Jaarverslag Raad voor Kwaliteitsborging Landelijke Kennistoetsen

Transcriptie

1 Jaarverslag Raad voor Kwaliteitsborging Landelijke Kennistoetsen Drie jaar landelijke kennistoetsen September 2016

2 Inhoudsopgave Voorwoord... 3 Samenvatting Inleiding... 7 Leeswijzer De werkwijze van 10voordeleraar Resultaten landelijke kennistoetsen Resultaten pabo...11 Resultaten studiejaar Verschillen tussen vooropleidingen en opleidingstraject Cumulatieve resultaten vanaf mei 2013 tot juni Verschillen tussen hogescholen Resultaten tweedegraads lerarenopleidingen...18 Resultaten studiejaar Verschillen tussen vooropleidingen en opleidingstraject Cumulatieve resultaten tweedegraads lerarenopleidingen vanaf september 2013 tot juni Verschillen tussen hogescholen Belangrijkste conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen...27 Aanbevelingen aan vakdocenten, directeuren en bestuurders van pabo s Aanbevelingen aan vakdocenten, directeuren en bestuurders van tweedegraads lerarenopleidingen Aanbeveling aan directeuren, bestuurders, werkveld en het ministerie Aanbevelingen aan 10voordeleraar: Jaarverslag Raad voor Kwaliteitsborging Landelijke Kennistoetsen

3 Voorwoord In de nazomer van 2010 maakte ik voor het eerst kennis met het project 10voordeleraar, toen nog genaamd Werken aan Kwaliteit. Ik werd gevraagd deel te nemen aan een diner pensant Kennistoetsen Lerarenopleidingen dat georganiseerd werd door de Vereniging Hogescholen (destijds HBO-raad). Tijdens dit diner pensant discussieerden toetsdeskundigen, directeuren, bestuurders en vertegenwoordigers van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap over het hoe en waarom van landelijke kennistoetsen voor pabo s en tweedegraads lerarenopleidingen. De Vereniging Hogescholen was met het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap overeen gekomen in eigen beheer kennistoetsen te ontwikkelen en ontving hiervoor een omvangrijke subsidie. De jaren daarvoor was reeds een aanvang gemaakt met de ontwikkeling van kennisbases. Het instrument van landelijke kennistoetsen ondersteunde de aanpak van de gezamenlijke lerarenopleidingen die erop gericht was te garanderen dat alle studenten die afstuderen de kennis (op hbo-niveau) zoals omschreven in de kennisbasis bezitten. Een belangrijk nevendoel was op langere termijn het vertrouwen van de samenleving in de kwaliteit van de lerarenopleidingen terug te winnen. De aanwezige deskundigen, waaronder ikzelf, riepen de lerarenopleidingen op een dergelijk instrument van één certificerende toets niet in te zetten om de politiek tevreden te stellen, maar het gezamenlijk doel veel breder te definiëren door gezamenlijk te werken aan een onderwijs- en toetsprogramma waar verschillende vormen van toetsen en beoordeling op samenhangende wijze worden ingezet. Een landelijke kennistoets, mits van onvoorwaardelijke kwaliteit, kan natuurlijk onderdeel uitmaken van zo n samenhangend toetsprogramma. Ik heb de afgelopen zes jaar het proces van totstandkoming van kennistoetsen op de voet gevolgd als voorzitter van de Raad voor Kwaliteitsborging (voorheen Raad van Advies) Landelijke Kennistoetsen. Deze raad is opgericht om, zoals het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap als voorwaarde stelde voor subsidie, de totstandkoming van kwalitatief hoogstaande kennistoetsen op onafhankelijke wijze te borgen. De raad heeft vanaf zijn aanvang van werkzaamheden in juni 2011 grotendeels dezelfde samenstelling gekend: drie deskundigen op de terreinen toetsen, beoordelen, psychometrie (prof. dr. van der Vleuten, prof. dr. Cohen-Schotanus en prof. dr. ir. Eggen) en twee deskundigen op de terreinen Rekenen-wiskunde en Nederlandse taal (prof. dr. Lenstra en prof. dr. Kuiken). In 2015 heeft prof. dr. Beukers de plaats van prof. dr. Lenstra ingenomen. Mijn jarenlange directe betrokkenheid bij de realisatie van de programmadoelstellingen geeft mij, tezamen met mijn collega s uit de raad, enig recht van spreken over hetgeen is neergezet met 10voordeleraar. Een uiterst gemotiveerde programmaorganisatie heeft samen met honderden docenten in enkele jaren een stevige toetsprocedure opgebouwd. Het leereffect van deze kennistoets wordt niet alleen bij de student verkregen, maar ook de eigen organisatie heeft door deze aanpak een leereffect: toetsing stuurt immers de kwaliteit van het eigen onderwijs, maar vergroot ook de kennis en kunde van de vakdocenten op dit terrein. Ik spreek dan ook mijn bewondering uit, zeker als ik terugkijk naar de bijeenkomst van augustus 2010, dat het de Vereniging Hogescholen met zijn programmaorganisatie Jaarverslag Raad voor Kwaliteitsborging Landelijke Kennistoetsen

4 10voordeleraar gelukt is om de gedachte van gezamenlijk toetsen in digitale vorm (een toetsvorm waarover destijds grote aarzelingen bestonden) in zes jaar tijd te ontwikkelen tot de volwassen organisatie die er nu staat. Deze resultaten zijn wereldwijd in het hoger onderwijs uniek. De lerarenopleidingen mogen hier trots op zijn! Toch heeft onze raad nog wel enkele zorgpunten. Het belangrijkste is al tijdens het diner pensant in 2010 benoemd: een voorwaarde voor succes van leerwegonafhankelijke toetsen is dat zij een herkenbare plaats hebben in het onderwijs- en toetsprogramma op de eigen opleiding. Gevoeld eigenaarschap is een voorwaarde voor succes. Ik zie dat het afgelopen jaar een tweedeling op dit terrein is ontstaan: de pabo s hebben de pabotoetsen Rekenenwiskunde en Nederlandse taal volledig geïntegreerd in de eigen programma s en zijn over de gehele linie bezien zeer tevreden. Bij de betrokken vijftien tweedegraads lerarenopleidingen is nog niet overal sprake van een breed gevoeld eigenaarschap onder vakdocenten en directies. En een grote groep studenten van deze opleidingen geeft in het tevredenheidsonderzoek aan (uitgevoerd in het najaar van 2015) dat de opleiding hen onvoldoende voorbereidt op de landelijke kennistoets. Enige weerstand is op zichzelf niet verontrustend bij dit ingrijpende fenomeen van certificerende landelijke toetsing, zeker niet als het korte tijdpad van introductie in overweging wordt genomen. Weerstand vraagt evenwel om met verenigde krachten de koers te (her)definiëren op basis van feiten en door zorgvuldig te luisteren naar kritiek van vakdocenten en studenten. Zo is onze raad het afgelopen jaar met de vakdocenten wiskunde aan de slag gegaan om te onderzoeken of hun zorg wat betreft de validiteit van de digitale toetsvorm terecht was. Om het succes van de pabo s te evenaren bij de tweedegraads lerarenopleidingen is echter meer nodig: de kennistoets moet een herkenbare plaats krijgen in de curricula en toetsprogramma s van de individuele lerarenopleidingen. Een weg terug is ondenkbaar, zeker gezien de grote inspanningen van docenten de afgelopen jaren in de opbouw van de itembanken waarin de toetsvragen opgeslagen zijn en in de zoektocht naar een landelijke norm behorende bij de kenniscomponent. De weg voorwaarts is wel duidelijk te schetsen: bij de kleine aantallen studenten die deze opleidingen kenmerken, moet de landelijke samenwerking tussen vakdocenten veel verder reiken dan de totstandkoming van één certificerende toets. Goede itembanken én goed samenwerkende netwerken van vakdocenten, waarmee de afgelopen jaren een begin mee is gemaakt, zijn hierin behulpzaam. Ons enthousiasme maakt dat onze raad zich volgend studiejaar in ongewijzigde samenstelling beschikbaar stelt om 10voordeleraar bij te staan met adviezen. Ons werkplan voorziet onder andere in ondersteuning bij de totstandkoming van een nieuwe cesuurmethode die aan de horizon verschijnt nu de itembanken langzaam gevuld raken. Op termijn kunnen toetsen dan makkelijker worden samengesteld en flexibeler worden afgenomen. Prof. dr. Cees van der Vleuten, voorzitter Jaarverslag Raad voor Kwaliteitsborging Landelijke Kennistoetsen

5 Samenvatting Wij als Raad voor Kwaliteitsborging Landelijke Kennistoetsen zijn zeer positief over hetgeen honderden vakdocenten in 10voordeleraar in enkele jaren hebben opgebouwd. Zij hebben met ondersteuning van de programmaorganisatie inmiddels 125 landelijke kennistoetsen ontwikkeld en van een cesuur voorzien. Meer dan studenten hebben verspreid over 46 hogeschoollocaties een landelijke kennistoets gemaakt. 10voordeleraar vormt een motor in de versterking van de landelijke vakinhoudelijke samenwerking. Er is door de vakdocenten hard gewerkt aan de kwaliteitsslag die nu stevig staat. Inmiddels staan de eerste leerkrachten voor de klas waarvan het kennisniveau geborgd is met een landelijke kennistoets. In studiejaar maakten pabostudenten één of meerdere landelijke kennistoetsen Nederlandse taal en studenten één of meerdere kennistoetsen Rekenen-wiskunde. Bij beide toetsen slaagde ruim 60% van de studenten meteen die dit studiejaar de toets voor de eerste keer maakten. Van de studenten die in een eerder studiejaar de toets al hebben gemaakt, slaagden ongeveer tweederde voor een herkansing. Bij de tweedegraads lerarenopleidingen hebben studenten deelgenomen aan een landelijke kennistoets. De resultaten variëren per opleiding. Met betrekking tot de resultaten vallen zowel bij de pabo s als de tweedegraads lerarenopleidingen twee punten op. Het eerste aandachtspunt is dat er opvallende verschillen blijven bestaan tussen de hogescholen en het percentage studenten dat in één keer slaagt. Een tweede aandachtspunt is de voorbereiding van studenten met een mbovooropleiding. Deze groep studenten hebben gemiddeld meer moeite om de kennistoetsen te halen. Uit de resultaten blijkt dat er een sterke samenhang is tussen de vooropleiding van de studenten en hun resultaten op de kennistoets. De verschillen tussen de hogescholen kunnen echter niet uitsluitend verklaard worden door verschillen in vooropleiding. Concrete verbetermaatregelen zijn dan ook gewenst. Wij zijn zeer te spreken over de wijze waarop de pabo s de afgelopen jaren de kennistoetsen in de eigen curricula en toetsprogramma s hebben geïntegreerd. Bij de pabo s zien wij dat het percentage studenten dat in één keer slaagt stijgt. De voorbereiding op de kennistoetsen is op de meeste pabo s serieus ter hand genomen en verloopt voorspoedig. Bij de tweedegraads lerarenopleidingen zien we over het algemeen een wisselend beeld in het percentage studenten dat de toets in één keer haalt. Wij concluderen dat nog niet overal sprake is van een optimale voorbereiding van studenten op de kennistoets. Dit beeld komt ook naar voren bij studenten die deelnamen aan het tevredenheidsonderzoek van 10voordeleraar. Het dient dan ook de aanbeveling dat de kennistoets op alle opleidingen een herkenbare plaats in het onderwijs- en toetsprogramma krijgt. Daarnaast zijn nog enkele externe factoren die de resultaten van de tweedegraads lerarenopleidingen hebben kunnen beïnvloeden. Vakdocenten noemen het verschil in kennisniveau van studenten, zowel bij binnenkomst als in de hoofdfase. Ze worstelen dan ook om de lat van de kenniscomponent neer te leggen op het hbo-kennisniveau waar zij gezamenlijk overeenstemming over hebben bereikt. Dit zorgt voor spanning in het proces Jaarverslag Raad voor Kwaliteitsborging Landelijke Kennistoetsen

6 van cesuurbepaling, wat een negatieve invloed kan hebben gehad op de normering van de kennistoetsen. We pleiten er dan ook voor dat bij de herijking van de kennisbases het gewenste kennisniveau beter gedefinieerd wordt en dat bij binnenkomst meer aandacht geschonken wordt aan de voorwaardelijke kennis die studenten moeten bezitten. Andere aanbevelingen van onze kant richting de lerarenopleidingen zijn om door te gaan met het delen van goede voorbeelden op het niveau van vakdocenten, maar ook op het niveau van directeuren en dan met name op het gebied van studenten met een mbo-opleiding. Bestuurders van hogescholen met een te laag slagingspercentages moeten concrete afspraken maken om al volgend studiejaar dit percentage tot het landelijke gemiddelde te brengen. Een belangrijk ander aandachtspunt is om de landelijke kennistoets eenduidig aan het eindniveau en de bevoegdheid te koppelen. De kennistoets is een leerwegonafhankelijke toets die door alle studenten, ongeacht hun leerroute gemaakt dient te worden. Nu geldt dit alleen nog voor de bekostigde hbo-opleidingen. Ook voor de programmaorganisatie 10voordeleraar hebben we een aantal aanbevelingen. Deze richten zich op het wijzigen van het ontwerp van de toetsen Algemene economie en Bedrijfseconomie, het samen investeren met de landelijke vakoverleggen in de kwaliteit van de normeringspanels, het onderzoeken van de mogelijkheden om te komen tot een andere methode van cesuurstelling nu de itembanken gevuld raken, het prioriteren van de selectie en implementatie van een nieuw toetssysteem, het bewaken van het proces van herijking van kennisbases en toetsmatrijzen, het uitvoeren van een extern kwaliteitsoordeel op de kwaliteit van de toetsen en het laten uitvoeren van empirisch onderzoek op de resultaten. En voor iedereen geldt: vier de successen en draag de successen uit naar buiten. Wees koersvast ten aanzien van de kwaliteitsslag die de afgelopen jaren is gemaakt. Jullie mogen trots zijn op wat er neergezet is! Jaarverslag Raad voor Kwaliteitsborging Landelijke Kennistoetsen

7 1. Inleiding Naar aanleiding van de Kwaliteitsagenda Krachtig Meesterschap van staatssecretaris Van Bijsterveldt wordt sinds 2008 door lerarenopleidingen samengewerkt aan een duurzame kwaliteitsimpuls in een uniek project met de naam 10voordeleraar (voorheen: Werken aan Kwaliteit). Het doel van dit programma is het borgen van de kenniscomponent in de opleidingen, zodat gegarandeerd kan worden dat alle nieuwe leraren (onafhankelijk van waar zij de lerarenopleiding voltooid hebben) over voldoende vakinhoudelijke kennis beschikken. Dit gebeurt onder andere door de afname van digitale landelijke kennistoetsen. De Raad voor Kwaliteitsborging Landelijke Kennistoetsen heeft een meervoudige opdracht die zich in de periode met name richtte op de inrichting van de werkprocessen: het proces van totstandkoming van toetsvragen, de keuze voor de te hanteren cesuurmethode, de inrichting van het psychometrische meetmodel en de daaruit volgende werkwijze voor de psychometrisch analisten bij 10voordeleraar, de interpretatie van de eerste uitkomsten van de pretesten etc. Vanaf het moment dat de kennistoetsen geïntroduceerd zijn als een verplicht onderdeel van de opleiding (2013) kreeg de raad nieuwe taken die verband houden met de voorwaarde die het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft gesteld: het op onafhankelijke wijze borgen van de kwaliteit van de toetsen. Deze taak vullen wij in door enerzijds de cesuurmethode voor te schrijven en anderzijds bij elke afgenomen toets de cesuurrapportage goed te keuren. Tot slotte adviseren wij over uiteenlopende kwaliteitsaangelegenheden rond de kennistoetsen. Dit jaarverslag heeft betrekking op het studiejaar en laat evenals de twee eerdere jaarverslagen (gepubliceerd in oktober 2014 en september 2015) de resultaten zien na weer een jaar vol afnames van landelijke kennistoetsen. Wij verantwoorden op deze wijze onze werkzaamheden en geven daarmee tegelijkertijd het overzicht van de belangrijkste resultaten van het programma 10voordeleraar en waar naartoe wordt gewerkt. Leeswijzer Hoofdstuk 2 beschrijft de werkwijze van vraagontwikkeling, afname van toetsen en uitslagverstrekking die door 10voordeleraar is ingericht. Bekenden met deze werkwijze kunnen dit hoofdstuk overslaan en direct beginnen met het lezen van hoofdstuk 3. In dit hoofdstuk presenteren we de resultaten van de landelijke kennistoetsen van het afgelopen jaar (studiejaar ), waarbij een onderscheid is gemaakt tussen de pabo s en de tweedegraads lerarenopleidingen. In hoofdstuk 4 eindigen we met conclusies en formuleren we aanbevelingen in de richting van degenen die op enige wijze betrokken zijn bij de kennistoetsen van 10voordeleraar. Jaarverslag Raad voor Kwaliteitsborging Landelijke Kennistoetsen

8 2. De werkwijze van 10voordeleraar Om de kenniscomponent in de opleidingen te borgen heeft elke lerarenopleiding een kennisbasis opgesteld waarin is vastgelegd welke kennis een student moet beheersen om als startbekwame leraar aan de slag te gaan. Bij de pabo is voor elk vak afzonderlijk een kennisbasis opgesteld. Vanaf 2010 zijn deze kennisbases in de opleidingsprogramma s geïntegreerd. In totaal zijn 61 kennisbasis opgesteld. Bij zeventien vakken wordt een digitale landelijke kennistoets afgenomen om te toetsen of studenten de kennis uit de kennisbasis ook daadwerkelijk beheersen. Op de pabo s maken studenten voor twee vakken landelijke kennistoetsen: Nederlandse taal en Rekenenwiskunde. In het tweedegraadsdomein zijn vijftien opleidingen die een landelijke kennistoets afnemen: dit zijn de lerarenopleidingen Aardrijkskunde, Biologie, Duits, Algemene economie, Bedrijfseconomie, Engels, Frans, Geschiedenis, Gezondheidszorg en Welzijn, Maatschappijleer, Natuurkunde, Nederlands, Omgangskunde, Scheikunde en Wiskunde. De toetsen leveren één studiepunt op en zijn daarmee een verplicht onderdeel van de hoofdfase van de opleiding. Dit is de afspraak die de gezamenlijke lerarenopleidingen (van de bekostigde hogescholen) met elkaar hebben gemaakt. De landelijke afspraken over voorwaarden voor deelname, wijze van aanmelding, regels bij afname en termijnen bij uitslagverstrekking zijn in een landelijke Onderwijs Examen Regeling vastgelegd. Elke lerarenopleiding neemt deze tekst integraal over in de Onderwijs Examen Regeling van de eigen opleiding/instelling. Op deze wijze wordt de rechtsgelijkheid van studenten geborgd. De kennistoetsen worden door constructieteams met vakdocenten van de lerarenopleidingen gemaakt. Via een digitale omgeving werken vakdocenten afkomstig van lerarenopleidingen uit het hele land samen om goede toetsvragen te ontwikkelen. Dit gebeurt aan de hand van een toetsmatrijs, waarin staat welke domeinen uit de kennisbasis worden getoetst 1 en met hoeveel vragen. Op deze manier worden de toetsen zo vergelijkbaar mogelijk gehouden. 2 De toetsvragen worden opgeslagen in een (digitale) landelijke itembank met als doel dat zij meerdere keren gebruikt kunnen worden. Inmiddels zijn er voor elk van de zeventien vakken vele vragen gemaakt die een volledig kwaliteitsproces hebben doorlopen en al dan niet in een toets terecht zijn gekomen. Omdat er inmiddels al aardig wat toetsen zijn afgenomen en veel vragen zowel inhoudelijk als statistisch in orde zijn bevonden, krijgen de itembanken steeds meer vorm. De afname van beveiligde digitale toetsen vindt onder gelijke condities op de verschillende hogescholen plaats. Dit vraagt zowel op landelijk als op hogeschoolniveau om een goede organisatie en planning. De afnamedata en -tijdstippen zijn ruimschoots voor aanvang van het studiejaar bekend. Ook voor de organisatie van de digitale afname gelden landelijke voorschriften. 1 Niet alle domeinen zijn geschikt voor landelijke toetsing. De lerarenopleidingen vreemde talen borgen de kennisbasis met een internationaal examen en een landelijke kennistoets. 2 Een uitgebreide beschrijving van de wijze waarop de toetsvragen ontwikkeld en beoordeeld worden, staat te lezen op: Jaarverslag Raad voor Kwaliteitsborging Landelijke Kennistoetsen

9 De beoordeling van de toetsen ligt in handen van vakdeskundigen. In normeringspanels bepalen vakdocenten van lerarenopleidingen en leraren uit het basis-,voortgezet- of middelbaar beroepsonderwijs samen een cesuur voor de toets. Bij de toetsen van de pabovakken gebeurt dit met de methode van Hofstee en bij de toetsen van de tweedegraads lerarenopleidingen met de Angoff-methode. 3 De resultaten worden door 10voordeleraar aan de betreffende lerarenopleiding verstrekt, die op hun beurt de studenten informeert en de uitslag in de studentenadministratie verwerkt. Naast het cijfer verstrekt 10voordeleraar ook per student een overzicht met het aantal goed gemaakte vragen per domein uit de toets en het landelijke gemiddelde. Naast alle vakdocenten die zich bezighouden met het ontwikkelen en beoordelen van de toetsen zijn er in het proces ook verschillende vreemde ogen betrokken. In het vraagontwikkelingsproces zit een deskundige uit de wetenschap. Bij de pabovakken zijn twee leden van onze raad (prof. Kuiken en prof. Beukers) betrokken in het vraagontwikkelproces. Bij de vaststelling van de cesuur is naast de raad een rol weggelegd voor examencommissies. Een vaststellingscommissie, samengesteld uit vertegenwoordigers van examencommissies van pabo s/lerarenopleidingen, stelt de cesuur vast nadat deze door onze raad is goedgekeurd. De examencommissies hebben in 2013 een het Landelijk Overleg van Examencommissies opgericht, en volgen de toetsprocedure nauwgezet. 10voordeleraar coördineert de vraagontwikkeling voor de zeventien vakken en is verantwoordelijk voor de logistieke planning, de digitale afname en de uitslagverstrekking. 10voordeleraar onderhoudt een website waarop studenten oefenmateriaal kunnen vinden, waaronder een complete oefentoets, de kennisbasis en de toetsgids. Studenten kunnen via deze site ook vragen stellen en zich aanmelden voor inzage. Deze inzage organiseert 10voordeleraar onder examencondities. De hierboven beschreven werkwijze is de afgelopen drie studiejaren ongewijzigd gevolgd. In mei 2013 zijn de eerste landelijke kennistoetsen afgenomen voor de pabovakken Rekenenwiskunde en Nederlandse taal. Daarna zijn er in de studiejaren en voor vijftien tweedegraads lerarenopleidingen kennisbasistoetsen bij gekomen. Dit betekent dat op 1 augustus 2016 de teller op 125 reguliere digitale landelijke kennistoetsen staat. 3 De Hofstee-methode is een zogenaamde compromismethode. Dit houdt in dat een compromis gezocht wordt tussen een absolute en een relatieve cesuur. De panelleden bepalen bij deze methode de hoogst en laagst aanvaardbare cesuur (de absolute cesuur) en de grenzen van het minimaal en maximaal geaccepteerde aantal gezakten bij deze toets. Uiteindelijk wordt de cesuur bepaald door binnen de vastgestelde grenzen rekening te houden met de prestaties van de toetsdeelnemers. In de Angoff-methode nemen de panelleden een groep grensstudenten in gedachten. Een grensstudent is een student die de kennisbasis heeft doorlopen, is voorbereid op de kennistoets en vervolgens voor de toets een 5,5 als cijfer zal halen. Deskundigen schatten bij elke vraag uit de landelijke kennistoets in hoeveel procent van deze grensstudenten een goed antwoord zou geven. Het gemiddelde van al deze inschattingen, na weglaten van twee uiterste inschattingen, bepaalt de grens tussen slagen en zakken. 4 Eerste groep tweedegraads lerarenopleidingen bestaat uit Aardrijkskunde, Algemene economie, Bedrijfseconomie, Engels, Geschiedenis, Natuurkunde, Nederlands en Wiskunde. 5 Tweede groep tweedegraads lerarenopleiding bestaat uit Biologie, Duits, Frans, Gezondheidszorg en welzijn, Maatschappijleer, Omgangskunde en Scheikunde. Jaarverslag Raad voor Kwaliteitsborging Landelijke Kennistoetsen

10 Tot en met studiejaar hebben aan de verschillende toetsen grofweg studenten van tweedegraads lerarenopleidingen en ongeveer pabostudenten deelgenomen. Ten slotte mag niet onvermeld blijven dat de opdracht van 10voordeleraar verder reikt dan de inrichting van een toetsorganisatie waar onze raad een directe betrokkenheid bij heeft. Zo zijn de vakdocenten van tweedegraads lerarenopleidingen in het voorjaar van 2016 gestart met het herijken van de kennisbases. De huidige kennisbases zijn ongeveer zes jaar geleden opgeleverd en zijn op onderdelen aan actualisatie toe. Bijvoorbeeld omdat er vakinhoudelijke of maatschappelijke veranderingen hebben plaats gevonden, of vanwege voortschrijdend inzicht. Daarnaast voert 10voordeleraar ook de regie op het omvangrijke deelproject peerreview. In dit project staat de inrichting van een systematiek van peerreview centraal. Peerreview is de methodiek die gebruikt wordt voor de opleidingen/vakken waarvoor geen kennistoetsen zijn geïntroduceerd. Vakdocenten van verschillende instellingen die dezelfde opleiding verzorgen borgen bij elkaar de implementatie van de kennisbasis en de borging van het eindniveau ervan bij afgestudeerden. In de drie activiteiten toetsontwikkeling, herijking kennisbases en peerreview tezamen zijn enkele honderden vakdocenten van lerarenopleidingen betrokken. Jaarverslag Raad voor Kwaliteitsborging Landelijke Kennistoetsen

11 3. Resultaten landelijke kennistoetsen In dit hoofdstuk wordt aan de hand van verschillende grafieken een beeld geschetst van de aantallen studenten die in het studiejaar hebben deelgenomen aan landelijke kennistoetsen en hun resultaten. Hierbij wordt aandacht besteed aan verschillen tussen studenten met verschillende vooropleidingen en tussen hogescholen. Ook is onderzocht waar studenten die de afgelopen drie studiejaren ( , of ) voor het eerst een kennistoets maakten nu staan: zijn zij meteen bij hun eerste kennistoets geslaagd, inmiddels met een herkansing geslaagd, of nog niet geslaagd? Elk van deze onderwerpen bespreken we voor de landelijke kennistoetsen op de pabo s voor de vakken Nederlandse taal (NT) en Rekenen-wiskunde (RW) en vervolgens voor de landelijke kennistoetsen op de tweedegraads lerarenopleidingen Aardrijkskunde (AK), Biologie (BI), Duits (DU), Algemene Economie (ECA), Bedrijfseconomie (ECB), Engels (EN), Frans (FR), Geschiedenis (GS), Gezondheidszorg en Welzijn (GW), Maatschappijleer (MA), Natuurkunde (NA), Nederlands (NE), Omgangskunde (OK), Scheikunde (SK) en Wiskunde (WK). 3.1 Resultaten pabo De landelijke kennistoetsen worden in de hoofdfase afgenomen. Het merendeel van de pabo s heeft het eerste moment van afname in het derde studiejaar (voor de voltijdse route). Een klein aantal pabo s heeft het curriculum zo ingericht dat de studenten aan het einde van het tweede jaar reeds kunnen deelnemen. 6 In deze paragraaf presenteren wij de resultaten vanuit twee verschillende invalshoeken. Allereerst kijken we naar de resultaten van álle pabostudenten die in het studiejaar hebben deelgenomen. Naast studenten die in dit jaar in één keer of na een herkansing zijn geslaagd, zijn dit ook studenten die nog uit het vorige studiejaar, of zelfs uit het studiejaar voor een herkansing opkwamen. In het studiejaar was dus nog een, gelukkig, zeer kleine groep van studenten die al meer dan vijf keer hadden deelgenomen. De tweede invalshoek is die van de cohortvergelijking, waarbij het moment van eerste deelname bepalend is voor de cohortindeling. Op deze wijze kunnen we de vraag beantwoorden of de kennistoets door de jaren heen beter gemaakt wordt. Vervolgens presenteren we de resultaten van de drie cohorten studenten die tot op heden hebben deelgenomen. 6 Zie voor een nadere duiding van de cohortindeling van deze tweedejaarsstudenten voetnoot 8. Jaarverslag Raad voor Kwaliteitsborging Landelijke Kennistoetsen

12 Resultaten studiejaar In studiejaar maakten pabostudenten één of meerdere landelijke kennistoetsen Nederlandse taal en studenten één of meerdere kennistoetsen Rekenen-wiskunde. In figuur 1 zijn deze aantallen weergegeven in percentages, uitgesplitst in twee categorieën: de resultaten van de studenten die in dit studiejaar voor de eerste keer deelnamen en daarnaast de resultaten van de studenten die in eerdere studiejaren voor de toets waren gezakt en in terugkwamen voor een herkansing. Figuur 1: Resultaten studenten aan pabotoetsen in In de figuur is te zien dat het afgelopen studiejaar het aantal studenten dat deelnam aan de kennistoets Rekenen-wiskunde hoger lag dan het deelnamecijfer aan Nederlandse taal. De verklaring hiervoor is dat er meer herkansers voor de Rekenen-wiskunde uit eerdere studiejaren waren overgebleven. Ook is in figuur 1 de deelname van tweedejaars studenten meegenomen. Zowel bij de toets Nederlandse taal als bij de toets Rekenen-wiskunde slaagde ruim 60% van de studenten die dit studiejaar de toets voor de eerste keer maakten, meteen. Van de studenten die in een eerder studiejaar de toets al hebben gemaakt slaagde ongeveer tweederde voor een herkansing. Bij Rekenen-wiskunde ligt dit percentage hoger dan bij Nederlandse taal. Als we kijken naar het slagingspercentage van de herkansers en er geen rekening mee houden of de eerste deelname dit studiejaar was of eerder (in de figuur beide categorieën blauw bij elkaar opgeteld), dan blijkt dat van alle studenten die voor een herkansing kwamen, ongeveer een kwart dit studiejaar geslaagd is. Ongeveer een kwart van de studenten die dit studiejaar deelnamen aan de kennistoets is nog niet geslaagd. Bij Rekenen-wiskunde ligt het percentage studenten dat geslaagd is met een herkansing enigszins hoger dan bij Nederlandse taal. Jaarverslag Raad voor Kwaliteitsborging Landelijke Kennistoetsen

13 Verschillen tussen vooropleidingen en opleidingstraject Figuur 2 geeft de gemiddelde cijfers (blauwe stippen) voor Nederlandse taal en Rekenenwiskunde en het totaal gemiddelde 7 (oranje stippen) per type vooropleiding weer. Figuur 2: Gemiddeld cijfer pabotoetsen per vooropleiding in Zoals te zien is in deze figuur, blijkt de vooropleiding van de studenten samen te hangen met de behaalde resultaten op de kennistoetsen 8. De totaalgemiddelden variëren van een onvoldoende 5,4 (RW: 5.5 (sd =1.20); NT: 5.4 (sd = 1.20)) voor studenten met mbo als vooropleiding tot een ruim voldoende 7,1 (RW: 7.04 (sd =1.31); NT: 7.19 (sd = 1.09)) voor studenten met wo als vooropleiding. De gemiddelden voor studenten met als vooropleiding havo, anders, hbo en vwo liggen daar tussenin (in oplopende volgorde). De samenhang tussen vooropleiding en cijfer lijkt grotendeels vergelijkbaar bij Nederlandse taal en Rekenen-wiskunde. Bij studenten met als vooropleiding havo, vwo of anders 9 is het gemiddelde cijfer voor Rekenen-wiskunde aanzienlijk hoger dan voor Nederlandse taal. 7 Totaalgemiddelde is een gewogen gemiddelde van elke gemiddelde per vak met de hoeveelheid studenten per vak. 8 De samenhang tussen de vooropleiding en de cijfer op de kennistoets is significant, zowel bij de Nederlandse taal. (F 5, = 136.3, p < 0.001, η 2 = 0.14) als bij Rekenen-wiskunde (F 5, = 147.1, p < 0.001, η 2 = 0.15). 9 De hoeveelheid studenten met als vooropleiding anders is erg klein, minder dan 1% van het totaal. Jaarverslag Raad voor Kwaliteitsborging Landelijke Kennistoetsen

14 Figuur 3 geeft de gemiddelde cijfers voor pabotoetsen per opleidingsvariant in weer, waarbij het opleidingstraject ook is uitsplitst per vooropleiding. Figuur 3: Gemiddelde cijfers pabotoetsen per opleidingsvariant in , met uitsplitsing per vooropleiding Te zien is dat de studenten die een deeltijdse route volgen gemiddeld hogere cijfers halen voor zowel Rekenen-wiskunde als voor Nederlandse taal. Echter, als het opleidingstraject wordt uitgesplitst naar vooropleiding, dan is te zien dat er relatief meer studenten met een vooropleiding mbo en havo in de voltijdse route studeren. Deze samenstelling zou de lage scores bij de groep voltijders kunnen verklaren. Tabel 1 geeft de gemiddelde cijfer per vooropleiding en opleidingstraject weer voor Nederlandse taal als Rekenen-wiskunde. Tabel 1: Gemiddelde cijfer per vooropleiding en opleidingstraject voor studenten van eerste deelname in Nederlandse taal Rekenen-wiskunde Voltijd Deeltijd Duaal Voltijd Deeltijd Duaal Aantal Aantal Vooropleiding Mbo ,4 5,7 6, ,5 5,5 6,0 Havo ,7 5,9 8, ,1 6,1 6,3 Hbo 404 6,1 6,4 4, ,1 6,4 5,7 Vwo 536 6,5 6,8 7, ,0 7,1 7,3 Wo 231 6,8 7,3 7, ,9 7,1 5,5 Anders 34 5,5 5,9 6,0 45 6,2 6,6 Te zien is dat er bij Nederlandse taal gemiddelde cijfers voor de deeltijd studenten bij alle vooropleidingen hoger zijn dan bij voltijd. Bij het opleidingstraject duaal (N = 24) zijn de gemiddelde cijfers wisselend. Bij Rekenen-wiskunde is het gemiddelde cijfer bij de deeltijd soms wat hoger (vwo en wo). Op basis van deze gegevens kunnen we aangeven dat de deeltijders niet alleen hoger scoren omdat er meer studenten met een bepaalde vooropleiding zijn, maar wellicht ook andere aspecten hun cijfer bepalen. Ook bij de Jaarverslag Raad voor Kwaliteitsborging Landelijke Kennistoetsen

15 Rekenen-wiskunde zijn de gemiddelde cijfers voor de studenten met opleidingstraject duaal (N = 23) wisselend. Cumulatieve resultaten vanaf mei 2013 tot juni 2016 In totaal hebben tot en met studiejaar pabostudenten aan één of meerdere landelijke kennistoetsen Nederlandse taal deelgenomen. Voor de kennistoetsen Rekenen-wiskunde ligt dit aantal op pabostudenten. In figuur 4 zijn deze aantallen weergegeven tot en met de afname in juni Deze figuur is ingedeeld in secties, waarbij de verdeling gebaseerd is op de eerste deelname aan kennistoetsen Nederlandse taal of Rekenen-wiskunde. 10 De staven binnen de secties geven het percentage van de studenten weer dat een bepaald resultaat heeft behaald; de aantallen studenten staan boven de staven vermeld. Figuur 4: Resultaten pabotoetsen tot eind studiejaar per startmoment (jaar eerste deelname) In figuur 4 is te zien dat de hoeveelheid studenten die in één keer slaagt de afgelopen drie studiejaren licht is toegenomen tot boven de 60%. Van de studenten die in voor het eerst de kennistoets Nederlandse taal maakten is 35% inmiddels met een herkansing 10 Een uitzondering is gemaakt voor de groep tweedejaars, Deze kleine groep (ongeveer 12% van het totaal aantal studenten in dit studiejaar) heeft de mogelijkheid om voor de zomervakantie deel te nemen aan de landelijke kennistoets. De aantallen in figuur 4 zijn door de groep van tweedejaars ook kleiner, omdat de groep tweedejaars die in juni 2016 afname heeft meegedaan (NT: 786 studenten en RW: 548 studenten) in de rapportage wordt meegenomen. Jaarverslag Raad voor Kwaliteitsborging Landelijke Kennistoetsen

16 geslaagd 11, terwijl dat bij 8% nog altijd niet het geval is. Uit navraag bij de pabo s is gebleken dat dit percentage (8%) voornamelijk wordt gevormd door een groep studenten voor wie de kennistoets nog geen verplicht onderdeel was (geen onderdeel van de doelgroep). Dit percentage wordt ook gevormd door studenten die inmiddels de opleiding hebben gestaakt en een gering aantal studenten dat nog deelneemt. Het aantal studenten dat na meer dan vijf keer te hebben deelgenomen nog niet geslaagd is, bedraagt slechts 0,03%. Bij Rekenen-wiskunde is het aantal studenten dat in één keer slaagt het afgelopen studiejaar vergelijkbaar met het aantal geslaagden voor Nederlandse taal. Dit percentage lag het vorige studiejaar veel lager. Van de studenten die in voor de eerste keer de kennistoets Rekenen-wiskunde maakten is 31% inmiddels met een herkansing geslaagd, terwijl 9% nog niet geslaagd is. Ook hier geldt dat dit percentage gevormd wordt door studenten die geen onderdeel uitmaakten van de doelgroep, de opleiding hebben gestaakt of nog deelneemt. 11 Studenten mogen per studiejaar twee toetsmomenten benutten. Studenten met een startmoment bij hebben dus in totaal al zes gelegenheden gehad om toets te behalen. Studenten met een startmoment bij hebben al vier gelegenheden gehad. Dit verklaart waarom in figuur 4 in het studiejaar een hoger percentage studenten is dat de toets nog niet heeft gehaald; zij hebben minder mogelijkheden tot herkansingen gehad. Jaarverslag Raad voor Kwaliteitsborging Landelijke Kennistoetsen

17 Verschillen tussen hogescholen Figuur 5 geeft per hogeschool de resultaten weer voor Nederlandse taal en Rekenenwiskunde van studenten die in studiejaar voor het eerst een kennistoets maakten. Elke horizontale staaf representeert 100% van deze studenten op een (geanonimiseerde) hogeschool en is opgedeeld in stukken op basis van de resultaten van deze studenten. Indien een hogeschool meerdere locaties heeft, zijn de resultaten per locatie (geanonimiseerd) gepresenteerd. In totaal zijn er daarmee alle 43 pabolocaties in het overzicht opgenomen. Figuur 5: Resultaten pabotoetsen per hogeschool per locatie voor studenten met startmoment in studiejaar In figuur 5 is te zien dat de hoeveelheid studenten die de kennistoets Nederlandse taal in één keer haalde varieert van 29% tot 90% per locatie. De hoeveelheid studenten die voor Nederlandse taal slaagde met een herkansing varieert van 3% tot 26% per locatie. De hoeveelheid studenten die één of twee toetsen maakte maar nog niet zijn geslaagd varieert van 5% tot 64% per locatie. Bij Rekenen-wiskunde zijn de verschillen tussen locaties ongeveer even groot als bij Nederlandse taal. Het percentage eerste keer geslaagd varieert hier van 35% tot 86%, het percentage met herkansing geslaagd van 3% tot 33%, en het percentage nog niet geslaagd van 0% tot 57%. De ordening van locaties op het percentage Jaarverslag Raad voor Kwaliteitsborging Landelijke Kennistoetsen

18 nog niet geslaagden is niet identiek bij Nederlandse taal en Rekenen-wiskunde, maar over het algemeen lijken locaties die het goed doen bij de ene kennistoets het ook relatief goed te doen bij de andere. In een nadere analyse is ook gekeken naar de interactie tussen de vooropleiding en de pabolocaties op het aantal geslaagden van de pabolocatie. Omdat wij de anonimiteit van de hogescholen willen borgen zijn deze resultaten niet weergegeven. Uit deze analyse komt wel naar voren dat er grote verschillen zijn tussen de pabolocaties en de samenstelling van hun studentenpopulatie als gekeken wordt naar de vooropleiding. Een deel van het succes van sommige pabolocaties zou dus verklaard kunnen worden door deze samenstelling (bijvoorbeeld door het aanbieden van een academische pabo aan studenten met een vwovooropleiding). Wij merken ook op dat het sommige pabo-locaties erin slagen om studenten met een mbo/havo-vooropleiding de kennistoets in één keer te laten halen. Andere pabolocaties met een overeenkomstige studentenpopulatie (vooropleiding), doen dit veel minder goed. 3.2 Resultaten tweedegraads lerarenopleidingen Resultaten studiejaar In het tweedegraadsdomein bieden vijftien lerarenopleidingen landelijke kennistoetsen aan. De studentenaantallen aan deze lerarenopleidingen zijn vele malen kleiner dan de aantallen studenten die vanuit de pabo s jaarlijks deelnemen aan de kennistoets. In het studiejaar hebben van alle opleidingen bij elkaar studenten van de tweedegraads lerarenopleidingen deelgenomen aan een landelijke kennistoets. 12 Figuur 6 geeft de aantallen studenten weer van tweedegraads lerarenopleidingen die in studiejaar deelnamen aan een landelijke kennistoets. De figuur is opgesplitst in twee categorieën: in het bovenste deel staan de resultaten van de studenten die in het studiejaar voor de eerste keer deelnamen. In het onderste deel staan de resultaten van de groep studenten die in een vorig studiejaar reeds hadden deelgenomen en voor een herkansing kwamen. 12 Het precieze aantal studenten dat heeft deelgenomen ligt iets lager. De reden hiervan is dat er studenten zijn die hebben deelgenomen aan de gecombineerde toets Bedrijfseconomie en Algemene Economie. Deze studenten zijn dubbel geteld. Jaarverslag Raad voor Kwaliteitsborging Landelijke Kennistoetsen

19 Figuur 6: Deelname studenten aan tweedegraadstoetsen in studiejaar Jaarverslag Raad voor Kwaliteitsborging Landelijke Kennistoetsen

20 Als de aantallen per opleiding van de onderste en bovenste categorie bij elkaar worden opgeteld, dan hebben in het studiejaar van de kleinste opleiding (Scheikunde - SK) 54 studenten deelgenomen en van de grootste opleiding (Nederlands - NE) 536 studenten. Ook het percentage studenten dat bij een eerste deelname of na een herkansing slaagde, verschilt sterk per opleiding. Figuur 7: Gemiddeld cijfer tweedegraadstoetsen per vooropleiding in studiejaar Jaarverslag Raad voor Kwaliteitsborging Landelijke Kennistoetsen

21 Verschillen tussen vooropleidingen en opleidingstraject Figuur 7 geeft de gemiddelde cijfers voor elk van de vakken (en het totaalgemiddelde) 13 per type vooropleiding weer. 14 Ook bij de tweedegraads lerarenopleidingen blijkt de vooropleiding van studenten relevant voor hun resultaten op de landelijke kennistoetsen. De totaalgemiddelden variëren van een net voldoende 5,6 voor studenten met mbo als vooropleiding tot een ruim voldoende 7,0 voor studenten met wo als vooropleiding. Dit beeld komt overeen met dat wat we hierboven zagen bij de resultaten op de pabotoetsen. De gemiddelden voor studenten met als vooropleiding havo, hbo, anders en vwo liggen daar tussenin (in oplopende volgorde). Voor de verschillende vakken is er veel spreiding rondom deze totaalgemiddelden en gaat deze volgorde zeker niet altijd op. Hierbij moet worden opgemerkt dat bij kleine opleidingen de aantallen studenten waarover gemiddelden zijn uitgerekend erg klein kunnen zijn en dat deze gemiddelden dus gevoelig zijn voor extreemscores. Figuur 8 geeft de gemiddelde cijfers voor alle vakken per opleidingsvariant in weer, waarbij het opleidingstraject ook is uitsplitst per vooropleiding. Te zien is dat de studenten met als opleidingstraject deeltijd gemiddeld hogere cijfers halen. Echter, als dit opleidingstraject wordt uitgesplitst per vooropleiding, dan is een bijna identiek beeld te zien als bij de pabo s: in de voltijdse route heeft de meerderheid van de studenten als vooropleiding havo. In de deeltijdse route vormen studenten met een afgeronde hbo- of wovooropleiding de belangrijkste groep. Deze samenstelling zou een mogelijke verklaring kunnen vormen voor de lage scores bij de groep voltijders. Figuur 8: Gemiddeld cijfer tweedegraadstoetsen per opleidingsvariant in , met uitsplitsing naar vooropleidingen per opleidingsvariant 13 Totaalgemiddelde is een gewogen gemiddelde van elke gemiddelde per vak met de hoeveelheid studenten. 14 In deze figuur ontbreken de kennistoetsen Bedrijfseconomie en Algemene Economie. De reden hiervoor is dat deze toetsen overlappend zijn samengesteld en dezelfde studenten soms beide onderdelen maken, waardoor de resultaten niet op een overzichtelijke manier in een figuur gezet kunnen worden. Jaarverslag Raad voor Kwaliteitsborging Landelijke Kennistoetsen

22 Cumulatieve resultaten tweedegraads lerarenopleidingen vanaf september 2013 tot juni 2016 In totaal hebben tot nu toe (de kennistoetsen Algemene Economie en Bedrijfseconomie niet meegerekend) tweedegraadslerarenstudenten aan één of meerdere landelijke kennistoetsen deelgenomen. In figuur 9 zijn deze aantallen tot en met de afname van juni 2016 voor de vijf opleidingen met de grootste aantallen deelnemers lerarenopleidingen opgenomen in percentages. Dit figuur is ingedeeld in secties waarbij de verdeling gebaseerd is op de eerste deelname aan kennistoetsen. De staven binnen de secties geven het percentage van de studenten weer dat een bepaald resultaat heeft behaald; de aantallen studenten staan boven de staven vermeld. Figuur 9: Resultaten voor de lerarenopleidingen met de grootste aantallen deelnemende studenten tot eind studiejaar per startmoment (jaar eerste deelname) De tweedegraads lerarenopleiding Gezondheidszorg en Welzijn behoort tot de zogenoemde tweede groep en dit betekent dat de eerste landelijke kennistoets is afgenomen in studiejaar Jaarverslag Raad voor Kwaliteitsborging Landelijke Kennistoetsen

23 In figuur 9 is geen eenduidig patroon te ontdekken in het aantal studenten dat in één keer slaagt per startmoment: bij sommige opleidingen is deze hoeveelheid redelijk stabiel, terwijl er bij andere opleidingen flinke fluctuaties te zien zijn. De hoeveelheid studenten die in voor het eerst een kennistoets maakte maar nog niet is geslaagd, is bij deze vakken een paar procent. Bij de studenten die in voor het eerst een kennistoets maakten ligt dit percentage iets hoger. Wederom moet worden opgemerkt dat hierbij ook studenten meegenomen kunnen zijn die inmiddels gestopt zijn met de opleiding. Als we kijken naar alle opleidingen dan zien we dat van de opleidingen die in zijn gestart met de landelijke kennistoetsen (de zogenoemde eerste groep) het aantal studenten dat na meer dan vijf keer te hebben deelgenomen nog niet geslaagd is slechts 0,09% bedraagt. Van de opleidingen die in zijn gestart (de zogenoemde tweede groep), zien we dat het aantal studenten dat na meer dan drie keer te hebben deelgenomen nog niet geslaagd is 0,5% bedraagt van het totaal aantal studenten. Verschillen tussen hogescholen Figuur 10 geeft per hogeschool de resultaten weer van studenten van tweedegraads lerarenopleidingen die in het studiejaar voor het eerst een landelijke kennistoets maakten voor de vijf grootste tweedegraads lerarenopleidingen. Elke horizontale staaf representeert 100% van deze studenten op een (geanonimiseerde) hogeschool en is opgedeeld in stukken op basis van de resultaten van deze studenten. Bij het bekijken van het figuur moet er rekening mee worden gehouden dat drie hogescholen een klein aantal studenten hebben, en dat de resultaten in deze gevallen extreem kunnen uitvallen. Te zien is in figuur 10 dat de hoeveelheid studenten die deze kennistoetsen hebben gemaakt en in één keer geslaagd zijn, varieert per vak, maar ook binnen de vakken. Waarbij de kleinste verschillen te zien zijn bij de opleiding Geschiedenis en de grootste verschillen bij de opleiding Gezondheidszorg en Welzijn. Jaarverslag Raad voor Kwaliteitsborging Landelijke Kennistoetsen

24 Figuur 10: Resultaten voor de grootste tweedegraadstoetsen per hogeschool voor studenten met startmoment in studiejaar Jaarverslag Raad voor Kwaliteitsborging Landelijke Kennistoetsen

25 4. Belangrijkste conclusies en aanbevelingen 4.1 Conclusies In het vorige hoofdstuk zijn de belangrijkste resultaten van de kennistoetsen beschreven uit het studiejaar Deze resultaten laten zich zowel voor de pabo s als voor de tweedegraads lerarenopleidingen samenvatten in twee conclusies: er bestaan opvallende verschillen tussen de hogescholen in het percentage studenten dat in één keer slaagt en er is een sterke samenhang tussen de vooropleiding van de studenten en hun resultaten op de kennistoets. Het percentage studenten dat in één keer slaagt, is het afgelopen studiejaar met name bij de kennistoets Rekenen-wiskunde gestegen. Onze conclusie is dat de voorbereiding op de kennistoetsen op de meeste pabo s serieus ter hand is genomen en voorspoedig verloopt. Er bestaan echter nog wel grote verschillen tussen de hogescholen (ook tussen pabolocaties van hogescholen met meer vestigingsplaatsen). Op een belangrijk aantal pabo s haalt ten minste 70% van de studenten de kennistoetsen in één keer. Zorgwekkend is evenwel dat er ook enkele pabo s zijn waar minder dan de helft van de studenten de toets in één keer haalt. Een eenduidige verklaring hiervoor kunnen wij, zonder nader onderzoek te doen, niet geven. Een nadere analyse van vooropleiding laat wel zien dat de vooropleiding niet de enige verklaring vormt. Verder concluderen we dat het enkele pabo s lukt om gezakte studenten succesvol voor te bereiden op de herkansing. Ook op dit terrein blijven enkele andere pabo s achter. Zoals wij ook in vorige jaarverslagen hebben aangegeven, vinden wij dat deze verschillen tussen pabo s (pabolocaties) te groot en zijn concrete verbetermaatregelen gewenst. 10voordeleraar organiseert jaarlijks bijeenkomsten voor docenten Rekenen-wiskunde en Nederlandse taal om goodpractices met elkaar te delen. Deze aanpak is in onze opvatting toe te juichen, maar blijkt toch onvoldoende effectief te zijn voor de slecht scorende pabo s. Als we bij de tweedegraads lerarenopleidingen het aantal studenten dat de kennistoets in één keer haalt over de verschillende studiejaren heen vergelijken, is er geen eenduidig patroon te zien. Wij hebben begrepen dat in het tweedegraadsgebied nog niet overal sprake is van een optimale voorbereiding van studenten op de kennistoets. Dit beeld komt ook naar voren bij studenten die deelnamen aan het tevredenheidsonderzoek dat in opdracht van 10voordeleraar in het najaar van 2015 is uitgevoerd. 16 De kennistoets heeft nog niet overal een herkenbare plaats in het onderwijs- en toetsprogramma. Naast een nog gebrekkige inbedding in de curricula en de toetsprogramma s van de individuele opleidingen spelen in onze opvatting nog enkele andere zaken die de resultaten van de tweedegraads kennistoetsen kunnen hebben beïnvloed. Onder andere uit de discussies in normeringspanels komt het beeld naar voren dat het afgelopen jaar discussie is gevoerd of de kennistoetsen na afloop van de subsidie zouden blijven gehandhaafd. En in diverse normeringspanels is gesproken over de grote verschillen in het kennisniveau van de 16 Tangram Advies & Onderzoek, 10voordeleraar, Monitor. Stand van zaken Implementatie kennisbases, landelijke kennistoetsen en peerreview voor eerstegraads, tweedegraadsopleidingen en pabo s. Maart Jaarverslag Raad voor Kwaliteitsborging Landelijke Kennistoetsen

26 studenten bij binnenkomst. Wij ontvangen signalen uit normeringspanels dat vakdocenten worstelen om de lat van de kenniscomponent neer te leggen op het niveau waar zij gezamenlijk overeenstemming over bereiken. Niet zelden uiten docenten twijfel of studenten dit hbo-kennisniveau kunnen halen. Hierbij speelt ook de reikwijdte van de bevoegdheid (onderbouw vmbo tot en met 3 vwo) een rol. Wij achten het niet uitgesloten dat deze omstandigheden eveneens van invloed zijn geweest op de fluctuaties in resultaten bij de tweedegraads lerarenopleidingen. Tegen deze achtergrond hebben wij het afgelopen studiejaar, evenals de twee jaren daarvoor, veel aandacht besteed aan de professionalisering van de normeringspanels. De leden van de normeringspanels zijn enerzijds vakdocenten van de tweedegraads lerarenopleidingen/pabo s en anderzijds leraren uit het voortgezet onderwijs/basisonderwijs/mbo. Normeringspanelleden bepalen samen volgens een wetenschappelijk onderbouwde methode de cesuur voor de toets. Het afgelopen jaar zijn door ons en 10voordeleraar veel inspanningen gepleegd om de normeringspanels van de tweedegraadstoetsen te optimaliseren. De cesuur dient immers steeds op onbetwiste wijze tot stand te komen. Het komende studiejaar blijft de opdracht onveranderd om de interbeoordelaarsbetrouwbaarheid van de normeringspanels verder te vergroten. Naast aandacht voor de normeringspanels heeft onze raad het afgelopen jaar de vraag opgepakt die vanuit het vakoverleg Wiskunde in het voorjaar van 2015 is gesteld. De vakdocenten uitten hun twijfel of de kennistoetsen wiskunde valide zouden zijn. Prof. Drijvers is verzocht een onafhankelijk onderzoek naar de validiteit van de toetsen wiskunde uit te voeren en te adviseren over de wetenschappelijke inzichten ten aanzien van. de toets in de vorm van meerkeuzevragen. 17 De conclusie is dat de kennistoets wiskunde valide is. Wel is er sprake van een gemiddelde lagere score op de kennistoets ten opzichte van de cijfers op de instellingstoetsen. De overige bevindingen van prof. Drijvers onderstrepen de urgentie voor 10voordeleraar om over te stappen naar een toetssysteem dat meer ruimte biedt voor andere vraagvormen. Het vakoverleg Wiskunde heeft de conclusies overgenomen en heeft de wens uitgesproken om als lerarenopleidingen Wiskunde het komende jaar intensief samen te werken met als doel de kennis en mogelijkheden van digitaal toetsen in het wiskunde domein voor de instellingstoetsen te vergroten. Het vakoverleg is daarnaast betrokken bij de inventarisatie voor de keuze van een nieuw toetssysteem dat 10voordeleraar in voorbereiding heeft. Onze conclusie is dat het belangrijk is de kritische bedenkingen van de vakdocenten serieus te nemen en in gezamenlijkheid op te pakken. Op deze wijze, zo laten de wiskundedocenten zien, worden hobbels beslecht en ontstaat ruimte voor verdere professionele landelijke samenwerking en verdere verbetering van de toetsprocedure. Bij de tweedegraads lerarenopleidingen is eveneens de conclusie te trekken dat met name studenten met een mbo- en havo-vooropleiding achterblijven met hun cijfer. Studenten met een mbo-/havo-vooropleiding volgen veelal een voltijdse route. Ook bij tweedegraads lerarenopleidingen concluderen wij dat er tussen hogescholen verschillen te zien zijn in de resultaten op de kennistoetsen en dat deze verschillen niet uitsluitend verklaard kunnen worden door verschillen in vooropleiding. 17 Drijvers, P., Straat, H. & Wool, S. (2016). Wiskunde valide getoetst? Onderzoek naar de validiteit en het draagvlak voor de digitale landelijke kennistoets wiskunde. Freuenthal Instituut, Utrecht. Jaarverslag Raad voor Kwaliteitsborging Landelijke Kennistoetsen