NOTA CULTUUREDUCATIE Het College van Burgemeester en Wethouders

Transcriptie

1 Ons kenmerk BOW/ RIS NOTA CULTUUREDUCATIE 2017 Het College van Burgemeester en Wethouders Overwegende dat: - De vorige nota Cultuureducatie, het Deltaplan Cultuureducatie ( RIS ) van de Gemeente Den Haag dateerde uit Er na vier jaar behoefte bestond de werkwijze te evalueren. Besluit: in te stemmen met de Nota Cultuureducatie 2017 Den Haag, 27 juni 2017 Het college van burgemeester en wethouders, de secretaris, de burgemeester, Annet Bertram Pauline Krikke Gemeente Den Haag Postbus T Spui DJ Den Haag Den Haag

2 Nota Cultuureducatie Gemeente Den Haag 2017

3 Inhoudsopgave INHOUD Samenvatting... 4 Inleiding... 5 Het nieuwe stelsel in kort bestek... 6 Onderdelen van het nieuwe stelsel voor het cultuuronderwijs... 6 Cultuureducatie in het primair onderwijs... 6 Voortzetting van het huidige beleid met enige aandachtspunten... 8 Versterking van cultuuronderwijs in het Voortgezet Onderwijs... 8 Nieuw beleid: maatwerk in ondersteuning Buitenschoolse cultuureducatie Nieuw beleid: buitenschoolse cultuureducatie in en met scholen Financiële consequenties BIJLAGEN 1. Bureau ART, Het verschil maken. Rapportage over de ontwikkeling van het cultuuronderwijs in de scholen voor primair onderwijs in Den Haag in de periode (september 2016) 2. BureauART, Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs. Eindrapportage over 35 cultuurscans, afgenomen bij het voortgezet onderwijs in Den Haag, in opdracht van CultuurSchakel (maart 2017)

4 SAMENVATTING Met het Deltaplan Cultuureducatie en het Meerjarenbeleidsplan Kunst en Cultuur Haagse Nieuwe hebben de portefeuillehouders Cultuurbeleid en Onderwijs van de gemeente Den Haag vanaf 2013 ingezet op een belangrijke koerswijziging op het gebied van cultuureducatie. De essentie hiervan was om te koersen op binnenschoolse cultuureducatie, de cultuureducatie binnen schoolverband. Hier is nadrukkelijk de keuze gemaakt om de vraag van de scholen leidend te maken en minder in te zetten op de subsidiëring van aanbod, om er voor te zorgen dat cultuureducatie veel nadrukkelijker dan tot dan toe weer een onlosmakelijk onderdeel zou worden van het curriculum van scholen. Om dit te bereiken is ingezet op: - Ondersteuning van scholen en culturele instellingen door cultuurcoaches (CultuurSchakel); - Convenanten met alle schoolbesturen om gezamenlijk cultuureducatie op scholen te bevorderen; - Ontwikkeling van doorlopende leerlijnen door scholen en culturele instellingen onder regie van CultuurSchakel binnen het project Cultuuronderwijs op zijn Haags. Doel is een betere inbedding van cultuur in de onderwijscurricula, een grotere rol van groepsleerkrachten zelf in het cultuuronderwijs en meer samenhang in het aanbod; - Een subsidieregeling voor scholen in het Primair Onderwijs met ingang van september 2016 voor de inkoop van culturele activiteiten die aansluiten bij leerlijnen. Het nieuwe stelsel begint dankzij de inzet van alle betrokkenen duidelijk vruchten af te werpen. Steeds meer scholen in het Primair Onderwijs beschikken over cultuurplannen en integreren cultuureducatie in hun onderwijsplannen. Steeds meer scholen maken hierbij gebruik van doorlopende leerlijnen. Bijna alle scholen kopen culturele activiteiten met gebruikmaking van de nieuwe subsidieregeling. Vier jaar na dato is het tijd om volgende stappen te zetten. De gemeente wil dit doen door het beleid voor de binnenschoolse cultuureducatie binnen het primair onderwijs te continueren en daarnaast extra in te zetten op binnenschoolse cultuureducatie in het secundair onderwijs en de aansluiting tussen binnenschoolse en buitenschoolse cultuureducatie. De gemeente wil de cultuureducatie in het Voortgezet Onderwijs stimuleren door 1. sterker in te zetten op de ondersteuning door de cultuurcoaches van CultuurSchakel, en 2. de invoering van een subsidie 5,00 per leerling voor de aankoop van culturele activiteiten op voorwaarde dat ook de Cultuurkaartmiddelen door scholen collectief worden ingezet. De gemeente wil buitenschoolse cultuureducatie stimuleren door: 1. de Ooievaarspasregeling te verruimen (hogere maximale vergoedingen voor het volgen cursussen), en 2. enkele pilots uit te voeren die er op gericht zijn dat buitenschoolse cultuureducatie op scholen of in de onmiddellijke nabijheid van scholen plaatsvinden teneinde op deze manier zoveel mogelijk belemmeringen weg te nemen.

5 INLEIDING Den Haag is in meerdere opzichten een internationale stad. De stad kent een groeiend aantal internationale instellingen en bedrijven. De stad is de afgelopen decennia ook qua bevolkingssamenstelling sterk veranderd. Het aantal Hagenaars met een niet-nederlandse achtergrond maakt nu de meerderheid uit van de bevolking. Juist in de context van een dergelijke internationaal diverse samenleving is cultuureducatie van groot belang. Cultuureducatie legt de basis van een gedeeld burgerschap dat hoort bij een internationale en diverse stad, doordat het jongeren in staat stelt kennis te nemen van het culturele erfgoed en bij te dragen aan de handhaving en ontwikkeling van dit erfgoed via taal, gebruiken, onderwijs en media. Cultuureducatie kan jonge Hagenaars helpen om met verschillen binnen de samenleving om te gaan, hierop te reflecteren en een gedeelde basis te vinden. De huidige samenleving is niet alleen diverser, maar ook ingewikkelder geworden. De zogenaamde 21st-century skills, vaardigheden als creativiteit, samenwerking, kritisch denken, probleemoplossend vermogen en communicatie, zijn voor het goed functioneren in de 21-eeuwse, toenemend complexere informatiesamenleving van cruciaal belang. Cultuureducatie kan een grote bijdrage leveren aan de ontwikkeling van deze vaardigheden. 1 Voor een stad die kinderen gelijke kansen wil geven, is het daarom noodzakelijk dat het een adequaat stelsel voor cultuureducatie heeft dat er voor zorgt dat ook kinderen die van huis uit minder culturele bagage meekrijgen, in staat zijn om deze culturele bagage te verwerven en daarmee goed te functioneren in de huidige complexe samenleving. Dit is ook een van de grote maatschappelijke vraagstukken die in de nieuwe HEA centraal staat. Een goed stelsel voor cultuureducatie binnen én buiten schoolverband gaat verder dan alleen maar meedoen en passief beleven. Het draagt bij aan de mogelijkheden van kinderen hun talenten te ontwikkelen. Dit is belangrijk voor het zelfvertrouwen en het gevoel van eigenwaarde van kinderen, het besef dat je met hard werken en zelfdiscipline verder komt, aan de ontwikkeling van planningsvaardigheden en aan de sociale participatie van kinderen. Gemeentelijk beleid is hierbij van belang om kinderen uit arme en rijke gezinnen en gelijke kansen te bieden voor de ontwikkeling van deze talenten en vaardigheden. Een goed stelsel voor cultuureducatie is ook essentieel voor een vitale culturele sector in stad en regio. Kennismaking met kunst en cultuur in de jonge jaren leidt tot een hogere cultuurconsumptie op latere leeftijd. Zonder deze kennismaking wordt de kans in ieder geval kleiner dat men op latere leeftijd theaters en musea bezoekt of op een andere manier actief of passsief deelneemt aan kunst en cultuur. Cultuureducatie vormt daarnaast ook een belangrijke voedingsbodem voor de aanwas van nieuwe creatieve talenten, een klimaat waarin zij hun vaardigheden kunnen ontwikkelen en een dynamisch kunstsector. Deze nota cultuureducatie volgt ruim vier jaar na het verschijnen van het Deltaplan Cultuureducatie eind Met het Deltaplan Cultuureducatie en het Meerjarenbeleidsplan Kunst en Cultuur Haagse Nieuwe heeft de gemeente een nieuwe visie op cultuureducatie neergelegd en een ingrijpende stelselwijziging doorgevoerd, waarbij in plaats van aanbodsubsidiëring via het Koorenhuis voor de binnenschoolse cultuureducatie de vraag van scholen leidend werd. Voor de buitenschoolse cultuureducatie werd de markt gevraagd een adequaat aanbod te verzorgen. In deze nieuwe nota blikken we kort terug op wat de afgelopen jaren is bereikt en welke bijstellingen nodig zijn om er voor te zorgen dat nog meer kinderen dan nu kennis kunnen maken met kunst en cultuur en hun talenten kunnen ontplooien. Net als meer dan vier jaar geleden hebben we bij de totstandkoming van deze nota gebruik gemaakt van de input van direct betrokkenen in het onderwijsveld en in de culturele sector. In totaal hebben vijf groepsgesprekken plaatsgevonden: twee over cultuureducatie in het primair onderwijs, één over buitenschoolse cultuureducatie, één over cultuureducatie in het voortgezet onderwijs en één met de Haagse Jongerenambassadeurs. Hiernaast hebben individuele gesprekken plaatsgevonden met docenten, 1 Zie Marlies ter Beek-Geertse e.a., Onderzoek naar 21 e -eeuwse vaardigheden en cultuureducatie (Lectoraat Didactiek en Inhoud van de Kunstvakken Hogeschool Windesheim),(Zwolle 2015).

6 Interne Cultuurcoördinatoren en kunstvakdocenten. In aanvulling hierop is ten behoeve van deze nota een speciale scan uitgevoerd door Bureau ART en John Swildens (oud-directeur van het Edith Stein- College) naar de stand van zaken van het cultuuronderwijs in het Voortgezet Onderwijs. HET NIEUWE STELSEL IN KORT BESTEK Met het Deltaplan Cultuureducatie en het Meerjarenbeleidsplan Kunst en Cultuur Haagse Nieuwe heeft de gemeente Den Haag ingezet op een belangrijke koerswijziging op het gebied van cultuureducatie. De essentie hiervan was om te koersen op binnenschoolse cultuureducatie, de cultuureducatie binnen schoolverband. Hier is nadrukkelijk de keuze gemaakt om de vraag van de scholen leidend te maken en minder in te zetten op de subsidiëring van aanbod, om er voor te zorgen dat cultuureducatie veel nadrukkelijker dan tot dan toe weer een onlosmakelijk onderdeel zou worden van het curriculum van scholen. Om deze reden gebruiken we in deze nota de term cultuuronderwijs als synoniem voor binnenschoolse cultuureducatie. Wat betreft de buitenschoolse cultuureducatie (het volgen van cursussen en workshops in de vrije tijd) koos de gemeente er voor om de instandhouding van aanbod niet langer als overheidstaak te zien, maar dit aan de markt over te laten. Wél zag de gemeente een taak voor zichzelf weggelegd als het ging om de toegankelijkheid van het vrijetijdsaanbod te garanderen door het bieden van vergoedingen binnen het kader van de Ooievaarspasregeling. ONDERDELEN VAN HET NIEUWE STELSEL VOOR HET CULTUURONDERWIJS Invoering van het principe dat de vraag van scholen leidend moet worden betekende in de praktijk een forse omschakeling voor scholen en aanbieders van cultuureducatie. Om een en ander mogelijk te maken, nam de gemeente de volgende maatregelen: - Ondersteuning van scholen en culturele instellingen door een onafhankelijk Expertisecentrum Cultuureducatie (onderdeel van CultuurSchakel). Er zijn inmiddels 10 cultuurcoaches (8 fte) aangesteld om scholen te helpen hun visie op cultuureducatie te formuleren en te vertalen in een vraag naar activiteiten van culturele instellingen en kunstvakdocenten. Doel was dat cultuureducatie als integraal onderdeel van het onderwijscurriculum zou worden gezien, hetgeen met de term cultuuronderwijs tot uitdrukking wordt gebracht; - De gemeente sloot convenanten met het merendeel van de schoolbesturen waarin deze zich committeerden cultuureducatie op scholen te bevorderen; - Culturele instellingen kregen de verplichting om waar dit mogelijk was minimaal 5% van hun subsidiebudget aan cultuureducatie te besteden; - Via het project Cultuuronderwijs op zijn Haags (COH) werkten scholen en culturele instellingen samen onder regie van CultuurSchakel aan de ontwikkeling van leerlijnen gericht op een betere inbedding van cultuur in de onderwijscurricula, een grotere rol van groepsleerkrachten zelf in het cultuuronderwijs en meer samenhang in het aanbod; - Scholen ontvingen met ingang van september 2016 meer middelen voor de inkoop van culturele activiteiten die aansloten bij leerlijnen. Vanwege de omvang en complexiteit van de stelselwijziging koos de gemeente er in eerste instantie voor om de meeste aandacht te richten op het cultuuronderwijs in het Primair Onderwijs (PO). Minder aandacht zowel beleidsmatig als in de praktische ondersteuning van scholen en aanbieders door CultuurSchakel ging uit naar cultuuronderwijs in het Voortgezet Onderwijs (VO). CULTUUREDUCATIE IN HET PRIMAIR ONDERWIJS

7 Hoe heeft de stelselwijziging van de cultuureducatie uitgepakt in het primair onderwijs? Heeft de gemeentelijke beleidsinzet rendement opgeleverd? De invoering van het nieuwe stelsel in 2013 vond plaats onder grote druk. De forse bezuinigingen op het Koorenhuis hadden grote gevolgen voor betrokkenen, terwijl de totstandkoming van CultuurSchakel als systeemorganisatie voor cultuureducatie onder grote druk plaatsvond. Medio 2016 bracht de Adviescommissie voor het Meerjarenbeleidsplan Kunst en Cultuur ook advies uit over het nieuwe stelsel van cultuureducatie. De commissie was vol lof over het nieuwe stelsel en hoe zich dat had ontwikkeld: De Commissie bewondert de gezamenlijke aanpak vanuit de gemeente met het Deltaplan Cultuureducatie uit 2013, ontwikkeld vanuit de beleidsterreinen cultuur en onderwijs. Alleen door intrinsieke motivatie van beiden kan verankering van cultuuronderwijs plaatsvinden. 2 Daarom blijven we ook de komende beleidsperiode inzetten op een gemeenschappelijke aanpak vanuit de portefeuilles Cultuur en Onderwijs als het gaat om de verdere implementatie van het nieuwe stelsel. Hoewel de Adviescommissie van mening was dat CultuurSchakel haar taak als systeeminstelling op een adequate manier uitvoert, onderschreef de Adviescommissie tegelijkertijd de conclusie van het rapport Cultuureducatie van het nieuwe stelsel (Wagenaar Hoes, 6 maart 2015) dat de transitie van het stelsel weliswaar voltooid is, maar de transformatie nog in volle gang is. Op basis van gesprekken met scholen, schoolbesturen en cultuurinstellingen constateerde de Adviescommissie dat zowel de aanbieders als de vragers binnen het nieuwe stelsel nog op zoek waren naar hun rol, waarbij onder andere de taakverdeling tussen CultuurSchakel en Koorenhuis voor velen nog onduidelijk was. Ook was volgens de Adviescommissie bij cultuurinstellingen soms nog niet duidelijk welke meerwaarde samenwerking met CultuurSchakel voor hen had. De Adviescommissie onderschreef daarom het voornemen van CultuurSchakel om extra inspanningen ter ondersteuning van culturele instellingen te verrichten. De gegevens waarover de gemeente kon beschikken en de gesprekken die gevoerd zijn voor de totstandkoming van de huidige nota, bevestigen bovenstaande bevindingen van de Adviescommissie voor het Meerjarenbeleidsplan Kunst en Cultuur , maar laten tegelijkertijd zien dat betrokken partijen geleidelijk beter gewend zijn geraakt aan het nieuwe stelsel. De verwarring over de taakverdeling tussen CultuurSchakel en het Koorenhuis is ruim drie jaar na dato grotendeels verdwenen. Door grote inzet van alle betrokkenen heeft de stelselwijziging ook de eerste jaren niet geleid tot een dip in het cultuuronderwijs. De laatste jaren is er zelfs sprake van een duidelijk waarneembare vooruitgang. Dit komt ook tot uiting in een gestage groei van de verankering van de cultuureducatie in de beleidsplannen van scholen (19% in 2013 naar 45% in 2016, waarbij 15% een cultuurplan aan het ontwikkelen is), de groei van het aantal Interne Cultuur Coördinatoren (ICC ers) (45% naar 63%), het groeiend aantal scholen dat aangeeft minimaal 11,64 per leerling (=de hoogte van de Rijksbijdrage) aan cultuuronderwijs te besteden, en het toenemend aantal scholen dat gebruik maakt van leerlijnen die zijn ontwikkeld in het kader van Cultuuronderwijs op zijn Haags of andere leerlijnen. Basisscholen en instellingen zijn enthousiast over de nieuwe subsidie waarmee scholen culturele activiteiten als schoolvoorstellingen en museumlessen kunnen inkopen. De wijze waarop scholen deze subsidie kunnen aanvragen als onderdeel van hun Integrale Onderwijsplan bij het gemeentelijke Onderwijsloket is zeer laagdrempelig. Zowel scholen als culturele instellingen zijn tevreden over het nieuwe door CultuurSchakel ingerichte boekingssysteem voor deze activiteiten ( Planned Culture ) en de gebruikersondersteuning hierbij. Het gevolg is dat vrijwel alle leerlingen uit het primair onderwijs één of meerdere keren per jaar kennis kunnen maken met een culturele instelling. De kennismaking van leerlingen met het rijkgeschakeerde en kwalitatief goede Haagse culturele veld is hiermee gewaarborgd. Uit de gesprekken die zijn gevoerd bij de totstandkoming van deze nota komt ook naar voren dat bijna alle betrokkenen positief zijn over het nieuwe stelsel. Zowel bij scholen als bij aanbieders bestaat er 2 Adviescommissie in het Meerjarenbeleidsplan Kunst en Cultuur , p. 26.

8 een grote behoefte aan continuïteit. Wel worden enkele kleinere aandachtspunten en andere mogelijkheden voor verbetering genoemd: - Hoewel grote waardering bestaat voor de subsidie die scholen hebben gekregen voor de inkoop van culturele activiteiten, werpen de kosten van het vervoer naar en van culturele instellingen voor sommige scholen nog een barrière op; - Hoewel het aanbod aan culturele activiteiten in de brochure van CultuurSchakel gewaardeerd wordt vanwege de variatie in het aanbod, missen sommige scholen een kwaliteitstoets op het aanbod. - Sommige aanbieders wijzen op de noodzaak om activiteiten als museumlessen en schoolvoorstellingen inhoudelijk beter te laten aansluiten op de ontwikkelde leerlijnen; - Sommige aanbieders hebben aangegeven dat scholen te weinig geld hebben voor de inzet van kunstenaars of kunstvakdocenten in de klas. De nieuwe subsidieregeling geeft daar geen ruimte voor. Dit wordt als jammer ervaren, omdat waar receptieve en reflectieve vormen van cultuuronderwijs gecomplementeerd worden met actieve vormen, de inzet van een kunstvakdocent of een kunstenaar in de klas onmisbaar wordt geacht; - Scholen die gebruik maken van VSD (Verlengde Schooldag)-middelen geven aan bang te zijn voor mogelijke landelijke bezuinigingen op de onderwijsachterstandsmiddelen; - Met name bij de actieve vormen van cultuuronderwijs bestaat behoefte aan deskundigheidsbevordering van groepsdocenten, waarbij in veel gevallen samenwerking met kunstvakdocenten voor de hand ligt; - De leerlijnen die binnen Cultuuronderwijs op zijn Haags worden ontwikkeld zouden beter moeten aansluiten bij de methodes die scholen gebruiken, onder meer door gebruik te maken van gangbare digitale leeromgevingen. VOORTZETTING VAN HET HUIDIGE BELEID MET ENIGE AANDACHTSPUNTEN Uiteraard vindt de gemeente het een bijzonder verheugende ontwikkeling dat het beleid van de gemeente dankzij de inzet van scholen, culturele instellingen, kunstvakdocenten en CultuurSchakel effect begint te sorteren. Het beleid voor de komende periode zal daarom vooral gericht zijn op voortzetting van het huidige beleid en daarbinnen enige accenten zetten: 1. We vragen CultuurSchakel om criteria te ontwikkelen voor de selectie van aanbod aan culturele activiteiten voor scholen. Het gaat hierbij met name om de didactische inbedding van het aanbod, de inhoudelijke aansluiting met de leerlijnen van Cultuuronderwijs op zijn Haags en de eerdere ervaringen van gebruikers; 2. De integratie van de activiteiten van kunstvakdocenten en kunstenaars in de klas met de overige vormen van cultuuronderwijs (de lessen die gegeven worden door de groepsleerkracht, activiteiten als museumlessen en schoolvoorstellingen) krijgt extra aandacht binnen de tweede fase van Cultuuronderwijs op zijn Haags; 3. De deskundigheidsbevordering van groepsleerkrachten en kunstvakdocenten met name ook op het vlak van de onderlinge samenwerking krijgt extra aandacht binnen de tweede fase van Cultuuronderwijs op zijn Haags. 4. We zullen alternatieve en voor de school minder kosten met zich meebrengende mogelijkheden voor vervoer naar en van culturele instellingen nader verkennen. VERSTERKING VAN CULTUURONDERWIJS IN HET VOORTGEZET ONDERWIJS Zoals hierboven aangegeven, is er sinds de stelselwijziging van vier jaar geleden relatief weinig beleidsmatige aandacht uitgegaan naar cultuureducatie in het voortgezet onderwijs. Ook de ondersteuning door CultuurSchakel voor cultuuronderwijs in het VO was de afgelopen periode minder intensief. Zo is er slechts één cultuurcoach voor het VO beschikbaar. Met ingang van het schooljaar 2016-

9 2017 is bovendien de korting van 3,50 per leerling vervallen voor het bezoek aan schoolvoorstellingen van de Haagse podiumkunstinstellingen van de leerlingen van de eerste twee jaar van het VO. 3 Reden hiervoor was dat eerst een goede basis voor cultuuronderwijs gelegd moest worden. Nu deze basis op orde is, wordt het mogelijk om door te bouwen aan cultuureducatie in het VO. Om de stand van zaken te verkennen, is door Bureau Art een scan uitgevoerd naar het cultuuronderwijs in het VO 4. Bij elke VOschool is een uitgebreide vragenlijst mondeling doorgenomen teneinde de visie over en de activiteiten op het terrein van cultuuronderwijs in kaart te brengen. Daarnaast zijn (groeps)gesprekken gevoerd met scholen en aanbieders. Uit de scan blijkt dat er een grote variëteit bestaat op het gebied van cultuuronderwijs. Een kwart van de scholen besteedt veel aandacht aan cultuur (bijv. als cultuurprofielschool), andere scholen doen (veel) minder aan cultuur. Een derde van de scholen geeft aan over een kunstbeleidsplan te beschikken, 15% geeft aan wel een visie te hebben, maar deze niet te hebben vastgelegd. Over het algemeen lijken vmbo-scholen minder actief. Uit de bestedingsoverzichten van de Cultuurkaartmiddelen die het Rijk aan leerlingen in het Voortgezet Onderwijs ter beschikking stelt, komt naar voren dat deze maar ten dele worden benut. In het schooljaar hadden slechts van de Haagse VO-leerlingen een cultuurkaart, waarmee slechts 54% van de populatie werd bereikt. De bijdrage van het Ministerie van OCW aan culturele activiteiten van VO-leerlingen lag daardoor ruim lager dan deze had kunnen zijn bij volledige deelname. De scan laat dus een gevarieerd beeld zien van wat er op de Haagse VO-scholen gebeurt aan cultuuronderwijs. Hoewel er grote verschillen bestaan tussen schooltypen en scholen, wordt tegelijkertijd duidelijk dat Den Haag beschikt over een breed en gevarieerd palet aan grote en kleine culturele instellingen die cultuureducatie aanbieden in verschillende kunstdisciplines voor het VO en het MBO. Het aanbod omvat daarbij voorstellingen, bijbehorende lesbrieven en workshops die het Nationale Theater (NT-Jong en Theater aan het Spui) verzorgt. Het Filmhuis heeft buitengewoon succesvol educatieprogramma s met filmlessen en workshops op het gebied van film en mediawijsheid, en kan zich qua bereik meten met de grootste filminstellingen in het land. Grote musea als het Gemeentemuseum, het Mauritshuis en het Museon bieden een breed scala aan museumlessen aan. Met de projecten Get On Stage en Your Stage brengt Musicon jongeren in contact met diverse podia en cultuurinstellingen in de stad. Dansinstellingen als Holland Dance en Lonneke van Leth bieden schoolvoorstellingen aan voor het voortgezet onderwijs, en in het geval van Lonneke van Leth zelfs complete leerlijnen. Rabarber werkt nauw samen met het Daltoncollege in een speciale theaterklas. CultuurMenu heeft in een pilot een samenhangende pakketten van drie museumlessen ontwikkeld en succesvol uitgezet in het VO. Een speciale positie binnen de Haagse cultuureducatieaanbod voor het VO wordt ingenomen door instellingen als het Museon, Theatergroep Drang en Movies that Matter. Deze instellingen richten zich samen met instellingen als het Humanity House en Prodemos op de ontwikkeling van aanbod op het gebied van Burgerschapskunde. Drang onderscheidt zich hierbij in het bijzonder omdat deze instelling moeilijke maatschappelijke thema s als radicalisering, overgewicht en pesten door middel van voorstellingen en daarop aansluitende sessies met leerlingen bespreekbaar maakt in het (V)MBOonderwijs. 3 Voor leerlingen van het PO en leerlingen van de eerste twee jaar van het VO was vanaf het schooljaar tot het schooljaar per jaar beschikbaar voor een korting van 3,50 per leerling op schoolvoorstellingen. In het VO ging dit in het schooljaar om leerlingen, die gezamenlijk een korting kregen van 31,223. Deze kortingsregeling is komen te vervallen na de invoering van de subsidieregeling voor scholen in het PO met ingang van het schooljaar Omdat scholen in het VO niet langer korting kregen, heeft dit geleid tot een teruggang van de afname van schoolvoorstellingen. 4 Zie bijlage 2

10 NIEUW BELEID: MAATWERK IN ONDERSTEUNING Uit het bovenstaande blijkt dat zowel het aanbod zelf als de wijze waarop scholen gebruik kunnen maken van dat aanbod voor het Voortgezet Onderwijs zeer divers is. Naast enkele scholen die zich nadrukkelijk profileren als school met veel aandacht voor cultuur en cultuureducatie, zijn er scholen die dit slechts in beperkte mate doen. Tussen schooltypen, tussen scholen en binnen scholen bestaan grote verschillen. Dit maakt het lastig om beleid te ontwikkelen, te meer daar scholen een grote mate van autonomie genieten. Nog meer dan het beleid voor cultuureducatie in het primair, moet het beleid voor het voortgezet onderwijs gericht zijn op verleiding tot deelname en het bieden van maatwerk. Daarnaast zal er meer aandacht moeten komen van culturele instellingen voor de aansluiting van hun aanbod op de curriculae van de scholen. Voor de komende jaren stellen wij volgende maatregelen voor: 1. De gemeente gaat inzetten op ondersteuning op maat van scholen door cultuurcoaches in dienst van CultuurSchakel. De aanstelling van in totaal 2,0 fte cultuurcoaches kan scholen op weg helpen die tot nu toe weinig prioriteit (hebben kunnen) geven aan cultuuronderwijs in hun curriculum. Het gaat dan om adviesgesprekken, het inzichtelijk maken van het aanbod, de organisatie van bijeenkomsten waar aanbieders en vragers elkaar kunnen treffen en deskundigheidsbevordering voor docenten en CKV-coördinatoren (geraamde kosten , voor de helft te dekken uit een herschikking van de middelen in de begroting van CultuurSchakel, voor de andere helft door de gemeente); 2. De gemeente stelt analoog aan de subsidieregeling voor het primair onderwijs - een subsidie beschikbaar van 5,00 per jaar voor leerlingen in de eerste twee jaren van het VO. De subsidie is bestemd voor het bezoek aan theaters en musea of de inkoop van schoolvoorstellingen. Voorwaarden voor deelname zijn dat scholen (1) beschikken over een visie op cultuuronderwijs in de vorm van een cultuurplan en (2) de aangevraagde subsidiebedragen gaan matchen met de Cultuurkaartmiddelen waarover leerlingen kunnen beschikken (geraamde kosten voor de gemeente per jaar, waarbij ongeveer voor de coördinatie door CultuurSchakel. Aangezien matching van de gemeentelijke subsidie met de Cultuurkaartgelden een voorwaarde is, kan worden volstaan met een lagere subsidie dan voor het primair onderwijs; 3. Scholen in het VMBO hebben aangegeven sterke behoefte te hebben aan aanbod op het gebied van burgerschapskunde. Een aantal instellingen heeft hiervoor aanbod. Omdat het hier aanbod betreft dat sterke raakvlakken heeft met beleidsterreinen als onderwijs, participatie, welzijn en gezondheid, integratie en veiligheid zal de afdeling Cultuurbeleid het initiatief nemen om binnen de gemeente te onderzoeken of leerlijnen burgerschapskunde met een culturele component vanuit gezamenlijkheid kunnen worden ondersteund. BUITENSCHOOLSE CULTUUREDUCATIE De vier jaar geleden ingezette stelselwijziging en de daarmee gepaard gaande bezuinigingen hebben vooral gevolgen gehad voor het vrijetijdsaanbod van het Koorenhuis. Dit heeft niet tot gevolg gehad dat het vrijetijdsaanbod in de stad ook sterk is verschraald. Er bestaat op dit ogenblik een groot en veelzijdig aanbod aan cultuureducatie voor kinderen en jongeren. Talloze aanbieders bieden op deze markt hun diensten aan, hetgeen ook te zien is op de Culturele Kaart die CultuurSchakel heeft samengesteld. Oudmedewerkers van het Koorenhuis en andere kunstvakdocenten hebben zich verenigd in collectieven die in sommige gevallen een samenhangend pakket aanbieden binnen verschillende kunstdisciplines. Zeer vele zzp ers verzorgen ook zelfstandig cursussen voor de vrije tijd, terwijl de vanouds sterke particuliere Haagse dansscholen zich goed staande weten te houden. Ook de deelname aan dit aanbod lijkt zich voorspoedig te ontwikkelen. Navraag bij enkele grotere aanbieders als de Muziekacademie en IandArt heeft uitgewezen dat de omzet van deze collectieven zich in positieve richting ontwikkelt. Het bovenstaande wil niet zeggen dat er geen zorgen bestaan als het gaat om de buitenschoolse cultuureducatie voor kinderen:

11 - Uit landelijke onderzoeken van onder andere de SER, maar ook uit de nu gevoerde gesprekken met aanbieders komt naar voren dat veel zelfstandige kunstvakdocenten eigenlijk nauwelijks voldoende inkomsten kunnen verwerven en dat het regelen van hun sociale zekerheid er vaak bij inschiet. Zelfuitbuiting ligt op de loer: veel aan kunstvakdocenten houden het alleen maar vol uit liefde voor hun vak en omdat zij kunnen meeliften op het inkomen van een partner; 5 - Het Haags aanbod is rijk en gevarieerd, maar is sterk geconcentreerd in het centrum. Er bestaan wel degelijk witte vlekken op deze culturele kaart in met name Loosduinen en Leidschenveen/Ypenburg, hetgeen een drempel kan opwerpen voor participatie van jongeren in deze wijken; - - de aansluiting tussen de binnenschoolse en buitenschoolse cultuureducatie ontbreekt vaak. Idealiter zou de kennismaking met cultuur op school juist een verdieping kunnen krijgen via de actieve kunstbeoefening thuis. NIEUW BELEID: BUITENSCHOOLSE CULTUUREDUCATIE IN EN MET SCHOLEN Zonder terug te gaan naar grootschalige subsidiëring van aanbod is het mogelijk om talentontwikkeling en kunstbeoefening van kinderen in hun vrije tijd te stimuleren. In een stad in transitie is elk talent nodig. Een voorwaarde voor talentontwikkeling is dat ieder kind en ieder jongere gelijke kansen krijgt. In het onderwijs én daarbuiten. Het is daarom van belang om te investeren in talentontwikkeling in de verlengde schooltijd en buiten schooltijd. Weekend- en zomerscholen zijn razend populair, waaruit blijkt dat er een grote honger naar leren bestaat. De huidige programma s kunnen echter nog steviger en beter, en de opbrengsten kunnen nog beter inzichtelijk gemaakt worden. Met programma s die alle vormingsgebieden voor kinderen en jongeren beslaan en dus niet alleen taal en rekenen betreffen, maar juist de creatieve vaardigheden. Stimulering van buitenschoolse cultuureducatie past hier bijzonder goed in. Nergens is de kansenongelijkheid zo groot als tussen einde schooltijd en begin etenstijd. In dit tijdblok zouden we een rijk naschools programma ontwikkeld moeten worden met cultuur-, sport- en bibliotheekactiviteiten en met bijles en huiswerkbegeleiding. Scholen, cultuurinstellingen, sportverenigingen en de openbare bibliotheek zouden samen een actief programma na schooltijd kunnen ontwikkelen. Voor Haagse jongeren in de leeftijd van 12 tot 18 jaar, en liefst al eerder om basisschoolleerlingen voor te bereiden op het voortgezet onderwijs. Het programma richt zich op kinderen die van huis uit minder kansen krijgen. Wat ze hier leren, maakt deel uit van hun portfolio van hun individuele schoolloopbaan. Het ongericht generiek steunen van allerlei activiteiten en zeker huiswerkbegeleiding is onverstandig. Het is nodig om aan te sluiten bij het onderwijsprogramma en de pedagogisch-didactische aanpak van de school. Het is daarbij allereerst van belang om binnen- en buitenschoolse cultuureducatie explicieter met elkaar te verbinden. Waar buitenschoolse cultuureducatie goed aansluit op datgene wat kinderen op het gebied van kunst en cultuur op school leren, kan het vrijetijdsaanbod meer effect sorteren. Het enthousiasme dat het cultuuronderwijs bij sommige leerlingen teweegbrengt, zou idealiter een vervolg moeten krijgen in de vorm van kunstbeoefening in de vrije tijd. In de tweede fase van het project Cultuuronderwijs op zijn Haags zal CultuurSchakel expliciet aandacht besteden aan de verbinding tussen binnenschoolse en buitenschoolse cultuureducatie. 5 Sociaal-Economische Raad en Raad voor Cultuur, Verkenning arbeidsmarkt culturele sector (Den Haag 2016) 11-16, zie

12 In de tweede plaats wil de gemeente praktische belemmeringen wegnemen die deelname van kinderen aan buitenschoolse cultuureducatie in de weg kunnen staan. Of kinderen van huis al dan niet worden gestimuleerd om aan kunst en cultuur te doen, kan de gemeente niet beïnvloeden en blijft de verantwoordelijkheid van ouders. Wel kan de gemeente praktische belemmeringen wegnemen voor het volgen van cursussen buiten schooltijd. Het gaat hierbij met name om zaken als financiële toegankelijkheid en vooral de (fysieke) afstand tot het vrijetijdsaanbod. In gezinnen waar ouders niet in staat of bereid zijn om als taxichauffeur voor hun kinderen op te treden, kan een korte (fysieke) afstand al een onoverkomelijke barrière opwerpen. Het organiseren van buitenschoolse cultuureducatie in nauwe samenhang met het cultuuronderwijs past ook binnen het gemeentelijke beleid om te komen tot Integrale Kindcentra, waarbinnen scholen, kinderopvangorganisaties en partners als cultuuraanbieders en sportverenigingen onder één pedagogisch dak gaan samenwerken. Ten slotte willen we waar mogelijk een beperkte bijdrage leveren aan de positie van zelfstandige kunstvakdocenten. Uiteraard kan de gemeente zaken als belastingen of sociale zekerheid niet beïnvloeden. Wel kan de gemeente de condities van de Ooievaarspas voor aanbieders verbeteren en via de stimulering van cultuureducatie in de vrije tijd bijdrage aan de omzet van zelfstandige kunstvakdocenten. Concreet willen we de volgende maatregelen nemen: 1. Wegnemen financiële drempels: - we trekken de maximumvergoeding voor cultuurdeelname op tot het niveau van het Jeugdcultuurfonds ( 450 tegemoetkoming per kind per jaar). Dit biedt voor meer kinderen perspectief; - 2. Verbetering van de positie van zelfstandige kunstvakdocenten - deskundigheidsbevordering van zelfstandige kunstvakdocenten door het aanbieden van cursussen (taak CultuurSchakel binnen project Cultuuronderwijs op zijn Haags); - verbetering van de positie van zelfstandige kunstvakdocenten door aanpassing van de vergoedingssystematiek van de Ooievaarspas (de eigen bijdrage van 10% komt te vervallen voor zelfstandige kunstvakdocenten). 3. We gaan in de schooljaren 2017/2018 en 2018/2019 pilots uitvoeren om buitenschoolse cultuureducatie te laten plaatsvinden op scholen of in de onmiddellijke nabijheid van scholen (bijvoorbeeld Cultuurankers). De doelstellingen van deze pilots zijn om antwoord te krijgen op de volgende vragen:

13 - hoe kunnen meer leerlingen worden verleid tot deelname aan buitenschoolse cultuureducatie? - hoe kan de samenwerking tussen scholen en aanbieders beter gestalte krijgen? - wat zijn de kosten en organisatieproblemen? - kan gebruik van de bibliotheekpas drempels verlagen? - welke locaties (scholen, bibliotheekfilialen, cultuurankers) zijn het meest geschikt? Het antwoord op deze vragen kan informatie opleveren voor een strategie hoe we buitenschoolse cultuureducatie in de verschillende wijken zo laagdrempelig mogelijk kunnen organiseren in de buurt van scholen en deze goed aan laten sluiten op de binnenschoolse activiteiten. We leggen voor dit thema verband met het beleidsvoornemen van de afdeling Onderwijs voor inzet op meer buitenschools aanbod in bredere zin, zoals sport, (bij)lessen en cultuur, als middel om gelijke kansen te vergroten. De locaties voor deze pilots worden medio 2017 bepaald. Mogelijke locaties die in aanmerking komen zijn: - Project Koorenhuis op een school in Loosduinen; - Verbinding tussen een aanbieder en een school in Leidschenveen/Ypenburg; - Project Art-S-Cool in Schilderswijk/Transvaal (via bibliotheekfilialen); - Zuid57 en scholen in de omgeving.

14 FINANCIËLE CONSEQUENTIES VO Buitenschools Dekking Subsidie voorstellingen Cultuur Cultuurcoaches VO Financiering pilots schooljaren en Aanpassing vergoedingen Ooievaarspas Max Max Max Max % Cultuur 50% Onderwijs 50% Cultuur 50% Onderwijs Cultuur Totaal