarheid is een zeer gevoelig maatschappelijk gegeven 15

15 Internering uitvoeringsfase 16

16 BBC news 15 September 2014 Belgian murderer Van Den Bleeken wins right to die 17

17 Uitbouw forensisch zorgcircuit Meerjarenplannen Internering (Onkelinx-Demotte, 2007; Vandeurzen-Onkelinx, 2009) Federaal masterplan gevangenissen en internering 18/11/2016: verdere uitbouw behandelaanbod en uitbouw forensisch zorgtraject Turbo Geens De Block : aangepaste infrastructuur voor elke geïnterneerde

18 Medium security MS Bierbeek MS Rekem MS Zelzate Kliniek ForPVT Beschut wonen (+ 20 PVT MIN) 20 Outreach x x x

19 High security FPC Gent FPC Antwerpen Zelzate Plaatsen Opening Geïnterneerden Mannen Mannen + vrouwen Vrouwen

20 Nieuwe interneringswet (2014) In werking sinds 01/10/2016 Recht op zorg expliciet verankerd in de wet (art. 2) juridisch afdwingbaar? Opvolging niet langer door de CBM, maar wel door de Strafuitvoeringsrechtbank (KBM) Rechtspositie geïnterneerde versterkt en meer aandacht voor slachtoffers Drempel ingebouwd: Ø misdrijf ~ aantasting of bedreiging fysieke of psychische integriteit Kwaliteitsgaranties ingebouwd voor psychiatrisch deskundigenonderzoek

21 Psychiatrisch deskundigenonderzoek Geen internering meer mogelijk zonder psychiatrische expertise Wettelijke vragen specifieker en uitgebreider Standaard model van verslaglegging (KB nog te bepalen) Erkenning van de deskundige (KB voorwaarden en procedure nog te bepalen) Specifieke opleiding (bijzondere bekwaamheid in de forensische psychiatrie, nog te organiseren) Multidisciplinariteit is niet expliciet geregeld, maar kan afgeleid worden Andere disciplines zoals psychologen en criminologen kunnen ingeschakeld worden, mits de gerechtspsychiater eindverantwoordelijkheid draagt Tegensprekelijk Aanwezigheid arts en advocaat naar keuze ( advies nationale raad 6 mei 2017) Beveiligd klinisch observatiecentrum (moet nog opgericht worden) 22

22 Federaal regeerakkoord 9 oktober 2014 De minister van Justitie zal een gespecialiseerd centrum voor observatie en diagnosestelling bij daders oprichten. Verwacht tegen 2020? 23

23 Bijzondere beroepsbekwaamheid M.B. 28 oktober 2015 tot vaststelling van de bijzondere criteria voor de erkenning van geneesheer-specialisten houdersvan de bijzondere beroepstitel in de forensische psychiatrie, alsmede van stagemeesters en stagediensten, in werking sinds 1 april 2016 Criteria: Ø Erkenning alsgeneesheer-specialist in de psychiatrie Ø Specifieke opleiding gevolgd in de forensische psychiatrie 1. Theoretisch opleiding: minimum 12 studiepunten 2. Praktische opleiding: stage van 2 jaar (zowel behandeling als uitvoeren deskundigenonderzoeken; minstens 2 stagemeesters) Overgangsmaatregelen voor psychiaters die 5 jaar voorafgaand aan 1 april 2016 hun bijzondere bekwaamheid kunnen aantonen

24 UITDAGINGEN 25

25 Organisatie van de zorg voor geïnterneerden Regulier waar kan, categoraal waar moet Evidence based versus pragmatisch discours Parallelle versus geïntegreerde zorg Vermaatschappelijking van zorg en herstelvisie Heterogene bevoegdheidspakketten Ontwikkeling van een referentiekader forensisch psychiatrische zorg met bindend karakter voor de audits

26 Organisatie van de bredere forensische zorg Forensische patiënten zijn niet allemaal geïnterneerd! Gevangenis: gedetineerd Psychiatrie: patiënt Forensische psychiatrie: geïnterneerd Eén op de 7 veroordeelde gedetineerden heeft een ernstig psychiatrisch ziektebeeld (Fazel & Seewald, 2012) Overheveling intrapenitentiaire (somatische en psychiatrische) zorg? Forensisch psychiatrische patiënten zijn vaak bekenden van de algemene psychiatrie 82% medium security geïnterneerden eerder opgenomen in GGZ (Jeandarme e.a., 2016) 78% van forensische patiënten eerder opgenomen in GGZ (Hodgins e.a., 2006)

27 Onderzoek en opleiding Advies forensische psychiatrie KAGB (2014): schrijnend gebrek aan onderzoek op alle niveaus vastgesteld prioritaire onderzoeksthema s bv. ROM Neurobiologische invalshoek lange tijd onderbelicht KENNIS SIMPLE PILOT IN PRACTICE

28 Imago? Not In My Backyard!

29 Contact