Intimiteit na een borstoperatie

Transcriptie

1 Heeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure? Geef ons gerust een seintje! Dienst kwaliteit info@jessazh.be Tel: Intimiteit na een borstoperatie Brochure voor de patiënte en haar partner Jessa Ziekenhuis vzw Campus Virga Jesse Stadsomvaart 11, 3500 Hasselt Tel Maatschappelijke zetel: Salvatorstraat 20, 3500 Hasselt versie maart 2010 (Object-ID )

2 Welkom Onderging u onlangs een noodzakelijke borstingreep, en kampt u momenteel met tegenstrijdige emoties? Weet dan dat het in dit stadium perfect normaal is. Dit is voor u en uw partner een nieuwe situatie waaraan u beide moet wennen. Dat vergt tijd, moed en aanpassingsvermogen. Probeer het dus niet te forceren. Bijna 30% van de vrouwen die geopereerd werden aan de borst, krijgt te maken met seksuele problemen. De aard van de operatie maakt vaak weinig verschil in de beleving ervan. Bijkomend probleem is dat er in bepaalde gevallen een aanvullende behandeling aan te pas komt, zoals chemo- en/of hormoontherapie. Typerend is dat emotionele en seksuele problemen zelden besproken worden. De nadruk ligt meer op de behandeling van de kanker. Toch heeft u juist in deze periode vol emoties een uitgesproken behoefte aan tederheid, een knuffel, een arm om u heen,. Troost, waardering, begrip, tact en antwoorden op vragen zijn onmisbaar in deze periode. Met deze brochure hopen we u en uw partner een duidelijker beeld te geven over de gevolgen van een dergelijke operatie, en hoe u daarmee om kan gaan. 1

3 Inhoud 1. Gevolgen van... p Chirurgie p Chemotherapie p Radiotherapie p Hormoontherapie p Veranderingen in seksualiteit p Verlangen en opwinding p Geslachtsgemeenschap p Omgaan met seksuele problemen p Hoe kan dit opgevangen worden? p Eigen gevoelens p Praten p Doen p Slot p Bronvermelding p. 10 2

4 1. Gevolgen van Chirurgie In tegenstelling tot chemo- en radiotherapie zijn de gevolgen van een borstoperatie meestal blijvend. Eerst moet u het verlies dat uw lichaam geleden heeft verwerken. Hiervoor moet u beroep doen op uw aanpassingsvermogen en creativiteit, en dat geldt ook voor uw partner. Een borstamputatie kan een grote invloed hebben op uw emotionele leven omdat uw lichaamsbeeld ingrijpend gewijzigd werd. Zal mijn partner mij nog graag zien, zal hij mijn geschonden lichaam aanvaarden? zijn typische, normale twijfels. Aanvaarding door uw partner (op termijn) is erg belangrijk om zelf tot aanvaarding te komen Chemotherapie Deze behandelingsvorm heeft een indirecte invloed. Mogelijke nevenwerkingen (misselijkheid en intense vermoeidheid) versterken het zich onaantrekkelijk gaan voelen. Het aanvaarden van het nieuwe lichaam na een borstoperatie kan ook nog eens extra bemoeilijkt worden door de haaruitval. Hiervoor bestaan echter oplossingen zoals haarprothesen, petjes, sjaaltjes e.d. Daarnaast verandert chemotherapie ook nog eens de hormoonhuishouding wat menopauzale klachten kan opleveren, of een tijdelijke of permanente onvruchtbaarheid in de hand kan werken. Uw lichamelijke weerstand kan aangetast worden waardoor er gemakkelijker vaginale infecties kunnen ontstaan. Ook kan medicatie die u misschien voor andere kwalen nodig heeft, zoals vochtafdrijvers, antidepressiva of middelen tegen hoge bloeddruk de zin in seks negatief beïnvloeden Radiotherapie Door deze plaatselijke behandeling kan de huid rond het litteken wat veranderingen gaan vertonen, zoals een rodere verkleuring en/of een mogelijk dunner geworden geïrriteerde huid. Een aantal patiënten voelen zich hierdoor seksueel geremd of gaan seks vermijden gedurende de behandeling. 3

5 1.4. Hormoontherapie Bepaalde medicatie kan remmend werken op die stoffen die nu net nodig zijn om seksuele gevoelens te kunnen hebben. De kans op seksuele remming is bijgevolg reëel. Wat als u zwanger bent of zwanger wilt worden? Eventuele zwangerschap is een terechte zorg. Als u zwanger bent op het moment dat de diagnose gesteld wordt, zullen de risico s voor uw ongeboren kind meespelen bij de keuze voor de behandeling. Tijdens de behandeling wordt afgeraden zwanger te worden of een kind te verwekken. Bespreek de mogelijkheden van anticonceptie met uw arts. Die gedwongen onvruchtbaarheid kan eveneens van invloed zijn op de manier waarop u uw intieme relatie beleeft. 2. Veranderingen in seksualiteit 2.1. Verlangen en opwinding Vaak zijn de ziekte en behandeling directe aanleiding voor het verlies van belangstelling in seksualiteit. Ook een tijdje na de behandelingen kan dit nog even blijven voortduren door de vermoeidheid, de verminderde conditie, depressie of angst,... Zich intiem kunnen voelen met iemand stimuleert bij heel wat vrouwen het seksuele verlangen en de opwinding. Aanraken en aangeraakt willen worden, speelt hierbij een heel belangrijke rol. Het is na een verminkende operatie soms helemaal niet prettig om gezien en aangeraakt te worden, laat staan opwindend. Vaak kan u pas terug intiem zijn als u weer met uzelf vertrouwd bent geraakt. En daarvoor zijn tijd en gewenning nodig. (getuigenis) Ik heb nog steeds geen contact met dat deel van mijn lichaam. Het is een deel van mijn lichaam dat eindeloos lang bezit is geweest van iedereen, behalve van mij. Het is iets waar ik voortdurend aan probeer te werken. 4

6 Aanraken en aangeraakt worden moet soms geoefend worden, zeker als uw lichaam door bepaalde behandelingen is veranderd. Een manier om uzelf te herontdekken is uzelf aanraken en uw huid voelen, voor de spiegel staan en uzelf gewoon bekijken, en vooral die plaatsen die pijn of verdriet hebben veroorzaakt of verminkt zijn. Dit zou u moeten doen telkens u er behoefte aan heeft en niet alleen s morgens en s avonds in de badkamer Geslachtsgemeenschap Vrijen is, zonder effectief tot de daad te komen, eventueel mogelijk maar het vraagt van beide partners, behalve een grote betrokkenheid, ook enige creativiteit. Denk bijvoorbeeld ook aan hulpmiddelen bv. een glijmiddel, zeker in het begin. Weet ook dat u vooral in de beginperiode als u een nieuwe routine met elkaar opbouwt, veel geduld met uzelf maar ook met uw partner moet hebben. 3. Omgaan met seksuele problemen Hoe u seksuele problemen, die als gevolg van uw ziekte en behandeling kunnen ontstaan, aanpakt, hangt af van uw eigen voorgeschiedenis, opvoeding en van de manier waarop u altijd al met elkaar omging. Misschien moet u nu voor het eerst proberen woorden te vinden voor gevoelens en emoties die vroeger vanzelfsprekend waren. (getuigenis) Mijn vrouw is altijd moe en na haar chemokuur is het nog erger geworden. Ik wil niet dat ze de indruk krijgt dat ik streel en knuffel omdat ik méér wil, dus blijf ik maar van haar af. Erover praten vind ik moeilijk, maar het is wel heel vervelend. Het is zo anders dan vroeger Wat zou zij daarover denken? 5

7 Of u nu patiënt of partner bent, vertellen over wat u bezig houdt is vaak de beste oplossing. Maar dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Als praten over seks vroeger al niet gemakkelijk was binnen uw relatie, lijkt het er al snel op dat er nu ineens relatieproblemen zijn, terwijl dat misschien helemaal niet het geval is. Dat maakt het nog eens extra verwarrend. Toch is het héél belangrijk om voldoende tijd te nemen om met elkaar te leren praten over seksualiteitsbeleving. Het kan nuttig zijn om uw gedachten, gevoelens en behoeften duidelijk onder woorden te brengen. Stel vragen aan uw partner, zeg wat uw verwachtingen zijn, wat u wel wil of niet. Laat uw partner er niet naar raden. Hopen dat de ander uw gedachten zal lezen of de signalen van uw lichaam zal begrijpen, kan aanleiding geven tot extra verwarring of frustratie. Praat dus zo concreet mogelijk met elkaar. Als u behoefte heeft aan meer aandacht of warmte, probeer dan ook aan te geven op welke manier uw partner die kan geven. 4. Hoe kan dit opgevangen worden? 4.1. Eigen gevoelens Wanneer u als vrouw met een kwaadaardig gezwel geconfronteerd werd, kan het zijn dat u er niets meer voor voelt om te vrijen. Blijf toch zorgzaam voor uw behoefte aan intimiteit. Het hoeft voor u misschien niet altijd om de lichamelijke sensatie te gaan maar om wat u voor elkaar betekent. Het is belangrijk dat u zich gewaardeerd en bijgestaan voelt, en dat u die signalen krijgt die u het gevoel geven dat uw behoefte gerespecteerd blijft. Het is nodig dat u dit als vrouw dan ook laat blijken. Neem uw eigen gevoelens ernstig. Luister goed naar uw eigen lichaam en gevoel en tracht dit niet te forceren, bv. geen schuldgevoel hebben indien u zich te moe voelt of wanneer u gewoon geen zin heeft. Niemand heeft er schuld aan dat de kanker zich manifesteerde. Laat negatieve gevoelens toe. Het is normaal dat intimiteit en seksualiteit amper aan de orde zijn. Pas na ongeveer 6 maanden begint het leven weer zijn normale gangetje te gaan. Zoek beide samen uit op welke manier u opnieuw intiem met elkaar kan omgaan. 6

8 Sommige vrouwen blijven zich vaak verdrietig, ongelukkig en boos voelen. Het heeft geen zin om dat te onderdrukken. Praat erover met uw partner of met familieleden, vriendinnen of lotgenoten. Probeer terug emotioneel vertrouwd te geraken met uw eigen lichaam, ook al moet dat soms een borst missen. Ontspannen samen zijn is hier uiterst belangrijk. Eventuele voorzichtige humor kan hier eveneens op zijn plaats zijn. Als u als vrouw op deze manier wordt opgevangen door uw partner ervaart u eerder de zekerheid dat hij u bemint en niet alleen uw borsten Praten Praat met uw partner ook over uw gevoelens, niet altijd over de kanker zelf. Als vrouw waardeert u het waarschijnlijk zeer sterk als uw partner zelf het gesprek over de amputatie zou beginnen, over zijn eigen gevoelens hier rond en dit in alle open- en vertrouwelijkheid. De meeste vrouwen hebben een verhoogde behoefte aan intimiteit zoals knuffelen, aangeraakt worden. Op dit moment is het belangrijk dat u zich gesteund voelt door uw partner. Maar u mag echter niet over het hoofd zien dat hij zelf ook een beetje een rouwproces doormaakt. Daarom komt het er in deze fase op aan dat u dit onderling bespreekbaar kan maken en elkaar op die manier steunt. Begrijpen dat iemand moeite heeft om zijn gevoelens onder woorden te brengen is heel belangrijk. Ook valt het vaak voor dat de partner niet alleen als gesprekspartner gebruikt wordt, maar ook als iemand tegen wie u uw spanningen mag ontladen. Dit vergt dus veel begrip en geduld van de partner. Het is belangrijk om ook uw partner de tijd te geven om te groeien en zich opnieuw te leren openstellen voor de ander. Meestal zetten partners in de loop van de eerste 2 jaar na de operatie grote stappen in de verwerking ervan en vinden ze elkaar terug op intiem en seksueel vlak. Indien u er niet alleen uitgeraakt, kan er beroep gedaan worden op een professioneel iemand zoals een psycholoog of seksuoloog. 7

9 (getuigenis) Aan de basis van ons nieuwe liefdesleven ligt het praten over onze manier van seksuele omgang. Dat was aanvankelijk heel moeilijk, want dat waren we niet gewend Doen Durf naar uzelf kijken, uzelf aanraken en verzorgen. Experimenteer eventueel met uw partner en neem daar de tijd voor. Weet dat dit tijd vergt. Mogelijk kunnen ontspanningsoefeningen een oplossing bieden bij een te verkrampte houding. Neem beide de zorg voor de wonde en het litteken op. Het kan voor u als vrouw een grote steun betekenen wanneer uw partner de goede genezing van het litteken opvolgt en bespreekt. Hetzelfde geldt voor het feit dat hij u eventueel vergezelt naar eventuele bestralingsbehandelingen. Het is wenselijk dat uw partner u aanmoedigt een goede borstprothese te dragen en hiervoor bv. zelf de afspraak maakt. Ook bij de keuze van een eventuele inwendige prothese is de betrokkenheid van uw partner heel belangrijk. Spreek met uw arts over een glijmiddel (best op waterige basis en zonder toegevoegde parfums) bij een droge vagina. Door ziekte en behandeling kan uw huid anders gaan aanvoelen. Ook uw lichaamsgeur kan sterk veranderd zijn. Indien u deze verandering als te pijnlijk ervaart kan u eventueel bepaalde zepen of bodylotions gebruiken (Niet tijdens de radiotherapie!). Een lotion of bodymilk kan ook handig zijn voor een sensuele lichaamsmassage. 8

10 5. Slot In de loop van uw leven kunnen er altijd twijfels optreden waardoor u zich minder prettig kan gaan voelen. U vraagt zich dan af of u het wel allemaal goed doet en of uw partner het nog kan dragen. Deze vertwijfeling is een normaal verschijnsel en hier kan enkel maar klaarheid in komen door het er samen over te hebben, door dit samen te bespreken. Blijf deze twijfels dus niet negeren of opkroppen, ze kunnen uw zelfvertrouwen ondermijnen of zelfs juist gaan verhinderen dat u zelf een prettige of inventieve partner bent. Uitzoeken wat voor u allebei aangenaam is, is uiteindelijk de sleutel tot uw nieuwe relatie, mogelijk met een nieuwe verdiepte dimensie. Indien u na het lezen van deze brochure nog vragen heeft, geef ons dan gerust een seintje. In de mate van het mogelijke zoeken we dan samen verder naar een oplossing. Borstverpleegkundigen Christa Stadsbader Tel: christa.stadsbader@jessazh.be Christine Vanhoof Tel: christine.vanhoof@jessazh.be Psychologe Nathalie Cardinaels Tel: nathalie.cardinaels@jessazh.be 9

11 6. Bronvermelding Borstkanker en seksualiteit door Ria Bremer en Prof.Dr. J.G.M. Klijn Medical Multi Media Productions BV Chemotherapie Belgische federatie tegen kanker Over kanker Hetty Hagens, Golida Donner, Kitty Zwart, Anita Cats, Magda Pernet, Nel Kleverlaan en Ben van Balen. Lief en leed Integraal kankercentrum Noord-Nederland. Man en vrouw schiep Hij hen. Piet Nijs. Met dank aan dr. E. Willems (psychiater) en mevrouw Kristel Mulders (seksuologe en psychotherapeute) voor hun inbreng tijdens het realiseren van deze brochure. 10

12 11

13 Persoonlijke notities 12