BESLUIT. Besluit van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet.

Transcriptie

1 Nederlandse Mededingingsautoriteit BESLUIT Besluit van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet. Nummer 6382 / 25 Betreft zaak: Evean - onderdeel Amsterdam Thuiszorg I. MELDING 1. Op 9 mei 2008 heeft de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit een melding ontvangen van een voorgenomen concentratie in de zin van artikel 34 van de Mededingingswet. Hierin is medegedeeld dat Stichting Evean Groep voornemens is zeggenschap te verkrijgen, in de zin van artikel 27, eerste lid, onder b, van de Mededingingswet, over onderdelen van Stichting Amsterdam Thuiszorg. Van de melding is mededeling gedaan in Staatscourant 89 van 13 mei Naar aanleiding van de mededeling in de Staatscourant zijn geen zienswijzen van derden naar voren gebracht. In onderhavige zaak is een zienswijze ontvangen van de Nederlandse Zorgautoriteit (hierna: NZa). II. PARTIJEN 2. Stichting Evean Groep (hierna: Evean) is een stichting naar Nederlands recht. Evean is actief op het gebied van extramurale zorg, waaronder huishoudelijke verzorging, persoonlijke verzorging en verpleging en begeleiding. Daarnaast is Evean actief op de gebieden verzorgingsen verpleeghuiszorg, intramurale en semimurale zorg aan mensen met een verstandelijke beperking en psychiatrische zorg. Evean levert voorts kraamzorg en jeugdgezondheidszorg. Tot slot biedt zij de volgende diensten aan: uitleen van hulpmiddelen, thuisalarmering, cursussen, voeding- en dieetadvies, gezondheidsvoorlichting en advisering, mantelzorgondersteuning, kinderopvang, ergotherapie en aanvullende producten en diensten op het gebied van veilig en comfortabel wonen. Evean is actief in de zorgkantoorregio s Amsterdam, Zaanstreek-Waterland, Noord-Holland Noord, Friesland, Groningen, Drenthe, Zwolle, de Veluwe, Nijmegen, Arnhem en Flevoland. 1 Openbare versie

2 3. Sinds april 2008 is Evean onderdeel van Stichting Espria (hierna: Espria). Espria is ontstaan door een bestuurlijke fusie tussen Evean, de Protestants-Christelijke Stichting Philadelphia Zorg (hierna: Philadelphia) 1 en is een stichting naar Nederlands recht. 4. Philadelphia is net als Evean actief op het gebied van extramurale zorg, waaronder huishoudelijke verzorging, persoonlijke verzorging en verpleging en begeleiding. Daarnaast is Philadelphia actief op de gebieden verzorgingshuiszorg en intramurale gehandicaptenzorg. Tot slot biedt Philadelphia de volgende diensten aan: prenatale zorg, thuisalarmering, cursussen, voeding- en dieetadvies, gezondheidsvoorlichting en advisering en maaltijdvoorziening. Philadelphia is actief in de zorgkantoorregio s Amsterdam, Zaanstreek-Waterland, Noord-Holland Noord, Kennemerland, Midden-Holland, t Gooi, Utrecht, Waardenland, Zuid-Holland Noord, Haaglanden, Delft/Westland/Oostland, Hoeksche Waard, Zuidhollandse eilanden, Zeeland, Friesland, Groningen, Zwolle, Twente, Apeldoorn/Zutphen, Arnhem, Nijmegen, Noord-Limburg, Zuid-Limburg, Noord-Oost Brabant, Oost-Brabant en Midden-Brabant. 5. Daarnaast is tussen Espria en Stichting Woonzorg Nederland (hierna: Woonzorg) een personele unie gevormd. Woonzorg is in heel Nederland actief op het gebied van de realisatie en verhuur van zelfstandige woningen (met name sociale huisvesting geschikt voor ouderen en gehandicapten), verzorgingshuizen en verpleeghuizen. Daarnaast biedt Woonzorg de volgende diensten aan: klussendienst, verhuisservice en onderhoudsabonnementen. Voorts treedt Woonzorg op als tussenpersoon voor bepaalde verzekeringen. In onderhavig besluit zal bij de beoordeling van de concentratie worden uitgegaan van de marktaandelen van Evean, Philadelphia en Woonzorg. Zij zullen in het onderhavige besluit tezamen worden aangeduid als Espria. 6. Stichting Amsterdam Thuiszorg (hierna: AT) is een stichting naar Nederlands recht. Evean neemt een deel van de activa en passiva van AT over op het gebied van huishoudelijke verzorging, persoonlijke verzorging en verpleging en begeleiding Daarnaast verwerft Evean de activa en passiva van Combizorg B.V. (hierna: Combizorg). Combizorg is een besloten vennootschap naar Nederlands recht. Combizorg is een 100% dochteronderneming van AT Zorgontwikkeling B.V. (eveneens een besloten vennootschap naar Nederlands recht), die een 100% dochteronderneming is van AT. Combizorg is actief op het gebied van huishoudelijke verzorging en persoonlijke verzorging en verpleging. Daarnaast biedt Combizorg aanvullende diensten aan thuiswonenden, zorgvragende ouderen, langdurig zieken, gehandicapten en ouders en kinderen in kraamsituaties. 1 Zie ook het besluit van 1 april 2008 in zaak 6141/Evean Groep Philadelphia Woonzorg Nederland. 2 AT biedt daarnaast diverse aan deze gebieden gerelateerde diensten aan, waaronder maaltijdservice, alarmopvolging en transferverpleging. In het onderhavige besluit wordt niet nader ingegaan op deze overige diensten, aangezien de overname niet ziet op deze activiteiten. 2 Openbare versie

3 8. De door Evean over te nemen activa en passiva van AT en Combizorg worden in het onderhavige besluit aangeduid als het te verwerven onderdeel AT. III. DE GEMELDE OPERATIE 9. De gemelde operatie betreft een overname, waarbij Evean een deel van de activiteiten van AT overneemt. De overdracht van een aantal zorgteams van AT op het gebied van huishoudelijke verzorging, persoonlijke verzorging en verpleging en begeleiding vindt plaats door middel van een activa-passivaovereenkomst. Deze Overeenkomst tot koop, verkoop en overdracht van zekere activa tussen Stichting Amsterdam Thuiszorg, AT Huishoudelijke Verzorging B.V., AT Verzorging en Verpleging B.V. en Stichting Evean Zorg Amsterdam is in concept bij de melding gevoegd. 10. Daarnaast neemt Stichting PartiCura (hierna: PartiCura) de activiteiten van Combizorg over. PartiCura is een stichting naar Nederlands recht en is een 100% dochteronderneming van Stichting Evean, die een 100% dochteronderneming is van Stichting Evean Groep. De overdracht vindt eveneens plaats door middel van een activa-passivaovereenkomst. Partijen hebben voorts in concept bij de melding overgelegd een Akte tot overname van cliënten en een Akte van contractsoverneming. 11. De concreetheid van het voornemen tot overname blijkt voorts uit twee besluiten van de Raad van Bestuur van Evean, alsmede verklaringen, ondertekend door de afzonderlijke leden van de Raad van Commissarissen, waaruit blijkt dat zij akkoord zijn met de overname. IV. TOEPASSELIJKHEID VAN HET CONCENTRATIETOEZICHT 12. De gemelde operatie is een concentratie in de zin van artikel 27, eerste lid, onder b, van de Mededingingswet. De hierboven, onder punt 9, omschreven transactie leidt er toe dat een deel van de activiteiten van AT wordt overgenomen door Evean. 13. Betrokken ondernemingen zijn Espria en het te verwerven onderdeel AT. 14. Uit de bij de melding ter beschikking gestelde omzetgegevens blijkt dat de gemelde concentratie binnen de werkingssfeer van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht valt. 3 Openbare versie

4 V. BEOORDELING 15. De activiteiten van Espria en het te verwerven onderdeel AT overlappen op het gebied van huishoudelijke verzorging, op het gebied van persoonlijke verzorging en verpleging en op het gebied van begeleiding. 3 A. RELEVANTE MARKTEN Rel evant e pr oduct mar kt en Horizontale overlap tussen de activiteiten van Espria en het te verwerven onderdeel AT Huishoudelijke verzorging en persoonlijke verzorging en verpleging 16. Evenals in eerdere besluiten 4 wordt in het onderhavige geval uitgegaan van afzonderlijke markten voor huishoudelijke verzorging enerzijds en persoonlijke verzorging en verpleging anderzijds. Begeleiding 17. Partijen leveren beide ondersteunende en activerende begeleiding. AT levert alleen ondersteunende en activerende begeleiding aan ouderen. Espria levert ondersteunende en activerende begeleiding aan zowel ouderen als gehandicapten. 18. In eerdere besluiten 5 is een mogelijke markt onderscheiden voor begeleiding, waarbij in het midden is gelaten of binnen deze mogelijke markt nader onderscheid moet worden gemaakt naar enerzijds activerende begeleiding en anderzijds ondersteunende begeleiding. Ook een mogelijk onderscheid naar doelgroep is in deze besluiten in het midden gelaten. In het onderhavige besluit kan eveneens in het midden worden gelaten of er binnen de markt voor extramurale AWBZ-zorg 3 Huishoudelijke verzorging wordt sinds 1 januari 2007 gefinancierd door gemeenten, op basis van de Wet maatschappelijke ondersteuning. Persoonlijke verzorging en begeleiding worden gefinancierd door de zorgkantoren, op basis van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). 4 Zie bijvoorbeeld het besluit van 1 februari 2008 in zaak 6247/Vivium-TGV Zorggroep Almere, punt 9, het besluit van 4 november 2005 in zaak 4212/De Basis Thuiszorg Gooi en Vechtstreek Vivium, punten 12 tot en met 16 en het besluit van 18 augustus 2005 in zaak 4988/Oosterlengte Thuiszorg Groningen Sensire, punten 11 tot en met Zie het besluit van 7 augustus 2006 in zaak 5705/Zorggroep Amsterdam Tabitha De Kleine Johannes, punt 18, het besluit van 11 juli 2006 in zaak 5082/Zorggroep West- en Midden-Brabant Amarant, punten 21 tot en met 24 en het besluit van 16 december 2004 in zaak 4120/Verenigde Amstelhuizen IJlanden, punten 26 en Openbare versie

5 een aparte markt voor begeleiding moet worden onderscheiden en of binnen de mogelijke deelmarkt(en) voor begeleiding een onderscheid moet worden gemaakt naar ondersteunende of activerende begeleiding en/of doelgroepen (zie punt 38). Verticale relatie tussen de activiteiten van Espria en het te verwerven onderdeel AT Realisatie en verhuur van zelfstandige woningen 19. Espria is actief op het gebied van de realisatie en verhuur van zelfstandige woningen (met name sociale huisvesting geschikt voor ouderen en gehandicapten), verzorgingshuizen en verpleeghuizen. Er bestaat geen verticale relatie tussen de realisatie en verhuur van verzorgingshuizen en verpleeghuizen en de activiteiten van het te verwerven onderdeel AT, aangezien de bewoners van deze huizen geen extramurale zorg afnemen en het te verwerven onderdeel AT geen intramurale zorg aanbiedt. 20. Een verticale relatie is wel mogelijk tussen de verhuur en realisatie van zelfstandige woningen (geschikt voor ouderen en gehandicapten) en de activiteiten van het te verwerven onderdeel AT. In een eerder besluit 6 is in het midden gelaten of er een afzonderlijke markt bestaat voor verhuur van zelfstandige woningen. Net als in het reeds aangehaalde besluit zal de markt voor verhuur van zelfstandige woningen voor de beoordeling van onderhavige zaak worden gezien als een afzonderlijke markt. In onderhavige zaak zal daarnaast, evenals in eerdere besluiten 7, worden uitgegaan van een afzonderlijke markt voor realisatie (projectontwikkeling), waartoe ook de realisatie van zelfstandige woningen behoort. Rel evant e geogr af ische mar kt en Horizontale overlap tussen de activiteiten van Espria en het te verwerven onderdeel AT 21. Het te verwerven onderdeel AT is actief in de gemeente Amsterdam. 8 Espria levert in bijna heel Nederland 9 diensten op het gebied van zorg, waaronder extramurale activiteiten. 6 Zie het besluit in zaak 6141/Evean Groep Philadelphia Woonzorg Nederland, reeds aangehaald, punt Zie het besluit in zaak 6141/Evean Groep Philadelphia Woonzorg Nederland, reeds aangehaald, punt 14, het besluit van 11 april 2007 in zaak 6031/De Nieuwe Unie-Woningbedrijf Rotterdam, punt 14, het besluit van 28 september 2006 in zaak 5768/Rabobank-Bouwfonds, punt 9 en het besluit van 27 januari 2006 in zaak 4173/HHvL-SWS, punten 71 e.v. 8 AT is actief in de gemeenten Amsterdam, Diemen en Zaanstad. Zaanstad is gelegen in de zorgkantoorregio Zaanstreek- Waterland. 9 Zorgkantoorregio s Friesland, Groningen, Drenthe, Zwolle, de Veluwe, Apeldoorn/Zutphen, Nijmegen, Arnhem, Twente, Noord-Holland Noord, Kennemerland, Zaanstreek-Waterland, Amsterdam, Flevoland, t Gooi, Utrecht, Zuid-Holland 5 Openbare versie

6 Huishoudelijke verzorging 22. In eerdere besluiten 10 is uitgegaan van een geografische markt voor huishoudelijke verzorging die ten minste het werkgebied van een gevestigde speler en ten hoogste de zorgkantoorregio omvat. In eerdere besluiten betreffende de zorgkantoorregio Amsterdam 11 is uitgegaan van een geografische markt voor extramurale AWBZ-zorg die de zorgkantoorregio Amsterdam omvat In een aantal recente besluiten 13 is echter aangetekend dat door de invoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (hierna: WMO) de markt voor huishoudelijke verzorging mogelijk ruimer wordt dan de zorgkantoorregio. Als gevolg van de invoering van de WMO zullen gevestigde aanbieders van thuiszorg namelijk hun werkgebied op het gebied van huishoudelijke verzorging, als gevolg van de aanbestedingssystematiek, trachten uit te breiden naar gemeenten die van oudsher buiten hun werkgebied vallen en kopen gemeenten huishoudelijke verzorging in via een aanbestedingsprocedure. Mogelijk zou de markt ook kleiner dan de zorgkantoorregio kunnen zijn, gelet op de gemeentelijke aanbesteding. In de met de onderhavige zaak verband houdende zaak 6169/Stichting Amsterdam Thuiszorg Stichting Cordaan Groep is door een marktpartij aangevoerd dat de geografische markt zelfs nauwer dient te worden afgebakend dan op gemeenteniveau, namelijk op het niveau van de Amsterdamse stadsdelen. 24. Ten aanzien van het standpunt dat de geografische markt nauwer zou moeten worden afgebakend dan op het niveau van de gemeente, kan worden opgemerkt dat het feit dat aanbesteding van huishoudelijke verzorging sinds de invoering van de WMO plaatsvindt per gemeente (of groep van gemeenten), in casu betekent dat aanbieders van in en buiten de gemeente Amsterdam in staat worden gesteld om huishoudelijke verzorging te leveren in de gehele gemeente Amsterdam. Hetzelfde geldt voor aanbieders van in en buiten de gemeente Diemen. Er zijn in de onderhavige zaak voorts onvoldoende concrete aanwijzingen voor een nauwere afbakening van de geografische markt voor huishoudelijke verzorging dan op het niveau van de gemeente. Noord, Haaglanden, Delft/Westland/Oostland, Zuid-Hollandse Eilanden, Midden-Holland, Waardenland, Noordoost- Brabant, Midden-Brabant en Noord-Limburg. 10 Zie bijvoorbeeld het besluit van 8 januari 2007 in zaak 5924/Vivre Groene Kruis Domicura, punt 13 en het besluit van 7 november 2006 in zaak 5740/Laak & Eemhoven Amant, punten 33 en De zorgkantoorregio Amsterdam bestaat uit de gemeenten Amsterdam en Diemen. 12 Zie het besluit van 21 oktober 2005 in zaak 5171/Antaris Amstelrade Fontis, punt 37 en het besluit van 15 november 2004 in zaak 4177/Stichting Evean zorg De Weeren, punten 32 en Zie onder meer het besluit van 29 januari 2007 in zaak 5882/SVRZ Allévo, punt 16 en het besluit in zaak 5740/Laak & Eemhoven Amant, reeds aangehaald, punt Openbare versie

7 25. Gezien het voorgaande zullen in onderhavige zaak de effecten van de voorgenomen concentratie in elk geval worden bezien op een geografische markt voor huishoudelijke verzorging die de zorgkantoorregio omvat en op een kleinere geografische markt (gemeentelijk aanbestedingsniveau). Voor een mogelijke afbakening van de geografische markt als ruimer dan de zorgkantoorregio is nader onderzoek vereist. De exacte marktafbakening kan in het onderhavige geval evenwel in het midden worden gelaten, aangezien de materiële beoordeling hierdoor niet wordt beïnvloed (zie punten 31 tot en met 34). Persoonlijke verzorging en verpleging 26. In eerdere besluiten 14 is uitgegaan van een geografische markt voor extramurale AWBZzorg, waaronder persoonlijke verzorging en verpleging, die ten minste het werkgebied van een gevestigde speler en ten hoogste de zorgkantoorregio omvat. Uit onderzoek dat is verricht in het kader van voornoemde zaken bleek dat er in een aantal gevallen drempels bestonden voor spelers om vanuit het eigen werkgebied actief te worden in het werkgebied van andere gevestigde spelers. De aard en omvang van deze toetredingsdrempels in de werkgebieden van de gevestigde partijen kunnen per regio verschillen en dienen dus in elke zaak specifiek te worden onderzocht In eerdere besluiten die betrekking hadden op zorgaanbieders in (de omgeving van) Amsterdam is uitgegaan van een geografische markt voor persoonlijke verzorging en verpleging die de zorgkantoorregio Amsterdam omvat. 16 In onderhavige zaak zijn geen concrete aanwijzingen naar voren gekomen die afbakening van de geografische markt voor persoonlijke verzorging en verpleging als nauwer of ruimer dan de zorgkantoorregio Amsterdam kunnen rechtvaardigen. Er hebben zich evenmin nieuwe ontwikkelingen voorgedaan die tot een andere geografische marktafbakening zouden moeten leiden. Ook in deze zaak zal derhalve worden uitgegaan van de zorgkantoorregio Amsterdam als geografische markt voor persoonlijke verzorging en verpleging. 14 Zie bijvoorbeeld het besluit in zaak 5171/Antaris Amstelrade Fontis, reeds aangehaald, punt 37 en het besluit van 31 december 2004 in zaak 4295/Stichting Icare Sensire Thuiszorg Groningen, punt Zie het besluit in zaak 5740/Laak & Eemhoven Amant, reeds aangehaald, punt Zie het besluit in zaak 5171/Antaris Amstelrade Fontis, reeds aangehaald, punt 37 en het besluit in zaak 4177/Stichting Evean zorg De Weeren, reeds aangehaald, punten 32 en Openbare versie

8 Begeleiding 28. Ondersteunende en activerende begeleiding wordt veelal in combinatie met een van de overige vormen van AWBZ-zorg bij mensen aan huis geleverd. In onderhavige zaak wordt daarom voor de mogelijke (deel)markt(en) voor begeleiding uitgegaan van dezelfde (mogelijke) geografische markt(en) als die voor persoonlijke verzorging en verpleging. Verticale relatie tussen de activiteiten van Espria en het te verwerven onderdeel AT Verhuur van zelfstandige woningen 29. In eerdere besluiten 17 is de exacte afbakening van de geografische markt voor de verhuur van zelfstandige woningen in het midden gelaten. In deze besluiten is bepaald dat de geografische omvang van deze markt lokaal of ruimer dan lokaal zou kunnen zijn. Ook in de onderhavige zaak kan de exacte marktafbakening in het midden worden gelaten, aangezien de materiële beoordeling hierdoor niet wordt beïnvloed (zie de punten 40 tot en met 44). Realisatie (projectontwikkeling) 30. In eerdere besluiten 18 is uitgegaan van een nationale omvang van de markt voor realisatie (ook wel projectontwikkeling genoemd). In het geval van sociale woningbouw 19 is in enkele besluiten echter uitgegaan van een meer regionale markt, vanwege de rol van gemeenten en de sterk lokale verankering van betrokken woningcorporaties. Espria realiseert zelfstandige woningen en verzorgings- en verpleeghuizen in heel Nederland, maar is wel voornamelijk actief op het gebied van sociale woningbouw. Voor de afnemer maakt het geen verschil waar een projectontwikkelaar is gevestigd, mits deze maar actief kan worden op de locatie waar de vraag naar realisatie bestaat. De exacte marktafbakening kan in het onderhavige geval evenwel in het midden worden gelaten, aangezien de materiële beoordeling hierdoor niet wordt beïnvloed (zie de punten 45 en 46). 17 Zie het besluit in zaak 4173/HHvL SWS, reeds aangehaald, punten 96 en 97, het besluit van 1 november 2005 in zaak 5083/Woonbron Woondrecht, punten 18 tot en met 21 en het besluit in zaak 6031/De Nieuwe Unie Woningbedrijf Rotterdam, reeds aangehaald, punten 15 en Zie het besluit in zaak 4173/HHvL SWS, reeds aangehaald, punt 99, en het besluit in zaak 5768/Rabobank Bouwfonds, reeds aangehaald, punt Zie het besluit in zaak 4173/HHvL SWS, reeds aangehaald, punt 99 en het besluit in zaak 6031/De Nieuwe Unie Woningbedrijf Rotterdam, reeds aangehaald, punt Openbare versie

9 B. GEVOLGEN VAN DE CONCENTRATIE Horizontale overlap tussen de activiteiten van Espria en het te verwerven onderdeel AT Huishoudelijke verzorging 31. Uit gegevens van het zorgkantoor Amsterdam over het jaar blijkt dat Espria op de markt voor huishoudelijke verzorging in de zorgkantoorregio Amsterdam een marktaandeel van [0-10]% heeft. De activiteiten van het te verwerven onderdeel AT vertegenwoordigen een marktaandeel van [10-20]%. Dit betekent dat het marktaandeel van Espria tezamen met het te verwerven onderdeel AT in de zorgkantoorregio Amsterdam in 2006 [10-20]% bedraagt. Espria zal derhalve na de fusie voldoende concurrentiedruk ondervinden van andere marktpartijen waaronder AT/Cordaan 21, Stichting Osira Groep (hierna: Osira) en Stichting Zonnehuisgroep Amstelland (hierna: Zonnehuisgroep). 32. Bij afbakening van de geografische markt op gemeenteniveau bedraagt het marktaandeel van Espria in 2007 in de gemeente Amsterdam [0-10]%. De activiteiten van het te verwerven onderdeel AT vertegenwoordigen binnen de gemeente Amsterdam een marktaandeel van circa [10-20]%. 22 Het marktaandeel van Espria met het te verwerven onderdeel AT in de gemeente Amsterdam is derhalve circa [20-30]%. Er bestaat geen overlap van activiteiten van betrokken ondernemingen in andere gemeenten. Ook bij een geografische afbakening op het niveau van de gemeente Amsterdam blijft Espria voldoende concurrentiedruk ondervinden van andere marktpartijen, zoals AT/Cordaan, Osira en Zonnehuisgroep. 33. Ook bij andere mogelijke ruimere geografische marktafbakeningen is er geen reden om aan te nemen dat als gevolg van de concentratie de daadwerkelijke mededinging significant zou kunnen worden belemmerd. 34. Gelet op het bovenstaande is er geen reden om aan te nemen dat als gevolg van de concentratie de daadwerkelijke mededinging op de markt voor huishoudelijke verzorging binnen de verschillende mogelijke geografische markten op significante wijze zou kunnen worden 20 De marktaandelen zijn berekend op basis van gerealiseerde uren in 2006, gegevens afkomstig van Zorgkantoor Amsterdam. 21 Tegelijkertijd met het besluit in de onderhavige zaak heeft de raad van bestuur van de NMa een besluit genomen in zaak 6169/Amsterdam Thuiszorg Cordaan Groep, inhoudende dat voor de desbetreffende concentratie tussen AT en Cordaan een deel van de bedrijfsactiviteiten wordt overgedragen aan Evean en Stichting Zonnehuisgroep Amstelland. Zie ook het besluit in zaak 6169/Amsterdam Thuiszorg Cordaan Groep, reeds aangehaald. 22 Genoemde cijfers zijn geschatte marktaandelen, op basis van het bestek van de gemeente Amsterdam voor 2007 en de productiecijfers van partijen. 9 Openbare versie

10 belemmerd, met name als resultaat van het in het leven roepen of het versterken van een economische machtspositie. Persoonlijke verzorging en verpleging 35. Op de markt voor persoonlijke verzorging en verpleging heeft Espria een marktaandeel van [0-10]%. De activiteiten van het te verwerven onderdeel AT vertegenwoordigen een marktaandeel van [10-20]%. Het marktaandeel van Espria tezamen met het te verwerven onderdeel AT is derhalve [10-20]%. 23 Ook op deze markt zal Espria voldoende concurrentiedruk ondervinden van andere marktpartijen, zoals AT/Cordaan, Osira en Zonnehuisgroep. 36. Gelet op het bovenstaande is er geen reden om aan te nemen dat als gevolg van de concentratie de daadwerkelijke mededinging op de markt voor huishoudelijke verzorging binnen de verschillende mogelijke geografische markten op significante wijze zou kunnen worden belemmerd, met name als resultaat van het in het leven roepen of het versterken van een economische machtspositie. Begeleiding 37. Espria is actief op het gebied van ondersteunende en activerende begeleiding voor ouderen en gehandicapten. Het te verwerven onderdeel AT is alleen actief op het gebied van ondersteunende en activerende begeleiding voor ouderen. 38. Uitgaande van de kleinst mogelijke markten waarop de activiteiten van partijen overlappen, is het marktaandeel van Espria tezamen met het te verwerven onderdeel AT op de mogelijke markt voor ondersteunende begeleiding aan ouderen in de zorgkantoorregio Amsterdam [20-30]%. Op de mogelijke markt voor activerende begeleiding voor ouderen is het marktaandeel van Espria samen met het te verwerven onderdeel AT in de zorgkantoorregio Amsterdam slechts [0-10]%. Indien wordt uitgegaan van één markt voor (ondersteunende plus activerende) begeleiding aan ouderen, dan is het marktaandeel van Espria tezamen met het te verwerven onderdeel AT in de zorgkantoorregio Amsterdam [10-20]%. Op de mogelijke markt voor (ondersteunende plus activerende) begeleiding (zonder onderscheid naar doelgroep) is het marktaandeel van Espria samen met het te verwerven onderdeel AT in de zorgkantoorregio Amsterdam [20-30]%. Op de mogelijke markt voor activerende begeleiding (zonder onderscheid naar doelgroep) is het marktaandeel van Espria tezamen met het te verwerven onderdeel AT in de zorgkantoorregio Amsterdam [0-10]%. Ten slotte is het marktaandeel van Espria samen met het te verwerven onderdeel AT op de mogelijke markt voor ondersteunende begeleiding (zonder 23 Cijfers gebaseerd op gerealiseerde uren 2006 zoals aangeleverd door het Zorgkantoor Amsterdam. 10 Openbare versie

11 onderscheid naar doelgroep) in de zorgkantoorregio Amsterdam [20-30]%. 24 Voorts bevinden zich op de verschillende mogelijke (deel)markten voor begeleiding in de zorgkantoorregio Amsterdam voldoende concurrenten van enig gewicht. 39. Gelet op het bovenstaande is er geen reden om aan te nemen dat als gevolg van de concentratie de daadwerkelijke mededinging op de verschillende mogelijke (deel)markten voor begeleiding binnen de zorgkantoorregio Amsterdam op significante wijze zou kunnen worden belemmerd, met name als resultaat van het in het leven roepen of het versterken van een economische machtspositie. Verticale relatie tussen de activiteiten van Espria en het te verwerven onderdeel AT Verhuur van zelfstandige woningen 40. Wat betreft de zelfstandige woningen die door Espria worden verhuurd, geldt dat deze zich onderscheiden van andere woningen doordat zij met name geschikt zijn voor bewoning door ouderen en gehandicapten. Het betreft met name sociale huisvesting en voor een kleiner deel (minder dan 10%) vrije sector woningen. 41. In een eerder besluit 25 is reeds geconcludeerd dat Espria bij rechtstreekse verhuur van een zelfstandige woning de bewoner volledig vrij laat in zijn keuze van zorgaanbieder. Er zijn geen aanwijzingen dat dit in onderhavige zaak anders is. 42. Ook is het niet aannemelijk dat Espria haar in het vorige punt beschreven beleid zou kunnen wijzigen en het te verwerven onderdeel AT in haar zelfstandige woningen als zorgaanbieder naar voren zou kunnen schuiven. 43. Thuiszorg wordt niet alleen in zogenaamde zelfstandige woningen verleend, maar in alle woningen. Ter illustratie: er zijn in de gemeente Amsterdam circa woningen, waarvan circa huurwoningen. Espria bezit in de zorgkantoorregio Amsterdam ongeveer [ ] zelfstandige woningen. Het totale bezit van Espria in de zorgkantoorregio Amsterdam is derhalve nog geen [0-10]% van het aantal woningen in de gemeente Amsterdam. Het potentiële afzetgebied van een aanbieder van extramurale zorg bestaat dus slechts voor een zeer gering deel uit de zelfstandige woningen van Woonzorg. 24 Cijfers gebaseerd op gerealiseerde uren 2006 zoals aangeleverd door Zorgkantoor Amsterdam. 25 Zie het besluit in zaak 6141/Evean Groep Philadelphia Woonzorg Nederland, reeds aangehaald, punt Openbare versie

12 44. Het is op grond van het voorgaande niet aannemelijk dat de fusiecombinatie beschikt over de mogelijkheden om significante invloed uit te oefenen op de keuze van de huurders van haar zelfstandige woningen voor een bepaalde zorgaanbieder. Nu de mogelijkheden om invloed uit te oefenen niet aannemelijk zijn, behoeven de prikkels om hiervan gebruik te maken en het effect daarvan verder niet besproken te worden. Realisatie van zelfstandige woningen (projectontwikkeling) 45. In een eerder besluit 26 is geconcludeerd dat voor wat betreft de mogelijkheden tot realisatie van zorgvastgoed door Woonzorg (nu: Espria) op nieuwe locaties geen reden is om aan te nemen dat de positie van concurrerende zorgaanbieders verslechtert als gevolg van de concentratie. Er zijn geen aanwijzingen dat dit in onderhavige zaak anders is. 46. Op grond van het voorgaande kan worden geconcludeerd dat het niet aannemelijk is dat de fusiecombinatie beschikt over de mogelijkheden om significante invloed uit te oefenen op de mogelijkheden van concurrerende zorgaanbieders om op nieuwe locaties zorggerelateerd vastgoed te realiseren. Nu deze mogelijkheden om invloed uit te oefenen niet aannemelijk zijn, behoeven de prikkels hiervan gebruik te maken en het effect daarvan verder niet besproken te worden. Zienswijze NZa op de melding 47. Gezien de marktaandelen en het aantal alternatieven, acht de NZa het niet aannemelijk dat de voorgenomen concentratie nadelige gevolgen zal hebben voor de publieke belangen, te weten: kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid. 26 Zie het besluit in zaak 6141/Evean Groep Philadelphia Woonzorg Nederland, reeds aangehaald, punt Openbare versie

13 VI. CONCLUSIE 48. Na onderzoek van deze melding is de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit tot de conclusie gekomen dat de gemelde operatie binnen de werkingssfeer valt van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht. Hij heeft geen reden om aan te nemen dat die concentratie de daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze zou kunnen belemmeren met name als het resultaat van het in het leven roepen of het versterken van een economische machtspositie. 49. Gelet op het bovenstaande deelt de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit mede dat voor het tot stand brengen van de concentratie waarop de melding betrekking heeft geen vergunning is vereist. Datum: 10 juni 2008 De Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit, namens deze: w.g. Drs. A.J.M. Kleijweg Plv. directeur Mededinging Tegen dit besluit kan degene, wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is betrokken, binnen zes weken na de dag van bekendmaking van dit besluit een gemotiveerd beroepschrift indienen bij de Rechtbank te Rotterdam, sector bestuursrecht, Postbus 50951, 3007 BM Rotterdam 13 Openbare versie