De jeugdhulpwerker Van de toekomst

Transcriptie

1 De jeugdhulpwerker Van de toekomst

2 De jeugdhulpwerker Van de toekomst

3 Geschreven door Angelique Schuurman Vormgeving door Anouk Smit

4 Inhoud 5 Er gaat veel veranderen in de jeugdzorg 6 Een nieuw ontwerp 7 Consequenties 9 Employability 12 Belangrijkste wijzigingen in het profiel van de jeugdhulpwerker 14 advies 17 Profiel jeugdhulpwerker

5 De jeugdhulpwerker van de toekomst - pagina 5 Er gaat veel veranderen in de jeugdzorg. De overheid heeft haar vernieuwde visie verwoord in het concept van de nieuwe wet op de Jeugdzorg die in 2015 in werking treedt. De ruim vierhonderd gemeenten in Nederland worden per 1 januari 2015 verantwoordelijk voor het overgrote deel van de jeugdzorg. Gemeenten zijn druk doende beleid te formuleren omtrent de jeugdhulp in Veel gemeenten zijn daarin al ver gevorderd. Vanuit mijn onderzoek is een duidelijk beeld ontstaan over hoe gemeenten jeugdhulp gaan organiseren.

6 De jeugdhulpwerker van de toekomst - pagina 6 Een nieuw ontwerp De gemeenten maken een nieuw ontwerp, dat niet overeenkomt met de huidige manier van hoe de jeugdzorg is georganiseerd. De gemeenten zullen jeugdhulp gaan indelen naar zwaarte, waarbij de preventieve en lichte ambulante hulp plaatsvindt dichtbij de cliënt. Alleen wanneer echt nodig, zal meer gespecialiseerde zorg ingeschakeld worden. Deze zorg zal duurder zijn en naarmate de specialiteit van de zorg omhoog gaat, zullen de kosten stijgen. Een aantal belangrijke uitgangspunten van de gemeenten zijn: Zorg dichtbij De overheid en gemeenten vinden het belangrijk dat de hulp dicht bij de jongere en zijn ouders plaatsvindt. Zo kan aangesloten worden bij de eigen omgeving. De zorg is laagdrempelig en snel beschikbaar. De verwachting is dat hiermee de informele zorg, dat is mantelzorg en vrijwillige zorg, sterk zal toenemen. Vergroten eigen kracht De eigen kracht en het eigen sociale netwerk, daarmee worden o.a. de familie, ouders, ooms en tantes bedoeld, moet worden versterkt. Daarbij is het belangrijk dat de cliënt zelf bepaalt wat nodig is en verbinding met de eigen omgeving gemaakt wordt.preventie en vroegsignalering - Problemen moeten vroeg en snel gesignaleerd worden, zodat er vroegtijdig zorg op maat georganiseerd kan worden. Het beroep op zwaardere zorg zal zoveel mogelijk moeten worden voorkomen en alleen worden ingezet wanneer dat echt noodzakelijk is. Eén gezin, één plan Verschillende vormen van zorg moeten worden geïntegreerd. Dat kan door middel van wijkteams waarin verschillende disciplines vertegenwoordigd zijn. Zo kan bijvoorbeeld in één gezin jeugdhulp en verslavingszorg nodig zijn. Nu wordt dat nog door verschillende sectoren en verschillende vormen van ondersteuning aangeboden, dat is in 2015 niet meer aan de orde.

7 De jeugdhulpwerker van de toekomst De - jeugdhulpwerker pagina 7 van de toekomst - pagina 7 Consequenties De vernieuwde visie op jeugdhulp heeft consequenties voor organisaties in de jeugdzorg en de werkers in de jeugdzorg. Organisaties in de jeugdzorg zullen moeten anticiperen op de overgang naar de gemeenten. Óf een organisatieverandering slaagt hangt voor een deel samen met de medewerkers die in staat moeten zijn om deze veranderingen te volgen. De medewerkers dienen over de juiste kennis, vaardigheden en attitudes (competenties) te beschikken. Werkers zullen bijvoorbeeld minder in de organisaties aanwezig zijn en meer bij de cliënt in zijn eigen leefomgeving. Voor de organisatie is het belangrijk dat de medewerkers in veranderende situaties inzetbaar zijn, voor de medewerkers is het belangrijk dat zij aan de veranderende eisen kunnen voldoen. Het versterken van de employability, of te wel: het vermogen van individuen om werk te verkrijgen dan wel te behouden is hierbij een must.

8 De jeugdhulpwerker van de toekomst - pagina 8 De vele onderzoeken en gemeentelijke rapporten leverden de jeugdzorgorganisaties nog geen duidelijk beeld op om te bepalen welke consequenties de stelselwijziging heeft voor de arbeidsmarkt in de jeugdzorgbranche en het beroepsprofiel van de toekomstige jeugdhulpwerker. Met mijn onderzoek heb ik geprobeerd daarop een antwoord te geven, zodat medewerkers zelf zicht krijgen op de toekomst en zich daarop kunnen voorbereiden door te werken aan hun inzetbaarheid (employability). De jeugdzorgorganisaties kunnen medewerkers met de uitkomsten van dit onderzoek voorbereiden op de veranderingen van de arbeidsmarkt in de jeugdzorgbranche en eventueel nieuwe medewerkers op het ontwikkelde profiel selecteren (zie profiel jeugdhulpwerker op pagina 15).

9 De jeugdhulpwerker van de toekomst De - jeugdhulpwerker pagina 9 van de toekomst - pagina 9 Employability Employability is een begrip dat toebehoort aan de individuele medewerker. Hij of zij heeft het vermogen om zichzelf verder te ontwikkelen. Bij de medewerker ligt dan ook de primaire verantwoordelijkheid om daaraan te werken. Er zijn parallelle belangen vanuit werkgever en medewerker om de employability van de medewerker te ondersteunen. Vroeg hoogleraar Beatrice van der Heijden heeft onderzoek gedaan naar employability. In de operationalisering van Van der Heijde en Van der Heijden (2006) bestaat employability uit vijf dimensies of componenten. Samen bepalen deze dimensies welk niveau van employability iemand heeft.

10 De jeugdhulpwerker van de toekomst - pagina 10 Een theoretisch kader over employability 1. Beroepsexpertise Het gaat hierbij om vakspecifieke vaardigheden. Expertise hebben betekent dat iemand voldoende kennis en vaardigheden heeft om goed te kunnen functioneren. 2. Anticipatie en optimalisatie Hierbij gaat het om reflecteren op de ontwikkeling binnen een vakgebied. Wanneer medewerkers daar inzicht in hebben, weten zij welke eisen dit stelt aan de eigen ontwikkeling. Bij deze expertise is het belangrijk dat medewerkers beschikken over veel creatief vermogen en over veranderingsbereidheid. Bovendien moeten ze ambitie hebben om de beste resultaten te willen bereiken. 3. Persoonlijke flexibiliteit Hierbij kunnen medewerkers gemakkelijk tussen banen en organisaties wisselen. Het verwijst daarnaast naar het vermogen van medewerkers om zich aan te passen aan veranderingen. Bijvoorbeeld veranderingen in taken, verantwoordelijkheden, werklocaties, werktijden en collega s. 4. Organisatiegevoel Het gaat om de competentie die medewerkers hebben om zich aan te passen aan de bedrijfscultuur. Dat is het patroon van waarden, doeleinden, normen, verwachtingen e.d. die voor het functioneren van de organisatie van belang zijn ( Organisatiegevoel maakt dat medewerkers succesvol participeren in verschillende samenwerkingsverbanden. 5. Balans Hierbij gaat het om het evenwicht te kunnen bewaren in het nastreven van je eigen belangen als medewerker versus die van de organisatie. Deze belangen kunnen botsen, bijvoorbeeld wanneer de werkgever wil dat een medewerker zich verder specialiseert, terwijl deze zelf liever breed inzetbaar blijft. Het evenwicht heeft ook betrekking op de balans bewaren tussen de focus op de huidige functie versus aandacht voor de loopbaan als geheel en op de belangen van werk versus privé.

11 De jeugdhulpwerker van de toekomst - pagina 11 Om te kunnen werken aan employability moeten werkers en werkgevers weten van welk profiel men moet uitgaan. In de jeugdzorg wordt nu het competentieprofiel jeugdzorgwerker gehanteerd. In het ontwikkelde profiel vanuit het onderzoek zijn de eisen en competenties geformuleerd die op dit moment extra aandacht vragen in het kader van de transitie van de jeugdzorg. Het ontwikkelde profiel is dan ook een aanvulling op het bestaande profiel.

12 De jeugdhulpwerker van de toekomst - pagina 12 Bij het huidige profiel van de jeugdhulpwerker gaat het niet altijd om nieuwe competenties, maar om de urgentie ervan. Het profiel heeft de volgende functies: Het biedt mogelijkheden om te reflecteren en vervolgens te werken aan de employability van de werkers; Het dient als vertrekpunt voor bij- en nascholing. De belangrijkste wijzigingen in het profiel van de jeugdhulpwerker in de toekomst ten opzichte van de huidige jeugdzorgwerker zijn: Het versterken van de eigen kracht en kinderen en hun omgeving staat centraal in de nieuwe visie op jeugdhulp. Daarom zijn coachende vaardigheden belangrijk bij medewerkers die jeugdhulp gaan bieden. Binnen de jeugdzorg is het versterken van de eigen kracht (relatief) nieuw. Het werk van de jeugdhulpwerker zal moeten gaan van werk uit handen nemen van de cliënt naar activeren van de cliënt, van sturen naar ondersteunen, van voor de cliënt denken naar de cliënt laten denken, van ondersteunen op afstand naar naast de cliënt staan. Jeugdhulpwerkers zullen generalisten zijn in plaats van specialisten, daardoor zijn ze breed inzetbaar. De werkers werken autonoom, vraaggericht en bieden maatwerk aan gezinnen. Daardoor zullen de werkers flexibel moeten zijn. Dat geldt voor de taken die zij bij gezinnen uitvoeren, als voor de partijen die zij daarbij betrekken. Ook zal flexibel omgaan met de werktijden belangrijk worden, want die moeten aansluiten op de behoefte van de cliënt. De werktijden zullen meer wisselend zijn dan in de huidige manier van werken aan de orde is.

13 De jeugdhulpwerker van de toekomst - pagina 13 Jeugdhulpwerkers zullen meer integraal gaan samenwerken, waaronder met werkers uit verschillende sectoren (W&MD, GGZ en GHZ). Deze samenwerkingen zijn in het huidige stelsel nagenoeg niet aan de orde. Het zal dan ook nieuw zijn voor werkers in de jeugdzorg om met werkers uit de andere sectoren te gaan samenwerken. Hierbij geldt tevens dat werkers van organisatiegebonden werken naar samenwerken op inhoud zullen overgaan. Doordat de jeugdhulp dichtbij de gezinnen en in de eigen omgeving van de cliënt zal plaatsvinden, zullen werkers minder op de instelling aanwezig zijn en meer in dorpen, wijken en bij de gezinnen thuis. Jeugdhulpwerkers zullen van oplossingen binnen voorzieningen en instellingsniveau naar oplossingen in de naaste omgeving van de cliënt gaan werken en van een afgebakend werkterrein naar een grensoverschrijdend werkterrein. Werkers zullen meer digitale ondersteuning nodig hebben. Daarnaast zal de onderlinge uitwisseling en intervisie op een andere manier vormgegeven moeten worden, want direct en veelvuldig contact tussen organisatiegebonden medewerkers zal minder plaatsvinden. Kennis van de lokale sociale kaart en verbindingen leggen met verschillende partijen uit de omgeving van de cliënt, maar ook met verschillende aanbieders van zorg zal belangrijk worden in het nieuwe stelsel. Deze manier van werken is voor veel jeugdzorgwerkers nieuw.

14 De jeugdhulpwerker van de toekomst - pagina 14 Advies De cruciale veranderingen verdienen aandacht en moeten vertaald worden in employabilitybeleid waarin ontwikkel- en/of scholingsprogramma s een plek hebben. Dit is noodzakelijk willen medewerkers in het nieuwe stelsel werkzaam kunnen blijven. De jeugdzorgorganisaties moeten medewerkers met de uitkomsten voorbereiden op de veranderingen van de arbeidsmarkt in de jeugdzorgbranche en eventueel nieuwe medewerkers op dit profiel selecteren. HRM zal employabilitybeleid moeten ontwikkelen, zodat zij medewerkers kan ondersteunen door het ontwikkelen of uitzoeken van zelfassessmentinstrumenten, het invullen van een employabilityscan en het maken van een persoonlijk leer -of ontwikkelplan. Een opleidingsplan voor de organisatie waar het gaat om de centrale thema s waarop de werker zich moet ontwikkelen. HRM kan employability levend maken in de organisatie. De werker kan zelf ook gaan werken aan zijn employability door zijn eigen competenties in kaart te brengen en te vergelijken met de nieuwe competenties. Ik hoop van harte dat organisaties en medewerkers voldoende input hebben gekregen om samen te gaan werken aan hun inzetbaarheid in het nieuwe stelsel. Voor uitgebreid advies is de thesis te downloaden op www. schuurman-hr.nl.

15 De jeugdhulpwerker van de toekomst - pagina 15 Profiel jeugdhulpwerker Employability De jeugdhulpwerker verwerft inzicht in de eigen identiteit, waarden, sterke en zwakke kanten, interesses en ambities en neemt op basis hiervan acties om de eigen competenties zo nodig verder te ontwikkelen. Versterken van eigen kracht en zelfregie De jeugdhulpwerker begeleidt en ondersteunt individuen, vrijwilligers, gezinnen en groepen bij het vinden van eigen oplossingen van hun vragen. De jeugdhulpwerker motiveert, informeert en adviseert hen bij hun ontwikkelingsmogelijkheden en bij het optimaal benutten van hun competenties. De werker draagt geen oplossingen aan, maar vergroot het probleemoplossend vermogen van de cliënt. Samenwerken en versterken netwerken De jeugdhulpwerker ondersteunt en ontwikkelt samenwerking en bevordert de onderlinge communicatie, waarbij het belangrijk is dat partijen elkaar begrijpen. Dit gebeurt in de omgeving van de cliënt tussen professionals vanuit verschillende sectoren, burgersen scholen/verenigingen. Met als doel een geïntegreerde aanpak. Clientgerichtheid De jeugdhulpwerker onderzoekt de wensen en behoeften van de cliënt. Dit doet hij door betrokken te luisteren. De werker bouwt een professionele vertrouwensrelatie op en laat vanuit dat perspectief denken en handelen zien. De jeugdhulpwerker heeft een intrinsieke belangstelling en interesse voor de cliënt, is transparant en maakt echt contact. Flexibiliteit een aanpassingsvermogen De jeugdhulpwerker is vraaggericht en biedt zowel maatwerk aan de cliënt als aan de betrokken partijen. De werker weet zich makkelijk aan te passen aan verschillende leefwerelden van cliënten en aan verschillende

16 De jeugdhulpwerker van de toekomst - pagina 16 Profiel jeugdhulpwerker Generalistisch organisaties en disciplines en kan daarbij van perspectief wisselen wanneer dat nodig is.de jeugdhulpwerker kan omgaan met een grote diversiteit aan vragen, aanpakken en oplossingen niet alleen op het gebied van jeugdzorg, maar in de breedte van zorg en welzijn. Creativiteit De jeugdhulpwerker is bereid het beste uit zichzelf te halen en zoekt continu naar nieuwe, slimme werkwijzen. De werker wijkt af van standaarden en denkt out of the box, praat in termen van mogelijkheden in plaats van problemen en verbindt concepten en denkwijzen uit verschillende vakgebieden met elkaar. Outreachend De jeugdhulpwerker is werkzaam in wijken, dorpen en bij de gezinnen in de eigen leefsituatie om latente of door anderen gesignaleerde vragen en behoeften te achterhalen en hen daarbij te ondersteunen. Kennis De jeugdhulpwerker is Hbo of Hbo+ opgeleid en heeft kennis van de lokale voorzieningen en het aanbod van verschillende aanbieders (sociale kaart).

17 De jeugdhulpwerker van de toekomst - pagina 17 De hoofdvraag van het onderzoek was: Met welk profiel zijn jeugdzorgwerkers geschikt voor de arbeidsmarkt in de jeugdzorg in de komende jaren? Het onderzoek bestond uit drie onderdelen. Literatuuronderzoek en deskresearch op de vele (gemeentelijke) beleidsnotities. Zij leveren een algemeen beeld op over de toekomst van de jeugdzorg en de veranderende eisen aan de organisaties en jeugdzorgmedewerkers. In een explorerend kwalitatief onderzoek is dit beeld met mogelijk profiel van de jeugdhulpwerker getoetst en aangevuld middels interviews met deskundigen en een panel van stakeholders. Daaruit is een profiel voor de toekomstige werker in de jeugdzorg, de jeugdhulpwerker, opgesteld. In een toetsend kwantitatief onderzoek is dit profiel in een enquête voorgelegd aan 195 respondenten uit 65 verschillende organisaties in de jeugdzorg.