PLATFORM KINDEREN OP DE VLUCHT Februari Een wettelijk statuut voor NBBM Korte nota

Transcriptie

1 PLATFORM KINDEREN OP DE VLUCHT Februari Een wettelijk statuut voor NBBM Korte nota Het verblijfsrecht van niet begeleide minderjarige vreemdelingen die geen asielzoekers zijn of die uitgeprocedeerd zijn van hun asielaanvraag wordt geregeld door de Omzendbrief van 15 september 2005 betreffende het verblijf van NBBM (B.S. 7 oktober 2005). Met de publicatie in het Belgisch Staatsblad van een reglementaire tekst die specifiek handelt over het verblijf van NBBM, haf het Platform Kinderen op de Vlucht zich verheugd over het specifiek verblijfsrecht dat toegekend kon worden aan deze niet begeleide en dus bijzonder kwetsbare minderjarigen. Zij had zich nog meer verheugd dat deze omzendbrief het principe van het superieur belang van het kind als algemeen rechtsprincipe erkende dat moet worden toegepast op elke beslissing genomen met betrekking tot NBBM. Na 2,5 jaar toepassing van deze omzendbrief blijkt dat het Platform zich een beetje haastig had verheugd. Spreken over een verblijfsrecht blijkt niet volledig correct te zijn, DVZ - en meer bepaald het bureau NBBM, bevoegd voor de dossiers van NBBM die niet of niet meer asielzoekers zijn - spreekt liever over een gunst om in België te kunnen verblijven. En het superieur belang van het kind blijkt zelden in overweging te worden genomen in de beslissingen die DVZ neemt voor deze minderjarigen. De notie van duurzame oplossing wordt bovendien zeer streng geïnterpreteerd, door een prioriteit te geven aan de duurzame oplossing die erin bestaat de minderjarige te bevelen om terug te keren naar zijn land van herkomst, voor een zogenaamde gezinshereniging. Te dikwijls worden dus beslissingen genomen ten aanzien van NBBM die het bevel geven aan hun voogd om hen terug te brengen in hun land van herkomst, de zogenaamde bijlagen 38 of bevelen tot terugbrenging. In schending met de definitie van de duurzame oplossing die vermeld staat in de omzendbrief zelf ( de terugkeer naar het land van herkomst of naar het land waar hij gemachtigd of toegelaten is tot verblijf, met garanties op adequate opvang en verzorging van de N.B.M.V., naargelang zijn behoeften bepaald door zijn leeftijd en zijn graad van zelfstandigheid, hetzij, door zijn ouders of andere volwassenen die voor hem zullen zorgen, hetzij, door overheidsinstanties of niet-gouvernementele organisaties ), gaan deze bijlagen 38 nooit gepaard met de voorbereiding en de verwezenlijking van alle garanties en voorwaarden voor een menselijke terugkeer en opvang ter plaatse. De bijlagen 38 worden vaak afgeleverd zonder dat DVZ voorafgaand nagaat of familieleden bereid zijn en in staat zijn om de minderjarige terug op te vangen en zonder dat de voogd en/of de minderjarige verhoord worden door DVZ (zie lange nota). Dit is volledig tegenstrijdig met verschillende teksten die handelen over het terugkeer van een NBBM in zijn land van herkomst, zoals de aanbevelingen van de Raad van Europa over de levensprojecten van minderjarige niet begeleide migranten, de Resolutie van de Raad van de Europese Unie van 26 juni 1997 (97/C221/03) inzake niet-begeleide minderjarige onderdanen van derde landen, de Aanbevelingen van het Comité voor de Rechten van het kind over de behandeling van niet begeleide en alleenstaande kinderen buiten van hun land van herkomst, de Richtlijnen van het HCR over de politieken en de procedures toepasbaar op de niet begeleide minderjarige asielzoekers, de déclaration de bonnes pratiques van het SCEP (Separated Children in Europe 1

2 Programm), de tekst van SSI en UNICEF over het terugkeer, de reintegratie en de aangepaste tenlasteneming in het land van herkomst en het gids over NBBM (zie lange nota). De omzendbrief van 15 september 2005 biedt onvoldoende garanties aan de NBBM en laat hen in een enorme juridische onzekerheid. De omzendbrief bepaalt een zekere onderzoeksprocedure inzake verblijf in verschillende fases, zolang er geen duurzame oplossing gevonden wordt voor de NBBM. Deze procedure blijkt in de praktijk zelden te verlopen zoals voorzien in de omzendbrief. 1. Afgifte van een bijlage 38 na een aanvraag door de voogd van een aankomstverklaring Vaak krijgt de voogd, na een aanvraag aan DVZ om een aankomstverklaring te krijgen voor de minderjarige die niet asielzoeker is conform de omzendbrief -, in de plaats een bijlage 38. Dit gebeurt vaak voor minderjarigen die van Maghreblanden komen. Deze bijlagen zijn op een zeer stereotiepe wijze gemotiveerd 1 en vermelden zelden het feit dat DVZ contact heeft genomen met de familie, dat deze bereid is en in staat is om het kind terug te nemen en dat alle voorwaarden voor de terugkeer vervuld zijn. Dit is totaal tegenstrijdig met de omzendbrief die bepaalt dat indien de duurzame oplossing de terugkeer van de N.B.M.V. naar zijn land van herkomst of een land waar hij gemachtigd of toegelaten is tot een verblijf, is, levert het Bureau Minderjarigen een bevel tot terugbrenging (bijlage 38) aan de voogd af». En de duurzame oplossing die bestaat in een terugkeer kan allen plaatsvinden op voorwaarde dat er garanties op adequate opvang en verzorging van de N.B.M.V. zijn, naargelang zijn behoeften bepaald door zijn leeftijd en zijn graad van zelfstandigheid (zie definitie duurzame oplossing in de omzendbrief). Een bijlage 38 kan dus slechts afgeleverd worden als blijkt dat alle voorwaarden voor een terugkeer vervuld zijn, wat zelden het geval is. Eerste lid van punt IV. van de omzendbrief voorziet bovendien dat het fundamenteel principe van het Verdrag van de Verenigde Naties inzake de Rechten van het Kind (I.V.R.K.) van 20 november 1989 (artikel 3) is dat voor alle beslissingen met betrekking tot kinderen, van welke instantie zij ook mogen uitgaan, het hoger belang van het kind de eerste overweging vormt. En het hoger belang van het kind moet het voorwerp uitmaken van een grondige evaluatie «qui fait partie d un processus continu dans lequel les intérêts supérieurs de l enfant sont poursuivis continuellement comme étant le but global de toute intervention en faveur d un enfant non accompagné ou séparé à travers le cycle du déplacement» (zie de Richtlijnen van HCR over de formele bepaling van het superieur belang van het kind, pagina 10). Voor de minderjarigen die een bijlage 38 krijgen, wordt hun superieur belang zelden geëvalueerd en wordt de duurzame oplossing beslist door DVZ die bestaat in een terugkeer zelden vergeleken met andere duurzame oplossingen, zoals een recht op verblijf hier in België. De voogd die een aanvraag tot toekenning van een aankomstverklaring indient betekent dat hij meent dat de duurzame oplossing in het belang van het kind nog niet gevonden wordt en dat in afwachting van deze oplossing een voorlopige verblijfsdocument afgeleverd moet worden. DVZ die in vele gevallen systematisch een bijlage 38 aflevert als enige antwoord op de aanvraag van de voogd bederft de belangrijkste taak van de voogd die erin bestaat een 1 Nochtans is een bijlage 38 een administratieve beslissing die moet beantwoorden aan de bepalingen van de wet van 29 juli 1991 betreffende de uitdrukkelijke motivering van de bestuurshandelingen en aan artikel 62 van de vreemdelingenwet van 15 december

3 voorstel van duurzame oplossing te formuleren bij DVZ indien deze laatste systematisch geen rekening houdt met het advies van de voogden. In de praktijk zal een voogd een bijlage 38 nooit kunnen uitvoeren aangezien de taak van de voogd aan de Belgische grens eindigt. Met een bevel tot terugbrenging wordt aan de voogd gevraagd om de minderjarige terug te brengen naar de grens van zijn land van herkomst. 2. Verlenging van een bijlage 38 Soms worden deze bijlagen 38 voor een bepaalde termijn (soms tot het einde van het schooljaar of voor een langere periode) verlengd. De reden waarom in deze gevallen geen aankomstverklaringen afgeleverd worden met de mogelijkheid om later een voorlopige BIVR te krijgen - is niet gekend en wordt nooit door DVZ gemotiveerd. Dit is geenszins voorzien door de omzendbrief, en kan dus als illegaal beschouwd worden. De mogelijkheid om een bijlage 38 te verlengen wordt slechts voorzien door de omzendbrief als zij toegekend werd in het kader van een vorige procedure (bijvoorbeeld een asielprocedure) die negatief eindigt. De praktijk van de al dan niet verlengde bijlagen 38 is heel verdorven : door een bijlage 38 aan een minderjarige toe te kennen, wordt hem gezegd dat de duurzame oplossing in zijn belang in een terugkeer in zijn land van herkomst bestaat, maar aangezien deze beslissing nooit uitgevoerd wordt, wordt zijn aanwezigheid op het Belgisch grondgebeid getolereerd, maar met een zeer precair administratief statuut. Zij blijven in een enorme onzekerheid betreffende hun toekomst : van de ene kant wordt hen gevraagd om zich te integreren en van de andere kant wordt hen een bijlage 38 afgeleverd, met de voorspelling dat zij op hun 18 een bevel om het grondgebied te verlaten zullen ontvangen, dat misschien met de kracht zal worden uitgevoerd, met een eventuele opsluiting in een gesloten centrum, na jaren op het grondgebied te hebben verbleven. 3. Geen effectief beroep tegen een bijlage 38 De voogden die deze verlengde bijlagen 38 betwisten voor de Raad voor Vreemdelingenbetwisting hebben van de Raad een negatief arrest ontvangen, een arrest van onontvankelijkheid van het beroep. De Raad meent dat de toekenning van een verlengde bijlage 38 een gunst is van de Belgische Staat, en niet een recht, en dus niet betwist kan worden. Bovendien heeft de Raad beslist dat de minderjarige met een verlengde bijlage 38 geen nadeel ondervond, aangezien hij toch in België kon verblijven. De Raad heeft blijkbaar geen rekening genomen met de talrijke moeilijkheden die de minderjarige ondervindt wanneer hij in het bezit is met een simpele verlengde bijlage 38. Men denkt bijvoorbeeld aan de moeilijkheid om recht te hebben op maatschappelijke steunverlening, recht op gewaarborgde kinderbijslag, om een bankrekening te openen, om een appartement te huren, om zich in te schrijven in een school of in beroepsopleidingen met praktijkgedeelte, enz. Het beroep bij de Raad voor Vreemdelingenbetwisting is dus niet effectief. Er bestaat geen ander beroep open. 4. Appreciatiebevoegdheid van DVZ en discriminatie in de behandeling van de dossiers van NBBM 3

4 Sommige NBBM krijgen na een negatieve asielprocedure een bijlage 38, die soms verlengd wordt. Andere NBBM, die zich in dezelfde situatie bevinden, krijgen onmiddellijk een aankomstverklaring. Het verschil in de behandeling wordt nooit gerechtvaardigd door DVZ. Ten aanzien van NBBM die zich in dezelfde situatie bevinden neemt DVZ verschillende beslissingen. Men bevindt zich hier voor een discriminatoire behandeling van sommige NBBM. DVZ heeft een te grote appreciatiebevoegdheid en beslist meer in functie van het gedrag van de voogd en de minderjarige dan in functie van het belang van het kind. Wanneer een NBBM de kans heeft om een voorlopige verblijfstitel te krijgen, te dikwijls wordt hem dit document afgeleverd in functie van de goeie resultaten die hij op school haalt. De kinderen die minder goed zijn op school hebben minder kans om te worden geregulariseerd. Minder goed zijn op school kan om talrijke redenen : de minderjarige heeft niet de kans gehad om in zijn land van oorsprong onderwijs te volgen, hij heeft voor het ogenblik andere interessen, het programma is niet aangepast, hij heeft niet de gelegenheid gehad om in een onthaalklas te studeren en ondervindt moeilijkheden om het programma te volgen, enz. 5. Het vereiste van een paspoort om een voorlopige BIVR te krijgen De voorwaarden voor de toekenning van een voorlopige BIVR zijn veel te streng. De omzendbrief bepaalt dat na verloop van zes maanden, kan het Bureau Minderjarigen in principe een tijdelijke verblijfstitel aan de N.B.M.V. doen afleveren, zijnde, een Bewijs van Inschrijving in het Vreemdelingenregister (B.I.V.R.) die de vermelding tijdelijk verblijf' draagt, op voorlegging van het nationaal paspoort van de N.B.M.V. Er zal slechts aan de vereiste om een nationaal paspoort voor te leggen, worden afgezien, in uitzonderlijke gevallen waarin duidelijk kan worden aangetoond waarom het paspoort van de N.B.M.V. niet kan worden voorgelegd en voorzover er nog geen andere duurzame oplossing werd gevonden. De toekenning van een voorlopige BIVR wordt dus onderworpen aan de vereiste een nationaal paspoort te beschikken. Men ziet nochtans in de praktijk dat dat uiterst of zelfs soms onmogelijk is voor bepaalde NBBM om over een paspoort van hun land van herkomst te beschikken, hetzij omdat de ambassade van hun land niet bestaat (Somalië bijvoorbeeld), hetzij omdat zij minderjarig zijn (Marokko bijvoorbeeld), hetzij omdat het te duur is (Congo bijvoorbeeld), hetzij omdat hen gevraagd wordt een uittreksel van hun geboorteakte te geven, wat zij vaak niet hebben. Om deze redenen is het aantal NBBM die niet beschikken over een paspoort en die dus de mogelijkheid niet hebben om een BIVR te krijgen, heel hoog. Alle deze minderjarigen verblijven in België zonder verblijfsdocument of blijven gedurende jaren onder een aankomstverklaring of een bijlage 38. Deze situatie is heel nadelig voor de NBBM. 6. Voorwaarden voor de verlenging van een voorlopige BIVR Als een NBBM een voorlopige BIVR van een jaar krijgt, wordt de verlenging ervan na 1 jaar onderworpen aan bepaalde voorwaarden, zoals het bewijs dat de minderjarige school loopt of een beroepsopleiding volgt, het bewijs dat hij werkt, het bewijs dat hij niet afhangt van de publieke overheden (zoals het OCMW). Soms wordt vereist dat de minderjarige een opleiding volgt of naar school gaat en niet afhangt van het OCMW. Deze dubbele voorwaarde is niet haalbaar voor de minderjarige. Hoe kan hij tegelijkertijd school lopen en niet afhangen van het OCMW, en dus geld verdienen? DVZ blijkt te vergeten dat een minderjarige wel een studentenjob kan verrichten, maar dat het studentenjob heel strikt gereglementeerd is in de zin 4

5 dat de studenten niet meer kunnen werken dan zoveel dagen of uren per jaar en niet meer kunnen verdienen dan zoveel. Deze dubbele voorwaarden voor de verlenging van een BIVR zijn soms niet logisch en dus niet haalbaar. Soms worden BIVR van zes maanden afgeleverd, en niet van een jaar. Het is niet voorzien door de omzendbrief. 7. Dubbele straf voor NBBM die een als misdrijf omschreven feit gepleegd hebben De NBBM die in een gesloten centrum voor de jeugdbescherming verblijft voor een feit die hij gepleegd heeft wordt gestraft door opgesloten te zijn in dat centrum. Het gebeurt heel dikwijls dat DVZ, wanneer de minderjarige van dit centrum uitkomt, zijn verblijfstitel niet meer verlengt of aftrekt. DVZ past dus een dubbele straf aan de minderjarige toe. Het principe van de dubbele straf is in België verboden. 8. DVZ, de instantie die beslist over het hoger belang van het kind Ander groot probleem : DVZ die beslist over de het hoger belang van het kind. DVZ is niet de instantie die bekwaam is om ober het superieur belang van het kind te beslissen. Zie lange nota CONCLUSIE: Teneinde de NBBM niet in een onzekerheid te laten en teneinde alle NBBM op een gelijke manier te behandelen, moet worden voorzien in een werkelijke wettelijk statuut voor deze NBBM, zolang er geen duurzame oplossing voor hen wordt gevonden, hetzij in hun land van herkomst met alle voorwaarden voor een menselijke terugkeer (zie lange nota) en met de overeenstemming van zijn ouders en zijn eigen overeenstemming, hetzij in België. In afwachting van deze duurzame oplossing moeten alle NBBM minstens een voorlopige BIVR krijgen of een Attest van Immatriculatie. Als blijkt dat de duurzame oplossing zich in België bevindt, moet de NBBM een definitieve BIVR krijgen. Als er gedurende 3 jaar geen duurzame oplossing gevonden wordt, wordt vermoed dat de duurzame oplossing zich in België bevindt. Om deze redenen, stelt het Platform Kinderen op de Vlucht een artikel 9quater toe te voegen in de wet van 15 december 1980 betreffende de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen, over een tijdelijke machtiging tot verblijf van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen en een lid 7 in artikel 13, 1 over een onbeperkt recht op verblijf van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen Artikel 9quater "De in België verblijvende vreemdeling die beantwoordt aan de definitie van niet-begeleide minderjarige vreemdeling, in de zin van afdeling 3 van de Voogdijwet van 24 december 2002 wordt een machtiging tot verblijf in het Rijk toegekend door de minister of zijn gemachtigde. 5

6 De Koning regelt de modaliteiten van de onderzoeksprocedure inzake het verblijf van de nietbegeleide minderjarige vreemdeling, ingesteld in het kader van dit artikel, in een in de Ministerraad overlegd Koninklijk Besluit." Artikel 13, 1, lid 7 De machtiging tot verblijf die verstrekt wordt voor beperkte duur op grond van artikel 9quater, wordt van onbeperkte duur indien de jeugdrechter beslist dat zulk een verblijf de duurzame oplossing uitmaakt die het best in overeenstemming is met het superieur belang van het kind". Het past dus aan elke niet-begeleide minderjarige vreemdeling een voorlopig verblijfsrecht toe te kennen totdat een duurzame oplossing overeenkomstig zijn belang is gevonden. De machtiging waarvan sprake in artikel 9quater is in de regel (artikel 13) tijdelijk. In artikel 13 1 wordt een zevende lid ingevoegd in verband met de duurzame oplossing en het onbeperkt verblijfsrecht. In een Koninklijk Besluit wordt dan de afgifte van het attest van immatriculatie en de procedure voor de jeugdrechter geregeld. De beslissing over de duurzame oplossing wordt genomen door een instantie die als specifieke taak heeft zich uit te spreken over het superieur belang van het kind en dat is bij uitstek de jeugdrechter. De jeugdrechter beslecht al lang gevallen in het licht van dit criterium en dit vooral in familiezaken of zaken van jeugdbescherming- of hulp. De beslissing wordt genomen na een balans te hebben opgemaakt van de voor- en nadelen van een terugkeer naar het land van herkomst, een familiehereniging in een derde land of een onbeperkt verblijfsrecht in België. De terugkeer naar het land van herkomst en een familiehereniging in een derde land kunnen slechts worden beschouwd als duurzaam indien men de wettelijke vertegenwoordigers van de minderjarige heeft geïdentificeerd en die vertegenwoordigers hun duidelijk en ondubbelzinnig akkoord hebben gegeven om de minderjarige op te vangen, indien de toestand van de opvangmogelijkheden voldoende is, en indien de gezondheid en de veiligheid van de minderjarige verzekerd zijn. Het belang van het kind staat centraal in het Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind en moet centraal staan in de beslissing over de duurzame oplossing, zonder voorrang te geven aan elementen die kaderen binnen een breder migratiebeleid. Dat is de enige manier om in de regel te zijn met het Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind, zoals geïnterpreteerd door het VN-Comité voor de Rechten van het Kind (een expertencomité belast met de opvolging van de toepassing van het verdrag in de landen die het hebben geratificeerd). 6