PROJECTBESCHRIJVING GROTE VERHALEN

Transcriptie

1 PROJECTBESCHRIJVING GROTE VERHALEN Leerlijn beeldend Thema Verhalen Groep 5-6 juni 2017

2 Cultuuronderwijs op zijn Haags Leerlijn beeldend Thema Verhalen Groep 5-6 juni 2017juni 2017 Deze projectbeschrijving wordt regelmatig geactualiseerd. Kijk voordat u ermee aan de slag gaat op voor de nieuwste versie. Hierbij treft u een projectbeschrijving: waarmee u een project van 6-8 lessen van 45 min. kunt uitvoeren; waarin veel ruimte is voor uw eigen inbreng; waarop u uw lesvoorbereidingen kunt baseren. De structuur van de projectbeschrijving is gebaseerd op het doorlopen van het creatief proces. Na de introductie van het project oriënteert de leerling zich op de inhoud van het thema. Hierbij doorloopt de leerling drie deelopdrachten waarin hij steeds onderzoekt, uitvoert, presenteert en evalueert. Bij elke stap van het creatief proces zijn reflectievragen geformuleerd. Maak hieruit een keuze of formuleer zelf passende vragen. Gebruik ook vooral uw eigen inzicht en ervaring bij andere onderdelen, zoals het filosofisch gesprek en de evaluatievragen. Lees allereerst de korte beschrijving van het project in het document Informatie voor de leerkracht, zodat u een goed beeld krijgt van de opdrachten, werkwijze en context. 2

3 Grote verhalen 1. Introductie van het project Het project kan op verschillende manieren worden geïntroduceerd: 1. Bekijk en bespreek een aantal wereldberoemde kunstwerken die een bekend verhaal vertellen. Denk aan: - Tapisserie de Bayeux, Fra Angelico, De Annunciatie, Jacques-Louis David, De Kroning van Napoleon, Pablo Picasso, Guernica, Keith Haring, Zeecontainer van Chanel Surf Club, 1987 Bespreek de werken aan de hand van de volgende vragen: - Welk verhaal zie je? - Wie zie je? - Wanneer speelt het verhaal zich af? - Waarom is het verhaal afgebeeld? - Hoe is het weergegeven? - Welk verhaal vind je het meest indrukwekkend? - Welk verhaal vind je het meest indrukwekkend weergegeven? - Waar begint vaak een verhaal in een schilderij? 2. Lees het verhaal De Steen code van Ruben Prins uit Het meisje met de parel en andere verhalen over de meesterwerken van het Mauritshuis. Voer aan de hand van het schilderij een filosofisch gesprek. 3. Verzamel een aantal voorwerpen waar een verhaal bij hoort of verzonnen kan worden. Presenteer de voorwerpen in een bijzondere doos of kist en bespreek met de leerlingen de verhalen die bij de voorwerpen zouden kunnen horen. 2. Oriëntatie 2.1. Het filosofisch gesprek Hoe kun je een schilderij 'lezen'? Wat is het verschil met het lezen van een boek? Wat is het verschil tussen een verhaal in woord en in beeld? Duurt een dag in een verhaal net zo lang als een echte dag? Duurt een dag in een film net zo lang als een echte dag? Kun je een dag schilderen of tekenen? Duren de dagen altijd even lang? 3

4 2.2. Oriëntatie op het thema In de loop der tijd zijn naast grote verhalen ook juist kleine en alledaagse gebeurtenissen weergegeven. In de 17 de eeuw bijvoorbeeld hadden kunstenaars veel aandacht voor het dagelijks leven. Denk bijvoorbeeld aan: - Jan Steen, Zoals de oude zongen zo piepen de jongen, Hendrick Avercamp, IJsvermaak, Rembrandt, De anatomische les van Dokter Tulp, Andriaen van Ostade, Boeren in een herberg, 1662 (alle in de collectie van het Mauritshuis) Bekijk en bespreek een aantal van deze werken aan de hand van de volgende vragen: Welk verhaal zie je? Wie zie je? Wanneer speelt het verhaal zich af? Waarom is het verhaal afgebeeld? Hoe is het weergegeven? Welk verhaal vind je het meest indrukwekkend? Welk verhaal vind je het meest indrukwekkend weergegeven? Reflectievragen Grote verhalen Hoe komt het dat je van belangrijke hedendaagse gebeurtenissen zo weinig schilderijen ziet? Wat vind je indrukwekkender: foto s en film of een schilderij? Kun je aan een voorstelling zien of het een groot of klein verhaal is? Hoe komt dat? Ben je iemand van de grote of de kleine verhalen? Hoe vertelt de kunstenaar zijn verhaal zonder woorden? Speelt het verhaal zich in het nu af of vroeger? Hoe zie je dat? Hoe lees je een verhaal uit een schilderij? 4

5 3. Deelopdracht 1: Levende verhalen 3.1. Onderzoek Levende verhalen 1. Bespreek met de leerlingen waar in Den Haag beeldende kunst te zien is. Denk aan musea en galeries. 2. Geef de leerlingen de opdracht om in duo s op de sites van deze instellingen naar kunstwerken te zoeken die een verhaal tonen. Vraag de leerlingen ieder één van deze werken uit te kiezen. Dit mag een schilderij, tekening, prent of ruimtelijk beeld zijn. 3. Verzamel van de gekozen kunstwerken (digitale) afbeeldingen. Reflectievragen Onderzoek Levende verhalen Ben je verhalen op schilderijen tegen gekomen die eigenlijk geen voorstelling hebben? Hoe ben je op onderzoek gegaan? Hoe ben je tot je keuze gekomen? Was het moeilijk kiezen? Waarin verschilt jouw keuze met die van je medeleerling? Wat is de invloed van de maat van het schilderij op de grootte van het verhaal? 3.2. Uitvoeren Levende verhalen 1. Geef de leerlingen de opdracht zelf een verhaal bij hun gekozen kunstwerk te verzinnen en op te schrijven. Het verhaal moet een duidelijk begin, midden en slot hebben. 2. Vraag de leerlingen nu één van hun verhalen te ruilen met die van een ander duo, waarvan ze het kunstwerk niet hebben gezien. Laat ze dit verhaal lezen en bij het verhaal een tekening of collage maken. Reflectievragen Uitvoeren Levende verhalen Speelt het verhaal zich in één dag af en zo ja, op welk moment van de dag? Hoe zien we dat? Welk moment in jouw verhaal zie je op het kunstwerk? Wat van het kunstwerk heb je niet gebruikt? Welke elementen uit het verhaal heb je benadrukt in je tekening of collage? Wat past beter bij jou, een verhaal uit een kunstwerk halen of een tekening/ collage bij een verhaal maken? 3.3. Presenteren Levende verhalen 1. Vraag een aantal leerlingen hun verhaal voor te lezen zonder dat de rest van de klas weet over welk kunstwerk het gaat. Toon alle gekozen kunstwerken op het digibord en laat de klas raden bij welk kunstwerk de voorgelezen verhalen horen. 2. Bekijk de digitale afbeeldingen van de kunstwerken en de werkstukken van de leerlingen en bepaal welke kunstwerken bij welke werkstukken passen. Bespreek of er werkstukken zijn die bij meerdere kunstwerken passen, en of de kunstwerken en werkstukken allebei goed terug te leiden zijn op hetzelfde verhaal. Geef de werkstukken een titel en vergelijk deze met de titel van de inspiratiebron. Reflectievragen Presenteren Levende verhalen Hoe verliep het raden van de kunstwerken bij de verhalen? Waarin verschilden de kunstwerken en werkstukken van elkaar? 5

6 Waar let je op bij het zoeken van de kunstwerken bij de verhalen? Wat was telkens het sleutelwoord bij het zoeken? Is het voorgekomen dat je het werkstuk mooier vond dan het kunstwerk? Licht toe Evalueren Levende verhalen Bespreek het doorlopen proces en de gemaakte producten: Heb je meer gezien op het kunstwerk toen je het verhaal ging schrijven? Kun je het kunstwerk nog uit je hoofd beschrijven beschrijven? In hoeverre kijk je nu anders naar het kunstwerk dan voordat je het verhaal schreef? Wat past beter bij jou, een verhaal uit een kunstwerk halen of een tekening/ collage bij een verhaal maken? Zou je nog een heel ander verhaal kunnen schrijven? Licht toe. Hoeveel verhalen zitten er in elk kunstwerk? Hoe vind je het dat iedereen een ander verhaal ziet? Welke tekening of collage vind je spannender dan het schilderij? Over welk schilderij zou je ook verhaal willen schrijven? Over welk verhaal zou je ook een tekening of collage willen maken? 6

7 4. Deelopdracht 2: Levende beelden 4.1. Onderzoek Levende beelden 1. Bekijk en bespreek een aantal kunstwerken waarop een verhaal verbeeld is. Denk bijvoorbeeld aan: - Jheronimus Bosch (atelier van of naar), De goochelaar, 1502 of later - Pieter Bruegel, Boeren bruiloft, Caravaggio, Avondmaal in Emmaüs, Jan Steen, Zoals de ouden zongen, zo piepen de jongen, Édouard Manet, Déjeuner sur l herbe, Norman Rockwall, Freedom from want, Lotte van Lieshout, Knekelmuziek, 2014 Gebruik daarvoor bijvoorbeeld de volgende vragen: - Welk verhaal zie je? - Wie zie je? - Wanneer speelt het verhaal zich af? - Waarom is het verhaal afgebeeld? - Hoe is het weergegeven? - Hoe heeft de kunstenaar de mensen en voorwerpen neergezet (compositie)? - Welke kant kijken de mensen uit? - In hoeverre overlappen de figuren? - In hoeverre de figuren op elkaar? - Hoe is hun gezichtsuitdrukking en lichaamshouding? 2. Geef de leerlingen de opdracht om in groepjes een tableau vivant te maken van één van de eerder bekeken voorstellingen of van een eigen gekozen voorstelling. Een tableau vivant is een groep personen als levend schilderij neergezet. Laat de leerlingen goed nadenken over houding, gezichtuitdrukkingen, compositie (ordening van personen en compositie), kleding en attributen, taakverdeling binnen de groep, etc. Ter inspiratie: Maak van elk tableau vivant een foto. Reflectievragen onderzoek Levende beelden Hoe zijn jullie tot een rolverdeling gekomen? Hoe verliep het ordenen van personen en voorwerpen? In hoeverre was je tevreden met je rol? Wat je het lastigste bij deze opdracht? Hebben jullie nog gelachen tijdens het onderzoek? Waarom? 4.2. Uitvoeren Levende beelden 1. Bekijk en bespreek nu drie pastels (pastel = zacht soort krijt) van Cornelis Troost, welke onderdeel zijn van een serie van vijf. De tekeningen laten een aantal momenten zien van een avond waarop een groep mannen samenkomt en flink rookt en drinkt. Stel bijvoorbeeld de volgende vragen: - Wie zie je? - Waar zijn de personen? - Wat doen ze? 7

8 - Hoe zijn de personen gegroepeerd, verdeeld over de ruimte? - Wat is de volgorde van de pastels? Waaraan zie je dat? 2. Troost laat een verhaal in meerdere scènes zien. Geef de leerlingen de opdracht in groepjes drie foto s te maken die samen een verhaal vertellen. De foto van het tableau vivant uit het onderzoek is de middelste foto. Leerlingen bedenken bij deze foto een scène voorafgaand en volgend op deze gebeurtenis. Dit doen ze in de vorm van een tableau vivant. Maak van elke scène weer een foto. 3. Geef de leerlingen de opdracht een titel voor de serie te bedenken en zorg voor een afdruk van elke foto. Schakel eventueel de hulp van ouders in. Reflectievragen uitvoeren Levende beelden Hoe ging het samenstellen van de compositie? Hoe ging het samenwerken tijdens het bedenken en uitvoeren van de fotosessie? Wat was jouw rol? Ben je daar tevreden mee? Is jullie verhaal duidelijk genoeg weergegeven of zou je achteraf wijzigingen willen aanbrengen? Hoe echt is jullie scène? In hoeverre zijn de attributen noodzakelijk voor het vertellen van het verhaal? 4.3. Presenteren Levende beelden Hang alle series op in de klas. Bespreek met de leerlingen of de foto s vertikaal of horizontaal geordend moeten worden om de verhalen duidelijk te maken. Bekijk en bespreek een aantal series. Laat andere groepjes vertellen welk verhaal zij in de series zien. Bespreek in hoeverre dit overeenkomt met het oorspronkelijk bedachte verhaal. Reflectievragen Presenteren Levende beelden Hoe komt het verhaal beter tot zijn recht: vertikaal of horizontaal opgehangen? Waarom? Waarin verschilde het verhaal van jullie medeleerlingen met het door jullie bedachte verhaal? Wat verraadt dat jullie verhaal in het nu is verbeeld? Denk aan bepaalde attributen of kleding Evalueren Levende beelden Bespreek het doorlopen proces en de gemaakte producten. Hoe levend is jullie serie geworden? Welke serie verraste het meest of was het grappigst? Wat kun je vertellen over de soorten verhalen die worden verteld? Had je eigenlijk meer scènes nodig om jullie verhaal te vertellen? Wat vond je van de verhalen die bij jullie serie verteld zijn? 8

9 5. Deelopdracht 3: Verhaal zonder woorden 5.1. Onderzoek Verhaal zonder woorden 1. Bekijk en bespreek een aantal van de volgende collages: Richard Hamilton, Just What Is It That Makes Today s Homes So Different, So Appealing?, 1956 (26x25 cm) Richard Hamilton, Just what is it that makes todays homes so different?, 1992 (17,6 x 26,7 cm) Joseph Cornell, The hotel Eden, 1945 Joseph Cornell, Habitat Group for a shooting gallery, 1943 Benoît Hermans, Zonder titel, 1990 (50 x 51 cm) Benoît Hermans, Die Geburt der Komodie, 2004 (70 x 70 cm) Ossip, Erst klein dann grosz, 2005 (zie voor meer werk van ossip: ) Gebruik daarbij bijvoorbeeld de volgende vragen: - Welke voorwerpen en personen zie je? - Welk verhaal kun je erbij bedenken? - Welke materialen en technieken zijn gebruikt? 2. Geef de leerlingen de opdracht een gebeurtenis te kiezen die ze zelf hebben meegemaakt of die in een verhaal voorkomt. Vertel hen dat ze bij deze gebeurtenis een collage gaan maken. Dit mag een vlakke (2d) of een ruimtelijke (3d, bijvoorbeeld in een kistje of doosje) collage worden. 3. Vraag de leerlingen op de sites van de Haagse kunstinstellingen te zoeken naar afbeeldingen van kunstwerken waarin voorwerpen en personen te zien zijn, die de leerlingen bij het verbeelden van hun gebeurtenis kunnen gebruiken. 4. Print de afbeeldingen uit die de leerlingen denken nodig te hebben voor hun collage. Verzamel daarnaast kaarten, folders van de instellingen, catalogi, kunsttijdschriften, etc. 5. Verzamel ook zoveel mogelijk divers kosteloos en natuurlijk materiaal. Reflectievragen Onderzoek Verhaal zonder woorden Waarom heb je voor juist deze gebeurtenis gekozen? Heb je voor 2d of voor 3d gekozen? Waarom? Hoe verliep het zoeken en vinden van beeldmateriaal? Wat is de kern van je verhaal? Weet je al welk moment in je verhaal je gaat weergeven? 5.2. Uitvoeren Verhaal zonder woorden 1. Geef de leerlingen de opdracht om te bepalen welke onderdelen van de gevonden afbeeldingen (voorwerpen, figuren, achtergrond, etc.) ze gaan gebruiken voor hun collage. Vraag ze hen deze onderdelen uit te knippen. 2. Geef de leerlingen de opdracht ieder voor zich zijn collage samen te stellen. Vraag hen eerst de afbeeldingen, materialen en voorwerpen in de gewenste compositie te plaatsen en ze daarna pas vast te plakken. Wijs de leerlingen op het maken van een voorgrond en achtergrond en op de ruimtelijke werking, het voor- en achter elkaar plaatsen van voorwerpen, materialen en personen. 3. Vraag de leerlingen een titel bij hun collage te verzinnen en hun werk te signeren. 9

10 Reflectievragen Uitvoeren Verhaal zonder woorden Hoe verliep het kiezen van onderdelen uit de kunstwerken? Hoe ging het ordenen van de onderdelen van je compositie? Wat is belangrijk in jouw gebeurtenis en hoe heb je dat zichtbaar gemaakt? Welke achtergrond heb je gekozen en waarom? Wat zijn de drie belangrijkste elementen die je verhaal duidelijk maken? 5.3. Presenteren Verhaal zonder woorden Stel een tentoonstelling samen. Laat medeleerlingen over de werken praten en verzinnen welke verhalen erbij horen. Bespreek met de leerlingen welke werken samen nog een ander/ nieuw verhaal kunnen vertellen. Reflectievragen Presenteren Verhaal zonder woorden Wat vond je van de verzonnen verhalen bij jouw werk? Welk verhaal vond je het meest maatschappelijk relevant? Welk verhaal vond je het verrassendst of boeiendst? Welk verhaal zou je willen opschrijven en verder uitwerken? Welk verhaal zou je thuis willen vertellen? 5.4. Evalueren Verhaal zonder woorden Bespreek het doorlopen proces en de gemaakte producten. Met wie zou je jouw werkstuk willen ruilen? Ben je nu anders naar kunst gaan kijken? Waarom en hoe? Bestaan er kunstwerken zonder verhaal? Licht toe. Wat is de functie van een titel bij een kunstwerk of verhaal? Van welk verhaal zou je nog wel een werkstuk willen maken? 6. Algemene beoordeling Voor het beoordelen van de leerlingprestaties kunt u gebruikmaken van het beoordelingsformulier voor leerkracht en leerling. De vier beoordelingscriteria zijn afgestemd op de kerndoelen kunstzinnige oriëntatie en de uitgangspunten van COH. De leerlingprestaties in het gehele project worden meegenomen in de beoordeling. Voor het gebruik van de formulieren is een korte toelichting beschikbaar. Het beoordelingsformulier voor leerkracht en leerling en de toelichting op het beoordelingsformulier vindt u in de bijlagen van het document Informatie voor de leerkracht. 10