Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar De situatie in voormalig Joegoslavië Nr. 138 LIJST VAN AANVULLENDE VRAGEN EN ANTWOORDEN Vastgesteld 11 december 1995 De vaste commissies voor Defensie 1 en voor Buitenlandse Zaken 2 hebben een aantal nadere vragen voorgelegd aan de regering over de debriefing inzake Srebrenica (22 181, nr. 128). De minister van Defensie heeft deze vragen, mede namens de minister van Buitenlandse Zaken, beantwoord bij brief van 11 december Vragen en antwoorden zijn hierna afgedrukt. De voorzitter van de vaste commissie voor Defensie, Korthals De fungerend voorzitter van de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken, Bukman De griffier van de vaste commissie voor Defensie, Teunissen 1 Samenstelling: Leden: Mateman (CDA), Wolters (CDA), Korthals (VVD), voorzitter, Weisglas (VVD), H. Vos (PvdA), Van den Berg (SGP), Van Traa (PvdA), Van Gelder (PvdA), Zijlstra (PvdA), Hillen (CDA), Valk (PvdA), Sipkes (GroenLinks), Van Hoof (VVD), Hoekema (D66), ondervoorzitter, Bukman (CDA), Leerkes (U55+), De Koning (D66), Hessing (VVD), Van den Bos (D66), Van Ardenne-van der Hoeven (CDA), Verkerk (AOV), Van Waning (D66), Sterk (PvdA), Van den Doel (VVD), vacature (CD). Plv. leden: Terpstra (CDA), Beinema (CDA), Van Rey (VVD), Van Heemskerck Pillis-Duvekot (VVD), Dijksman (PvdA), Van Middelkoop (GPV), Houda (PvdA), Middel (PvdA), Oudkerk (PvdA), Verhagen (CDA), Woltjer (PvdA), Rosenmöller (GroenLinks), Hoogervorst (VVD), Ter Veer (D66), Mulder-van Dam (CDA), Stellingwerf (RPF), De Hoop Scheffer (CDA), Blaauw (VVD), Scheltema-de Nie (D66), Van der Hoeven (CDA), Van Wingerden (AOV), Roethof (D66), Rehwinkel (PvdA), Keur (VVD), Marijnissen (SP). 2 Samenstelling: Leden: Beinema (CDA), Van der Linden (CDA), Blaauw (VVD), Weisglas (VVD), Van Heemskerck Pillis-Duvekot (VVD), H. Vos (PvdA), Van Traa (PvdA), fungerend ondervoorzitter, Verspaget (PvdA), De Hoop Scheffer (CDA), Ybema (D66), Apostolou (PvdA), Van Middelkoop (GPV), Valk (PvdA), Sipkes (GroenLinks), Bukman (CDA), fungerend voorzitter, Boogaard (Groep Nijpels), Woltjer (PvdA), Hessing (VVD), Van den Bos (D66), Hoekema (D66), Marijnissen (SP), Verhagen (CDA), Roethof (D66), Rouvoet (RPF), Van den Doel (VVD). Plv. leden: Leers (CDA), Bremmer (CDA), Korthals (VVD), Van der Stoel (VVD), Voûte- Droste (VVD), Van Nieuwenhoven (PvdA), Dijksma (PvdA), Lilipaly (PvdA), Gabor (CDA), De Graaf (D66), Van Gijzel (PvdA), Van den Berg (SGP), Houda (PvdA), Rosenmöller (GroenLinks), Deetman (CDA), Hendriks (HDRK), Van Oven (PvdA), Hoogervorst (VVD), Dittrich (D66), Hillen (CDA), vacature (CD), Van Ardenne-van der Hoeven (CDA), Van Waning (D66), Leerkes (U55+), Bolkestein (VVD). 5K3813 ISSN Sdu Uitgeverij Plantijnstraat s-gravenhage 1995 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

2 1 Waarom is de organisatie Artsen zonder Grenzen niet eerder gehoord in het kader van het rapport over de debriefing? Waarom heeft het ministerie geen contact opgenomen met deze organisatie vóór de Brandpuntuitzending d.d. 26 november jl.? Voor de beantwoording van de vragen 65, 138 en 139 was informatie van deze organisatie toch essentieel? Waarom is de informatie over het meningsverschil met AZG niet opgenomen in het rapport? Medewerkers van het ministerie van Defensie hebben ruim twee maanden geleden vertegenwoordigers benaderd van UNHCR en van Artsen zonder Grenzen (AzG) die tijdens en na de val van Srebrenica in de enclave aanwezig waren. De resultaten zijn verwerkt in de brief aan de Kamer van 30 oktober jl. (Kamerstuk , nr. 128). Geen van de benaderde personen, onder wie een arts en een verpleegster van AzG, heeft toen kritiek geuit op Dutchbat. Het ministerie van Defensie heeft de afgelopen maanden vaak contact gehad met AzG. Op 11 oktober jl., ruim zes weken vóór de uitzending van Brandpunt, is AzG gevraagd of, in vervolg op het contact met de Australische arts en de Duitse verpleegster van AzG, ook plaatselijke medewerkers van deze organisatie door Defensie konden worden benaderd. AzG heeft deze zaak vijf weken in beraad gehouden. Op 16 november jl. heeft AzG ingestemd met het benaderen van door hen geselecteerde personen, onder wie de arts P. Ilijaz, die heeft meegewerkt aan de uitzending van Brandpunt (zie de brief aan de Tweede Kamer van 27 november jl.). Aangezien de betrokkenen op verschillende plaatsen in Bosnië-Herzegowina moesten worden benaderd en zij de gelegenheid moesten hebben zorgvuldig en uitvoerig te antwoorden op de gestelde vragen ging daar enige tijd overheen. De reacties waren pas ná de uitzending van Brandpunt beschikbaar en zijn verwerkt in de brief aan de Tweede Kamer van 5 december jl., waarin antwoord is gegeven op de vragen 65, 138 en 139. Op pagina 57 van het debriefingsrapport wordt gewag gemaakt van een meningsverschil tussen AzG en Dutchbat over de afvoer van gewonden uit het hospitaal in Srebrenica. Voor een uitvoerige beschrijving van de medische hulpverlening door Dutchbat wordt verwezen naar de brief van de minister van Defensie van 5 december jl. (22 181, nr. 136). 2 Heeft de leiding van Dutchbat op 10 juli 1995 per telex aan AZG laten weten dat gewonde moslimburgers niet door de medici van Dutchbat geholpen zouden worden? Zo ja, wat was precies de inhoud van deze telex? Voor welke periode gold deze richtlijn? De plaatsvervangend commandant van Dutchbat heeft op 10 juli jl. een telex gezonden aan de verpleegster van Artsen zonder Grenzen in de stad Srebrenica. Deze luidde als volgt: «Again with a troubled mind I must state that we are not able to support you in giving actual medical aid. Although really very willing I have a responsibility in securing medcare for my soldiers. My medstocks are at the minimum. In spite of the fuel situation the only help I can offer is an APC ambulance to help evacuating casualties. I have to make one restriction and that is that the vehicle can only be used in town, due to the fact that in case of an emergency I need him for my own soldiers which have priority. Please inform me if you want this (little) help.» De plaatsvervangend commandant van Dutchbat heeft toen geen termijn vastgesteld waarbinnen dit bericht geldig zou zijn. De gang van zaken rondom de medische hulpverlening door Dutchbat aan de bevolking in de enclave Srebrenica is uitvoerig uiteengezet in de brief aan de Tweede Kamer van 5 december jl.. Overigens zijn, zoals in die brief is Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

3 beschreven, alle beperkingen op het gebruik van medische middelen opgeheven zodra was vastgesteld dat de kans op slachtoffers onder de Nederlandse blauwhelmen sterk was verminderd. 3 Volgens het rapport is «onduidelijk gebleven of het hanteren van een ijzeren voorraad tot de dood van medische hulpbehoevende vluchtelingen heeft geleid». Welke verklaringen hieromtrent zijn exact afgelegd? Een Dutchbat militair zou verklaard hebben dat bij één patiënt om medische redenen, en niet omdat de ijzeren voorraad niet mocht worden aangesproken, van behandeling is afgezien. Wat is er precies gebeurd? Is deze vrouw al dan niet behandeld? In de bijlage bij de brief van de minister van Defensie van 5 december jl. (22 181, nr. 136) is ingegaan op de «ijzeren voorraad» en op het geval van de zwaar gewonde vrouw met schotwonden die op 10 juli het VN-kampement in Potocari is binnengebracht. Volledigheidshalve wordt de desbetreffende passage hieronder weergegeven. De zwaargewonde vrouw is op 10 juli door kolonel-arts Hegge onderzocht. Hij oordeelde na een zeer kort onderzoek dat zelfs onder gunstige omstandigheden medisch-operatief ingrijpen de overlevingskansen van de vrouw niet zou hebben verbeterd. Bovendien zou de nabehandeling van de vrouw medicijnen vereisen die niet of zeer beperkt aanwezig waren. Het aanspreken van de zeer beperkte voorraad medische middelen achtte hij in dit geval niet verantwoord. De weinige middelen die nog beschikbaar waren moesten naar zijn oordeel worden gereserveerd voor eventuele slachtoffers onder de Nederlandse VN-militairen, waarmee terdege rekening gehouden moest worden. Kolonel-arts Hegge besloot daarop de vrouw niet te opereren. Een verpleegkundige van het KHO-team moest haar stervensbegeleiding geven. De vrouw werd niet verbonden, wat zoals kolonel-arts Kremer heeft meegedeeld haar toestand niet heeft beïnvloed. De bataljonsleiding was op geen enkele wijze betrokken bij deze beslissing van kolonel-arts Hegge. Kolonel-arts Kremer, die zich elders bevond, trof de vrouw korte tijd later in deze toestand aan. Hij wilde de vrouw opereren om de aard en de ernst van de verwondingen vast te stellen en om te kunnen bepalen of verdere behandeling mede gelet op de voorraadsituatie nog zinvol en verantwoord was. In tegenstelling tot kolonel-arts Hegge meende hij dat de vrouw nog goede overlevingskansen had. Hij sprak vervolgens kolonel-arts Hegge, die sinds 5 juli de medische eindverantwoordelijkheid droeg, hierover aan. Deze verbood echter de door kolonel-arts Kremer voorgestelde behandeling op grond van zijn eerder gemaakte overwegingen. Kolonel-arts Kremer protesteerde tevergeefs heftig tegen dit besluit. Hij meende dat de vrouw moest worden geopereerd om te kunnen vaststellen of het zinvol en gelet op de beschikbare middelen mogelijk was de vrouw verder te behandelen. Ook het personeel in de verbandplaats reageerde emotioneel op het besluit de vrouw niet te behandelen, zoals is beschreven in paragraaf 5.41 van het debriefingsrapport. De bataljonsleiding werd niet op de hoogte gesteld. Nadat was gebleken dat kolonel-arts Hegge zijn standpunt niet wilde herzien, legde kolonel-arts Kremer zich hierbij neer en wijdde zich aan andere medische gevallen. Een verpleegkundige bleef bij de vrouw. Om de pijn te verzachten werd de vrouw morfine toegediend. Nadat in de avond de vrouw nog niet was overleden, is zij waarschijnlijk op initiatief van leden van het geneeskundig peloton naar het ziekenhuis in Srebrenica vervoerd waar zij mogelijk nog zou kunnen worden behandeld. De vrouw is daar geopereerd. Zij is, volgens dr. P. Ilijaz, desondanks overleden. Op 15 november jl. heeft kolonel-arts Kremer, zoals bekend, dit medisch-ethische vraagstuk voorgelegd aan de Inspecteur Militaire Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

4 Gezondheidszorg. De minister van Defensie zal binnenkort van diens bevindingen op de hoogte worden gesteld. 4 Een Dutchbat militair heeft verklaard dat de ijzeren voorraad al was aangebroken. Klopt dit? Wat waren de richtlijnen inzake de ijzeren voorraad? De minimumvoorraad geneeskundige middelen van Dutchbat later aangeduid als de «ijzeren voorraad» was al langere tijd niet toereikend. Dat was het gevolg van logistieke belemmeringen door de Bosnische Serviërs. Ondanks de niet toereikende voorraden is zeven weken lang een vrouw verpleegd met schaarse middelen. Dat verklaart de opmerking dat de «ijzeren voorraad» al was aangesproken. De handelswijze inzake de «ijzeren voorraad» is uitvoerig beschreven in de brief van de minister van Defensie aan de Tweede Kamer van 5 december jl.. 5 Hebben de leden van de geneeskundige eenheid van Dutchbat geweigerd opdrachten uit te voeren omdat het «te gevaarlijk» geweest zou zijn? De Koninklijke marechaussee is belast met een strafrechtelijk onderzoek naar het mogelijk weigeren van dienstbevelen door leden van de geneeskundige eenheid van Dutchbat. De Tweede Kamer zal te zijner tijd worden ingelicht over de resultaten van dit onderzoek. 6 Is juist dat de geneeskundige eenheid in de enclave was aangevuld, waardoor er 68 medische deskundigen in de enclave waren? Hoe zijn deze ingezet tijdens de val van de eenheid? Hebben deze militairen bijstand verleend aan Rode Kruis en AZG? Tijdens en na de val waren twee geneeskundige eenheden in de enclave aanwezig: een peloton met gewondenverzorgers (ongeveer 40 militairen) en een verbandplaats (ongeveer 70 militairen). Een team van medische specialisten van de Krijgsmacht Hospitaal Organisatie (KHO) maakte deel uit van de verbandplaats. De omvang en samenstelling van de medische eenheden was toegesneden op de specifieke omstandigheden van legering in een enclave, waardoor de snelle afvoer van gewonden niet kon worden verzekerd. Aangezien het oude team van de KHO na de aankomst van het nieuwe team op 4 juli jl. de enclave niet kon verlaten, waren er tijdens en na de val van de enclave twee KHO-teams aanwezig. Voor de bijstand van deze geneeskundige eenheden aan de niet-gouvernementele hulporganisaties in de enclave wordt kortheidshalve verwezen naar de brief van de minister van Defensie aan de Tweede Kamer van 5 december jl. (22 181, nr. 136) waarin deze uitvoerig is beschreven. 7 Heeft generaal Nicolai op 9 juli aan Dutchbat doorgegeven dat de VN de Bosnische Serviërs een ultimatum had gesteld? Is er een ultimatum geweest? Zo ja, door wie is dit ultimatum vastgesteld? Wie waren op de hoogte van dit ultimatum? De Bosnische Serviërs is geen ultimatum gesteld. Wel heeft de chef-staf van Unprofor de Bosnische Serviërs op 9 juli laten weten dat een aanval op de «blocking position» van Dutchbat zou leiden tot de inzet van het Navo-luchtwapen («close air support»). Alle betrokken VN-staven en Dutchbat zijn daarover prompt ingelicht. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

5 8 Op 9 juli kreeg het bataljon de opdracht blockingspositions in te nemen. De Bosnische Serviërs werden gewaarschuwd dat een aanval op deze «blockingsposition» tot NAVO-luchtsteun zou leiden. Wie heeft deze opdracht gegeven? Wie heeft de Serviërs gezegd dat een aanval op deze blockingsposition zou leiden tot luchtsteun? Was dit het ultimatum van Nicolai zoals omschreven in het NRC-artikel van 14 oktober jl.? De opdracht aan Dutchbat een «blocking position» in te nemen was afkomstig van het Unprofor-hoofdkwartier. Dit hoofdkwartier heeft de Bosnische Serviërs ingelicht over het feit dat een aanval op de «blocking position» zou leiden tot de inzet van het Navo-luchtwapen. Daarop doelde brigade-generaal Nicolai in het NRC-artikel van 14 oktober jl.. 9 In het rapport staat dat Dutchbat geen lijst met doelen had aangeleverd voor luchtsteunacties. Hoe is deze informatie te rijmen met het NRC-artikel van 14 oktober waaruit blijkt dat de gereedstaande vliegers wel degelijk een lijst met doelen tot hun beschikking hadden? Voor de VN-commandanten in Zagreb en Sarajewo was, zoals bekend, tijdens de Bosnisch-Servische aanval op Srebrenica en Zepa alleen sprake van luchtsteun («Close air support») en niet van massale luchtaanvallen («air strikes»). Bij «close air support» worden doelen aangevallen die VN-militairen beschieten. Dat kunnen vaste doelen zijn, bijvoorbeeld artilleriestellingen, en bewegende doelen, bijvoorbeeld rijdende tanks. Bij vaste doelen is sprake van een tevoren opgemaakte doelenlijst. Dutchbat heeft vaste doelen (artilleriestellingen) geïnventariseerd die mogelijk later door Navo-gevechtsvliegtuigen aangevallen moesten worden. Voor «close air support» tegen bewegende doelen, toentertijd oprukkende Bosnisch- Servische eenheden, zijn specifieke, actuele gegevens over de doelen nodig tegen welke het luchtwapen moet worden ingezet. In het antwoord op de vragen 66 e.v. is op dergelijke doelgegevens geduid. Overigens waren toen wel algemene doelenlijsten beschikbaar. 10 Wie deelde de commandant van Dutchbat op 10 juli mede dat er vliegtuigen beschikbaar werden gehouden? Waarom ging de commandant van Dutchbat er toen vanuit dat het om airstrikes ging i.p.v. airsupport? De commandant van Dutchbat heeft dit vernomen van de plaatsvervangend commandant van de Sector North East. Op grond van het grote aantal vliegtuigen verkeerde de commandant van Dutchbat in de veronderstelling dat sprake zou zijn van «air strikes» (zie ook de antwoorden op de vragen 66 e.v. die zijn gevoegd bij de brief van de minister van Defensie aan de Tweede Kamer van 30 november jl., (22 181, nr. 134). 11 Waarom is niet eerder gemeld dat de minister, n.a.v. een verzoek van kolonel Brantz, contact heeft opgenomen met de heer Akashi, om aan te dringen op luchtsteun? Waarom deed kolonel Brantz dit verzoek? In Den Haag was de noodzaak van luchtsteun al onderkend vóórdat kolonel Brantz belde met de minister. Kolonel Brantz onderstreepte, op grond van zijn beoordeling van de situatie ter plaatse, de noodzaak van luchtsteun omdat de toestemming daartoe tot op dat ogenblik was uitgebleven. Omdat de opvatting van kolonel Brantz paste in het beleid Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

6 van de minister van Defensie was er geen aanleiding dit expliciet te melden. Het contact tussen de minister van Defensie en de heer Akashi is beschreven in de brieven van de minister van Defensie aan de Tweede Kamer van 28 augustus, 30 oktober en 30 november jl. (resp , nr. 115, 128 en 133). 12 Waarom is de vraag niet beantwoord over het feit dat de Sector North East vaak werd overgeslagen in de VN-bevelslijn? Waarom werd North East vaak overgeslagen? Welke gevolgen had dit? Is de spraakverwarring over airstrikes en airsupport hieraan te wijten? Waarom ging Sector North East uit van airstrikes? Op grond van welke informatie? Betrof dit alleen «technische informatie»? In een aantal gevallen is er rechtstreeks contact geweest tussen het hoofdkwartier van Unprofor in Sarajewo en de commandant van Dutchbat. Dat betekende dat het hoofdkwartier van de Sector North East dat daar in de VN-bevelslijn tussen is geplaatst werd gepasseerd. Dat had tot gevolg dat de VN-staf in Tuzla soms pas achteraf werd geïnformeerd over besluiten. Dit heeft geen gevolgen gehad voor de spraakverwarring over «air strikes» en «close air support». Zoals is beschreven in de antwoorden op de vragen 66 e.v., verkeerden immers zowel de VN-staf in Tuzla als de staf van Dutchbat in de veronderstelling dat sprake was van «air strikes». 13 Waarom stelde minister Voorhoeve op 11 juli 1995 dat luchtacties onvermijdelijk waren terwijl de VN categorisch weigerde toestemming tot luchtaanvallen te geven? Op basis van welke informatie stelde de minister dit? De minister van Defensie stelde dit s avonds op 10 juli in Nova wegens de snel verslechterende situatie in de door Bosnische Serviërs aangevallen enclave en op grond van de waarschuwing van Unprofor aan de Bosnische Serviërs dat een aanval op de «blocking position» zou leiden tot de inzet van het Navo-luchtwapen. Voorts was de minister van Defensie op de hoogte van de voorbereidingen die de Navo had getroffen om te voldoen aan een verzoek van de VN om het Navo-luchtwapen bij Srebrenica in te zetten. 14 Waarom is vraag 81 over het uitstel van de aanvraag om reden van grondmist niet beantwoord? Hing er grondmist? Waarom zei overste Karremans dat er geen grondmist hing? In de vroege ochtend van 11 juli, toen de commandant van Dutchbat massale luchtaanvallen verwachtte, hing in de enclave grondmist (zie pagina 35 van het debriefingsrapport). Toen deze luchtaanvallen uitbleven vroeg de commandant van Dutchbat om uur luchtsteun aan (zie het antwoord op vraag 66 e.v. zoals gevoegd bij de brief van de minister van Defensie aan de Tweede Kamer van 30 november jl., , nr. 134). Op dat moment was de grondmist opgetrokken. Daarop doelde overste Karremans in het artikel in NRC Handelsblad van 14 oktober jl.. 15 Waarom ging de VN ervan uit dat de Serviërs slechts uit waren op verovering van een deel van de enclave? Had de VN hiermee wel ingestemd? Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

7 De VN-hoofdkwartieren in Zagreb, Sarajewo en Tuzla en de commandant van Dutchbat zijn er lange tijd van uitgegaan dat de Bosnische Serviërs louter uit waren op een belangrijke weg in het zuiden van de enclave. De Bosnische Serviërs hadden tot dan toe nimmer een «safe area» ingenomen. De verovering van een «safe area» zou leiden tot scherpe internationale kritiek. VN-functionarissen hebben ongetwijfeld ook de situatie in Gorazde voor ogen gehad: daar hebben de Bosnische Serviërs volstaan met de bezetting van een deel van deze «safe area». Een en ander betekende uiteraard niet dat de VN instemden of zonder meer zouden berusten in de verovering van het zuidelijk deel van de enclave. 16 Waarom werd een actie tegen een observatiepost van de VN niet voldoende reden voor luchtsteun geacht terwijl op pagina 11 van het rapport duidelijk staat dat voor een directe bedreiging van VN-militairen en/of een aanval op een Safe Area luchtsteun kan worden ingezet? Elke aanvraag voor luchtsteun werd door de VN-commandanten beoordeeld in de bredere kontekst van de grote terughoudenheid bij de inzet van het Navo-luchtwapen waarvan in juli sprake was als gevolg van de pijnlijk gebleken kwetsbaarheid van Unprofor na de luchtaanvallen op Bosnisch-Servische munitiedepots bij Pale. Toen werden grote aantallen blauwhelmen gegijzeld. 17 Waardoor was de staf van Sector North East tijdelijk onderbezet? Waarom was de verantwoordelijke officier voor luchtsteun niet aanwezig op 11 juli terwijl er op dat moment al enkele dagen sprake was van een crisissituatie waarin luchtsteun mogelijk nodig zou zijn? Het hoofdkwartier van de Sector North East telde op papier 35 functies. In vier vacatures was in juli jl. nog niet door de VN-lidstaten voorzien. Twintig functionarissen waren met verlof. Dit hoge aantal was het gevolg van het feit dat één VN-lidstaat geen rekening wilde houden met de regel dat maximaal een kwart van het personeel tegelijk met verlof mag gaan. Ook was personeel met verlof dat daar om verschillende redenen, bijvoorbeeld gijzelneming, lange tijd niet toe in de gelegenheid was geweest. Van de begin juli aanwezige VN-functionarissen waren acht personen belast met operationele of beleidstaken. Aangezien zij niet vierentwintig uur per dag konden werken, namen zij elkaars functies waar. Dat verklaart waarom op 11 juli de voor luchtsteun verantwoordelijke functionaris niet aanwezig was. Een en ander onderstreept de ontoereikende bezetting van de VN-staf in Tuzla. 18 Waarom zijn de vragen over de uitspraken van generaal Janvier («heren begrijpt u het niet, ik moet van die enclaves af») niet beantwoord? Wat is de betekenis van deze stellingname geweest in het verloop van de val van Srebrenica? Wanneer was de Nederlandse regering hiervan op de hoogte? Heeft Janvier de uitspraak exact zo gedaan? De vragen over de vermeende uitlating van generaal Janvier in de Veiligheidsraad (nr. 140 t/m 144) zijn gezamenlijk beantwoord (zie de brief van de minister van Defensie, mede namens de minister van Buitenlandse Zaken van 30 november jl., , nr. 133). Aangegeven is dat Nederland in mei 1995 geen lid was van de Raad. Daarom was er geen Nederlandse vertegenwoordiger aanwezig bij de besloten bijeenkomst op 24 mei jl. Dezelfde dag is een bijeenkomst gehouden van landen die troepen leveren aan de VN-vredesmachten in het voormalige Joegoslavië. Ook deze bijeenkomst is toegesproken door generaal Janvier. Hij betoogde dat Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

8 het conflict in Bosnië niet met militair geweld kon worden opgelost. Een duurzame oplossing zou louter kunnen worden bereikt door de partijen zèlf, aan de onderhandelingstafel. Generaal Janvier stelde dat de VN-presentie in Sarajewo gehandhaafd moest worden. Hij noemde wèl de mogelijkheid van terugtrekking uit de enclave Bihac, omdat het daar gelegerde bataljon weinig kon uitrichten, en uit Tuzla, waar de eenheden van het Bosnische regeringsleger sterk genoeg werden geacht. Een aantal vertegenwoordigers van troepenleverende landen, onder wie die van Nederland, heeft in reactie hierop de terugtrekking van VN-eenheden uit «safe areas» van de hand gewezen. Het Nederlandse beleid is steeds gericht geweest op de handhaving van VN-eenheden in de «safe areas» ter ontmoediging van aanvallen en beschietingen, en ten behoeve van de humanitaire hulpverlening. Een verslag van de bijeenkomst van troepenleverende landen op 24 mei jl. is gezonden aan de ministeries van Buitenlandse Zaken en van Defensie. 19 De minister meldt slechts dat de heer Mazowiecki per brief d.d. 4 september zijn kritiek op de Nederlandse medewerking aan zijn rapport heeft toegelicht. Waarom wordt dit niet nader toegelicht? Wat was precies de reden van de kritiek van Mazowiecki? Kan de Kamer een afschrift van deze brief krijgen? De kritiek van de heer Mazowiecki is reeds uitgebreid toegelicht in verschillende brieven van de minister van Defensie en tijdens mondelinge gedachtenwisselingen met de Tweede Kamer. De brief van de heer Mazowiecki (waar helaas een aantal misverstanden in staan) en het zeer uitvoerige antwoord van de minister van Defensie zijn als bijlagen bijgevoegd Hoe is de betrokkenheid van de externe adviseurs De Ruiter en Huijser bij de vaststelling van het rapport op de debriefing precies geweest? Hoeveel gesprekken hebben zij bijgewoond? Verwezen zij allereerst naar het, als bijlage bij mijn brief aan de Tweede Kamer van 30 oktober jl. (22 181, nr. 128) gevoegde, schrijven van de twee externe, onafhankelijke adviseurs waarin zij hun werkzaamheden en betrokkenheid hebben uiteengezet. De externe, onafhankelijke adviseurs zijn nauw betrokken geweest bij de uitgebreide debriefing. Zij hebben het overgrote deel van de verklaringen gelezen. Voorts hebben zij steekproefsgewijs ongeveer twintig gesprekken bijgewoond van militairen die op verschillende plaatsen en op verschillende niveaus hebben gediend. De adviseurs hebben geadviseerd over de opzet van het rapport en hebben concepten van het rapport beoordeeld, waarbij zij met name hebben gelet op de vragen die toentertijd in de politiek en de samenleving leefden. Ook hebben zij erop toegezien dat het rapport een representatief beeld geeft van wat de Nederlandse VN-militairen tijdens de uitgebreide debriefing hebben verklaard. 21 Welke twee richtlijnen van de VN achtte de commandant van Dutchbat onmogelijk uit te voeren, in de onderhandelingen met Mladic, na de val van de enclave? 1 Ter inzage gelegd bij de afdeling Parlementaire Documentatie. De twee richtlijnen van de waarnemend commandant van Unprofor die de commandant van Dutchbat niet meer uitvoerbaar achtte luidden: «concentreer uw eenheden, met inbegrip van de militairen op de observatieposten, in het kampement in Potocari en neem alle mogelijke maatregelen om de vluchtelingen te beschermen», en Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

9 «verdedig uw eenheden en installaties met alle mogelijke middelen tegen aanvallen, zo nodig door om»close air support«te vragen». Deze richtlijnen heeft de commandant van Dutchbat op 11 juli ontvangen aan het einde van de ochtend toen de Servische aanvallers al diep in de enclave waren doorgedrongen en militair gesproken reeds geconcludeerd moest worden dat de enclave binnen zeer korte tijd zou vallen. Vele duizenden burgers waren op de vlucht, waarvan velen zich rondom de Nederlandse eenheden en voertuigen bevonden. Tienduizend à vijftienduizend mannen in de weerbare leeftijd, waaronder enige duizenden moslim-soldaten en enige duizenden moslim-militieleden, waren de enclave al ontvlucht, op weg naar Tuzla en andere bestemmingen. Op grond van de operationele staat van zijn kleine licht bewapende eenheid, de geringe (munitie-)voorraden, het feit dat het VN-kampement was omsingeld door Bosnisch-Servische tanks en artillerie, de gebiedswinst van de zwaar bewapende Bosnische Serviërs en de tienduizenden vluchtelingen was hij van mening dat deze richtlijnen niet uitvoerbaar waren. Het terugtrekken van VN-militairen uit VN-observatieposten was moeilijk vanwege de dreiging die uitging van daarachter gelegerde militairen van het Bosnische regeringsleger. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr