Notitie dorpshuizenbeleid

Transcriptie

1 Notitie dorpshuizenbeleid Afdeling: Samenleving Datum: juni 2015

2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 2 Inleiding 3 1. Reeds vastgestelde kaders en beleidsnotities 4 2. Verschillen in dorpshuizenbeleid en uitvoering Subsidies Eigendom gebouwen 6 3. Nieuwe kaders dorpshuizenbeleid 7 4. Overgangssituatie van oud naar nieuw beleid Financiële middelen Vervolg 12 Bijlage 1 Overzicht verschillen per dorpshuis Bijlage 2 Rode draad dialoogavonden 2 van 12

3 Inleiding Aanleiding Binnen de voormalige gemeenten Boarnsterhim, Gaasterlân-Sleat, Lemsterland en Skarsterlân is het dorpshuizenbeleid verschillend ingevuld (zie bijlage 1). Het is wenselijk om dit te harmoniseren en nieuw dorpshuizenbeleid vast te stellen, zodat het dorpshuizenbeleid in de hele gemeente De Friese Meren gelijk is. Proces en werkwijze De dorpshuisbesturen zijn betrokken geweest bij de totstandkoming van deze notitie. Er zijn kennismakingsgesprekken op locatie met de wethouder en de dorpshuisbesturen geweest. Daarnaast zijn dialoogavonden georganiseerd waarbij de dorpshuisbesturen gevraagd zijn hun mening te geven over een aantal bespreekpunten. Deze inbreng is meegenomen in de notitie. Vervolgens hebben de dorpshuisbesturen kunnen reageren op een conceptnotitie. De reacties hiervan zijn terug te vinden in de reactienota. Betrokkenheid Als laatste opmerking is een compliment voor de dorpshuisbesturen zeker op zijn plaats. Zij hebben tijd vrij gemaakt om met ons mee te denken op de dialoogavonden. De dialoogavonden zijn heel goed bezocht door de dorpshuisbesturen. Ook hebben een aantal dorpshuisbesturen hun reactie gegeven op het voorgestelde beleid. 3 van 12

4 1. Reeds vastgestelde kaders en beleidsnotities Binnen gemeente De Friese Meren (DFM) zijn al een aantal kaders en beleidsnotities vastgesteld. Dit zijn de visie DFM, het collegeprogramma, beleidsplannen sociaal domein, de bezuinigingsmaatregelen, de notitie Dorpenbeleid Mééér dan stenen, de para commerciële verordening die onderdeel uitmaakt van de APV en de duurzaamheidsvisie Hieronder een korte toelichting op deze documenten en de relatie met de dorpshuizen. Visie DFM en Collegeprogramma De uitdaging van anders besturen Het Coalitieakkoord gaat uit van een gemeente die daadkracht uitstraalt en die dicht bij inwoners, maatschappelijke groeperingen en bedrijfsleven staat. Op diverse plaatsen staat ook (in verschillende bewoordingen) dat de gemeentelijke overheid moet loslaten in plaats van voorschrijven. En dat aan de individuele burger en het maatschappelijk middenveld vertrouwen moet worden gegeven. Deze uitgangspunten sporen met de eerder vastgestelde en breed ondersteunde visie voor De Friese Meren en de op basis daarvan omschreven bestuursstijl. Het uitgangspunt van loslaten in plaats van voorschrijven brengen we ook in het dorpshuizenbeleid tot uitdrukking. Beleidsplannen sociaal domein Het sociaal domein gaat over alles wat onze inwoners in hun directe bestaan raakt. Hiermee denken we aan alle ondersteuning op het gebied van werk en inkomen, zorg en welzijn, opvoeding, jeugd en gezin. In dit Sociaal domein zijn met ingang van 1 januari 2015 drie nieuwe wetten in werking getreden, die in de volgende beleidsdocumenten zijn uitgewerkt: Beleidsplan jeugdhulp gemeente DFM Beleidsplan participatiewet Fryslân-West Wmo beleidsplan DFM In de nieuwe Wet Maatschappelijke Ondersteuning staat dat inwoners in eerste instantie zelf verantwoordelijk zijn voor hun hulpvraag. Van de inwoners verwachten wij dat zij eerst in het eigen netwerk (kinderen, ouders, familie of bijvoorbeeld vrienden, buren) kijken wie hen kan helpen bij bijvoorbeeld: boodschappen doen of schoonmaken. Is er echt niemand die iets kan betekenen dan kan de inwoner natuurlijk een beroep doen op de gemeente. In het sociale domein draait het dus allemaal om onze inwoners en de wijze waarop zij in staat zijn om deel te nemen aan de samenleving. Als er hulp nodig is proberen we dit dichtbij de mensen te organiseren. Hierbij is een goede balans tussen eigen verantwoordelijkheid, sociaal netwerk en gemeentelijke ondersteuning belangrijk. Bezuinigingen raadsbesluit oktober 2014 In de raadsvergadering van 29 oktober zijn de begroting en de financiële kaders vastgesteld van de bezuinigingen. Vanaf 2017 zijn er geen structurele onderhouds- en exploitatiesubsidies voor de bedrijfsvoering van de dorpshuizen beschikbaar. Dorpen-, stads- en wijkenbeleid, Mééér dan stenen! Leefbaarheid is de rode draad. De Friese Meren vindt het belangrijk dat er leefbare dorpen en wijken zijn, waar inwoners zich onderling verbonden voelen en waar burenhulp nog gewoon is. Dorpen en wijken hebben een eigen identiteit waar het verenigingsleven bloeit en de plek waar men elkaar ontmoet een levend hart vormt. Ontmoetingsplekken zorgen voor binding. De Friese Meren vindt het belangrijk dat inwoners in hun dorp een plek hebben om elkaar te ontmoeten; waar de lokale verenigingen hun vergaderingen houden en de toneelvereniging haar jaarlijkse uitvoering geeft. Dat zijn dé activiteiten die belangrijk zijn voor de leefbaarheid. Zo n ontmoetingsplek kan bijvoorbeeld een dorpshuis, sportkantine of dorpscafé zijn. Een voorziening van het dorp, voor het dorp. 4 van 12

5 Bij de uitvoering van dit Dorpenbeleid vormen de dorpencoördinatoren de schakel tussen het beleid van de gemeente en de dorpen. Ook bij het uitwerken van de decentralisaties binnen het sociaal domein spelen zij een rol. Para commerciële Verordening De para commerciële verordening is in de vorm van artikelen onderdeel geworden van de Algemene Plaatselijke Verordening. Alle dorpshuizen met een para commerciële vergunning ingevolge de Drank- en Horecawet moeten hieraan voldoen. Deze verordening regelt de schenktijden van alcohol en het mogen hebben van persoonlijke- en statuten gerelateerde feesten. De gemeente heeft naar aanleiding van de zienswijzen van de dorpshuizen besloten een aantal zaken in positieve zin te wijzigen voor de dorpshuizen. De gemeente kan onder speciale voorwaarden ontheffing verlenen aan een dorpshuis, zodat het dorpshuis wel meer dan 12 keer per jaar bijeenkomsten van persoonlijke aard mag organiseren of zelfs onbeperkt bijeenkomsten van persoonlijke aard mag organiseren. De voorwaarden hiervoor zijn geregeld in voorschrift 2:34d van de APV. Duurzaamheidsvisie De Friese Meren Duurzaamheid betekent: het zoeken (en vinden) van een juiste balans tussen mens (people), milieu (planet) en middelen (profit). En dat op een manier waardoor wat wij hier doen geen negatief effecten heeft op andere plekken op de wereld. En dat wat we nu doen geen negatieve effecten zal hebben op toekomstige generaties. Om te bepalen wat we nu (vanaf 2013) gaan doen, zullen we ook ongeveer moeten weten hoe het er straks (2030) uit gaat zien. 5 van 12

6 2. Verschillen in dorpshuizenbeleid en uitvoering Binnen de voormalige gemeenten Boarnsterhim, Gaasterlân-Sleat, Lemsterland en Skarsterlân is het dorpshuizenbeleid verschillend ingevuld. In paragraaf 2.1 is per gemeente aangegeven welke vorm van subsidie beschikbaar was. In paragraaf 2.2 gaan we in op het eigendom van de gebouwen. Een totaaloverzicht van de verschillen is te vinden in bijlage Subsidies Voormalig gemeente Boarnsterhim Dorpshuis De Buorkerij uit Terherne kreeg van de gemeente geen subsidie voor de exploitatie of het onderhoud. Het dorpshuis was financieel onafhankelijk van de gemeente Boarnsterhim. Voormalig gemeente Gaasterlân-Sleat De dorpshuizen kregen jaarlijks een onderhoudssubsidie,die was gebaseerd op een meerjarenonderhoudsplan. Deze onderhoudssubsidies lopen t/m het jaar Aanvragen voor grote verbouwingen en renovatie werden via de kadernota besloten. Voormalig gemeente Lemsterland Op historische gronden ontvingen twee van de zeven dorpshuizen jaarlijks een exploitatiesubsidie. Deze subsidies zijn bij een vorige bezuinigingsronde afgebouwd naar 0 per Aanvragen voor grote verbouwingen en renovatie werden via de kadernota besloten. Voormalig gemeente Skarsterlân Binnen deze gemeente was een rente- en aflossingsvrije lening beschikbaar voor dorpshuisbesturen voor verbouw/nieuwbouw van het dorpshuis. Met de voorwaarde dat het jaarlijkse aflossingsvrije deel gereserveerd werd voor toekomstig onderhoud in een voorziening. Daarvoor leverden de dorpshuizen jaarlijks de jaarrekening in, met inzicht in de onderhoudsvoorziening. Deze afspraak was echter niet in alle gevallen contractueel vastgelegd. Daarnaast werd het Wmo-convenant gehanteerd. Dorpshuizen spannen zich in, een bijdrage te leveren aan de sociale samenhang en leefbaarheid in de dorpen. Dit doen ze door het ondersteunen, stimuleren en faciliteren van bewoners, verenigingen en organisaties bij het organiseren van activiteiten. 2.2 Eigendom gebouwen Op dit moment zijn er nog twee gebouwen met een dorpshuisfunctie in het bezit van de gemeente. De andere dorpshuizen zijn in eigendom van zelfstandige stichtingsbesturen, plaatselijke belangen of Woningbouwcorporatie. SCC de Poarte in Sloten heeft aangegeven per 31 december 2015 te willen stoppen, aangezien de activiteitensubsidie is stopgezet. Met Zalencentrum De Treemter in Balk zijn gesprekken over een eventuele verkoop van het pand aan de pachter. De Treemter heeft een commerciële vergunning, maar vervult voor een deel ook een dorpshuisfunctie. In Lemmer zijn twee buurtverenigingen die het buurtgebouw in eigendom hebben. Wijkvereniging De Steiger Lemstervaart heeft geen accommodatie in eigendom, maar zal een ruimte huren binnen de in aanbouw zijnde Multifunctionele Accommodatie Lemstervaart. Tot de MFA klaar is, maakt de wijkvereniging gebruik van tijdelijke huisvesting. In Oudehaske bouwt woningcorporatie Accolade het Kulturhûs Oudehaske. Accolade verhuurt het gebouw aan een beheersstichting die ook de ontmoetingsruimte exploiteert. 6 van 12

7 3. Nieuwe kaders dorpshuizenbeleid In deze notitie hebben we het over het dorpshuis, daar bedoelen we ook het buurthuis en multifunctioneel centrum mee. Voor de leesbaarheid volstaan we in het vervolg met het woord dorpshuis in plaats van dorpshuis/buurthuis/mfc te noemen. In de huidige situatie van de dorpshuizen zijn nog verschillen, zowel qua beheer als qua eigendom. Het beleid is er op gericht toe te werken naar meer uniformiteit, maar in sommige situaties zal maatwerk nodig zijn. Hieronder geven we de kaders weer voor het nieuwe dorpshuizenbeleid. Hoe ziet het dorpshuis van De Friese Meren er in de toekomst uit. a) De gemeente is bij voorkeur niet eigenaar van het gebouw. Toelichting: De gemeente geeft in haar visie aan dat ze anders wil besturen, meer loslaten dan voorschrijven. De meeste gebouwen zijn eigendom van Stichtingsbesturen, op een aantal uitzonderingen na. Hoe hier mee wordt omgegaan leest u op de vorige pagina 6, paragraaf 2.2 eigendom gebouwen. b) Het dorpshuis is zelf verantwoordelijk voor het klein en groot onderhoud. Toelichting: De raad heeft op 29 oktober 2014 besloten geen onderhoudssubsidies meer toe te kennen aan de dorpshuizen. Dit betekent ook geen subsidies voor groot onderhoud/verbouwing meer. c) Het dorpshuis is zelf verantwoordelijk voor een sluitende exploitatie. Toelichting: De raad heeft op 29 oktober 2014 besloten geen exploitatiesubsidies meer toe te kennen aan de dorpshuizen. Voor alle duidelijkheid: de bijdrage in verband met de wettelijke taak als gemeente om gymnastiekonderwijs mogelijk te maken op het basisonderwijs valt niet onder deze noemer. De gemeente volgt hierbij haar beleidsregel bekostiging gymnastiekruimte voor basisonderwijs en (speciaal) voortgezet onderwijs. d) Geen subsidie nieuwbouw dorpshuis. Toelichting: Op grond van het dorpenbeleid, dorpshuizenbeleid en de visie op maatschappelijke voorzieningen is er geen regeling en budget voor nieuwbouw van een dorpshuis. In de notitie dorpenbeleid is aangegeven dat een ontmoetingsfunctie niet per definitie in een dorpshuis hoeft plaats te vinden. Dit kan ook op een andere locatie. Dit betekent dat van de inwoners en de dorpsbelangen gevraagd wordt te zoeken naar andere locaties als er behoefte is aan een dorpshuis als ontmoetingsplek. In de visie op de maatschappelijke voorzieningen wordt het voorzieningenniveau passend bij de aard en schaal van het dorp, per leefbaarheidszones geschetst. Daarbij wordt ook duidelijk aan welke functies behoefte is. Het belang van een vitale ontmoetingsplek is één van de kaders van het dorpenbeleid. e) Het dorpshuis heeft draagvlak binnen het dorp. Toelichting: Het dorpshuis fungeert als ontmoetingsplaats voor de inwoners. Het dorpshuis is multifunctioneel, dat betekent dat het onderdak biedt aan verschillende sociaal-culturele activiteiten van diverse verenigingen en organisaties. Het is er vóór de inwoners en wordt dóór de 7 van 12

8 inwoners beheerd. Het dorpshuis met een pachter zou afspraken kunnen maken om te voorkomen dat de commerciële activiteiten de dorpshuisactiviteiten verdringen. f) Aandacht voor duurzaamheid in het kader van energiebesparende maatregelen. Toelichting: DFM geeft in haar visie aan dat ze haar verantwoordelijkheid wil nemen op het gebied van duurzaamheid. Voor de jaren 2014 en 2015 biedt de gemeente mogelijkheden voor energiebesparende maatregelen binnen het project Duurzame Dorpshuizen. g) Maatwerk dorpshuizen op basis van para commerciële verordening. Toelichting: De gemeente streeft naar minder regels en meer ruimte voor vertrouwen. De para commerciële verordening is in de vorm van artikelen onderdeel geworden van de Algemene Plaatselijke Verordening. Binnen deze artikelen van de APV is er de mogelijkheid om maatwerk per dorpshuis te bieden. h) Wmo-convenant voor gehele gemeente. Toelichting: Dorpshuizen dragen bij aan de doelstellingen van het Wmo-beleid. Ze spannen zich in voor de sociale samenhang en leefbaarheid in de dorpen. Dit doen ze door het ondersteunen, stimuleren en faciliteren van bewoners, verenigingen en organisaties bij het organiseren van activiteiten zodat iedereen mee kan doen. Ook het beschikbaar stellen van huisvesting en andere middelen is een mogelijkheid. De gemeente stelt hier tegenover dat de dorpshuizen geen gemeentelijke heffingen over het dorpshuisgedeelte hoeven te betalen. De gemeente ontvangt jaarlijks een kort verslag van de uitgevoerde activiteiten. De uitvoering van het Wmo-convenant zal als actiepunt worden opgenomen. i) Vrijwilligers zijn voldoende toegerust om hun werkzaamheden te blijven doen. Toelichting: In het gemeentelijke beleid hebben vrijwilligers en mantelzorgers een grote en belangrijke rol. Ook vanuit de Rijksoverheid wordt deze lijn ingezet. Er wordt een steeds groter beroep gedaan op eigen kracht en vrijwilligers en mantelzorgers. Een goede ondersteuningsstructuur is daarom essentieel. Vrijwilligers en mantelzorgers moeten voldoende toegerust zijn om hun werkzaamheden te blijven doen. Vrijwillig waar het kan, professioneel waar het moet. De dorpshuizen geven aan dat het aantal vrijwilligers echt terugloopt. Dit betekent een hoge belasting van de huidige vrijwilligers. Daarnaast is het lastig nieuwe vrijwilligers te werven. Vrijwilligers willen graag flexibel worden ingezet, dus veel minder in vaste structuren en vaste functies. De gemeente draagt zorg voor een goede ondersteuningsstructuur voor vrijwilligers en mantelzorgers. Bij de ondersteuningspunten kunnen vrijwilligers en mantelzorgers terecht voor informatie en ondersteuning, maar ook ondersteuning bij de bemiddeling en plaatsing van vrijwilligers. Daarnaast heeft de gemeente een collectieve aansprakelijkheids- en ongevallen verzekering afgesloten voor vrijwilligers. j) Tegenprestatie participatiewet op voorwaarde in te vullen bij het dorpshuis. Toelichting: Per 1 januari 2015 is de Participatiewet in werking getreden. Hierin is opgenomen dat bijstandsgerechtigden gevraagd kan worden een tegenprestatie te verrichten. Deze tegenprestatie kan ook plaats vinden in het dorpshuis. 8 van 12

9 Het is belangrijk dat de bijstandsgerechtigde zich betrokken voelt bij het dorpshuis. Voor het dorpshuis is het van belang dat er geen administratieve rompslomp is. De rol en verantwoordelijkheid moet voor de dorpshuizen duidelijk zijn. De bijstandsgerechtigde is geen vrijwilliger. Bij de uitwerking van dit beleidsuitgangspunt zal hier rekening mee worden gehouden. Onder andere dat de bijstandsgerechtigde onder de gemeentelijke aansprakelijkheidsverzekering valt in plaats van de vrijwilligersverzekering. Het welzijnswerk speelt bij het inschakelen van participatie-vrijwilligers een belangrijke rol en geeft ondersteuning en begeleiding. k) Dorpshuizen spelen een rol binnen het sociaal domein De dorpshuizen hebben een centrale functie in het dorp of de wijk. Het sociaal wijkteam heeft een centrale rol waar het gaat om (informele) zorg en professionele hulp en ondersteuning. Dorpshuizen kunnen door samenwerking met sociale wijkteams activiteiten organiseren die van belang zijn voor inwoners die kwetsbaar zijn. Er moet eigenlijk een soort van brugfunctie ontstaan. Het dorpshuis kan faciliterend zijn door ruimte aan te bieden en mogelijkheden voor dagbesteding, ontmoeting, sociale contacten. Dit staat of valt met de beschikbaarheid van vrijwilligers, die met ondersteuning van professionals deze activiteiten willen opzetten en begeleiden. Het dorpshuis kan daarmee een bijdrage leveren aan het voorkomen van eenzaamheid en het signaleren van sociale problematiek. Dit is niet bij alle dorpshuizen te realiseren en is nogmaals afhankelijk van de beschikbaarheid van de vrijwilligers. l) Samenwerking tussen dorpshuizen stimuleren. Toelichting: Dorpshuizen staan open voor samenwerking op projectbasis, maar willen wel eigen baas blijven. Dorpshuizen kunnen elkaar helpen door samen te werken bijvoorbeeld op het gebied van vrijwilligers, kennis delen en gezamenlijke inkoop. Dit zou vorm gegeven kunnen worden door het jaarlijks organiseren van een informatieavond. Voordeel is dat de dorpshuisfunctie in stand blijft door te kiezen voor bepaalde vormen van samenwerking. Binnen een dorp vraagt de samenwerking tussen het dorpshuis en Plaatselijk Belang aandacht. Hierin kan de dorpencoördinator ook een verbindende rol spelen. m) Dorpencoördinatoren vormen schakel tussen dorpshuis en gemeente. Toelichting: Het is belangrijk dat de gemeente de dorpshuizen goed op de hoogte houdt van ontwikkelingen. De dorpencoördinatoren spelen hier een grote rol in. Andersom geldt dat het belangrijk is dat de dorpshuizen ontwikkelingen binnen het dorp terugkoppelen naar de dorpencoördinatoren. Zij zijn immers de spil van de dorpsgemeenschap. De dorpencoördinatoren hebben een ondersteunende rol richting Plaatselijk Belang. Daarnaast bieden zij ook ondersteuning aan de dorpshuizen en fungeren als aanspreekpunt. Ook kunnen de dorpencoördinator en het sociaal wijkteam elkaar opzoeken, met name als er in een dorp sprake is van ondersteuningsvragen die op meerdere inwoners of specifieke doelgroepen betrekking hebben. 9 van 12

10 4. Overgangssituatie van oud naar nieuw beleid De nieuwe kaders van het dorpshuizenbeleid zijn bekend. In onderstaande tabel zijn de gevolgen per voormalige gemeente in beeld gebracht. Voormalig gemeente Afspraken vanuit oude beleid Gevolgen voor nieuwe beleid Boarnsterhim Geen subsidies. Geen. Toevoegen Wmo-convenant. Gaasterlân-Sleat Onderhoudssubsidies lopen per 2016 af. Subsidies lopen volgens termijn af. Geen vervolg. Toevoegen Wmo-convenant. Lemsterland Exploitatiesubsidies lopen per 2016 af. Subsidies lopen volgens termijn af. Geen vervolg. Wijkvereniging De Steiger huurt ruimte binnen nieuwbouw MFA Lemstervaart Voor wijkvereniging is overgang naar eigendom niet mogelijk. Huursituatie blijft bestaan. Skarsterlân Jaarrekeningen aan gemeente sturen met inzicht in onderhoudsvoorziening, gedurende de looptijd van de aflossingsvrije lening. Wmo-convenant. Toevoegen Wmo-convenant. Gedurende looptijd rente- en aflossingsvrije lening, stuurt dorpshuis jaarrekening met inzicht in onderhoudsvoorziening. Continuering Wmo-convenant. 10 van 12

11 5. Financiële middelen Op 18 maart 2014 heeft de raad besloten in te stemmen met de zerobase maatregelen. Dit betekent dat er voor dorpshuizen vanaf 2017 geen subsidies meer beschikbaar zijn voor onderhoud en exploitatie. Binnen de begroting blijft financiële ruimte voor de vormgeving van het Wmo-convenant. De dorpshuizen spannen zich in voor de sociale samenhang en leefbaarheid in de dorpen. De gemeente stelt hier tegenover dat de dorpshuizen geen gemeentelijke heffingen over het dorpshuisgedeelte hoeven te betalen. 11 van 12

12 6. Vervolg De dorpshuisbesturen worden op de hoogte gebracht van het nieuwe vastgestelde beleid. Daarnaast ontvangen de dorpshuisbesturen een exemplaar van de reactienota. Na het raadsbesluit zullen de kaders die verder uitwerking nodig hebben, uitgewerkt worden. 12 van 12