Eindrapportage Nieuwe werkvormen en ICT

Transcriptie

1 Eindrapportage Nieuwe werkvormen en ICT Projecttitel: Nieuwe werkvormen en ICT Projectcode: ICT 2002/04 Faculteit: Faculteit der Aard en levenswetenschappen Projectperiode: september 2002 september 2003 Opdrachtgever: in het kader van 3 e projectronde ICT en onderwijs Opgesteld door: Drs. Liesbeth van de Grint Drs. Petra Wentzel Datum: November 2003 Contactadres: icto ICT Onderwijscentrum VU p.a. Onderwijs Adviesbureau VU De Boelelaan 1105, kamer 1G HV Amsterdam tel info@icto.vu.nl icto ICT Onderwijscentrum VU

2 Eindrapportage projecten projectcode invullen Inhoudsopgave 1 Inleiding en doelstelling Uitgevoerde activiteiten Begeleidingscommissie Startbijeenkomst Deelprojecten Streaming video Portfolio Samenwerkend leren Digitaal toetsen Disseminatie Website Nieuwe werkvormen en ICT Bijeenkomsten Evaluatie Werkwijze in deelprojecten Resultaten Streaming video Portfolio Samenwerkend leren Digitaal toetsen Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen Verspreiding van de producten van het project Vervolg deelprojecten... 7 Bijlagen: 1) Grassroots rapportage 2) Grassroots rapportage 3) Grassroots rapportage 4) 5) icto ICT Onderwijscentrum VU

3 Eindrapportage projectcode invullen 1 Samenvatting Het project Nieuwe werkvormen en ICT is uitgevoerd in het kader van de 3 e ronde ICT en Onderwijs. De doelstellingen van dit project waren: 1. De verdere integratie van Blackboard als digitale leeromgeving binnen de opleidingen biologie/biomedische wetenschappen en gezondheidswetenschappen bewerkstelligen; hierbij gaat het om het bevorderen van het gebruik van activerende werkvormen die met Blackboard of andere ICT-toepassingen gerealiseerd kunnen worden; 2. Docenten kennis laten maken met activerende werkvormen voor studentgericht onderwijs en de ondersteuning van ICT daarbij; 3. Een verzameling goede voorbeelden aanleggen waar docenten gebruik van kunnen maken. 4. Opgedane kennis over de introductie van Blackboard in de opleidingen bij Biologie toepassen bij de op te zetten Masteropleiding Milieumaatschappijwetenschappen; Er zijn vier deelprojecten uitgevoerd: digitaal portfolio streaming videoclips samenwerkend leren digitaal toetsen Het project heeft de volgende producten opgeleverd: 1. 5 videoclips voor het laboratoriumvaardigheden en -veiligheidsonderwijs. 2. Een opdracht bij de nieuwe opzet van de cursus Celbiologie 3. Een set van oefentoetsen voor de cursus genetica 4. Een pilotproject voor de invoering van een digitaal portfolio De deelprojecten 1, 2 en 3 zijn ook als Grassroots-projecten aangemeld en gehonoreerd. In krijgen deze deelprojecten alle vier een vervolg. Hiermee zijn vooral de eerste drie doelstellingen gerealiseerd. Aan doelstelling 4 is niet gewerkt in de vorm van een deelproject. Wel is er regelmatig contact geweest met het IVM over de toepassing van Blackboard bij de nieuwe opleiding. Helaas zijn de bijeenkomsten waar de producten getoond zouden worden aan collega-docenten niet doorgegaan. Bij het nieuwe project zal gezocht worden naar een manier van kennisdisseminatie die beter aansluit bij de wens van de docenten van de faculteit. November 2003 Drs. Liesbeth van de Grint (Coördinator ICT en Onderwijs, Faculteit Aard- en Levenswetenschappen) Drs. Petra Wentzel (Onderwijscentrum VU) 1

4 Eindrapportage projectcode invullen 2 1 Inleiding en doelstelling In het studiejaar is bij de Faculteit Biologie (inmiddels Faculteit Aard- en levenswetenschappen, FALW) in het kader van de 2 e ICT ronde een project uitgevoerd om Blackboard te implementeren in de propedeuse van de opleidingen Biologie, Biomedische wetenschappen en gezondheidswetenschappen. Het resultaat van dit project is dat inmiddels bij vrijwel alle propedeuse cursussen en een aantal doctoraal cursussen gebruik wordt gemaakt van Blackboard. Uit de evaluatie van januari 2002 bleek dat docenten Blackboard vooral gebruiken om informatie aan de studenten door te geven. Met dit nieuwe project willen we graag tezamen met de fusiepartners van Aardwetenschappen en het Instituut voor Milieuwetenschappen de volgende stap zetten in het gebruik van een DLO, gericht op andere/nieuwe werkvormen. Door het ontwikkelen van een aantal voorbeeldtoepassingen willen we docenten laten zien welke mogelijkheden er zijn om de DLO in te zetten bij verschillende werkvormen. Binnen de faculteit zijn er docenten die studentgericht (activerend) onderwijs in de praktijk (willen) brengen. Met deze groep docenten wilden wij in dit project samenwerken en hen, met behulp van ICT toepassingen, ondersteunen. Hierbij gaan we uit van het zogenaamde "voor-door" principe: wij verwachten dat goede voorbeelden ontwikkeld door docenten zelf, voor andere docenten aanleiding zullen zijn, om ook aan de slag te gaan. Wij zijn uitgaan van algemene problemen en van concrete vragen van docenten. Rondom iedere vraag is een ontwikkelgroep van docenten geformeerd (streefaantal was drie docenten per ontwikkelgroep), die allen gelijksoortige onderwijsvormen hanteren en vergelijkbare problemen ervaren. Zó wilden wij bereiken dat de ontwikkelde voorbeelden ook echt een oplossing zijn voor het probleem dat de docenten ervaren. De Faculteit der Aard- en levenswetenschappen wil met dit project de volgende doelen bereiken: De verdere integratie van Blackboard als digitale leeromgeving binnen de opleidingen biologie/biomedische wetenschappen en gezondheidswetenschappen bewerkstelligen; hierbij gaat het om het bevorderen van het gebruik van activerende werkvormen die met Blackboard of andere ICT-toepassing gerealiseerd kunnen worden; Docenten kennis laten maken met activerende werkvormen voor studentgericht onderwijs en de ondersteuning van ICT daarbij; Een verzameling goede voorbeelden aanleggen waar docenten gebruik van kunnen maken; Opgedane kennis over de introductie van Blackboard in de opleidingen bij Biologie toepassen bij de op te zetten Masteropleiding Milieumaatschappijwetenschappen. 2

5 Eindrapportage projectcode invullen 3 2 Uitgevoerde activiteiten 2.1 Begeleidingscommissie Er is een begeleidingscommissie ingesteld die twee maal bij elkaar is geweest. De eerste keer aan het begin van het project, tevens afsluiting van het vorige project. De tweede keer in januari 2003 om de voortgang te bespreken. De begeleidingscommissie was geen van die twee keren voltallig. Er is (nog) geen afsluitende bijeenkomst geweest. De begeleidingscommissie bestond uit docenten van de twee schools van de faculteit en het IVM om zo te komen tot meer samenwerking op ICT gebied. 2.2 Startbijeenkomst Op de startbijeenkomst waren slechts vier docenten aanwezig, waarvan er drie een concrete wens hadden. Op grond van de vragen die tijdens de startbijeenkomst aan de orde gesteld zijn, zijn we tot de volgende vier thema s gekomen: Videoclips voor gebruik in het laboratoriumvaardigheden- en veiligheidsonderwijs, digitaal portfolio, samenwerkend leren en het gebruik van discussielijsten en digitaal toetsen. De vierde docent wilde meer informatie over het gebruik van Blackboard in het algemeen. Deze docent is verwezen naar de algemene Blackboard ondersteuning van de faculteit. 2.3 Deelprojecten Streaming video De groep streaming video (Rieky van Walraven) heeft zich georiënteerd op de mogelijkheden om bestaand en zelf te maken digitaal video-materiaal via internet (bijvoorbeeld Blackboard) aan te bieden. Meer concreet gaat het om materiaal op het gebied van veilig werken in het laboratorium en om eenvoudige laboratoriumhandelingen. Tot nu werd er op het gebied van laboratoriumveiligheid gewerkt met een videoband die in een hoorcollege vertoond wordt. Het lijkt de groep zinvol wanneer deze informatie tijdens de practica via internet beschikbaar is, zodat studenten altijd de kans hebben de informatie nogmaals te bekijken. Aan de firma die de videoband heeft geleverd is gevraagd een digitale versie van deze band te maken, maar inmiddels is gebleken dat over zowel de kosten (4300,- euro) als de (juridische) condities voor het gebruik van het digitale videomateriaal (het opknippen van de band in behapbare clips is niet toegestaan) overeenstemming is geen bereikt. Vervolgens is besloten de videoclips samen met het AVC zelf te ontwikkelen. De videoclips zijn in de cursus Biologische chemie ( ) gebruikt voor de eerstejaars studenten. Het deelproject is tevens ingediend als Grassrootsproject. Voor een verslag hiervan zie bijlage Portfolio Er is een werkgroep portfolio ingesteld die een pilot voor het gebruik van digitaal portfolio bij de opleiding Biologie, gekoppeld aan de leerlijn academische en algemene vaardigheden, heeft ontwikkeld. Leden van de werkgroep zijn: Cor Zonneveld, Marianne Donker, Anneke Wagner, Nellie Harms, Liesbeth Dirksen en Liesbeth van de Grint. De uitgangspunten van de pilot zijn vastgelegd in de notitie Portfolio en academische vaardigheden. Deze notitie is ook door de verschillende opleidingscommissies besproken. De leden van de portfoliowerkgroep zijn aanwezig geweest bij de studiemiddag die in samenwerking met het ICTO (Onderwijscentrum VU) georganiseerd is. Liesbeth van de Grint heeft namens de werkgroep deelgenomen aan de werkgroep Portfolio, ingesteld door het CvB. In het kader daarvan zijn verschillende presentaties van portfolioapplicaties bijgewoond. 3

6 Eindrapportage projectcode invullen 4 Het DU portfolio is afgevallen voor gebruik tijdens de pilot vanwege de incompatibiliteit met imac computers. De overige applicaties (eportaro, Concord) zouden per 1 september niet beschikbaar zijn. De werkgroep portfolio van de faculteit ALW heeft besloten te werken met OSLO 1, een gebruikersvriendelijk programma dat op 1 september 2003 wel beschikbaar was. Het IVM werkt wel met het DU portfolio. Als er een VU applicatie beschikbaar komt, kan de keuze als nog op een andere applicatie vallen Samenwerkend leren De cursus Celbiologie was opnieuw opgezet. Voor deze cursus is een opdracht geformuleerd voor de studenten en uitgevoerd, waarbij gebruik is gemaakt van de online samenwerkingsmogelijkheden die er in Blackboard te vinden zijn. De samenwerking tussen de studenten verliep in die samenwerken aan een opdracht, waarbij iedere student een deelonderwerp voor zijn rekening neemt. De studenten die aan hetzelfde deelonderwerp werken komen ook bij elkaar. Dit onderdeel van het project is ook gehonoreerd als Grassroots-project. Voor een verslag zie bijlage Digitaal toetsen De docent van de cursus Genetica heeft de cursus zodanig veranderd dat in plaats van hoorcolleges nu zelfstudie is opgenomen. De zelfstudie is digitaal getoetst in de vorm van zelfstudietoetsen en computertoetsen waarvoor zij een beoordeling kregen. De zelfstudietoetsen mochten de studenten zo vaak doen als zij nodig vonden. De vragen uit de echte computertoets waren vergelijkbaar met de vragen uit de zelfstudietoetsen. Karin van der Wilt heeft deze docent ondersteund bij het maken van de toetsen in Respondus. Bij de evaluatie van de cursus bleek dat studenten niet tevreden waren over de inzet van de toetsen binnen de cursus (zie evaluatie). Samen met de docent zal voor het studiejaar opnieuw gekeken worden naar deze toetsen. De docent heeft tijdens een bijeenkomst over digitaal toetsen een voordracht gehouden over de toetsen. Deze bijeenkomst heeft plaatsgevonden op 23 april Bijlage 3: Verslag van dit deelproject in het kader van Grassroots 2.4 Disseminatie Website Nieuwe werkvormen en ICT Er is een Blackboardsite ingericht voor de leden van de projectgroep Bijeenkomsten Er zijn twee bijeenkomsten georganiseerd om de resultaten van het project te delen met andere collega s. Helaas waren de aanmeldingen zodanig dat ze niet doorgegaan zijn. Wel is verslag gedaan over de deelprojecten bij andere bijeenkomsten (zie beschrijving deelprojecten). De notitie Digitaal portfolio is besproken in de opleidingscommissies van Biologie en biomedische wetenschappen. Het commentaar en de vragen van deze commissies neemt de projectgroep mee in de evaluatie van het pilotproject. De eerste evaluatie vindt plaats na de begeleidingsgesprekken van de docenten met de studenten, die plaatsvinden in januari OLSO is ontwikkeld door Intralect, Utrecht 4

7 Eindrapportage projectcode invullen 5 3 Evaluatie 3.1 Werkwijze in deelprojecten Het plan was om in deelgroepen te werken met steeds drie docenten en een begeleider. De deelprojecten Streaming video en het portfolio zijn op deze wijze uitgevoerd. De twee andere deelprojecten zijn steeds door een docent uitgevoerd. 3.2 Resultaten Streaming video Met de inzet van het AVC en extra financiële middelen van de faculteit zijn in de zomer van 2003 vijf korte instructieclips opgenomen en gemonteerd. Om tegemoet te komen aan de eisen voor het bekijken van videoclips via een computer, zijn de clips bewust kort gehouden, dat wil zeggen er is gestreefd naar clips van ongeveer één minuut. Als videomateriaal via een computerbeeldscherm wordt bekeken is gebleken dat de aandacht snel verslapt, dit geldt nadrukkelijker dan voor het kijken naar een televisie. Door de clips echt kort te houden wordt de aandacht goed vastgehouden en kunnen studenten bovendien zelf gericht kiezen welke clip ze wel en niet willen bekijken. Dit komt overeen met het streven om studenten meer verantwoordelijk te maken voor hun eigen leren. Deze clips zijn in Blackboard-site gezet die toegankelijk is voor alle FALW-studenten. Door te kiezen voor het Windows Media formaat, kunnen de clips zowel op de op de faculteit beschikbare Pc s als MacIntosh computers worden bekeken. Bij bijna alle andere beschikbare formaten zou vooral het afspelen van de clips op de MacIntosh computer niet zijn geweest. De vijf clips zijn aan het begin van het collegejaar bij de cursus Biologische Chemie vertoond en daarna via de genoemde Blackboard-site beschikbaar gesteld. Tot op heden (24 november 2003) is deze cursuswebsite 135 keer door studenten bezocht. Hierbij wordt niet geregistreerd of het om verschillende studenten gaat. Gezien het aantal eerstejaarsstudenten lijkt het erop dat alle studenten de site hebben bezocht. In de evaluatie van het vak Biologische Chemie zal aan de studenten worden gevraagd of ze de clips gebruikt hebben en hoe ze ze waardeerden. Gedurende het project werd duidelijk dat faculteiten van andere universiteiten belangstelling hebben voor de clips. Er dient nog na te worden gegaan hoe concreet deze belangstelling is en onder welke voorwaarden de clips eventueel door andere universiteiten gebruikt kunnen worden Portfolio Het portfolio is aan de studenten gepresenteerd tijdens de cursus Inleiding levenswetenschappen, de eerste cursus van het studiejaar De studenten hebben, met wisselend enthousiasme de oriëntatieopdracht gemaakt. Op dit moment is het nog te vroeg om conclusies te trekken ten aanzien van gebruik en bruikbaarheid. De eerste begeleidingsgesprekken met de studenten vinden plaats aan het eind van december 2003, begin januari Samenwerkend leren De werkwijze en de resultaten van de opdrachten zijn middels een vragenlijst onder de studenten geëvalueerd. Gebleken is dat de studenten met veel plezier aan de opdrachten hebben gewerkt. Volgens de docent zijn er goede verslagen gemaakt, maar mist nog de integratie van de deelverslagen die door de studenten zijn gemaakt. 5

8 Eindrapportage projectcode invullen 6 Elke projectgroep kreeg binnen Blackboard de beschikking over een afgeschermde groepspagina, waarbinnen documenten konden worden uitgewisseld en op verschillende manieren gediscussieerd konden worden. Bijna elke groep heeft gebruik gemaakt van de mogelijkheid om bestanden via deze groepsfunctie uit te wisselen. Dit gaf de docent de mogelijkheid te volgen wat er binnen elke groep gebeurde. Van de online discussiemogelijkheid is door de groepen minder gebruik gemaakt, mogelijk omdat de groepen elkaar al voldoende fysiek tegenkwamen en daar hun discussies hebben gevoerd. Bij de samenwerkingsopdracht is ook het groepsproces door de studenten zelf beoordeeld. Hierover waren ze positief, al blijft het lastig volgens sommigen om studenten met wie je nog het hele jaar moet samenwerken hard aan te spreken op eventueel meeliftgedrag. Op basis hiervan is de opdracht en werkwijze voor volgend jaar ( ) aangepast. De docent heeft over de inzet van zo n samenwerkingsopdracht op 16 april 2003 een voordracht gehouden bij een Onderwijssessie van de NVMM Digitaal toetsen De docent heeft tijdens de cursus de digitale toetsing met de studenten geëvalueerd. Al tijdens de cursus bleek dat de studenten ontevreden waren over de plaats van de toetsen binnen de cursus. Zij vonden de toetsen niet aanzetten tot actief leren, eerder het tegenovergestelde. De studenten hadden het idee dat het mogelijk was alle vragen uit je hoofd te leren en dan een voldoende voor de cursus te halen. Mogelijk oorzaken: Totaal aantal vragen toch te beperkt; Studenten mochten onbeperkt de oefentoetsen maken, en gingen dat ook doen om op die manier alle vragen te achterhalen en uit te printen, inclusief de feed back; De weegfactor voor de computertoetsen was 50%. Studenten met een gemiddelde van ruim 8 voor de computertoetsen slecht een 2 hoefden te halen voor het tentamen. 6

9 Eindrapportage projectcode invullen 7 4 Conclusies en aanbevelingen 4.1 Conclusies Het project heeft een aantal goede producten opgeleverd: 5. Videoclips voor laboratoriumvaardigheden en veiligheidsonderwijs. 6. Een opdracht bij de nieuwe opzet van de cursus Celbiologie 7. Een aanzet tot het gebruik van oefentoetsen in de cursus genetica 8. Een pilotproject voor het portfolio Het project heeft niet geleid tot meer samenwerking met Aardwetenschappen en IVM, terwijl dat wel een van de doelstellingen was. In feite is dat vanaf de start fout gelopen. Vanuit Aardwetenschappen is niet echt een deelproject aangedragen behalve de cursus Encyclopedie maar die was eigenlijk al af. Tijdens de begeleidingscommissievergadering is het wel aan de orde geweest, maar het project was toen al te ver gevorderd. Er zijn twee facultaire bijenkomsten georganiseerd ten behoeve van de disseminatie. Hier was echter zo weinig belangstelling voor dat besloten is deze bijeenkomsten niet door te laten gaan. De docenten die betrokken zijn geweest bij de verschillende deelprojecten hebben wel voordrachten gehouden bij andere bijeenkomsten. Op welke wijze we meer docenten kunnen betrekken bij de resultaten van dit soort projecten is een aandachtspunt voor het nieuwe project. 4.2 Aanbevelingen Verspreiding van de producten van het project De door ons tot nu toe gehanteerde methode, het organiseren van bijeenkomsten van uur aan de hand van een concreet voorbeeld zoals toetsing, portfolio of streaming media, voldoet niet. Hiervoor is vrijwel geen belangstelling meer. De opleidingscommissie Biologie stelde voor deze zaken ter discussie te stellen tijdens de werkbesprekingen van de verschillende afdelingen. Voor het nieuwe project gaan we dit in ieder geval proberen Vervolg deelprojecten De videoclips over Labvaardigheden zullen in het voorjaar van 2004 opgenomen worden. Tijdens Educause 2003 presenteerde de Davis University zogenaamde pre- en postlab-activiteiten waarin soortgelijke vaardigheden en veiligheids video s opgenomen zijn Met de docenten vindt overleg plaats of iets soortgelijks ook voor hun cursus nuttig kan zijn. Het portfolioproject loopt in door. De evaluatie van de pilot moet uitwijzen hoe het portfolio ingevoerd zal gaan worden bij de verschillende opleidingen van de faculteit Aard- en Levenswetenschappen. Mocht de VU alsnog besluiten tot het implementeren van een VU-brede applicatie voor het portfolio, dan zal de faculteit de keuze voor OSLO heroverwegen. 7

10 Eindrapportage projectcode invullen 8 Literatuur 8