CONSULTATIEDOCUMENT FINANCIEEL TOETSINGSKADER

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "CONSULTATIEDOCUMENT FINANCIEEL TOETSINGSKADER"

Transcriptie

1 CONSULTATIEDOCUMENT FINANCIEEL TOETSINGSKADER Apeldoorn, 21 oktober 2004

2 Consultatiedocument FTK Inhoudsopgave DEEL 1 0 SAMENVATTING Algemeen Ontwikkelingen op pensioengebied Ontwikkelingen op verzekeringsgebied Het consultatietraject Uitgangspunten toetsingskader Actuele waarde Belangrijkste wijzigingen ten opzichte van de uitgangspuntennotitie Andere punten in de solvabiliteitstoets Kwantitatieve effecten op kapitaalseisen Na de toets INLEIDING Het FTK Solvency II Eensporige verslaggeving Ontwikkelingen in het juridisch kader FTK voor pensioenfondsen Ontwikkelingen in het juridisch kader FTK voor verzekeraars Het consultatiedocument DE POSITIONERING VAN HET FTK IN HET TOEZICHT Uitgangspunten Eigen verantwoordelijkheid van de instelling Toetsingskader als instrumentarium Professioneel risicobeheer en lange termijn perspectief Adequate waarderingsmethoden Risicogebaseerd toezicht Aandacht voor indirecte toezichtskosten Financiële conglomeraten Relatie FTK tot Solvency II

3 Consultatiedocument FTK Governance aspecten FTK Inleiding Organisatie en Beheer Rol en verantwoordelijkheid van bestuur Rol en verantwoordelijkheid van de certificerend accountant Rol en verantwoordelijkheid van de certificerend actuaris DEEL 2 3 ACTUELE WAARDE Algemeen Het begrip actuele waarde Beleggingen Algemene vaststelling actuele waarde beleggingen Pensioen- en verzekeringsverplichtingen Algemene vaststelling actuele waarde pensioen en verzekeringsverplichtingen Verwachtingswaarde Voorwaardelijke kasstromen - algemeen Voorwaardelijke kasstromen bij verzekeraars Voorwaardelijke kasstromen bij pensioenfondsen Marktconforme opslag Onvermijdbaar risico IASB FTK invulling marktconforme opslag Discontering Benaderingsmethode discontering Voorgeschreven grondslagen Herverzekering en andere vormen van risicoreductie Eigen en vreemd vermogen Algemeen Vreemd vermogen Eigen vermogen SOLVABILITEITSTOETS Doel van de toets Kwalitatieve en kwantitatieve beoordeling van adequate kapitaaldekking Zekerheidstellingen Bepaling aanwezige solvabiliteit Discontinuïteit Bepaling en toetsing van de solvabiliteit Ingroeitraject voor de behandeling van operationeel risico De vereenvoudigde methode Uitgangspunten

4 Consultatiedocument FTK De gestandaardiseerde methode Uitgangspunten Scenarioaanpak Ongunstiger scenario bij kleinere daling In scenario s rekening houden met actief risico en concentratierisico Verzekeringstechnische risico's Beoordeling van de gewenste solvabiliteit voor alle risicofactoren tezamen De interne modellenmethode Vereisten voor toepassen van de interne modellenmethode Acceptatietraject Eisen aan de kwaliteit van het model Eisen aan de interne organisatie Eisen aan documentatie en rapportage aan de PVK Output Vergelijking met de gestandaardiseerde methode Gewenste versus aanwezige solvabiliteit CONTINUÏTEITSANALYSE Filosofie achter de continuïteitsanalyse Relatie met de solvabiliteitstoets Functie van de continuïteitsanalyse Uitvoering van de continuïteitsanalyse Inhoud van de continuïteitsanalyse Doelstelling en beleidsinstrumenten (A) Omgeving (B) Verwachte resultaten (C) Gevoeligheidsanalyse (D) Stresstesting (E) Verschillenanalyse achteraf (F) BIJLAGEN BIJ DE HOOFDSTUKKEN 3 EN Bijlage 1: Toelichting waardering beleggingen voor het FTK Bijlage 2: Risicoclassificatie Bijlage 3: Voorstel voor indeling van te rapporteren risicogroepen Bijlage 4: Tabellenboek risico-opslagen en solvabiliteit voor verzekeringstechnisch risico Bijlage 5: Looptijdafhankelijke scenariofactoren voor het rentescenario Bijlage 6: Toegestane benaderingsmethoden Benadering van de verwachtingswaarde van de pensioen- en verzekeringsverplichtingen Benadering van de gewenste solvabiliteit voor renterisico uit hoofde van de verplichtingen

5 Consultatiedocument FTK Benadering van de gewenste solvabiliteit voor renterisico uit hoofde van de vastrentende beleggingen Benadering van de gewenste solvabiliteit voor kredietrisico DEEL 3 6 KWANTITATIEVE VERGELIJKING VAN HET RISICOGEBASEERDE IJKPUNT TEN OPZICHTE VAN HUIDIGE KAPITAALSEISEN VOOR LEVENSVERZEKERAARS Inleiding Kenmerken van het totaal aan levensverzekeraars Marktgegevens Actuele waarde Voorwaardelijke kasstromen Samenstelling van de beleggingsportefeuille Duration beleggingen in relatie tot duration verplichtingen Vergelijking van het ijkpunt voor risicogebasserd toezicht met de huidige kapitaalseisen Overgang op actuele waarde Gewenste solvabiliteit om te komen tot het ijkpunt voor risicogebaseerd toezicht Financiële situatie na overgang op FTK Evaluatie Conclusie Bijlage I: Gehanteerde risicogroepen binnen het levenbedrijf t.b.v. deze analyse Bijlage II: Overzicht resultatendeling Bijlage III: Effecten FTK op voorzieningen Bijlage IV: Verschillenanalyse 2002 en Bijlage V: Gevoeligheidsanalyse bij hogere renteniveaus KWANTITATIEVE EFFECTEN OP KAPITAALSEISEN VOOR PENSIOENFONDSEN Inleiding Kenmerken van het totaal aan pensioenfondsen Gestileerde voorbeeldportefeuille deelnemers en pensioenreglement Waarderingsgrondslagen voor voorzieningen en beleggingen Voorwaardelijke kasstromen Duration van de verplichtingen Samenstelling van de beleggingsportefeuille Effecten op de kapitaalseisen Voorzieningen Vereiste solvabiliteit Conclusie SJABLONEN VOOR DE SOLVABILITEITSTOETS

6 Consultatiedocument FTK 9 SJABLONEN VOOR DE CONTINUÏTEITSANALYSE

7 DEEL 1 0

8 0 Samenvatting Algemeen Het in dit document gepresenteerde financieel toetsingskader (FTK) wil een instrument bieden om de financiële positie en het financiële beleid van verzekeraars en pensioenfondsen te beoordelen. De financiële positie van deze instellingen, en dan met name de relatie tussen beschikbare middelen en aangegane verplichtingen, kan met het FTK transparanter en beter vergelijkbaar worden gemaakt dan met veel van de thans in gebruik zijnde methodieken. Toezichtsmethoden in Europa groeien naar elkaar toe. Ook de financiële wereld zelf verandert: er is sprake van het overlappen van branches en producten, nieuwe beleggingsmethoden komen op, kwantitatief risicomanagement wint aan belang en de concurrentie wordt steeds internationaler. Met het FTK kan het toezicht aansluiten op deze ontwikkelingen en kan Nederland een toonaangevend land blijven voor verzekeringen en pensioenen. Mede dankzij de mogelijkheid om gebruik te maken van interne modellen kan het FTK helpen de administratieve lasten te reduceren. Immers, bij een intern model wordt doorgaans grotendeels aangesloten op de interne rapportages van de instelling. Het FTK kan ook katalysator zijn voor de opschoning en stroomlijning van toezichtrapportages, hetgeen de administratieve lasten voor de instellingen zal verminderen.de risicogevoeligheid van het FTK helpt bovendien het toezicht beter toe te snijden op de kenmerken van individuele instellingen. Met een beperkte extra inspanning van de toezichthouder kunnen zo de doeltreffendheid en efficiëntie van het toezicht worden vergroot. De uitgangspuntennotitie die de PVK in september 2001 heeft gepubliceerd, vormt het vertrekpunt voor dit consultatiedocument. Na publicatie volgden, aan de hand van discussiestukken (white papers), enkele informele consultatierondes over de eerste uitwerkingsplannen onder alle belanghebbende partijen en belangstellenden. Hun inbreng is van groot belang geweest. Deze consultatie heeft veel reacties en een schat aan informatie opgeleverd. De PVK heeft deze meegenomen in de verdere uitwerking van het FTK. De weerslag daarvan is te vinden in dit document. Ontwikkelingen op pensioengebied Voor het pensioenveld is van belang dat, zoals is aangegeven in de nota Hoofdlijnen voor de regeling van het financiële toezicht op pensioenfondsen in de Pensioenwet van staatssecretaris Rutte van 6 februari 2004 aan de Tweede kamer (hierna: FTK-Hoofdlijnennota) het solvabiliteitstoezicht voor pensioenfondsen zal worden gerealiseerd door in de Pensioenwet expliciet in te gaan op de (kaders voor de) technische voorzieningen (de waardering van de verplichtingen), het minimaal vereist eigen vermogen, het vereist eigen vermogen ( doel eigen vermogen ) alsmede op de kostprijspremie. Daarnaast zal uiteraard worden ingegaan op de beleggingen. Tevens zullen de bevoegdheden van de PVK in dat solvabiliteitstoezicht voor pensioenfondsen bij of krachtens de Pensioenwet worden aangegeven. Omdat met de Stichting van de Arbeid is afgesproken dat met haar zal worden overlegd over een nadere uitwerking van deze nota (het gaat daarbij met name om de invulling van punt 21 van de FTK-Hoofdlijnennota waar staat dat nader bezien zal worden op welke wijze een te grote premievolatiliteit kan worden voorkomen als gevolg van het overgaan naar marktwaardering) heeft minister De Geus op 15 september 2004 een nota met een nadere uitwerking van de FTK-Hoofdlijnennota voor reactie aan de Stichting van de Arbeid toegezonden. Het wetsvoorstel over de Pensioenwet is voorzien voor Gelet op de conclusie in het 1

9 Algemeen Overleg op 11 maart 2004 dat de PVK het FTK (dus de FTK-Hoofdlijnennota) ter hand kan nemen, kunnen pensioenfondsen die dat willen, hierop vooruitlopen. In aansluiting op hetgeen is opgenomen in de FTK-Hoofdlijnennota van 6 februari jl. en de nota van Minister De Geus heeft de PVK richtlijnen opgesteld (brief van 21 oktober 2004). Ontwikkelingen op verzekeringsgebied Op verzekeringsgebied is het werk aan meer risicogebaseerd toezicht ook gaande, zowel door de Solvency werkgroep van de IAIS als door de EU bij de ontwikkeling van Solvency II. Er is inmiddels schot gekomen in de ontwikkeling van Solvency II, het Europese traject om de vereiste solvabiliteitsmarge, in het voetspoor van Bazel II voor het bankwezen, meer risicogebaseerd te bepalen. Dit consultatiedocument past in deze ontwikkeling, en maakt het mogelijk daar nu al enkele vruchten van te plukken. Bij een voorspoedig verloop zal, bij de wettelijke implementatie van Solvency II, het resultaat van de consultatie over het FTK in samenhang met de praktijkervaring in de wet neerslaan. Wijzigingen in de Wtv 1993 zijn niet noodzakelijk om thans al op onderdelen de inzichten uit dit consultatiedocument toe te passen; de thans geldende voorschriften geven voldoende ruimte om onderdelen van het FTK in het toezicht op verzekeraars en in de rapportages een plek te geven. Dit betekent dat de PVK voor verzekeraars in het FTK geen nieuwe wettelijke solvabiliteitseis maar een risicogevoelige toetsingsmethodiek met een daaruit voortvloeiend ijkpunt voor risicogebaseerd toezicht introduceert. Het consultatietraject De voorliggende concept uitwerkingsnotitie beschrijft het raamwerk van het FTK dat binnen deze ontwikkelingen past. Eerst wordt de actuele waarde van verplichtingen en beleggingen toegelicht. Vervolgens wordt de solvabiliteitstoets nader uitgewerkt. Het FTK wil graag aansluiten bij de interne risicometing en beheersing door instellingen. In dit kader wordt toegelicht onder welke voorwaarden toepassing van een intern model is toegestaan voor deze solvabiliteitstoets. Bovendien introduceert de PVK in deze notitie de continuïteitsanalyse, die de continuïteitstoets uit de uitgangspuntennotitie vervangt. Het FTK is daarmee simpeler dan in de uitgangspuntennotitie voorzien en nadert zijn definitieve vorm. Ook over dit document consulteert de PVK de belanghebbende partijen in het veld. De definitieve uitwerkingsnotitie is vooralsnog voorzien voor een tijdstip rond de jaarwisseling. De PVK ziet de reacties naar aanleiding van deze open consultatie graag binnen tien weken tegemoet. Zo n tijdpad maakt het mogelijk om, waar dat uit de reacties zinvol blijkt, op onderdelen nader te consulteren. Met hetgeen hiervoor is opgemerkt zou dit tijdpad ertoe moeten leiden dat het FTK, waar nodig of gewenst, vanaf 2006 ook operationeel kan zijn. 2

10 Uitgangspunten toetsingskader Elke instelling is verantwoordelijk voor een verstandig financieel risicobeheer en een adequate kapitaaldekking van haar verplichtingen. Ze moet weten waar haar grootste risico's liggen en hoe ze die kan beheersen. De aan de PVK verstrekte informatie hierover moet een transparant en betrouwbaar beeld opleveren van de financiële positie en risico's. De grondgedachte van het FTK is dat de instellingen voor de toetsing van de huidige en toekomstige financiële positie en het bepalen van het gewenste kapitaalbeslag, een gestandaardiseerde methode gebruiken die door de PVK is ontworpen, of,als de hogere regelgeving dat toelaat, in plaats daarvan een eigen methodiek (intern model), indien dit is goedgekeurd door de PVK. Het is mogelijk dat toepassing van de interne modellenmethode leidt tot een lager benodigd kapitaalbeslag dan de gestandaardiseerde methode. De uitgangspuntennotitie van 2001 beschreef een toereikendheidstoets bestaande uit drie deeltoetsen, met elk een eigen tijdshorizon: continuïteits-, solvabiliteits- en minimumtoets. De toereikendheidstoets is inmiddels met gebruikmaking van eerdere consultatieuitkomsten vereenvoudigd door de afzonderlijke minimumtoets te laten vervallen en een en ander in de solvabiliteitstoets te integreren (zie verderop in dit document). Zowel verplichtingen als beleggingen worden in het FTK gewaardeerd op actuele waarde. Deze waarderingsgrondslag geeft een beter inzicht in de feitelijke financiële positie van een instelling dan nu het geval is, zonder verborgen reserves of tekorten. Het FTK maakt deel uit van het risicogeoriënteerd toezicht. Naast de solvabiliteit van een instelling is de kwaliteit van de interne beheersing en van het bestuur van invloed op de mate van intensiteit van het toezicht op een instelling. Het bestuur van de instelling is verantwoordelijk voor de uitvoering van de toereikendheidstoets en alle informatie daar omheen. De actuaris en de accountant moeten een onafhankelijke, onderbouwde beoordeling geven over de validiteit van de uitkomsten. Actuele waarde De actuele waarde van beleggingen en verplichtingen vormt het vertrekpunt voor de economische waarderingsgrondslag voor de beoordeling van de financiële positie. De PVK is zich ervan bewust dat de administratieve lasten samenhangen met de mate waarin een instelling voor de rapportage aan de PVK gebruik kan maken van de informatie die reeds beschikbaar is voor interne rapportages of voor het jaarverslag. De PVK wil dan ook aansluiten bij in de markt aanwezige en in ontwikkeling zijnde standaarden. Dit betekent dat de PVK uitgaat van de bepalingen aangaande de jaarrekening uit het Burgerlijk Wetboek (BW) alsmede de international accounting standards/international financial reporting standards (IAS/IFRS) 1. Waar de jaarrekeningbepalingen voorzien in keuzes aangaande waarderingsgrondslagen (kostprijs gebaseerd of actuele waarde), is de rapportage aan de PVK gebaseerd op actuele waarde. Het kan echter ook voorkomen dat voor bepaalde posten in de jaarrekening grondslagen gelden die afwijken van actuele waarde. Afhankelijk van de materialiteit van de post zal de PVK overwegen of een correctie (extracomptabel), een zogenaamd prudentieel filter, noodzakelijk zal zijn in de rapportage aan de PVK. Dit is in lijn met de huidige wijze waarop correcties in de berekening van de aanwezige solvabiliteit worden toegepast. Kijkend naar de huidige stand van regelgeving aangaande de jaarrekening is een één op één aansluiting op het gebied van beleggingen al goed mogelijk. Op het gebied van pensioen- en 1 Vanaf 2005 bestaat voor de niet beursgenoteerde instellingen een keuze tussen de jaarrekening bepalingen van het BW of IAS/IFRS. Voor de beursgenoteerde instellingen geldt de verplichting voor de geconsolideerde jaarrekening op IAS/IFRS over te gaan. 3

11 verzekeringsverplichtingen zijn de IAS/IFRS standaarden nog onvoldoende uitgekristalliseerd. Totdat een standaard op internationaal niveau gereed is, wil de PVK voor de waardering van de verzekeringsverplichtingen in de rapportage aan de PVK baseren op grondslagen die passen binnen het FTK, voor zowel pensioen- als verzekeringsverplichtingen. Uitgangspunt daarbij is dat een voorziening moet zijn vastgesteld als som van een verwachtingswaarde en een risico-opslag, met als minimum de, eventueel per contract gegarandeerde, afkoopwaarde van de verplichtingen. Zodra er echter een definitieve IAS/IFRS standaard voor de actuele waarde van pensioen- of verzekeringsverplichtingen is, zal de PVK de toepasbaarheid ervan voor prudentiële rapportages beoordelen. Daar waar nodig zullen door de PVK prudentiële filters worden toegepast. Een belangrijke vraag bij het bepalen van de financiële positie is wat tot het eigen en wat tot het vreemde vermogen van een instelling behoort. De PVK is van mening dat een instelling van elk financieringsinstrument moet nagaan of er sprake is van voorzienbare verplichtingen. Deze behoren tot het vreemde vermogen. Het eigen vermogen is niet meer dan een restpost (surplus) die volgt uit de balansopstelling, inclusief vreemd vermogen, op basis van actuele waarde. Belangrijkste wijzigingen ten opzichte van de uitgangspuntennotitie Continuïteitstoets wordt continuïteitsanalyse De continuïteitsanalyse beschouwt de financiële positie tegen de achtergrond van realistische lange-termijnscenario's met bijgehorende risico's, het (strategische) beleid van de instelling en de beheersings- en bijsturingsmechanismen, zoals aanpassing in het beleggings-, indexatie- en premiebeleid. De PVK zal het gebruik van enkele kerngrootheden voorschrijven. Verder is de instelling vrij om de analyse naar eigen inzicht mits niet kennelijk onrealistisch in te richten. Daarbij moeten in ieder geval de drie grootste risico's gedetailleerd worden onderzocht. De continuïteitsanalyse geeft de instelling een methodiek om het risicobeheer te ondersteunen, het risicobewustzijn te bevorderen en te anticiperen op mogelijke toekomstige problemen. Uit de analyse moet blijken in hoeverre de instelling risico's in beeld heeft en kan beheersen. In het verlengde hiervan moet de instelling beschikken over een financieel rampenplan. Met de analyse kan het bestuur van de instelling zelf, en ook de PVK, in een vroeg stadium onderkennen of een instelling in de toekomst al dan niet kan blijven voldoen aan de solvabiliteitseisen. Indien nodig kan het bestuur dan eerder bijsturen, danwel kan, als het bestuur van de instelling in gebreke zou blijven op zulke signalen te reageren, de PVK interveniëren. Voor pensioenfondsen ligt de reikwijdte van de prognose op vijftien jaar, voor de overige instellingen op vijf jaar. Vóór 2008 moet elke onder toezicht staande instelling tenminste één keer een continuïteitsanalyse hebben uitgevoerd. Deze moet periodiek doch niet noodzakelijkerwijs ieder jaar worden herhaald. De instelling moet wél de gekozen frequentie toelichten en van argumenten voorzien. Een verslechterde financiële positie, ander beleid of gewijzigde externe omstandigheden, bijvoorbeeld op het gebied van demografie of economie, zijn redenen om de analyse uit te voeren. De PVK kan bijvoorbeeld gegeven het risicoprofiel of op andere gronden een continuïteitsanalyse vragen, en de mee te wegen veronderstellingen ook voorschrijven. Minimumtoets wordt onderdeel solvabiliteitstoets De scheiding tussen minimumtoets en solvabiliteitstoets in de uitgangspuntennotitie bleek verwarring op te roepen. Een integratie tussen beide toetsen werd als logisch ervaren en draagt 4

12 bij aan de effectiviteit van de toets. Daarom maakt de minimumtoets nu deel uit van de solvabiliteitstoets, namelijk als eerste stap om de uitgangssituatie van een instelling te bepalen. Daarbij stelt de instelling tevens vast welke balansposten bij discontinuïteit mogelijk een andere waarde zullen hebben. Denk bijvoorbeeld aan derivaatcontracten die de tegenpartij voortijdig vrijelijk kan afwikkelen indien een stille bewindvoerder wordt aangesteld bij een pensioenfonds of verzekeraar. Zo'n clausule betekent namelijk dat het contract in waarde kan veranderen. Dergelijke aspecten moet een instelling aangeven en toelichten, indien deze van materieel belang zijn. In de tweede stap beoordeelt de instelling welke risico's zij loopt en welke financiële buffers daar bij horen, gerelateerd aan risico's over de termijn van één jaar. In het FTK worden vijf hoofdcategorieën risico's onderscheiden: markt-, krediet-, verzekeringstechnische, operationeleen concentratierisico's. Van de laatste categorie is sprake indien een adequate spreiding van risico s op de balans ontbreekt. Concentraties kunnen optreden als risico's zijn gekoppeld aan bijvoorbeeld regio's, producten of economische sectoren. Voor de meting van operationeel risico wil de PVK een ingroeitraject hanteren. Vereenvoudigingen in solvabiliteitstoets De solvabiliteitstoets op de financiële positie is op de volgende onderdelen vereenvoudigd ten opzichte van de uitgangspuntennotitie. Het bepalen van de actuele waarde van de verplichtingen gebeurt op basis van een rentetermijnstructuur. Deze komt in de plaats van het gebruik van een vaste rekenrente. Het implementeren van een rentetermijnstructuur in administratieve systemen kan echter veel tijd in beslag nemen. Daarom heeft de PVK een overgangsfase voor ogen van vooralsnog drie jaar. Daarin kan een instelling, in plaats van een rentetermijnstructuur, een marktconforme rekenrentevoet hanteren die zo goed mogelijk overeenkomt met de looptijdkarakteristieken van de verplichtingen van de instelling. De actuele waarde van verplichtingen bestaat uit een verwachtingswaarde en een risico-opslag. De verwachtingswaarde is het bedrag aan uitkeringen en schades op basis van de meest realistische inschattingen. In de praktijk wijken de werkelijke bedragen veelal af van deze verwachtingswaarden. Daar ligt een risico. Als vergoeding voor die onzekerheid, is er een risicoopslag nodig. Dezelfde opslag zouden marktpartijen ter compensatie vragen in het geval ze de verplichtingenportefeuille willen overnemen. De bepaling van die opslag is echter complex. Voor de gestandaardiseerde methode gaat de PVK dan ook een tabellenboek met te gebruiken risico-opslagen voorschrijven. De instellingen hoeven zich dan niet te verdiepen in de berekeningen die aan de risico-opslagen ten grondslag liggen. Bij het gebruik van een intern model gaat de PVK ervan uit dat instellingen die risicoopslag wel zelf berekenen met stochastische rekenmodellen. Andere punten in de solvabiliteitstoets Vereenvoudigde methode Instellingen die zich naar risicoprofiel en bedrijfsvoering hiervoor kwalificeren kunnen de solvabiliteitstoets volgens een vereenvoudigde methode uitvoeren. Doorgaans zal het om kleine instellingen gaan, waarvan de verplichtingen en de bezittingen relatief eenvoudig zijn vast te stellen en te waarderen. Als een instelling toestemming krijgt voor het uitvoeren van de vereenvoudigde methode, beperkt de solvabiliteitstoets zich tot het toetsen van de actuele waarde van de vrij beschikbare activa aan het totaal van de op actuele waarde bepaalde voorzienbare verplichtingen. De gewenste solvabiliteit wordt dan op vereenvoudigde wijze vastgesteld. 5

13 Gestandaardiseerde methode Voor markt- en kredietrisico wordt de gewenste solvabiliteit bepaald aan de hand van de gevolgen van een aantal scenario's. De PVK stelt deze scenario's vast. Er zijn de volgende risicobronnen: rente, inflatie, aandelen, vastgoed, grondstoffen en valuta s (alle inclusief derivaten). Ook moet de instelling met eventueel concentratierisico rekening houden. Voor verzekeringsrisico's werkt de PVK met voorgeschreven verzekeringstechnische opslagen. Deze worden vastgesteld op basis van de risicogroepen. Per risicogroep wordt de gewenste solvabiliteit bepaald. De totale gewenste solvabiliteit wordt vervolgens via een formule bepaald. Interne modellenmethode De PVK stelt algemene kwaliteitseisen aan een intern model. Deze eisen bevorderen een adequaat risicobeheer, zonder de verantwoordelijkheid daarvoor van de instelling over te nemen. De modellen moeten het mogelijk maken de risico's aantoonbaar nauwkeurig in te schatten. Ze moeten deugdelijk geïmplementeerd zijn in de dagelijkse bedrijfsvoering, als integraal onderdeel van het risicomanagement. Een goed intern model berust op een stochastisch proces voor de kasstromen uit hoofde van verplichtingen en beleggingen. De instelling verschaft een gedetailleerd inzicht in de theoretische basis en de empirische onderbouwing van het model. Ook geeft ze aan onder welke omstandigheden het model niet betrouwbaar is. Het identificeren, kwantificeren en beheersen van risico's moet transparant, consistent en prudent gebeuren. Daarbij hoort onlosmakelijk dat de instelling regelmatig stresstests uitvoert om de risicolimieten te beoordelen. Ze doet tevens aan empirische validatie, het achteraf vergelijken van de geschatte en opgetreden risico's. De komende jaren zullen instellingen en PVK ter zake een ontwikkeling doormaken naar betere interne modellen. De lijnen zoals in deze consultatie zijn neergelegd, kunnen die ontwikkeling stimuleren. Kwantitatieve effecten op kapitaalseisen De kapitaalseisen voor pensioenfondsen die op basis van het FTK kunnen worden becijferd, komen overeen met de eisen zoals gesteld in de kabinetsnota Hoofdlijnen voor de regeling van het financiële toezicht op pensioenfondsen in de Pensioenwet (hierna: hoofdlijnennota) en de nadere uitwerking van de hoofdlijnennota. Voor levensverzekeraars is het ijkpunt voor het risicogebaseerd toezicht op basis van het FTK, afhankelijk van de rentestand, vergelijkbaar met de bestaande kapitaalseisen en in sommige gevallen lager. Na de toets Een vraag die onder toezicht staande instellingen regelmatig stellen, is wat de PVK gaat doen als ze niet aan de eisen voldoen. Met welke intensiteit gaat de PVK dan ingrijpen? De rol van het FTK zal de komende jaren verschillen voor verzekeraars en voor pensioenfondsen. Voor pensioenfondsen zal het FTK na de inwerkingtreding van de Pensioenwet operationeel worden. Voor de belangrijkste parameterwaarde, de zekerheidsmaat, kiest het kabinet in de 6

14 hoofdlijnennota voor 97,5%. Daarmee wordt de zekerheidsmaat voor pensioenfondsen anders, en lager vastgesteld dan op grond van internationale uitgangspunten en de algemene gedragsregels in de markt voor de verzekeraars van toepassing is en zal blijven. Ook wordt in de hoofdlijnennota een voor pensioenfondsen specifieke lijn voor indexatie aangegeven. Als pensioenfondsen in enig jaar niet voldoen aan de solvabiliteitstoets, zal in lijn met de hoofdlijnennota interventie door de PVK volgen. Zo zal ook, als de continuïteitsanalyse aan het licht brengt dat er toekomstige dreigingen zijn, de toezichthouder met het fonds in overleg treden over bijsturing. Voor verzekeraars zal de eerste jaren, waarschijnlijk tot Solvency II in de wet is verankerd, het FTK een aanvullende rol spelen. De Wtv (en de Wtn) bieden voldoende ruimte om, waar de continuïteit van de onderneming in gevaar dreigt te komen, in te grijpen. Het FTK, zowel wat betreft de solvabiliteitsberekening op basis van het FTK als de continuïteitsanalyse, kan ook voor de wettelijke verankering van Solvency II een nuttige rol vervullen om eventuele zwakheden in de solvabiliteit op te sporen. Het bestaande interventie-instrumentarium zal vervolgens toepassing vinden. 7

15 1 Inleiding Het FTK Het FTK beoogt het inzicht van zowel de onder toezicht staande instelling als de toezichthouder in de financiële positie van de instelling en de mogelijke ontwikkeling daarvan op korte en middellange termijn te verbeteren. Tijdig en helder inzicht in de risico s waaraan een instelling blootstaat en de mogelijke gevolgen daarvan voor haar financiële positie bepalen in hoge mate de kwaliteit van de bedrijfsvoering en de kans om ongewenste ontwikkelingen tijdig bij te sturen. Een adequate interne bedrijfsvoering is het fundament voor efficiënt en effectief toezicht, waarbij aangegrepen wordt bij de risico s van de instelling en de beheersing daarvan. De toezichtinspanning van de PVK (en daarmee de belasting voor de instellingen) is gerelateerd aan de mate waarin een instelling blootstaat aan risico s. Uiteraard bestaat te allen tijde de noodzaak voldoende inzicht te hebben in het reilen en zeilen van de instelling, maar de verdere inzet van toezichtinstrumenten zal afhankelijk zijn van de hoogte van die risico s. Het FTK sluit naadloos aan bij en vormt een onmisbaar onderdeel van deze risicogebaseerde toezichtfilosofie: het FTK beoogt de risicogevoeligheid van een instelling helderder in kaart te brengen en, voor zover het wettelijke kader dat toelaat, deze ook op een adequate manier te kwantificeren. De PVK ziet het FTK als een praktisch hanteerbaar en geavanceerd toetsingskader, waarmee de effectiviteit en efficiëntie van de PVK verder kan worden verbeterd en de administratieve lasten en de nalevingskosten van het toezicht kunnen worden verminderd. Zo stelt het FTK instellingen in staat om aan de hand van het eigen risicoprofiel zelf sturing te geven aan het vereiste eigen vermogen (pensioenfondsen) en het risicobeheer (verzekeraars). Tevens stelt het FTK de PVK in staat beter onderscheid te maken tussen instellingen die veel aandacht en instellingen die weinig aandacht van de toezichthouder behoeven, waardoor een efficiëntere planning van de toezichtcapaciteit mogelijk is. Bovendien zal het FTK katalysator zijn voor de stroomlijning van toezichtrapportages, hetgeen de administratieve lasten voor pensioenfondsen en verzekeraars per saldo zal verminderen. Tussen het FTK voor pensioenfondsen en het FTK voor verzekeraars bestaan verschillen. Deze kunnen worden verklaard door verschillen tussen het juridisch kader voor pensioenfondsen en het juridisch kader voor verzekeraars. Het FTK zal voor pensioenfondsen met de pensioenwet verankerd worden en daarmee dwingendrechtelijk van aard worden. Voor verzekeraars gelden in Europees verband geharmoniseerde eisen voor de solvabiliteitsmarge, waarvan slechts onder voorwaarden op individuele basis afgeweken kan worden. Toepassing van het FTK voor verzekeraars beperkt zich dan ook tot regels die gesteld kunnen worden in het kader van een goed beheer van de bedrijfsrisico s. Ter voorkoming van misverstanden: het FTK is, totdat nieuwe solvabiliteitsrichtlijnen c.q. -wetgeving tot stand zijn gekomen (Solvency II) een hulpmiddel bij het toepassen van de huidige wet. Het kan een zeer waardevol instrument zijn om te beoordelen welke aanpassingen wenselijk zijn (en in welk tempo), en om mogelijke bedreigingen van de solvabiliteitspositie op termijn in een beter perspectief te kunnen beoordelen. Wanneer een verzekeraar volgens de FTK-benadering en op grond van de huidige solvabiliteitswetgeving onvoldoende financiële middelen heeft, zal de PVK als toezichthouder actie ondernemen om ervoor te zorgen dat de verzekeraar de financiële positie (op termijn) weer op orde brengt. Dit zal uiteraard maatwerk op individuele basis zijn. De PVK wil in dit stadium de onderlinge waarborgmaatschappijen waaraan een verklaring ingevolge artikel 2 van het Besluit vrijgestelde onderlinge waarborgmaatschappijen 1994 is verleend, niet binnen het werkingsgebied van het FTK brengen. Tevens wil de PVK bezien in 8

16 welke gevallen een volledig herverzekerd pensioenfonds dat thans geen solvabiliteit voor eigen rekening hoeft aan te houden vrijstelling kan krijgen van de uitvoering van de solvabiliteitstoets. Het FTK is een flexibel raamwerk. De PVK heeft voor ogen de werking van het FTK regelmatig te evalueren. Voortschrijdend inzicht, zowel bij instellingen als bij de PVK, een voortgaande stand van de techniek op het gebied van risicobeheer, en ontwikkelingen op het gebied van financiële rapportagestandaarden (IFRS) en van toezichtwetgeving (Solvency II) kunnen in de toekomst tot aanpassingen leiden. Solvency II Op Europees niveau bestaat al een aantal jaren een breed gedeeld besef dat het solvabiliteitsregime voor verzekeraars toe is aan een substantiële modernisering. Ontwikkelingen in de verzekeringsmarkt en, meer in den brede, op de financiële markten nopen tot een benadering van risicobeheer en kapitaaltoereikendheid die met meer precisie en transparantie de werkelijke risicogevoeligheid en financiële positie van een verzekeraar blootlegt. Op Europees niveau wordt een nieuw regime ontwikkeld onder de noemer Solvency II. Op mondiaal niveau is het werk aan meer risicogebaseerd toezicht ook gaande, meer in het bijzonder bij de Solvency-werkgroep van de International Association of Insurance Supervisors (IAIS). De ontwikkeling en invoering van een op nieuwe leest geschoeid solvabiliteitsregime betekenen een majeure inspanning voor wetgever en bedrijfstak. Om praktische redenen zijn de Solvency I- richtlijnen voor levensverzekeraars en schadeverzekeraars, gepubliceerd in maart 2002, beperkt tot een aantal urgente bijstellingen van het toenmalige stelsel. De Solvency I-richtlijnen signaleren wel uitdrukkelijk dat waar een verzekeraar voldoet aan de voorgeschreven vereiste solvabiliteit dit niet automatisch een waarborg is voor een gezonde financiële positie. Daarom bieden deze richtlijnen, geïmplementeerd in de Wet toezicht verzekeringsbedrijf 1993 (Wtv 1993), de toezichthouder mogelijkheden in een eerder stadium in te grijpen. Het doel hiervan is te waarborgen dat de verzekeraar in staat is in de nabije toekomst aan de volgens EU-normen vereiste solvabiliteitsmarge te blijven voldoen. Met Solvency II wordt een meer fundamentele herziening beoogd. Solvency II zal op termijn leiden tot nieuwe Europese en Nederlandse wetgeving. Tot die tijd kan het FTK voor verzekeraars gebruikt worden om als toezichthouder te kunnen beoordelen wanneer eerder ingrijpen gewenst is. Het FTK geeft immers (beter) inzicht in het beheer van de bedrijfsrisico s. Eensporige verslaggeving Het FTK kan helpen om de administratieve lasten doelstelling van het huidige kabinet te realiseren. Met het FTK kan immers een stap worden gezet op weg naar de éénsporige verslaggeving. Uitgangspunt van éénsporige verslaggeving is dat de waarderingsmethoden die door titel 9 van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek of door de International Accounting Standards of International Financial Reporting Standards (IAS/IFRS) voor de commerciële jaarrekening worden voorgeschreven tevens gebruikt worden voor de rapportage aan de PVK ten behoeve van het prudentieel toezicht. Hiermee wordt voorkomen dat pensioenfondsen en verzekeraars worden geconfronteerd met afwijkende grondslagen voor enerzijds de commerciële jaarrekening, bedoeld in artikel 2:361 van het Burgerlijk Wetboek, en anderzijds de prudentiële rapportagestaten. Dubbele waarderingsgrondslagen brengen hogere administratieve lasten mee. Overigens staat het beginsel van éénsporige verslaggeving niet in de weg aan het voorschrijven van rapportage van aanvullende, voor het prudentieel toezicht relevante, gegevens die niet reeds uit de jaarrekening van instellingen blijken. Deze worden aangeduid als zogenoemde prudentiële filters. Door middel van deze prudentiële filters kan 9

17 tevens worden bewerkstelligd dat met de éénsporige verslaggeving bestaande wettelijke solvabiliteitseisen worden gerespecteerd. Het is onvermijdelijk en ook gewenst om, teneinde deze vruchten te kunnen plukken, de stappen tot invoering van het FTK te zetten en daartoe bepaalde lagere regelgeving op pensioen- en verzekeringsgebied aan te passen. Dat geldt in het bijzonder voor de prudentiële rapportagestaten, die pensioenfondsen op grond van het Besluit staten pensioenfondsen, en verzekeraars op grond van het Besluit staten verzekeringsbedrijf 1994 aan de PVK verstrekken. De rapportage van voor het FTK relevante gegevens kan deels de verstrekking van bestaande rapportagestaten vervangen. Daarnaast zullen sommige bestaande rapportagestaten geschrapt kunnen worden. Een aanpassing van de verslagstaten voor verzekeraars is tevens noodzakelijk door de invoering van de IAS/IFRS voor beursgenoteerde verzekeraars en niet-beursgenoteerde verzekeraars die de IAS/IFRS vrijwillig toepassen 2. Teneinde verzekeraars niet met onnodig hoge administratieve lasten te confronteren zullen beide trajecten in samenhang met elkaar worden bezien. Ontwikkelingen in het juridisch kader FTK voor pensioenfondsen Voor het pensioenveld is van belang dat, zoals is aangegeven in de nota Hoofdlijnen voor de regeling van het financiële toezicht op pensioenfondsen in de Pensioenwet van staatssecretaris Rutte van 6 februari 2004 aan de Tweede kamer (hierna: FTK-Hoofdlijnennota) het solvabiliteitstoezicht voor pensioenfondsen zal worden gerealiseerd door in de Pensioenwet expliciet in te gaan op de (kaders voor de) technische voorzieningen (de waardering van de verplichtingen), het minimaal vereist eigen vermogen, het vereist eigen vermogen ( doel eigen vermogen ) alsmede op de kostprijspremie. Daarnaast zal uiteraard worden ingegaan op de beleggingen. Tevens zullen de bevoegdheden van de PVK in dat solvabiliteitstoezicht voor pensioenfondsen bij of krachtens de Pensioenwet worden aangegeven. Omdat met de Stichting van de Arbeid is afgesproken dat met haar zal worden overlegd over een nadere uitwerking van deze nota (het gaat daarbij met name om de invulling van punt 21 van de FTK-Hoofdlijnennota waar staat dat nader bezien zal worden op welke wijze een te grote premievolatiliteit kan worden voorkomen als gevolg van het overgaan naar marktwaardering) heeft minister De Geus op 15 september 2004 een nota met een nadere uitwerking van de FTK-Hoofdlijnennota voor reactie aan de Stichting van de Arbeid toegezonden. Het wetsvoorstel over de Pensioenwet is voorzien voor Gelet op de conclusie in het Algemeen Overleg op 11 maart 2004 dat de PVK het FTK (dus de FTK-Hoofdlijnennota) ter hand kan nemen, kunnen pensioenfondsen die dat willen, hierop vooruitlopen. In aansluiting op hetgeen is opgenomen in de FTK-Hoofdlijnennota van 6 februari jl. en de nota van Minister De Geus van 15 september jl. heeft de PVK op 21 oktober 2004 richtlijnen gepubliceerd. Ontwikkelingen in het juridisch kader FTK voor verzekeraars Uitgangspunt is dat het FTK voor verzekeraars een plaats krijgt binnen het bestaande kader van wet- en regelgeving, in het bijzonder op het gebied van (prudentieel) toezicht en jaarverslaggeving. Hierbij wordt rekening gehouden met de invoering van het Deel Prudentieel toezicht van de Wet op het financieel toezicht (Wft) en de aanpassingen in het Burgerlijk Wetboek op gebied van verslaggeving 3. Het FTK is relevant voor alle verzekeraars waar nu toezichtregelgeving voor bestaat ten aanzien van de bedrijfsvoering en het risicobeheer. De eisen van de verzekeringsrichtlijnen zijn geïmplementeerd in de Wtv De Wtv 1993 zal opgaan in de Wft die momenteel in voorbereiding is. De Wft zal verzekeraars onder meer 2 Verordening (EG) Nr. 1606/2002 en Kamerstukken II 2004/05, Kamerstukken II 2003/04, , nr. 127 en Kamerstukken II 2004/05,

18 verplichten hun bedrijfsvoering zodanig in te richten dat deze een beheerste en integere bedrijfsuitoefening waarborgt. In een algemene maatregel van bestuur kunnen regels aan de bedrijfsvoering (waaronder het risicobeheer) worden gesteld en die regels kunnen eventueel in toezichthouderregels nader worden uitgewerkt. De uitwerking van het FTK kan aan deze delegatiegrondslag worden opgehangen. Bestaande lagere regelgeving die door het FTK overbodig wordt, kan dan komen te vervallen. Zo zullen bepaalde rapportagestaten en de toereikendheidstoets voor verzekeraars geschrapt kunnen worden. Het consultatiedocument Dit consultatiedocument bestaat uit drie delen. Het eerste deel bevat naast deze inleiding een samenvatting, een toelichting op de positionering van het FTK, en een beschrijving van de governance aspecten van het FTK zoals de PVK die voor ogen heeft. Het tweede deel is het hoofdbestanddeel van deze nota; het bevat de voorgenomen uitwerking van het FTK waarover de PVK wenst te consulteren. Het bevat de volgende onderdelen: een hoofdstuk over actuele waarde, een hoofdstuk over de solvabiliteitstoets, een hoofdstuk over de continuïteitsanalyse, en de bijlagen 1 tot en met 6. Het derde deel bevat materiaal ter achtergrondinformatie en ter illustratie bij het FTK. Zo is een analyse gemaakt van de geaggregeerde financiële effecten van het FTK op de solvabiliteitseisen voor pensioenfondsen. Ook is voor de geaggregeerde levensverzekeringsmarkt geanalyseerd hoe het ijkpunt voor risicogebaseerd toezicht uitkomt ten opzichte van de wettelijke solvabiliteitseisen voor verzekeraars. Voorts zijn in het derde deel invulsjablonen gegeven die door instellingen kunnen worden gebruikt om zelf berekeningen te maken. Deze maken overigens geen deel uit van het te consulteren materiaal, maar kunnen worden beschouwd als een voorloper voor de uiteindelijk te hanteren rapportagemodellen. De rapportagemodellen zullen in de loop van het implementatietraject in nauw overleg met de representatieve organisaties van pensioenfondsen en verzekeraars worden vastgesteld. U als lezer wordt uitgenodigd om via uw representatieve organisatie indien deze tot de consultatiepartners behoort, of desgewenst zelf of op persoonlijke titel, te reageren op de voorgenomen uitwerking van het FTK, zoals uiteengezet in deel 2 van deze nota. De PVK ziet met belangstelling de reacties tegemoet. 11

19 2 De positionering van het FTK in het toezicht Uitgangspunten Eigen verantwoordelijkheid van de instelling 2.1 Uitgangspunt voor het toezicht is dat de financiële instelling zelf verantwoordelijk is voor haar bedrijfsvoering en dat de rol van de PVK niet een bestuurlijke is. Het bestuur van een financiële instelling draagt de verantwoordelijkheid en heeft de bestuurlijke rol om te zorgen voor voldoende solvabiliteit en continuïteit. Toetsingskader als instrumentarium 2.2 De PVK heeft de wettelijke taak erop toe te zien dat pensioenfondsen en verzekeraars verplichtingen in het belang van de polishouders, begunstigden, pensioenfondsdeelnemers en pensioengerechtigden nakomen. Belangrijk hulpmiddel bij dit toezicht is het nieuwe financiële toetsingskader dat in deze nota nader is uitgewerkt. 2.3 Met dit FTK maakt de PVK het afleggen van verantwoording beter mogelijk. Meer transparantie betekent evenwel niet dat de PVK tot op detailniveau regels en voorschriften geeft. Een dergelijke regeldichtheid werkt contraproductief en holt de eigen verantwoordelijkheid van instellingen uit. De PVK wil instellingen immers de ruimte bieden voor professionele innovatie in risicobeheer. Mede daarom legt het FTK de nadruk op de eigen verantwoordelijkheid van instellingen om geschikte methoden en technieken te kiezen waarmee ze hun risicobeheer goed kunnen invullen. De solvabiliteitstoets is daarbij voor de instelling een middel om verantwoording aan de PVK af te leggen. Professioneel risicobeheer en lange termijn perspectief 2.4 Het toezicht op pensioenfondsen en verzekeraars moet passen bij en stimuleren tot professioneel risicobeheer door de instellingen. Dat kan met het FTK beter dan met het huidige toezichtregime. Deze (continue) verbetering ziet de PVK dan ook als wezenlijk onderdeel van haar toezicht. De financiële toetsing en de mede daarvoor gehanteerde waarderingsmethoden moeten prikkels bevatten voor dat professionele risicobeheer. 2.5 Veel explicieter dan voorheen wil de PVK het langetermijnperspectief in het toezicht betrekken en toetsen of een instelling de financiële risico's op lange termijn voldoende beheerst. Dit perspectief betreft de financiële positie in verschillende langetermijnscenario's, het (strategisch) beleid van de instelling en de daarbijbehorende beheersings- en bijsturingmechanismen, alsmede de governance binnen instellingen. Deze moeten inzichtelijk maken in hoeverre en op welke wijze instellingen in staat zijn risico's tijdig in beeld te hebben, te beheersen en waar nodig maatregelen te treffen. Deze invalshoek in het FTK is nieuw ten opzichte van de huidige actuariële principes. Hiermee beoogt de PVK interventiemomenten naar voren te halen. In eerste instantie door de instellingen zélf, maar indien nodig ook door de toezichthouder. Adequate waarderingsmethoden 2.6 Voor het toezicht is het van wezenlijk belang dat de gehanteerde waarderingsmethoden het financiële risicoprofiel van een instelling inzichtelijk maken. De Uitgangspuntennotitie van het FTK geeft aan dat de huidige waarderingsmethoden daarin tekort schieten. Meer dan voorheen gaat de PVK dan ook uit van de samenhang tussen de verplichtingen van een instelling en de beleggingen die daar tegenover staan. Met inachtneming van de 12

20 mate van deze samenhang kan het risicoprofiel van een instelling worden bepaald en vervolgens vertaald naar de benodigde financiële positie. 2.7 In de markt is duidelijk zichtbaar dat pensioenfondsen en verzekeraars bezig zijn met nieuwe waarderingsmethoden. De PVK wil deze ontwikkelingen bevorderen en op de resultaten daarvan anticiperen. Momenteel zijn belangwekkende ontwikkelingen rond de waarderingsmethoden gaande. Dat gebeurt zeker ook internationaal, in het kader van de IFRS (International Financial Reporting Standards). De eindresultaten voor een belangrijke post in de balans van verzekeraars en pensioenfondsen, de verzekeringsverplichtingen en de pensioenverplichtingen, laten nog even op zich wachten, maar de contouren beginnen zich wel af te tekenen. Daarbij is harmonisatie in internationaal en met name Europees verband van groot belang. Het FTK houdt rekening met deze contouren, de reeds beschikbare tussenresultaten en de best mogelijke inschattingen van nog te bereiken resultaten. De waarderingsgrondslag waarop verplichtingen en beleggingen in het FTK worden bepaald is dan ook de 'actuele waarde', in lijn met BW en IAS/IFRS. De PVK kiest voor deze grondslag om een zo groot mogelijke consistentie in de bepaling van activa en passiva van de onder toezicht staande instellingen te bereiken. Daarbij zijn geen stille reserves of tekorten aanwezig. Hiermee wordt een zo groot mogelijke transparantie bereikt in de bepaling van het risicoprofiel van de instelling. Dat is in het belang van alle stakeholders. Risicogebaseerd toezicht 2.8 Het FTK zal als toetsingskader een belangrijke pijler vormen van het risicogebaseerd toezicht op verzekeraars en pensioenfondsen. Vertrekpunt hierbij is dat instellingen er alle belang bij hebben om de voor hen belangrijke risico's betrouwbaar in beeld te brengen. In het verlengde daarvan wil de toezichthouder inzicht hebben in de risico's waar instellingen aan blootstaan. Tevens wil ze weten hoe een instelling deze risico's beheerst. Vooral de risico's die relevant zijn voor de belangen van pensioengerechtigden en polishouders. Naast de solvabiliteit van een instelling is de kwaliteit van de interne beheersing en de integriteit van het bestuur van invloed op de mate van intensiteit van het toezicht op een instelling. Het risicogebaseerd toezicht leidt tot een uitgebalanceerde dosering van moment, duur en intensiteit van eventuele toezichtinterventies. Aandacht voor indirecte toezichtskosten 2.9 Toezicht wordt onder andere uitgeoefend op basis van informatie die de PVK zelf verzamelt door middel van reguliere financiële rapportages. Dat vergt adequate informatie van de vereiste kwaliteit en in de juiste vorm. Veel van deze informatie is niet alleen relevant voor de toezichthouder, maar ook essentieel voor de professionele bedrijfsuitoefening van de instellingen. Het is onvermijdelijk dat het toezicht additionele inspanningen van hen vraagt. De PVK is zich daar terdege van bewust en streeft er, ook bij de vorm en inrichting van het FTK, naar om deze inspanningen zo gering mogelijk te houden. Omdat het FTK een risicogeoriënteerd kader is, wordt zoveel mogelijk aangesloten bij de eigen verantwoordelijkheid van instellingen. Op deze wijze wordt getracht de overige nalevingskosten zo beperkt mogelijk te houden. Vanzelfsprekend staat de PVK open voor suggesties die tot lagere toezichtskosten leiden zonder afbreuk te doen aan de doelstelling van het FTK. Belangrijker nog uit oogpunt van vermindering van de administratieve lasten is dat het FTK katalysator zal zijn voor de opschoning en stroomlijning van alle toezichtrapportages. Wijzigingen van de rapportages zullen worden getoetst op het effect op de administratieve lasten De instelling moet zich voor een adequate kapitaaldekking van de pensioen- of verzekeringsverplichtingen verantwoorden in de verslagstaten aan de PVK. De verslagstaten en bijbehorende voorschriften worden aangepast om een effectieve en 13

Regeling parameters pensioenfondsen. Artikel 1. Artikel 2. Regeling parameters pensioenfondsen

Regeling parameters pensioenfondsen. Artikel 1. Artikel 2. Regeling parameters pensioenfondsen Regeling parameters pensioenfondsen Regeling van de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van 19 december 2006, nr. AV/ PB/2006/102565b, tot vaststelling van de parameters voor pensioenfondsen

Nadere informatie

Easy PDF Creator is professional software to create PDF. If you wish to remove this line, buy it now.

Easy PDF Creator is professional software to create PDF. If you wish to remove this line, buy it now. Van: Dirk van der Schoot Dit document bevat een samenvatting van het 135 blz dikke consultatiedocument Financieel ToetsingsKader van de Nederlandsche Bank. Verzekeraars kunnen hierop nog reageren na de

Nadere informatie

Nadere uitwerking van de nota met de Hoofdlijnen voor de regeling van het financiële toezicht op pensioenfondsen in de Pensioenwet

Nadere uitwerking van de nota met de Hoofdlijnen voor de regeling van het financiële toezicht op pensioenfondsen in de Pensioenwet Nadere uitwerking van de nota met de Hoofdlijnen voor de regeling van het financiële toezicht op pensioenfondsen in de Pensioenwet Aanleiding en vervolg 1) Het kabinet heeft begin 2004 met sociale partners

Nadere informatie

Vervolg solvabiliteitsrichtlijnen DNB vanaf 2010

Vervolg solvabiliteitsrichtlijnen DNB vanaf 2010 Vervolg solvabiliteitsrichtlijnen DNB vanaf 2010 Ontwikkelde oplossingen voor FOV-leden Out of the box actuaries and risk professionals 1 SOLVENCY II In 2012 zal de Europese Commissie (EC) het huidige

Nadere informatie

Berekenmethode Vereist Eigen Vermogen Bijlage J bij ABTN

Berekenmethode Vereist Eigen Vermogen Bijlage J bij ABTN Berekenmethode Vereist Eigen Vermogen Bijlage J bij december 2017 Dit document heeft 7 pagina s Versiebeheer Versie Auteur Datum Revisie V1.0 KPMG 1 november 2010 Herijkte versie V2.0 KPMG 20 juli 2011

Nadere informatie

Beleggingsaspecten voorontwerp van wet herziening ftk

Beleggingsaspecten voorontwerp van wet herziening ftk Beleggingsaspecten voorontwerp van wet herziening ftk De staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid publiceerde op vrijdag 12 juli 2013 het lang verwachte consultatiedocument over de uitwerking

Nadere informatie

3. De positie van pensioenfondsen in de PSW

3. De positie van pensioenfondsen in de PSW 3. De positie van pensioenfondsen in de PSW 3.1 Inleiding De PSW schrijft voor dat een pensioentoezegging moet worden uitgevoerd door een pensioenfonds of een verzekeraar. De PSW schrijft ook voor dat

Nadere informatie

Praktijkhandreiking 1119 Nadere toelichtingen in de controleverklaring 24 april 2012

Praktijkhandreiking 1119 Nadere toelichtingen in de controleverklaring 24 april 2012 Nadere toelichtingen in de controleverklaring 24 april 2012 Datum: 24 april 2012 Onderwerp: Van toepassing op: Status: Accountants die controleopdrachten uitvoeren Praktijkhandreiking Relevante regelgeving

Nadere informatie

Leidraad 20 Accountantsrapportage over de bestuurlijke mededeling bij een aanvraag van het predicaat Koninklijk en Hofleverancier

Leidraad 20 Accountantsrapportage over de bestuurlijke mededeling bij een aanvraag van het predicaat Koninklijk en Hofleverancier Leidraad 20 Accountantsrapportage over de bestuurlijke mededeling bij een aanvraag van het predicaat Koninklijk en Hofleverancier Titel Leidraad Accountantsrapportage over de bestuurlijke mededeling bij

Nadere informatie

Advies Commissie Parameters

Advies Commissie Parameters Advies Commissie Parameters Voorstel tot herziening van verwachte rendementen Sprenkels&Verschuren Maart 2014 Copyright 2014 Sprenkels & Verschuren. Geen enkele reproductie van het document of een deel

Nadere informatie

Achtergrond en uitdagingen van het FTK

Achtergrond en uitdagingen van het FTK Achtergrond en uitdagingen van het FTK Prof. dr. K.H.W. Knot Divisiedirecteur Toezichtbeleid De Nederlandsche Bank 16 mei 006 Agenda Kenmerken Nederlandse pensioenstelsel Doelstelling risicogebaseerd toezicht

Nadere informatie

Risicomanagement functie verzekeraars onder Solvency II

Risicomanagement functie verzekeraars onder Solvency II Risicomanagement functie verzekeraars onder Solvency II AG Commissie ERM Leidraad: overzicht wetgeving en vereisten Introductie In dit document is een overzicht opgenomen van de vereisten aan de risicomanagement

Nadere informatie

Amsterdam, 3 juli 2015. Betreft: Reactie VV&A aan MinFin inzake MiFiD II. Geachte heer, mevrouw,

Amsterdam, 3 juli 2015. Betreft: Reactie VV&A aan MinFin inzake MiFiD II. Geachte heer, mevrouw, Amsterdam, 3 juli 2015 Betreft: Reactie VV&A aan MinFin inzake MiFiD II Geachte heer, mevrouw, Namens de Vereniging van Vermogensbeheerders & Adviseurs (hierna: VV&A ) willen wij graag van de gelegenheid

Nadere informatie

De Nederlandsche Bank N.V. Consultatie. CRD II Implementatie (nieuwe) Regeling Hybride kapitaalinstrumenten banken 2010

De Nederlandsche Bank N.V. Consultatie. CRD II Implementatie (nieuwe) Regeling Hybride kapitaalinstrumenten banken 2010 De Nederlandsche Bank N.V. Consultatie CRD II Implementatie (nieuwe) Regeling Hybride kapitaalinstrumenten banken 2010 28 juni 2010 1 Regeling van De Nederlandsche Bank NV van [datum], tot vaststelling

Nadere informatie

INGETROKKEN PER 6 DECEMBER 2016

INGETROKKEN PER 6 DECEMBER 2016 Dit document maakt gebruik van bladwijzers NBA-handreiking 1119 Nadere toelichting in de controleverklaring 24 april 2012 NBA-handreiking 1119 NBA-handreiking 1119: Van toepassing op: Accountants die controle-opdrachten

Nadere informatie

Nadere uitwerking van de nota met de Hoofdlijnen voor de regeling van het financiële toezicht op pensioenfondsen in de Pensioenwet

Nadere uitwerking van de nota met de Hoofdlijnen voor de regeling van het financiële toezicht op pensioenfondsen in de Pensioenwet Nadere uitwerking van de nota met de Hoofdlijnen voor de regeling van het financiële toezicht op pensioenfondsen in de Pensioenwet Aanleiding en vervolg 1) Het kabinet heeft begin 2004 met sociale partners

Nadere informatie

DNB-intern. 27 januari Volledig herverzekerde fondsen 2011/ Vinken, W.C.M. Geacht bestuur,

DNB-intern. 27 januari Volledig herverzekerde fondsen 2011/ Vinken, W.C.M. Geacht bestuur, Toezicht Pensioenfondsen en beleggingsondernemingen Amsterdam Postbus 98 1000 AB Amsterdam DNB-intern Volledig herverzekerde fondsen 27 januari 2011 Uw kenmerk Behandeld door Vinken, W.C.M. Doorkiesnummer

Nadere informatie

Concept Praktijkhandreiking 1119 Nadere toelichtingen in de goedkeurende controleverklaring

Concept Praktijkhandreiking 1119 Nadere toelichtingen in de goedkeurende controleverklaring Nadere toelichtingen in de goedkeurende controleverklaring maart 2012 Concept Praktijkhandreiking 1119 Inleiding Binnen de huidige wet- en regelgeving kan de accountant reeds uitdrukkelijk inspelen op

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 1432 18 nuari 2016 Regeling van De Nederlandsche Bank N.V. van 7 nuari 2016 houdende regels met betrekking tot het prudentieel

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 1997 27 januari 2015 Regeling van De Nederlandsche Bank N.V. van 20 januari 2015, houdende regels met betrekking tot het

Nadere informatie

Richtlijnen voor rapportering door de certificerend actuaris van een verzekeringsinstelling

Richtlijnen voor rapportering door de certificerend actuaris van een verzekeringsinstelling Richtlijnen voor rapportering door de certificerend actuaris van een verzekeringsinstelling Hoofdindeling: Beroepsreglementering Categorie: Overige standaarden Opgesteld door: AG werkgroep Actuariële Governance

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1a 2513 AA s-gravenhage

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1a 2513 AA s-gravenhage Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1a 2513 AA s-gravenhage Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4 Telefoon

Nadere informatie

Risicomanagement functie verzekeraars onder Solvency II

Risicomanagement functie verzekeraars onder Solvency II Risicomanagement functie verzekeraars onder Solvency II Hoofdindeling: Leidraden Opgesteld door: Commissie Enterprise Risk Management (ERM) Vastgesteld door: Commissie Enterprise Risk Management (ERM)

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de algemene vergadering van Nederlandse Waterschapsbank N.V. Verklaring over de jaarrekening 2014 Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2014 van

Nadere informatie

Werkprogramma Risicobeheersing Volmachten 2018

Werkprogramma Risicobeheersing Volmachten 2018 Accountantsprotocol Werkprogramma Risicobeheersing Volmachten 2018 versie 4.0 Accountantsprotocol versie 4.0 Werkprogramma Risicobeheersing Volmachten 2018 1 van 7 Colofon Dit Accountantsprotocol Werkprogramma

Nadere informatie

(Voor de EER relevante tekst)

(Voor de EER relevante tekst) 19.12.2015 L 333/97 VERORDENING (EU) 2015/2406 VAN DE COMMISSIE van 18 december 2015 houdende wijziging van Verordening (EG) nr. 1126/2008 tot goedkeuring van bepaalde internationale standaarden voor jaarrekeningen

Nadere informatie

Eerste Kamer der Staten-Generaal

Eerste Kamer der Staten-Generaal Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Vergaderjaar 2015 2016 33 972 Wijziging van de Pensioenwet, de Wet verplichte beroepspensioenregeling en de Invoerings- en aanpassingswet Pensioenwet in verband met aanpassing

Nadere informatie

Huidige stand van zaken nftk. drs. Lonneke Thissen AAG

Huidige stand van zaken nftk. drs. Lonneke Thissen AAG Huidige stand van zaken nftk drs. Lonneke Thissen AAG juli 2014 1. Huidige stand van zaken nftk Wetsvoorstel naar de Raad van State op 4 april 2014 Gebaseerd op nominaal kader - De komende tijd wordt gekeken

Nadere informatie

Korte termijn: onnodig korten van rechten voorkomen. Lange termijn: naar een nieuw FTK op basis van nieuwe pensioencontracten

Korte termijn: onnodig korten van rechten voorkomen. Lange termijn: naar een nieuw FTK op basis van nieuwe pensioencontracten Korte termijn: onnodig korten van rechten voorkomen Lange termijn: naar een nieuw FTK op basis van nieuwe pensioencontracten De daling van de dekkingsgraden heeft de afgelopen weken een uitgebreide discussie

Nadere informatie

De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid,

De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Regeling van de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van, tot wijziging van de Regeling Pensioenwet en Wet verplichte beroepspensioenregeling in verband met de invulling van het begrip consistentie

Nadere informatie

Besluit tot wijziging van de Nadere voorschriften controleen overige standaarden Vastgesteld 18 december 2008

Besluit tot wijziging van de Nadere voorschriften controleen overige standaarden Vastgesteld 18 december 2008 Besluit tot wijziging van de Nadere voorschriften controleen overige standaarden Vastgesteld 18 december 2008 1 Besluit tot wijziging van de Nadere voorschriften controle- en overige standaarden Vastgesteld

Nadere informatie

Aan de voorzitter van de Raad voor de Jaarverslaggeving (RJ), de heer H. de Munnik RA Postbus AD Amsterdam (RJ271.3) Geachte heer De Munnik,

Aan de voorzitter van de Raad voor de Jaarverslaggeving (RJ), de heer H. de Munnik RA Postbus AD Amsterdam (RJ271.3) Geachte heer De Munnik, RJ-Comm. 1076 Aan de voorzitter van de Raad voor de Jaarverslaggeving (RJ), de heer H. de Munnik RA Postbus 7984 1008 AD Amsterdam Kenmerk : 08088/FP/GR/hdh 15 september 2008 Onderwerp : Reactie pensioenkoepels

Nadere informatie

De Ultimate Forward Rate Methodiek

De Ultimate Forward Rate Methodiek De Ultimate Forward Rate Methodiek Notitie van het Actuarieel Genootschap 23 augustus 2012 Inleiding Voor het zomerreces heeft de Tweede Kamer een aantal debatten gevoerd over de Hoofdlijnennota herziening

Nadere informatie

P O S I T I O N P A P E R

P O S I T I O N P A P E R Pensioenfederatie Prinses Margrietplantsoen 90 2595 BR Den Haag Postbus 93158 2509 AD Den Haag T +31 (0)70 76 20 220 info@pensioenfederatie.nl www.pensioenfederatie.nl P O S I T I O N P A P E R KvK Haaglanden

Nadere informatie

De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid,

De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, CONCEPT Regeling van de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van, tot vaststelling van de parameters voor pensioenfondsen (Regeling parameters pensioenfondsen) De Minister van Sociale Zaken en

Nadere informatie

het eerste lid, wordt in artikel 131 van de richtlijn solvabiliteit II voor 31 december 2016 gelezen: 31 december lid toegevoegd, luidende:

het eerste lid, wordt in artikel 131 van de richtlijn solvabiliteit II voor 31 december 2016 gelezen: 31 december lid toegevoegd, luidende: Besluit van tot wijziging van het Besluit prudentiële regels Wft in verband met aanpassing van de solvabiliteitseisen voor verzekeraars met beperkte risico-omvang verzekeraars met beperkte risico-omvang)

Nadere informatie

DE STRUCTUUR VAN DE KWALITATIEVE RAPPORTAGE OVER DE SOLVABILITEIT EN FINANCIËLE TOESTAND IN DE JAARLIJKSE TOEZICHTRAPPORTAGE

DE STRUCTUUR VAN DE KWALITATIEVE RAPPORTAGE OVER DE SOLVABILITEIT EN FINANCIËLE TOESTAND IN DE JAARLIJKSE TOEZICHTRAPPORTAGE DE STRUCTUUR VAN DE KWALITATIEVE RAPPORTAGE OVER DE SOLVABILITEIT EN FINANCIËLE TOESTAND IN DE JAARLIJKSE TOEZICHTRAPPORTAGE Deze kwalitatieve rapportage dient volledig en zelfstandig leesbaar te zijn,

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT i

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT i CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT i Aan: de aandeelhouders en de raad van commissarissen van... (naam entiteit(en)) A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 201X

Nadere informatie

HOEBERT HULSHOF & ROEST

HOEBERT HULSHOF & ROEST Inleiding Artikel 1 Deze standaard voor aan assurance verwante opdrachten heeft ten doel grondslagen en werkzaamheden vast te stellen en aanwijzingen te geven omtrent de vaktechnische verantwoordelijkheid

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2011 2012 32 043 Toekomst pensioenstelsel Nr. 110 VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG Vastgesteld 16 mei 2012 Naar aanleiding van de brief van 5 april 2012

Nadere informatie

98 De Pensioenwereld in 2015

98 De Pensioenwereld in 2015 10 98 De Pensioenwereld in 2015 Verslaggeving & communicatie 99 Weloverwogen keuzes nodig voor juiste waardering beleggingen Auteurs: Jacco van Kleef en Lars Mion Pensioenfondsen moeten volgens de verslaggevingsregels

Nadere informatie

De reactie van de NBA Young profs op het consultatiedocument Transparant over de controle' van 17 november 2014

De reactie van de NBA Young profs op het consultatiedocument Transparant over de controle' van 17 november 2014 Visie NBA Young Profs Aanleiding Op 26 juni 2015 publiceerde de NBA haar consultatiedocument rondom de aanpassing van de controleverklaring voor álle controles. Het consultatiedocument heeft betrekking

Nadere informatie

De Vaste Commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid van de Eerste Kamer

De Vaste Commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid van de Eerste Kamer De Vaste Commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid van de Eerste Kamer 23 november 2014 JO/KMOL/MVE/2014.227 Betreft: Wetsvoorstel aanpassing Financieel Toetsingskader ('het Wetsvoorstel') Geachte

Nadere informatie

Consultatiedocument Nieuwe Nederlandse Standaard 3001N voor directe opdrachten 21 juli 2016

Consultatiedocument Nieuwe Nederlandse Standaard 3001N voor directe opdrachten 21 juli 2016 Dit document maakt gebruik van bladwijzers Consultatiedocument Nieuwe Nederlandse Standaard 3001N voor directe opdrachten 21 juli 2016 Consultatieperiode loopt tot 27 september 2016 vóór 09.00 uur Consultatiedocument

Nadere informatie

Regeling theoretisch solvabiliteitscriterium levensverzekeraars Wft

Regeling theoretisch solvabiliteitscriterium levensverzekeraars Wft Regeling theoretisch solvabiliteitscriterium levensverzekeraars Wft Reactie van het Koninklijk Actuarieel Genootschap op consultatie Utrecht, 21 november 2013 Koninklijk Actuarieel Genootschap Postbus

Nadere informatie

CONCEPT DE NEDERLANDSCHE BANK N.V. Good Practice Kapitaalbeleid kleine verzekeraars

CONCEPT DE NEDERLANDSCHE BANK N.V. Good Practice Kapitaalbeleid kleine verzekeraars CONCEPT DE NEDERLANDSCHE BANK N.V. Good Practice Kapitaalbeleid kleine verzekeraars Good Practice van De Nederlandsche Bank N.V. van [DATUM] 2014, houdende een leidraad met betrekking tot het kapitaalbeleid

Nadere informatie

Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden

Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden Jaargang 2013 525 Besluit van 4 december 2013 tot wijziging van het Besluit prudentieel toezicht financiële groepen Wft en het Besluit bestuurlijke boetes

Nadere informatie

- 1 - De Nederlandsche Bank NV (DNB) legt een bestuurlijke boete als bedoeld in artikel 1:80 en 1:81 van de Wft, op aan:

- 1 - De Nederlandsche Bank NV (DNB) legt een bestuurlijke boete als bedoeld in artikel 1:80 en 1:81 van de Wft, op aan: - 1 - Beschikking tot het opleggen van een bestuurlijke boete aan Matrix Asset Management B.V. als bedoeld in artikel 1:80 van de Wet op het financieel toezicht Gelet op artikel 1:80, 1:81, 1:98 en 3:72,

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 12086 29 april 2014 Regeling van De Nederlandsche Bank N.V. van 17 april 2014, kenmerk 2013/712998, tot wijziging van

Nadere informatie

Stichting Bewaarder Robeco

Stichting Bewaarder Robeco Stichting Bewaarder Robeco Jaarrekening over het boekjaar 2013 Stichting Bewaarder Robeco INHOUDSOPGAVE Pagina Algemene informatie 1 Verslag van het Bestuur 2 Algemeen 2 Ontwikkelingen gedurende het verslagjaar

Nadere informatie

Gelet op de artikelen 2:6, tweede lid, 2:8, tweede lid, en 2:104, eerste en tweede lid, van de Wet op het financieel toezicht;

Gelet op de artikelen 2:6, tweede lid, 2:8, tweede lid, en 2:104, eerste en tweede lid, van de Wet op het financieel toezicht; Regeling van de Minister van Financiën van 4 februari 2019, 2019-16957, directie Financiële Markten, tot wijziging van het Besluit aangewezen staten Wft en de Vrijstellingsregeling Wft in verband met de

Nadere informatie

Op de voordracht van Onze Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van [[Datum openlaten]], nr. [[nr invullen]]:

Op de voordracht van Onze Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van [[Datum openlaten]], nr. [[nr invullen]]: Ontwerpbesluit van [[ ]] tot wijziging van het Besluit uitvoering Pensioenwet en Wet verplichte beroepspensioenregeling in verband met tijdelijke beperking van de plicht tot waardeoverdracht bij bijbetalingslasten

Nadere informatie

Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2016 van Lavide Holding N.V. te Alkmaar gecontroleerd.

Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2016 van Lavide Holding N.V. te Alkmaar gecontroleerd. Aan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V. Grant Thornton Accountants en Adviseurs B.V. De Passage 150 Postbus 71003 1008 BA Amsterdam T 088-676 90 00 F 088-676 90 10

Nadere informatie

- 1 - Regeling van De Nederlandsche Bank N.V. van [PM] 2013, kenmerk 2013/712998, tot wijziging van de Regeling staten financiële ondernemingen Wft

- 1 - Regeling van De Nederlandsche Bank N.V. van [PM] 2013, kenmerk 2013/712998, tot wijziging van de Regeling staten financiële ondernemingen Wft - 1 - DE NEDERLANDSCHE BANK N.V. Wijziging Regeling staten financiële ondernemingen Wft 2011 Regeling van De Nederlandsche Bank N.V. van [PM] 2013, kenmerk 2013/712998, tot wijziging van de Regeling staten

Nadere informatie

[Wij Beatrix, bij de gratie Gods, Koningin der Nederlanden, Prinses van Oranje Nassau, enz. enz. enz.]

[Wij Beatrix, bij de gratie Gods, Koningin der Nederlanden, Prinses van Oranje Nassau, enz. enz. enz.] Besluit van (datum), houdende regels met betrekking tot aanvullend prudentieel toezicht op kredietinstellingen, levensverzekeraars, schadeverzekeraars en beleggingsondernemingen die tot een financiële

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de directie en de raad van toezicht van Stichting Paradiso Amsterdam Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit rapport opgenomen

Nadere informatie

Toelichting wetsvoorstel aanpassing financieel toetsingskader. Juni 2014

Toelichting wetsvoorstel aanpassing financieel toetsingskader. Juni 2014 Toelichting wetsvoorstel aanpassing financieel toetsingskader Juni 2014 Inhoudsopgave Wetsvoorstel aanpassing FTK Beleidsdekkingsgraad Premievaststelling Toekomstbestendig indexeren Inhaalindexatie Hersteltermijn

Nadere informatie

Bijlage 3 Het Financieel Crisisplan

Bijlage 3 Het Financieel Crisisplan Bijlage 3 Het Financieel Crisisplan Dit financieel crisisplan is geschreven in het kader van artikel 145 van de Pensioenwet. Het crisisplan maakt deel uit van de beschrijving van de beheerste en integere

Nadere informatie

RJ-Uiting 2014-3: ontwerp-richtlijn 400 Jaarverslag

RJ-Uiting 2014-3: ontwerp-richtlijn 400 Jaarverslag RJ-Uiting 2014-3: ontwerp-richtlijn 400 Jaarverslag Ten geleide In de jaareditie 2013 van de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving is hoofdstuk 400 Jaarverslag opgenomen met geringe aanpassingen in de

Nadere informatie

Herstelplan 2015 Compartiment SPDHV

Herstelplan 2015 Compartiment SPDHV Herstelplan 2015 Compartiment SPDHV Versie 1.0 17 juni 2015 Auteur: Corné van Bokhoven Status: vastgesteld door bestuur Inleiding Nadat Stichting Pensioenfonds DHV in 2008 in dekkingstekort kwam heeft

Nadere informatie

Schiphol Nederland B.V. Halfjaarlijkse financiële verslaggeving over de periode 1 januari 2013 t/m 30 juni 2013

Schiphol Nederland B.V. Halfjaarlijkse financiële verslaggeving over de periode 1 januari 2013 t/m 30 juni 2013 Halfjaarlijkse financiële verslaggeving over de periode 1 januari 2013 t/m 30 juni 2013 HALFJAARVERSLAG 2013 Schiphol Nederland B.V. is onderdeel van de Schiphol Group (N.V. Luchthaven Schiphol voert Schiphol

Nadere informatie

en notarissen & Droogleever Fortuijn advocaten Landsadvocaat

en notarissen & Droogleever Fortuijn advocaten Landsadvocaat New Babylon Postbus 11756 Bezuidenhoutseweg 57 2502 AT Den Haag Pe s Rij c ken 2594 AC Den Haag telefoon (oo) 515 3000 wsvw.pelsrijckennl & Droogleever Fortuijn advocaten en notarissen Ministerie van Volksgezondheid,

Nadere informatie

Richtsnoeren voor de behandeling van verbonden ondernemingen, waaronder deelnemingen

Richtsnoeren voor de behandeling van verbonden ondernemingen, waaronder deelnemingen EIOPA-BoS-14/170 NL Richtsnoeren voor de behandeling van verbonden ondernemingen, waaronder deelnemingen EIOPA Westhafen Tower, Westhafenplatz 1-60327 Frankfurt Germany - Tel. + 49 69-951119-20; Fax. +

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 1998 1999 26 696 Wijziging van de Wet toezicht verzekeringsbedrijf 1993 teneinde richtlijn nr. 98/78/EG van het Europees Parlement en de Raad van de Europese

Nadere informatie

Planning toezichtthema s verzekeraars

Planning toezichtthema s verzekeraars Planning toezichtthema s verzekeraars 2014 dec Q1 jan feb mrt Q2 apr mei jun 2015 jul Q3 Q4 aug sept okt nov dec jan 2016 Q1 feb mrt De Nederlandse financiële sector voldoet tijdig en adequaat aan nieuwe

Nadere informatie

indien ten behoeve van het getrouwe beeld een nadere toelichting noodzakelijk is in een jaarrekening die voldoet aan de Regeling Verslaggeving WTZi

indien ten behoeve van het getrouwe beeld een nadere toelichting noodzakelijk is in een jaarrekening die voldoet aan de Regeling Verslaggeving WTZi Audit Alert 25 Verklaringen bij jaarrekeningen van AWBZ- en GGZ-instellingen indien ten behoeve van het getrouwe beeld een nadere toelichting noodzakelijk is in een jaarrekening die voldoet aan de Regeling

Nadere informatie

Gelet op de artikelen 2:26d, derde lid, en 3:3 van de Wet op het financieel toezicht;

Gelet op de artikelen 2:26d, derde lid, en 3:3 van de Wet op het financieel toezicht; Regeling van de Minister van Financiën van 2018-0000000000, directie Financiële Markten, tot wijziging van het Besluit aangewezen staten Wft en de Vrijstelingsregeling Wft in verband met de bilaterale

Nadere informatie

Ja, hier ben ik mee bekend. Voor mijn reactie op dit bericht verwijs ik naar de antwoorden op de onderstaande vragen.

Ja, hier ben ik mee bekend. Voor mijn reactie op dit bericht verwijs ik naar de antwoorden op de onderstaande vragen. 2015Z03278 Vragen van de leden Aukje de Vries en Van der Linde (beiden VVD) aan de ministers van Financiën en voor Wonen en Rijksdienst over het bericht "ABN AMRO CFO: Nieuwe kapitaalbodems kunnen buffer

Nadere informatie

Nieuw pensioencontract. DIRK BROEDERS, Toezichtstrategie Seminar voor vermogensbeheerders, 27 juni 2012

Nieuw pensioencontract. DIRK BROEDERS, Toezichtstrategie Seminar voor vermogensbeheerders, 27 juni 2012 Nieuw pensioencontract DIRK BROEDERS, Toezichtstrategie Seminar voor vermogensbeheerders, 27 juni 2012 Kernpunten 1. Eén ftk met twee soorten contracten (nominale contract en reële contract) 2. Contracten

Nadere informatie

Long Duration Overlay. Dé oplossing voor de mismatch tussen beleggingen en verplichtingen

Long Duration Overlay. Dé oplossing voor de mismatch tussen beleggingen en verplichtingen Long Duration Overlay Dé oplossing voor de mismatch tussen beleggingen en verplichtingen 2 AEGON: wereldwijde expertise voor financiële veiligheid AEGON N.V. is met ongeveer 27.000 medewerkers wereldwijd

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2010 2011 32 873 Wijziging van boek 2 van het Burgerlijk Wetboek ter verduidelijking van de artikelen 297a en 297b Nr. 3 MEMORIE VAN TOELICHTING 1 Het advies

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2011 2012 33 013 Wijziging van de Pensioenwet en enige andere wetten (Verzamelwet pensioenen 2012) Nr. 3 MEMORIE VAN TOELICHTING ALGEMEEN Dit wetsvoorstel

Nadere informatie

Directiereglement Voorgesteld door de directie op: 14 juni 2011 Vastgesteld door de raad van toezicht op: 14 juni 2011

Directiereglement Voorgesteld door de directie op: 14 juni 2011 Vastgesteld door de raad van toezicht op: 14 juni 2011 Directiereglement Voorgesteld door de directie op: 14 juni 2011 Vastgesteld door de raad van toezicht op: 14 juni 2011 HOOFDSTUK I. ALGEMEEN Artikel 1. Begrippen en terminologie Dit Reglement is opgesteld

Nadere informatie

Prudentieel toezichtsproces

Prudentieel toezichtsproces Prudentieel toezichtsproces Het door de Controledienst opgezette prudentieel toezichtsproces volgt een risicogebaseerde ( risk-based ) toezichtsaanpak, die prospectief is en in verhouding staat tot de

Nadere informatie

WIJy yillem/e%lexander, BIJ DE GRATIE GODS, KONING DER NEDERLANDEN, PRINS VAN ORANJE-NASSAU, ENZ. ENZ. ENZ.

WIJy yillem/e%lexander, BIJ DE GRATIE GODS, KONING DER NEDERLANDEN, PRINS VAN ORANJE-NASSAU, ENZ. ENZ. ENZ. WIJy yillem/e%lexander, BIJ DE GRATIE GODS, KONING DER NEDERLANDEN, PRINS VAN ORANJE-NASSAU, ENZ. ENZ. ENZ. Besluit van tot wijziging van het Besluit melding zeggenschap in uitgevende instellingen Wft,

Nadere informatie

Stichting Bewaarder BNP Paribas Beleggingsfondsen NL. te Amsterdam. Jaarrekening 2012

Stichting Bewaarder BNP Paribas Beleggingsfondsen NL. te Amsterdam. Jaarrekening 2012 Stichting Bewaarder BNP Paribas Beleggingsfondsen NL te Amsterdam Jaarrekening 2012 Inhoudsopgave Blad Verslag van het Bestuur 2 Jaarrekening Balans per 31 december 2012 4 Staat van baten en lasten over

Nadere informatie

Risicomanagement en Weerstandsvermogen

Risicomanagement en Weerstandsvermogen Risicomanagement en Weerstandsvermogen Boxmeer, 28 september 2010 tbo . Inhoudsopgave Risicomanagement en weerstandsvermogen 1. Inleiding...3 1.1. Aanleiding... 3 1.2. Doelstelling en reikwijdte... 3 1.3.

Nadere informatie

Bijlage bij raadsvoorstel nr Nota Risicomanagement & Weerstandsvermogen

Bijlage bij raadsvoorstel nr Nota Risicomanagement & Weerstandsvermogen Nota Risicomanagement & Weerstandsvermogen 2012-2015 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding a. Aanleiding en kader b. Proces 2. Risicomanagement a. Risico's en risicomanagement b. Invoering van risicomanagement

Nadere informatie

TOETSINGSKADER. Sebastiaan J. de Vries ( ) Begeleider: Rob Bruning. Bachelorscriptie Actuariële Wetenschappen

TOETSINGSKADER. Sebastiaan J. de Vries ( ) Begeleider: Rob Bruning. Bachelorscriptie Actuariële Wetenschappen SOLVABILITEIT VAN LEVENSVERZEKERAARS IN HET NIEUWE FINANCIEEL TOETSINGSKADER Sebastiaan J. de Vries (5795508) Begeleider: Rob Bruning Bachelorscriptie Actuariële Wetenschappen December 2011 Samenvatting

Nadere informatie

Kwartaalverslag Tweede kwartaal 2019

Kwartaalverslag Tweede kwartaal 2019 Kwartaalverslag Q2-2019 Kwartaalverslag Tweede kwartaal 2019 1 In het kort De beleidsdekkingsgraad per 30 juni 2019 bedroeg 117,3%. Het rendement van 1 april tot en met 30 juni 2019 bedroeg 3,5%. Het pensioenvermogen

Nadere informatie

Nadere voorschriften inzake de continuïteit van de beroepsuitoefening door de openbaar accountant

Nadere voorschriften inzake de continuïteit van de beroepsuitoefening door de openbaar accountant Nadere voorschriften inzake de continuïteit van de beroepsuitoefening door de openbaar accountant Het bestuur van de Orde Koninklijk Nederlands Instituut van Registeraccountants, Gelet op artikel 25, derde

Nadere informatie

Eerste Kamer der Staten-Generaal

Eerste Kamer der Staten-Generaal Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Vergaderjaar 2002 2003 Nr. 301 28 838 Wijziging van de Wet toezicht verzekeringsbedrijf 1993 in verband met het actualiseren van de solvabiliteitseisen voor het verzekeringsbedrijf

Nadere informatie

Consultatiedocument Standaard 4400N Opdrachten tot het verrichten van overeengekomen specifieke werkzaamheden (2 e ontwerp) 21 juli 2016

Consultatiedocument Standaard 4400N Opdrachten tot het verrichten van overeengekomen specifieke werkzaamheden (2 e ontwerp) 21 juli 2016 Dit document maakt gebruik van bladwijzers Consultatiedocument Standaard 4400N Opdrachten tot het verrichten van overeengekomen specifieke werkzaamheden (2 e ontwerp) 21 juli 2016 Consultatieperiode loopt

Nadere informatie

KWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/5 DERDE KWARTAAL 2015

KWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/5 DERDE KWARTAAL 2015 KWARTAALVERSLAG DERDE KWARTAAL 2015 1. In het kort De beleidsdekkingsgraad per 30 september 2015 bedroeg 112,6% Het rendement van 1 juli tot en met 30 september 2015 bedroeg -1,6% Het pensioenvermogen

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2011 2012 33 059 Wijziging van de Wet op het financieel toezicht en de Faillissementswet, alsmede enige andere wetten in verband met de introductie van aanvullende

Nadere informatie

Aon Actualiteitenseminar

Aon Actualiteitenseminar Aon Actualiteitenseminar Risico's voor herverzekerde pensioenfondsen Erik Jan Jansen Van de website Brief Donner 17 sept 2010 Daarna gaat Erik Jan Jansen in op risico s bij herverzekerde pensioenfondsen.

Nadere informatie

Pensioen: Onzekere zekerheid

Pensioen: Onzekere zekerheid Commissie Beleggingsbeleid en Risicobeheer Pensioen: Onzekere zekerheid Analyse en aanbevelingen Beleggingsbeleid en Risicobeheer van Nederlandse pensioenfondsen Vereniging van Pensioenrecht 9 maart 2010

Nadere informatie

KWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/5 EERSTE KWARTAAL 2019

KWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/5 EERSTE KWARTAAL 2019 KWARTAALVERSLAG EERSTE KWARTAAL 2019 1. In het kort De beleidsdekkingsgraad per 31 maart 2019 bedroeg 118,7%. Het rendement van 1 januari tot en met 31 maart 2019 bedroeg 7,1%. Het pensioenvermogen per

Nadere informatie

Praktijkhandreiking 1106 INTERNE ROULATIE BIJ NIET-OOB S Vastgesteld in de bestuursvergadering van 16 december 2009. Ingetrokken per dec '14

Praktijkhandreiking 1106 INTERNE ROULATIE BIJ NIET-OOB S Vastgesteld in de bestuursvergadering van 16 december 2009. Ingetrokken per dec '14 Praktijkhandreiking 1106 INTERNE ROULATIE BIJ NIET-OOB S Vastgesteld in de bestuursvergadering van 16 december 2009 1 PRAKTIJKHANDREIKING INTERNE ROULATIE BIJ NIET-OOB S Praktijkhandreiking 1106 Datum:

Nadere informatie

Hoofdlijnen voor de regeling voor het financiële toezicht op pensioenfondsen in de Pensioenwet.

Hoofdlijnen voor de regeling voor het financiële toezicht op pensioenfondsen in de Pensioenwet. 1 Hoofdlijnen voor de regeling voor het financiële toezicht op pensioenfondsen in de Pensioenwet. A. Uitgangspunten 1. Het Nederlandse pensioenstelsel is een groot goed. Om dat te behouden moet er met

Nadere informatie

Nieuwe solvabiliteitsrichtlijnen DNB vanaf 2009

Nieuwe solvabiliteitsrichtlijnen DNB vanaf 2009 Nieuwe solvabiliteitsrichtlijnen DNB vanaf 2009 Ontwikkelde oplossingen voor FOV-leden Out of the box actuaries and risk professionals 1 INTRODUCTIE In 2012 worden op Europese schaal nieuwe solvabiliteitseisen

Nadere informatie

Reactie op het wetsvoorstel aanpassing financieel toetsingskader (FTK)

Reactie op het wetsvoorstel aanpassing financieel toetsingskader (FTK) Reactie op het wetsvoorstel aanpassing financieel toetsingskader (FTK) Utrecht, 2 september 2014 Koninklijk Actuarieel Genootschap Postbus 2433 3500 GK UTRECHT 1 In deze notitie treft u de reactie aan

Nadere informatie

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333

Nadere informatie

Juridisch kader: mededelingenbrieven financiële verslaggeving

Juridisch kader: mededelingenbrieven financiële verslaggeving Juridisch kader: mededelingenbrieven financiële verslaggeving Hieronder vindt u een overzicht van enige relevante wetsartikelen (1 januari 2019). Voor de meest actuele informatie zie https://wetten.overheid.nl/

Nadere informatie

Solvency voor pensioenfondsen. Actuariaatcongres 2011 VSAE Agnes Joseph

Solvency voor pensioenfondsen. Actuariaatcongres 2011 VSAE Agnes Joseph Actuariaatcongres 2011 VSAE Agnes Joseph Agenda Pensioenfondsen Huidig toezicht op Nederlandse pensioenfondsen Europees toezicht financiële instellingen Solvency II voor pensioenfondsen Tot slot: Aangekondigde

Nadere informatie

Wat was de aanleiding voor de AFM om onderzoek te doen naar vermogensscheiding?

Wat was de aanleiding voor de AFM om onderzoek te doen naar vermogensscheiding? & wijzigingen Nrgfo Wft op het vlak van vermogensscheiding Wat was de aanleiding voor de FM om onderzoek te doen naar vermogensscheiding? Nationale ontwikkelingen in combinatie met nieuwe regelgeving als

Nadere informatie

Modernisering van het prudentiële toezicht

Modernisering van het prudentiële toezicht Modernisering van het prudentiële toezicht Jan Sijbrand Directeur DNB Solvency II Symposium Amsterdam RAI 10 december 2012 Veranderingen in het toezicht De bankenunie Toezicht op verzekeraars Conclusie

Nadere informatie

Position Paper DNB Concept Wetsvoorstel variabele pensioenuitkeringen 14 augustus 2015

Position Paper DNB Concept Wetsvoorstel variabele pensioenuitkeringen 14 augustus 2015 Position Paper DNB Concept Wetsvoorstel variabele pensioenuitkeringen 14 augustus 2015 Het Wetsvoorstel variabele pensioenuitkering (kortweg wetsvoorstel ) maakt voor deelnemers aan een premieovereenkomst

Nadere informatie

Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden

Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden Jaargang 2014 555 Besluit van 11 december 2014 tot intrekking van het Besluit van 23 augustus 2011 tot vaststelling van nadere voorschriften omtrent de inhoud

Nadere informatie

Toetsingskader. Aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Mevrouw drs. E.I. Schippers Postbus EJ DEN HAAG

Toetsingskader. Aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Mevrouw drs. E.I. Schippers Postbus EJ DEN HAAG Aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Mevrouw drs. E.I. Schippers Postbus 20350 2500 EJ DEN HAAG Datum 13 mei 2015 Onderwerp Reactie op consultatie-versie Wijziging Wet Marktordening Gezondheidszorg

Nadere informatie