Mu.Te.Ga. Mucoteam UZ Leuven Februari 2010

Transcriptie

1 Beste patiënten en ouders, Zoals in december al aangekondigd volgt hier het tweede deel van de nieuwsbrief die u verder informeert over onderzoeken, studies en projecten die lopen binnen het mucoviscidose referentie centrum Leuven. Het is belangrijk te weten dat u tijdens de consultatie vragen kunt stellen over de studies die we hebben beschreven of over de onderzoeken die in de huidige brief aan de orde komen. Het geven van goede voorlichting en informatie is voor ons een prioriteit. In deze brief informeren we u over het onderzoek naar ziektemechanismen bij mucoviscidose en nieuwe evaluatietechnieken. Alvorens hiermee te beginnen willen we uw aandacht vragen voor de administratie rond de aanvraag voor E-PATHOLOGIE VOOR KINESITHERAPIE. Wij zorgen zo goed mogelijk voor een tijdige aanvraag, maar we vernemen zelden of dit in orde is. Met nadruk willen we u vragen ons een kopie van de goedkeuring te bezorgen via post of fax (of meebrengen naar de raadpleging). Enkel indien wij weten op welke datum een goedkeuring is gegeven kunnen wij een volgende aanvraag voor verlenging garanderen! Onderzoek naar ziektemechanismen bij mucoviscidose Studie van de ontstekingsreactie in de longen door analyse van ontstekingscellen en mediatoren in de slijmen Het is belangrijk om de mechanismen van de ontstekingsreactie in de longen te onderzoeken in de hoop zo nieuwe aanknopingspunten te vinden in de behandeling. Een beetje slijm kan ons hier al bij helpen. Uit het slijm kunnen wij de cellen halen die verantwoordelijk zijn voor de ontsteking (specifieke witte bloedcellen zoals neutrofielen) en kunnen we een inzicht krijgen in hoe deze cellen juist werken. Ook de eiwitten, die we cytokinen noemen, zijn belangrijk bij ontsteking. De concentratie van deze cytokinen kunnen we meten in het sputum. Bepaalde cytokinen zijn belangrijk bij de aantrekking van neutrofielen naar de luchtwegen, namelijk interleukine-17 of IL-17, IL-23 en IL-8. Neutrofielen maken schadelijke producten aan die het longweefsel beschadigen zoals NSE neutrofiel specifiek elastase. Uit resultaten van een studie uitgevoerd op een aantal van de patiënten hebben wij deze eiwitten in hoge concentratie teruggevonden in het sputum. 1

2 Het blokkeren van eiwitten zoals IL-17 zou nuttig kunnen zijn als behandeling van mucopatiënten. Dit kan door middel van een antilichaam gericht tegen IL-17. Dit zou als gevolg hebben dat er minder neutrofielen naar de luchtwegen worden aangetrokken zodat deze minder schade aan de longen kunnen aanbrengen. Ook is het interessant om te weten wat het effect is van andere medicatie op deze ontstekingsmerkers. Zo kijken wij bijvoorbeeld na wat het effect is van azithromycine op deze cytokinen. Deelname aan deze studie van de ontstekingsreactie in sputumdonatie is een kleine maar noodzakelijke stap om de ziekte verder te ontrafelen in de hoop nieuwe therapieën te vinden. Het afgelopen jaar hebben ongeveer 50 kinderen en 70 volwassenen aan deze studie meegewerkt. Wij zouden graag nog een dertigtal patiënten includeren voor de studies met medicatie alsook nog zoveel mogelijk kinderen. Bloedplaatjes Bloedplaatjes zijn de belangrijkste cellen betrokken bij de stolling. Het is geweten dat bij mucoviscidose er afwijkingen zijn in de functie van de bloedplaatjes. Ze lijken eerder te goed te werken (vergeleken met controle personen). Ons onderzoek bestaat erin om te ontdekken waarom juist. In een eerste fase gingen we na of ze inderdaad te goed werken zoals in de wetenschappelijke litteratuur beschreven. Dit bleek inderdaad het geval. Door middel van aggregatietesten (dit zijn testen waarbij we bloedplaatjes stimuleren om samen te klonteren) bleek dat bloedplaatjes van mucoviscidose patiënten gemakkelijker klonterden. Bovendien stelden we vast dat dit samenklonteren minder gevoelig was voor afremming (inhibitie) door het gelijktijdig toevoegen van stimulerende en afremmende stoffen. In een tweede fase gingen we na waarom juist. Uiteindelijk kwamen we tot de bevinding dat er waarschijnlijk een belangrijke rol is voor de essentiële (omega 3) vetzuren. Het gehalte van sommige vetzuren zoals het docosahexaenoic acid is bij mucoviscidose patiënten meestal lager dan bij controle personen. Dit vetzuur heeft een afremmende werking op de bloedplaatjes. In de laatste lopende fase van onze studie zijn we aan het nagaan of er inderdaad een verband is tussen het gehalte van dit vetzuur en de werking van de bloedplaatjes. Dit doen we door de werking van bloedplaatjes van de patiënten met het meeste docosahexaenoic acid in hun bloed te vergelijken met de werking van de bloedplaatjes van de patiënten met het minste docosahexaenoic acid. We proberen eveneens na te gaan of het toevoegen van dit vetzuur aan bloedplaatjes van controlepersonen er voor zorgt dat de plaatjes minder goed gaan werken. Het afgelopen jaar hebben reeds een dertigtal patiënten deelgenomen aan deze studie. Dit is uiteraard enkel mogelijk als er een routinebloedname gepland is (deze studie vergt 4 extra tubes) en als de patiënt en in geval van minderjarigheid, de ouders ermee akkoord gaan. Deze studie loopt nog door tot oktober

3 Onderzoek naar maag-reflux bij volwassen mucoviscidose patiënten Onderzoek uit het verleden heeft aangetoond dat patiënten met mucoviscidose vaker terugvloei hebben van maaginhoud naar de slokdarm. Dit wordt ook wel eens reflux genoemd. Reflux kan aanleiding geven tot verschillende symptomen, zoals oprispingen en zuurbranden. Reflux kan echter ook leiden tot een aantal symptomen die je er niet rechtstreeks aan zou koppelen, zoals verhoogde hoestklachten of een piepende ademhaling. Een van de belangrijkste gevolgen van reflux voor mucoviscidose patiënten, is de mogelijkheid dat maaginhoud in de longen terecht komt. Dit kan hier voor een extra ontsteking zorgen, wat de longfunctie op termijn niet ten goede komt. Om reflux efficiënt te kunnen behandelen, zijn we vooreerst op zoek naar de mechanismen ervan. Eén van de oorzaken van verhoogde reflux zou een vertraagde maaglediging kunnen zijn. Indien voedsel langer in de maag achterblijft, heeft het ook meer kans om terug te vloeien tot in de slokdarm. Om dit na te gaan, kunnen we een maagledigingstest uitvoeren. Hierbij wordt onderzocht hoe snel voedsel vanuit de maag de dunne darm bereikt. Dit gebeurt met een zeer eenvoudige test, die ook thuis uitgevoerd kan worden. Er zijn reeds 35 mucoviscidose patiënten die deelgenomen hebben aan deze studie. Tussen slokdarm en maag zit een soort van spier, die sfincter genoemd wordt. Deze spier functioneert als een klep: ze opent zich bij het eten of drinken of wanneer je moet boeren, maar is in de meeste omstandigheden gesloten. Het is mogelijk dat de spier bij patiënten met mucoviscidose minder stevig is. Hierdoor is er dan geen voldoende afsluiting tussen maag en slokdarm, waardoor maaginhoud makkelijker kan terugvloeien naar de slokdarm. De kracht van deze spier kan nagegaan worden met behulp van een manometrie onderzoek. Bij dit onderzoek, wordt een buisje via de neus tot in de maag geplaatst. Gedurende een 3-tal uur wordt de functie van de slokdarm en de spier nagegaan. Ondertussen hebben reeds 6 mucoviscidose patiënten deelgenomen aan dit onderzoek. Het doel van deze onderzoeken naar reflux is om uiteindelijk de bestaande therapie te optimaliseren en te zorgen dat reflux geen extra belasting wordt voor mucoviscidose patiënten. Nieuwe evaluatietechnieken Zoals vorig jaar reeds benadrukt blijft het belangrijk om nieuwe medicijnen op een betrouwbare en veilige manier te testen. Zoals u weet kost dit veel tijd en zijn we afhankelijk van de medewerking van patiënten. Zowel in het onderzoek naar medicamenten als in het ontwikkelen van meetinstrumenten. 3

4 Velen van u hebben het afgelopen jaar meegewerkt aan nieuwe technieken zoals LCI en NPD; ook het komende jaar zullen we uw medewerking vragen. Nog even een kort overzicht wat deze technieken inhouden. LCI Lung Clearance Index of LCI is een veelbelovende techniek waardoor we een beter zicht krijgen op de kleine (perifere) luchtwegen, waar de aantasting begint bij mucoviscidose. Met behulp van een inert gas (smaak- en reukloos gas dat niet door ons lichaam wordt opgenomen) zoals helium, wordt gemeten hoe snel een gas in en uit de long kan worden uitgeademd. Hoe minder longaantasting, hoe efficiënter de lucht zich verdeelt in de longen en hoe minder lucht in- en uitgeademd moet worden om het gas in te wassen of uit te wassen. De meting is gevoelig voor de vroege longaantasting, pijnloos en vraagt slechts een geringe medewerking van de patiënt. Dit maakt de LCI een beloftevolle techniek om in de toekomst jonge tot zeer jonge kinderen regelmatig op te volgen én nieuwe mucoviscidose behandelingen efficiënter te evalueren en sneller tot bij de patiënten te krijgen. Momenteel zijn er nog onvoldoende gegevens over de plaats van deze longfunctiemeting in de globale opvolging van kinderen met mucoviscidose. Daarom wordt verder onderzoek gepland, o.a. om de gegevens van LCI te correleren met CT scan, ziekteprognose en tekens van infectie. Daarbij is LCI meting nog tijdrovend en moet verder bestudeerd worden hoe deze techniek het best bij zuigelingen en peuters kan worden toegepast. In 2009 zijn we gestart met regelmatige LCI metingen. Na een oefenperiode zijn inmiddels 6 patiënten officieel begonnen in de studie. Het komende jaar willen we zoveel mogelijk patiënten tussen de 5 en 18 jaar includeren om iedereen de kans te geven mee te doen met deze nieuwe studie. Daarnaast zullen gezonde kinderen worden gevraagd deel te nemen als controle groep. Kinderen van team leden zullen hieraan deelnemen en natuurlijk is iedere jonge vrijwilliger welkom, bijvoorbeeld broers of zussen (leeftijd tussen 5-18 jaar)! Nasaal Potentiaalmeting Een tweede techniek is de Nasaal Potentiaalmeting (kortweg NPD-meting). Bij mucoviscidose zijn er typische afwijkingen van het zouttransport in de slijmvliezen van de luchtwegen, die met een nasaal potentiaalmeting kunnen gemeten worden. Dit is nuttig voor het stellen van de diagnose bij patiënten met een atypisch ziektebeeld, én voor evaluatie van veelbelovende medicaties die rechtstreeks het basisdefect van mucoviscidose verbeteren (zie paragraaf disease modifying drugs ). Het afgelopen jaar hebben veel patiënten een NPD meting laten doen: 4

5 ongeveer 40 mucopatiënten, 25 ouders van patiënten en een 60-tal gezonde vrijwilligers. Dit is een doorlopend onderzoek en dus ook in 2010 zal patiënten gevraagd worden deel te nemen aan een NPD meting. Belang van betrokkenheid van patiënten bij onderzoek We hebben het al eerder geschreven, maar we zijn zeer blij dat veel patiënten in het mucocentrum Leuven bereid zijn mee te werken en trots dat het mucocentrum een hoog percentage medewerking heeft. We hopen dat dit in de toekomst zo zal blijven. Bij onderzoek met patiënten mag nooit sprake zijn van dwang, maar voorzichtig benadrukken we wel dat we met zijn allen een zekere verantwoordelijkheid dragen binnen onze zoektocht naar medicamenten die de behandeling van mucoviscidose verbeteren en/of die mucoviscidose genezen. Samen doen we dit voor mucoviscidose patiënten van de toekomst! Herinnering! Herinnering! E-pathologie voor kinesitherapie Bezorg ons een kopie van de goedkeuring via post of fax (of meebrengen naar de raadpleging). Enkel indien wij weten op welke datum een goedkeuring is gegeven kunnen wij een volgende aanvraag voor verlenging garanderen! Belangrijke telefoonnummers en websites: Mucoteam Leuven Tel nr. secretariaat: Voorschriften en attesten bij voorkeur aanvragen via (ma-vrij tussen 9-11en uur) Gelieve bij problemen eerst contact op te nemen met uw thuisarts! htpp:// 5