Paddenstoelen groeien zo. activiteitenboekje
|
|
- Benjamin Smet
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Paddenstoelen groeien zo activiteitenboekje
2 ANMEC Paddenstoelen groeien zo Activiteitenboekje tekst: layout: Marijntje van Gisbergen, Mirella Vierveijzer en Veldwerk Nederland Jolanda van der Heijden Telefoon Website
3 Inhoud Paddenstoelen groeien zo De volgende materialen dien je zelf te regelen 5 Materialen lenen bij de NatuurMEdiatheek 5 In het kort 6 Voorbereiding 6 Betrek ouders 6 Een praatje 6 Suggesties voor een paddenstoelpraatje 6 Paddenstoelenweetjes 7 Samen zorgen voor de paddenstoelen 8 Activiteiten Kijken, voelen, ruiken en smullen 10 Paddenstoelspelletje s 12 Kijk, dit is een paddenstoel 13 Aanbevolen boeken over paddenstoelen 14 Zingen over paddenstoelen 15 a n m e c - p a d d e n s t o e l e n 3
4 4 a n m e c - p a d d e n s t o e l e n
5 Paddenstoelen groeien zo De volgende materialen dien je zelf te regelen: kweekset (deze kun je bestellen via materialen uit de NatuurMEdiatheek: zie kader schone emmer plantenspuit of gieter mesje gekleurd papier 1 drinkglas 1 pakje champignonsoep 2 ons champignons eetbare paddenstoelen zoals portobello en eekhoorntjesbrood boter koekenpan spatels kookplaatje hardgekookte eieren uitgeholde halve tomaten mayonaise fototoestel dozen parasol oude lappen handdoek herfstmaterialen grote champignons verf kwast wit papier wit karton wit en rood crêpepapier nietmachine klei lijm potlood voorleesboeken Materialen lenen bij de NatuurMEdiatheek Verschillende materialen beschreven in deze handleiding zijn te leen in de NatuurMEdiatheek. Te denken valt aan: spiegeltjes modellen van paddenstoelen herfstdoosje steelloepjes thematas Herfst Bezoektijden NatuurMEdiatheek: woensdag van uur. Op andere werkdagen en in de schoolvakanties, alleen op afspraak. Voor een overzicht van de materialen kun je kijken op onze website: Wil je materialen aanschaffen, dan zijn deze te bestellen op a n m e c - p a d d e n s t o e l e n 5
6 In het kort Paddenstoelen hebben iets geheimzinnigs. Dat komt omdat ze vaak groeien op donkere en vochtige plekjes en omdat sommige giftig zijn. Waar paddenstoelen zijn, daar is het spannend. Net als in sprookjes... Met dit pakket kun je samen met jouw peuters aan de slag met het thema Paddenstoelen. Bij de activiteiten staan tips en suggesties om peuters te laten zorgen, onderzoeken, bewegen, knutselen, zingen en lezen over paddenstoelen! Voorbereiding Voordat je met je peuters aan de slag gaat met de activiteiten is het goed om na te denken hoe jij en je collega s omgaan met de volgende punten: Wie van de pedagogisch medewerkers is verantwoordelijk voor de zorg van de paddenstoelen? Hoe betrek je de ouders/verzorgers bij het thema Paddenstoelen? Hoe betrek je de peuters bij de zorg voor de paddenstoelen? Hoe ga je om met peuters die geen champignons mogen eten? Wie verzamelt materiaal voor het aankleden van de ruimte en het uitvoeren van de activiteiten. Kijk of in de omgeving paddenstoelen groeien of leg dood hout in de buitenruimte neer. Misschien krijg je zo een eigen paddenstoelentuin! Betrek ouders Nodig ouders en verzorgers uit om de champignons te bekijken of te proeven en informeer hen over het thema. Maak bijvoorbeeld foto s van de activiteiten en laat peuters aan de hand van deze foto s aan hun ouders of verzorgers erover vertellen. Door ouders of verzorgers te informeren kunnen zij het initiatief nemen om thuis ook aandacht aan het thema te besteden. Een praatje De groeiende paddenstoelen en de gekozen activiteiten zullen leiden tot gesprekjes met de peuters. Geef de peuters tijd en ruimte om te reageren, speel vragen van peuters door naar andere peuters, wees nieuwsgierig naar wat de peuters denken en reageer eens met een bewering in plaats van een vraag. Suggesties voor een paddenstoelpraatje Hoe ziet de onderkant van een paddenstoel eruit? Wat zit er allemaal aan een paddenstoel (hoed, steel, stippen)? Kun je paddenstoelen eten? Hoe smaakt een paddenstoel? Hoe voelt en ruikt een paddenstoel? Wat heeft een paddenstoel nodig om te groeien? Waar groeien paddenstoelen? Welke kleuren heeft een paddenstoel? Zijn er ook paddenstoelen die in een kring groeien? 6 a n m e c - p a d d e n s t o e l e n
7 Paddenstoelenweetjes Een paddenstoel is een schimmel en geen plant. Een paddenstoel heeft onder de grond een heel stelsel aan draden. De paddenstoel die wij boven de grond zien is eigenlijk de vrucht. In de hoed van een paddenstoel zitten miljoenen sporen, dit zijn piepkleine zaadjes die door de wind worden verspreidt. Veel paddenstoelen zijn afvaleters en hebben hout, rotte bladeren of dode dieren nodig om te groeien. Na een regenachtige zomer kun je veel paddenstoelen vinden. Paddenstoelen worden onder andere gegeten door reeën, eekhoorntjes en mensen. Een rode paddenstoel met witte stippen heet een vliegenzwam. a n m e c - p a d d e n s t o e l e n 7
8 Samen zorgen voor de paddenstoelen Hieronder staat in vier stappen beschreven hoe je de paddenstoelen kunt verzorgen. Bedenk vooraf welke handelingen je de peuters wil laten uitvoeren. Denk bijvoorbeeld aan het spuiten met de plantenspuit, het water geven met de gieter en het oogsten van de champignons! Ik heb nodig - kweekdoos met de zak dekaarde en champignoncompost - schone emmer - plantenspuit of gieter - vork 1 Klaarmaken kweekset a Haal de zak met dekaarde uit de verpakking en leg deze op een koele plek. b Haal de witte deksel van de kweekset (deze heb je niet meer nodig) en plaats de kartonnen deksel terug. Zet de kweekset voor 4 dagen op een plek waar het tussen de graden is. 2 Verzorging dag 5 a Haal de kartonnen deksel van de kweekset. De witte deksel heb je niet meer nodig. De kartonnen deksel wel. b Pak de zak met dekaarde. Prik met een vork een aantal gaten in de zak. c Leg de zak 30 minuten in een emmer met 1 liter water. d Open de zak en haal de dekaarde eruit en verspreidt deze over de champignoncompost. Meng een handje champignoncompost door de dekaarde. 8 a n m e c - p a d d e n s t o e l e n
9 e Plaats de kartonnen deksel terug op de kweekset. Open het doorkijkvenster door het binnenste rondje bovenop de deksel te verwijderen. Via het doorkijkvenster kunnen de kinderen de champignons zien groeien. f Zet de kweekset voor 3 dagen op een plek waar het tussen de graden is. 3 Verzorging op dag 8 a Haal de deksel van de verpakking en druk de hoekjes van de deksel in. Open ook de luchtgaatjes aan de aan de korte kant van de deksel. b Zorg ervoor dat de dekaarde niet uitdroogt door regelmatig met een plantenspuit te nevelen. c Als er witte knoppen te zien zijn, geef dan meer water. Zorg ervoor dat de dekaarde vochtig blijft, maar niet te nat! d Plaats de deksel terug op de kweekset en plaats zet deze in een koelere ruimte van graden. 4 Oogsten (na ongeveer 2,5-3 weken) a de champignons groeien nu snel. De meeste champignons verschijnen aan de zijkanten en daarna pas in het midden. b De eerste grote champignons mag je oogsten! Neem de champignon tussen de vingertoppen en draai deze er voorzichtig uit. Laat de kleine champignons nog even zitten, zodat deze ook nog groter kunnen groeien. c Vergeet niet de dekaarde vochtig te houden! d Als alle champignons zijn geoogst verschijnen er vanzelf weer nieuwe. Dit duurt ongeveer 1 week. Dit kan zich 3-5 keer herhalen. Veel plezier! a n m e c - p a d d e n s t o e l e n 9
10 Kijken, voelen, ruiken en smullen Paddenstoelen onderzoek - materialen uit de NatuurMEdiatheek: loepjes* - mesje* - gekleurd vel papier* - 1 drinkglas* - eetbare paddenstoelen zoals portobello en eekhoorntjesbrood* Laat de peuters de groei van de paddenstoelen volgen. Kijk regelmatig in de doos of de champignons al zichtbaar zijn. Laat de peuters steeds tekeningen maken van de groeiende champignons. Laat de peuters de paddenstoelen met een loep bekijken. Snijd de paddenstoel doormidden en bekijk samen de binnenkant. Wat zien de peuters allemaal? Laat de peuters aan de paddenstoelen voelen en ruiken. Bespreek de begrippen droog of nat, zacht of hard, glad of ruw, vies of lekker. Leg de hoed van een paddenstoel op een gekleurd vel papier. Zet over de hoed een glas en laat dit een dag staan. Haal na een dag het glas en de hoed weg. Op het gekleurde papier zullen de peuters de sporen van de paddenstoel zien. Let op! Doe dit niet met een paddenstoel uit het bos, deze kan giftig zijn! Pluk enkele champignons van verschillende grote. Laat de peuters de paddenstoelen van groot naar klein, van zwaar naar licht, van dik naar dun neerleggen. Bespreek hierbij deze begrippen. Onderzoek met de peuters; zouden champignons blijven drijven? Bespreek de verschillen tussen de champignons, portobello s en het eekhoorntjesbrood. Laat eventueel de peuters de verschillen proeven. Champignonsoep - 1 pakje champignonsoep* - 2 ons champignons* - boter* - water* - mesje* - koekenpan* - spatels* - kookplaatje* Snij de champignons in dunne plakjes en bak de schijfjes in de boter bruin. Maak in de grote pan de champignonsoep volgens de gebruiksaanwijzing klaar. Doe de gare champignons erbij en laat de soep even trekken. Smakelijk eten! 10 a n m e c - p a d d e n s t o e l e n
11 Smakelijke paddenstoel - mesje* - hardgekookte eieren* - uitgeholde halve tomaten* - mayonaise* Snijd het topje van het hardgekookte ei, zodat je deze rechtop kan zetten. Zet de halve, uitgeholde tomaat als paddenstoelhoedje op het ei en laat de peuters met een klein beetje mayonaise de stippen maken. Deze paddenstoelen hebben de peuters misschien wel eens in het bos gezien. Ze heten vliegenzwammen. Eet smakelijk! a n m e c - p a d d e n s t o e l e n 11
12 Paddenstoel- spelletjes Herfstwandeling - materialen uit de NatuurMEdiatheek: spiegeltjes* - een fototoestel* Maak een herfstwandeling en ga met de peuters op zoek naar paddenstoelen in de omgeving of in een nabij gelegen park. Laat de peuters zelf foto s maken van de paddenstoelen. Bekijk samen met de peuters met behulp van een klein spiegeltje de onderkant van de paddenstoelen. Laat de peuters de paddenstoelen niet plukken! Paddenstoelenhuis - dozen* - parasol* - oude lappen* Maak een hut van dozen in een kring en zet een parasol in het midden van de dozen. Laat de peuters een oude lap beschilderen als de hoed van de paddenstoel. Leg deze boven op de parasol. Laat de peuters spelen met hun eigen paddenstoelenhuis! Maak hierbij kaboutermutsen voor de peuters! Rara wat mis je? - handdoek* - herfstmaterialen* Verzamel (samen met de peuters) herfstmaterialen. Leg vijf tot zes materialen op tafel neer, waaronder natuurlijk paddenstoelen. Leg een handdoek over de materialen en laat de peuters de voorwerpen voelen, kunnen ze raden wat het is? Haal na het voelen ongezien één ding onder de handdoek weg. Laat een peuter de handdoek weghalen; kunnen ze nu raden wat er verdwenen is? Paddenstoelverhaal - herfstmaterialen* Ga met de peuters naar buiten en verzamel minimaal vier verschillende herfstmaterialen. Neem deze mee naar binnen en gebruik deze materialen om een paddenstoelverhaal te vertellen aan de peuters. Ieder herfstmateriaal heeft een eigen rol in het verhaal! 12 a n m e c - p a d d e n s t o e l e n
13 Kijk, dit is een paddenstoel! Paddenstoel afdruk - grote champignons* - mesje* - verf* - kwast* - wit papier* Snijd een grote paddenstoel in de lengte dwars doormidden. Breng verf aan op de dwarsdoorsnede (of laat de peuters dit doen). Laat de peuters de dwarsdoorsnede met verf op papier drukken. De paddenstoel staat op papier! Champignonhoedje - een brede strook wit karton* - wit crêpepapier* - nietmachine* Paddenstoel van klei - klei* Praat met de peuters over de onderdelen van een paddenstoel: steel, hoed en stippen. Laat hen een paddenstoel maken van klei. Kunnen ze zelf de stippen rollen van klei? Hoeveel stippen heeft hun paddenstoel? Paddenstoel van crèpepapier - wit en rood crêpepapier* - lijm* - potlood* Laat de peuters met potlood een paddenstoel tekenen. Laat de peuters het crêpepapier in kleine vierkante stukjes scheuren en er daarna kleine propjes van maken. De peuters plakken de propjes op de tekening. Witte champignonhoedjes maak je als volgt: maak van de brede strook een koker, neem hiervoor de maat van het hoofd van het kind. Knip een groot vierkant stuk crêpepapier. Niet de punten van het vierkant aan de bovenkant van de koker vast. Het crêpepapier wordt de hoed van de paddenstoel. Niet de rest van het crêpepapier aan de bovenkant van de koker vast en breng de hoed in model. a n m e c - p a d d e n s t o e l e n 13
14 Aanbevolen boeken over paddenstoelen Hilde Schuurmans Marianne Busser & Ron Schröder Liesbeth Slegers Mies van Hout Carry Slee 14 a n m e c - p a d d e n s t o e l e n
15 Zingen over paddenstoelen Op een grote paddenstoel Maar kabouter Spillebeen ging toch door met wippen op die grote paddenstoel rood met witte stippen. Daar kwam vader Langbaard aan en die zei toen luid: Moet dat stoeltje ook kapot? Spillebeen, schei uit! Paddenstoel Kijk, ik ben een paddenstoel, zie je me goed? Twintig stippen heb ik op mijn hoed, op mijn dunne steeltje sta ik op het mos ben ik niet de mooiste van het hele bos? a n m e c - p a d d e n s t o e l e n 15
16
Paddenstoelen. activiteitenboekje
Paddenstoelen activiteitenboekje Inhoud Seizoenspakket Paddenstoelen Materialen in het pakket 5 Materialen lenen bij de NatuurMEdiatheek 5 In het kort 6 Voorbereiding 6 Betrek ouders 6 Een praatje 6 Suggesties
Nadere informatiePaddenstoelen in de klas alle groepen
Paddenstoelen in de klas alle groepen werkbladen Uitgave: ANMEC Paddenstoelen in de klas Werkbladen Redactie Paula Wanner Lay-out Jolanda van der Heijden Met dank aan: De Hortus, Centrum voor Natuur en
Nadere informatiePaddenstoelen kweken in de klas
Paddenstoelen kweken in de klas Werkbladen 1. Woordweb 2. Hoe groeien onze paddenstoelen? Werkbladen groep 5 t/m 8 3. Hoe ziet mijn paddenstoel eruit? Versie: groep 5/6 en versie: groep 7/8 4. Recept:
Nadere informatieMateriaalzending Paddenstoelen
Materiaalzending Paddenstoelen WERKBLADEN Colofon Deze werkbladen horen bij de materiaalzending paddenstoelen. Samenstelling: De Hortus, Centrum voor Natuur en Milieu, Harderwijk Milieu Educatie Centrum
Nadere informatiem a t e r i a a l z e n d i n g
m a t e r i a a l z e n d i n g Paddenstoelen ordenen 1 Kleurpotloden Schaar Lijm Kleur de paddenstoelen en knip ze uit. Plak ze op van klein naar groot. Stippen tellen 2 Kleurpotloden Kleur de paddenstoelen
Nadere informatiePaddenstoelen in de klas. werkbladen
Paddenstoelen in de klas werkbladen Paddenstoelen bekijken 1 spiegeltje paddenstoelenzoekkaart iets om op te schrijven/tekenen (kleur)potloden Ga buiten op zoek naar paddenstoelen. Je vindt paddenstoelen
Nadere informatieDit boekje is van: Paddenstoelenpracticum
Dit boekje is van: Paddenstoelenpracticum Doorsnede van een paddenstoel 2 3 Tafel 1. Champignons bekijken en tekenen 1. De steel van de champignon is ---------------------- cm lang 2. De steel is ------------------
Nadere informatieOpdrachten thema. Veluwe
en thema Schema groepjes en opdrachten bij vorm 2: elke opdracht vaste begeleider Groepje 1: spechten Groepje 2: muizen Groepje 3: vossen Groepje 4: eekhoorns Groepje 5: egels Kleine beestjes + voedselketens
Nadere informatieKom eens uit je huisje! activiteitenboekje
Kom eens uit je huisje! activiteitenboekje ANMEC Kom eens uit je huisje! Activiteitenboekje Tekst Layout Marijntje van Gisbergen, Dineke Bult, Merieke Wijten, Marc Veekamp Jolanda van der Heijden Telefoon
Nadere informatiePaddenstoelen-kweek-pakket. Instructie voor de leerkracht
Paddenstoelen-kweek-pakket Instructie voor de leerkracht Gebruiksaanwijzing Paddenstoelen pakket. Werk altijd met schone handen!! In de doos vind u een wit zakje met dekaarde en een grote transparante
Nadere informatiePaddenstoelen De herfst is echt paddenstoelentijd. Vooral als het buiten lekker vochtig is schieten de paddenstoelen als paddenstoelen uit de grond!
Paddenstoelen De herfst is echt paddenstoelentijd. Vooral als het buiten lekker vochtig is schieten de paddenstoelen als paddenstoelen uit de grond! Raadseltje: Een stoel in een bakje zie ik in de koelkast
Nadere informatieOp pad met. kabouter Wouter en kabouter Lilly. Ik heb ook een dochter. Zij heet Lilly en woont in hetzelfde bos.
Op pad met kabouter Wouter en kabouter Lilly. Dag kaboutertjes! Ik ben kabouter Wouter. Ik ben 250 jaar. Oud hé? Maar ik kan nog veel ouder worden! Ik heb ook een dochter. Zij heet Lilly en woont in hetzelfde
Nadere informatieGroene tomaten rijp maken
Groene tomaten rijp maken Is het het einde van het seizoen en heb je nog wat onrijpe, groene tomaten aan je plant zitten? Hier zijn wat simpele suggesties om ze rijp te maken, waarbij je gebruik maakt
Nadere informatieHANDIG VOERSPELLETJES VOOR KONIJNEN EN KNAAGDIEREN
HANDIG VOERSPELLETJES VOOR KONIJNEN EN KNAAGDIEREN l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN HIER LEES JE HANDIGE INFORMATIE OVER
Nadere informatieKabouterpad herfst. www.jufanke.nl. - www.jufanke.nl -
Kabouterpad herfst www.jufanke.nl Uitleg van het kabouterpad Dit kabouterpad is gemaakt voor een herfstwandeling door het bos. De wandeling kan met kleine groepjes of de hele klas tegelijk gelopen worden.
Nadere informatieOpdracht 1 Hoe werden mensen vroeger begraven? Je krijgt een fotoblad met oude grafmonumenten, zoals een piramide en een hunebed.
D S T R K C N T Opdracht 1 Hoe werden mensen vroeger begraven? Je krijgt een fotoblad met oude grafmonumenten, zoals een piramide en een hunebed. 1. Welk grafmonument staat op welke foto? Schrijf de goede
Nadere informatieNatuur dagboek. Op ontdekking in je achtertuin
Natuur dagboek Op ontdekking in je achtertuin Hey daar! Dit is jouw eigenste, hoogst persoonlijkste Dit natuurdagboek is van natuurdagboek. Trek de tuin, het park of het bos in. Gebruik je ogen, oren en
Nadere informatieKnutselen thema herfst
Knutselen thema herfst Herfst-Schimmenspel Benodigdheden: Groen papier met bos, zwarte viltstift, kopieerapparaat, zwart potlood Teken met zwarte stift twee bomen op een tekenpapier. Kopieer dit voor de
Nadere informatieVolg de aanwijzingen en ontdek met de cijfercode wat de naam van de boom is. Onze boom heet :...
Rode opdracht: bomen Pak de boomzoeker 1, 2 en 3 uit de werkmap Volg de aanwijzingen en ontdek met de cijfercode wat de naam van de boom is. Onze boom heet :... Kijk goed naar deze boom om te zien of het
Nadere informatieVegetarische gerechten door Gery Mulder uit de ANBO Nieuwsbrief 2011. Aardappelgerecht(februari)... 1. Natte preipot(april)... 2
Vegetarische gerechten door Gery Mulder uit de ANBO Nieuwsbrief 2011 Aardappelgerecht(februari)... 1 Natte preipot(april)... 2 Courgettesoep(mei)... 3 Rabarber met een variatie(juli-augustus)... 4 Meloensalade(september)...
Nadere informatieVoer deze proefjes alleen uit met je juf of meester erbij.
Voer deze proefjes alleen uit met je juf of meester erbij. Waxinelichtje en een glas - Een waxinelichtje - Een schoteltje - Een lucifer - Een glas Zet in het midden van de kring een schoteltje neer met
Nadere informatieIngrediënten 10 plakjes bladerdeeg, 2 friszoete stevige appels (bijv. Jazz, ) 1 ei, 2 el rietsuiker
Ingrediënten 10 plakjes bladerdeeg, 2 friszoete stevige appels (bijv. Jazz, ) 1 ei, 2 el rietsuiker Materialen appelboor, bakpapier, bakkwastje. STAP 1 Laat 10 plakjes bladerdeeg op het aanrecht ontdooien.
Nadere informatieinhoud 1. Inleiding 3 2. Schimmel 4 3. De paddenstoel 5 4. Uit het leven van een paddenstoel 7 5. Soorten paddenstoelen 6.
Paddenstoelen inhoud 1. Inleiding 3 2. Schimmel 4 3. De paddenstoel 5 4. Uit het leven van een paddenstoel 7 5. Soorten paddenstoelen 8 6. Schimmelweetjes 11 7. Filmpjes 13 Pluskaarten 14 Colofon en voorwaarden
Nadere informatieDoe-boek aan de slag met: Groente
Doe-boek aan de slag met: Groente Stimuleer groente eten met deze gezonde groente-ideetjes! Groente zet je tanden erin is een initiatief van Organiseer jij... Een Teambijeenkomst of inloop uur voor ouders?
Nadere informatieKnutselen met Je knutsel Ei Kwijt
Het voorjaarszonnetje heeft zich de afgelopen paar dagen al vaak laten zien. Vergeet niet het is eigenlijk nog winter, maar tegen het einde van deze maand maart, begint officieel de lente! En dit gaan
Nadere informatieKinderopvang De Palmboom Professionele kinderopvang in je eigen buurt! Programma
Kinderopvang De Palmboom Professionele kinderopvang in je eigen buurt! Programma Week 15 Datum 7 tot en met 11 April 09.15 uur - Kring: Kern 0 1½ fruit eten. Fruit onder een doek verstoppen. Wat ligt er
Nadere informatieSMOOTHIE. Benodigdheden snijplank schilmesje eetlepel theelepel grote kom maatliter staafmixer. Bereidingswijze
SMOOTHIE Ingrediënten voor ca. 2,5 liter 4 bananen 2 appels 4 sinaasappels 200 gram verse bladspinazie 2 theelepels olie 2 theelepels kaneel 8 walnoten 500ml water 500ml sinaasappelsap Dikke rietjes eetlepel
Nadere informatie1. Het feest van de koning. Slingers maken. Nodig gekleurde strookjes papier touw gekleurde A4 tjes witte A4 tjes kleurpotloden of stiften schaar
1. Het feest van de koning Slingers maken gekleurde strookjes papier touw gekleurde A4 tjes witte A4 tjes kleurpotloden of stiften schaar Op onderstaande site staan verschillende mogelijkheden om een feestelijke
Nadere informatieThemabrief. Reuzen en kabouters. 8 mei t/m 7 juli 2017
Themabrief Reuzen en kabouters 8 mei t/m 7 juli 2017 VKV De Klinker Bernardus IJzerdraatsingel 1 3123 CC Schiedam 0648277489 klinkerkids@komkids.nl Wat willen wij? De komende periode werken we aan het
Nadere informatieInspiratie voor gezonde en feestelijke traktaties
Inspiratie voor gezonde en feestelijke traktaties Groentefrietjes Vrolijke bekertjes Rode paprika s Komkommers Waspenen 1. Schrijf de naam en leeftijd van de jarige op de bekertjes. 2. Was de paprika
Nadere informatieNatuurtentoonstelling
Natuurtentoonstelling We gaan schilderijlijstjes maken. Knip elk een rechthoekige lijst uit een vel A4-papier. Daarna mag je jouw lijst versieren met kleurpotloden, verf, wascokrijt of ander materiaal.
Nadere informatieSamen appelflensjes bakken
Samen appelflensjes bakken Leeftijdsgroep Kerndoel 8-12 jaar Deze les levert een bijdrage aan de kerndoelen: 1 De leerlingen leren hoeveelheidbegrippen gebruiken en herkennen 2 De leerlingen leren rekenhandelingen
Nadere informatieKnutselen met. Papier-Maché
Knutselen met Papier-Maché Papier-Maché Pritt Papier-Maché is een poederlijm die door kinderen of volwassenen kan worden gebruikt om makkelijke of moeilijke knutselwerken te maken. Om een papier-maché-knutselwerk
Nadere informatieZaadbommen maken. dan langzaam water toe. Totdat het mengsel aan elkaar blijft plakken. Maak het niet te nat! Wat heb je nodig voor 10 zaadbommen?
Lente Wat heb je nodig voor 10 zaadbommen? 8 eetlepels droge natuurlijke klei (bentoniet voor als je binnenkort wilt gooien, rode klei als je ze wilt bewaren) 10 eetlepels potgrond, eventueel met wat compost
Nadere informatieDe paashaas schildert eieren
april 2015 vanaf 4 jaar De paashaas schildert eieren tekst: Marian van Gog muziek: Ton Kerkhof De paashaas schildert eieren 1 In rood en groen en geel. Wat maakt hij er weer veel. Refrein: Paashaas, paashaas.
Nadere informatieSchematisch en natuurgetrouw
Proef 1 Schematisch en natuurgetrouw - Werkblad 1 - Tekenmateriaal - Liniaal Hieronder zie je een afbeelding van een vlinder. Maak hiervan een schematische tekening op werkblad 1. Maak ook een natuurgetrouwe
Nadere informatie2. Maak met de 4 buizen een vierkant op de grond. Dit is het zoekraam.
Opdracht 1. Gebruik je ogen goed. In het bos kun je van alles ontdekken! Komen er onder de bomen verschillende soorten insecten en of bodemdiertjes voor? Het beste bos 1. Materiaal tas 1: zoekraam, 1 schepje,
Nadere informatieSTART!
CHAMPIGNONS IN DE KLAS 1... 2... 3... START! TIPS & TRICKS VOOR JUF OF MEESTER DE TEELTKIT De champignonteeltkit van Inagro bevat: een grote zak compost; een kleine zak dekaarde; een teeltkalender: maxi
Nadere informatie= een witte groente in de vorm van een bol. = een rode, gele of groene vrucht die je kunt eten. Aan de binnenkant zie je rijen met witte zaadjes.
Woordenschat blok 7 Les 1 i = een witte steel die je kunt eten. Het smaakt een beetje als ui. De banaan = een lange, beetje kromme gele vrucht. Om een banaan zit een schil. De bloemkool De paprika De prei
Nadere informatieRECEPTEN. > Tajer pag 2 > Cassave pag 3 > Gort pag 4 > Bakbanaan pag 4 > Over het boek pag 5
RECEPTEN In het boek Als slavin geboren lees je wat de hoofdpersonen koken en eten. Ze maken bijvoorbeeld tajer en cassavesoep. Auteur Marian Hoefnagel schreef een paar recepten bij het boek. > Tajer pag
Nadere informatieSTERREN DANSEN OP DE MUUR WAT HEB JE NODIG? BOUWTEKENING
STERREN DANSEN OP DE MUUR Als je op een onbewolkte avond naar de hemel kijkt zie je overal sterren. Net zoals je soms in wolken gekke figuren kunt ontdekken, kun je dat in sterren ook. Door lijnen te trekken
Nadere informatieLESBRIEF BIJ VOORSTELLING WOLFJE VAN THEATERGROEP ARTHUR GROEP 3-4-5
LESBRIEF BIJ VOORSTELLING WOLFJE VAN THEATERGROEP ARTHUR GROEP 3-4-5 Wolfje is voorbestemd om een SprookjesWolf te worden. Hij is namelijk de oudste zoon van de oudste zoon in de oudstezonenfamilielijn.
Nadere informatieBSO programma Meivakantie
BSO programma Meivakantie Maandag 24 april Pompoenhangers maken. Garen en karton. Eieren zakloop tour. Waar: gymzaal of buiten. Hoe: er staan 2 mandjes tegenover elkaar op een afstand van ongeveer 7 meter.
Nadere informatieWoordenschat blok 7 gr 4 Les:1 De aardappelpuree: gestampte aardappels met een beetje boter of melk. De banaan: een lange, beetje kromme gele vrucht.
Woordenschat blok 7 gr 4 Les:1 De aardappelpuree: gestampte aardappels met een beetje boter of melk. De banaan: een lange, beetje kromme gele vrucht. Om een banaan zit een schil. De bloemkool: een witte
Nadere informatieLesdoelen 2 Organisatie 2. Inleiding 3 Kern 3 Verwerking 4 Nabespreking 4. Verantwoording en achtergronden 5. Achtergrondinformatie 6
Inhoud Lesdoelen 2 Organisatie 2 Inleiding 3 Kern 3 Verwerking 4 Nabespreking 4 Verantwoording en achtergronden 5 Achtergrondinformatie 6 Als de leerlingen nog niet eerder gewerkt hebben met het champignonpakket
Nadere informatieFeestelijke ijsklontjes
Algemene richtlijnen voor eten uit de natuur Probeer zo hoog mogelijk te plukken Was alles altijd goed Als je twijfelt, eet het niet! Pluk niet op plekken waar honden/katten poepen en plassen Feestelijke
Nadere informatieH1 en 1+ Eekhoorn-herfsttocht. Suggesties voor inleiding en afsluiting:
H1 en 1+ Eekhoorn-herfsttocht Suggesties voor inleiding en afsluiting: Heeft iemand wel eens een eekhoorn gezien? Heb je ook gezien wat hij deed? Kun je hem nadoen? In de herfst gaan eekhoorns voedsel
Nadere informatieAPPELGEZICHTJES BOOTJE. Nodig per kind:
APPELGEZICHTJES Nodig per kind: * 1 kleine zoetzure appel met steel * een halve groene zure mat * poedersuiker en water * rode en zwarte voedselkleurstof 1. Was de appel en droog hem. 2. Vouw de zure mat
Nadere informatie1a. Hoeveel tuinslakken zie je op de foto? 1b. En hoeveel slakken van een andere soort?
Waarnemen de tuinslak en klimaatverandering Tuinslakken hebben verschillende kleuren huisjes. Hun huisjes kunnen bruin, roze of geel zijn. Ook hebben sommige strepen (banden) op hun huisjes en anderen
Nadere informatieWaar zit het: memoryspel huis heel mooi Ingekleurd - dak - schoorsteen - deur en ramen
Gastouderschap De Blauwe Driehoek Daphne de Swart Thomaslaan 22 5631 GL Eindhoven 06-19 370 470 www.deblauwedriehoek.com info@deblauwedriehoek.com Eindhoven, 25 september 2013 Beste ouder(s)/verzorger(s),
Nadere informatieWerkbeschrijvingen. Vakantiebijbelweek 2011. Dag 1: Kleuters: Deurhanger Middengroep: Dakpan
Werkbeschrijvingen Vakantiebijbelweek 2011 Dag 1: Kleuters: Deurhanger Middengroep: Dakpan Dag 2: Kleuters: gezichtspel boterbakje Middengroep: gezichtspel melkfles Dag 3: Kleuters: Zacheus spaarpot Middengroep:
Nadere informatieTips voor activiteiten in de winter, lekker knutselen
Tips voor activiteiten in de winter, lekker knutselen 1) Voor de kleinste kinderen In de winter kunnen vogels wel wat extra s gebruiken. Met kinderen van alle leeftijden kun je hiermee aan de slag. Dennenappels
Nadere informatieGeachte ouders/verzorgers,
Geachte ouders/verzorgers, In onze groep zijn we bezig met het thema Herfst van Peuterplein. We praten, lezen, zingen en spelen over allerlei dingen die met herfst te maken hebben. De herfst brengt veel
Nadere informatieMAAK ZELF JE EIGEN MUZIEKINSTRUMENT VOOR 10 MAART
MAAK ZELF JE EIGEN MUZIEKINSTRUMENT VOOR 10 MAART De kinderen met een handicap die door het Liliane Fonds geholpen worden komen uit arme landen. Zij hebben meestal geen geld om een muziekinstrument te
Nadere informatie1. Geheimen. 2. Zwammen
1. Geheimen 'Geen plant en geen dier' Een paddestoel is zeker geen dier, maar een plant is het ook niet. Ze hebben geen groene bladeren om zonlicht op te vangen. Bovendien groeien paddestoelen in het donker.
Nadere informatieGebruiksaanwijzing leerdagboek
Gebruiksaanwijzing leerdagboek Exempel Sporen van schimmels Afdrukken pagina 2-21 dubbelzijdig formaat A4 naar behoefte kunnen lege A4-pagina s worden tussengevoegd Aanwijzingen Schrijf- en tekenruimte
Nadere informatieACTIVITEIT. Tuinkers in een eierdop
THEMA: BUITEN IN DE NATUUR s Speelbrief APRIL 2016 In PIPPO april zaait aapje Pippo radijsjes in zijn moestuin, kopen Beertje Bruin en Papa Beer een bos bloemen voor Mama Beer, zoekt Muisje Meisje met
Nadere informatieLoempia. Ingrediënten. Stappenplan
Loempia Witte kool Soja scheuten Champignon Wortelen Look 2 Eieren Zout Suiker Thaise saus Loempia vellen Noodles Varkensgehakt Olie 1. Doe de noodles in koud water en laat weken. 2. Was alle groenten
Nadere informatieDoorzichtige kleurlagen
Doorzichtige kleurlagen Opdracht bij het fluweel Nodig Schaar Lijm Rollen gekleurd doorzichtig plastic Witte kartonnen vellen Potlood Gum Kunstwerk: Descent into Limbo van Anish Kapoor Stap 1 We gaan een
Nadere informatieLesbrief bij de voorstelling Aardblij
Lesbrief bij de voorstelling Aardblij Voor de groepen 1 en 2 van het basisonderwijs (4-6 jaar) Deze lesbrief is te gebruiken bij de voorstelling Aardblij. Aardblij is een voorstelling met zang, acrobatiek
Nadere informatieWriemelbeestjes. Als je een holletje gaat graven kom je kleine beestjes tegen. Kun jij kleine beestjes vinden als je in de bladhoop graaft?
Spits je lepeloren Ga zitten en doe je ogen dicht. Draai je lepeloren naar alle kanten. Wat kun je allemaal horen? Hoor je andere konijnen? Sluipt daar een vos door de struiken? Of is het de wind? Laat
Nadere informatieChampignons in de klas
Champignons in de klas Een project van: NME Samenwerking Lessuggesties en werkbladen Voor groep 1 t/m 6 van het basisonderwijs Colofon Lessuggesties en werkbladen bij champignons in de klas Gemaakt in
Nadere informatieZaden en Kiemplanten
Zaden en Kiemplanten Lesbrief groep 5 t/m 7 Inhoud Inleiding... 1 Les 1: zaden en kiemplanten... 2 Les 2: Lekker... 4 Werkblad 1 Onderzoek: het zaad... 6 Werkblad 2 Proefje: kiemplanten... 7 Milieu Educatie
Nadere informatieKookboek. Gemaakt door: Anouk, Wiet, Dylan, Lisan, Mats en Demi
Kookboek Gemaakt door: Anouk, Wiet, Dylan, Lisan, Mats en Demi Hoe hebben we onderzoek gedaan???? We zijn langs bijna alle klassen gegaan en gevraagd wat ze het lekkerst vonden. Toen kwam er een top 6
Nadere informatieThemawandeling Herfst
Themawandeling Herfst Leerdoelen: De leerlingen tonen respect voor de natuur De leerlingen kunnen enkele typische herfstverschijnselen uit het bos verklaren De leerlingen kunnen op een aangepaste manier
Nadere informatiePaddenstoelen in de klas (1) Natuur & Milieu. educatie. Groep 1-2 Paddenstoelen in de klas (1) Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna
Paddenstoelen in de klas (1) Natuur & Milieu educatie Groep 1-2 Paddenstoelen in de klas (1) Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Leerdoelen, doelgroep, samenvatting
Nadere informatieKnutselen met Je knutsel Ei Kwijt November
Dit is alweer onze derde editie van iknutsel magazine. In deze november editie een mix van de volgende thema s. Sinterklaas, Sint Maarten en herfst. De maand november, waar zullen we beginnen! Er zijn
Nadere informatieVan zaadje tot zonnebloem. activiteitenboekje
Van zaadje tot zonnebloem activiteitenboekje ANMEC Van zaadje tot zonnebloem Handleiding Tekst Layout Marijntje van Gisbergen, Mirella Vierveijzer, Nicole Bonovrie, Eveline Booij, Ellen Daamen, Sietske
Nadere informatieWeekmenu 3. Maandag Heldere runderbouillon Gebakken kippenlevertjes Gekookte aardappelen Rode kool met appeltjes*
Weekmenu 3 Maandag Heldere runderbouillon Gebakken kippenlevertjes Gekookte aardappelen Rode kool met appeltjes* Dinsdag Koolvispakketjes* Rijst Snijbonen Halfvolle biogardeyoghurt Woensdag Witlofschuitjes*
Nadere informatieSchimmels. http://www.soortenbank.nl/soorten.php?menuentry=quiz&soortengroep=paddenstoelen
Schimmels Waar zouden we zijn zonder de schimmel. Geen brood, bier, brie, champignons of penicilline. Ook ruimen ze planten- en dierenresten op (detritivoren). Jammer dat ze al aan planten en dieren beginnen
Nadere informatieOpdrachten thema. Veluwe
en thema Totaal materialen heide Materialen per groepje 1A Sporen van grazers 3 Witte bakken 3 Pincetten Zoekkaart bos- en heideplanten 1B Dennen trekken Handschoenen voor elk kind Zoekkaart bos- en heideplanten
Nadere informatiePaddestoelen plukken
Centrum Basiseducatie Brusselleer Oefenmap lezen en schrijven p. 1 Herfst Paddestoelen plukken De herfst komt eraan. Nu is het de tijd van de paddestoelen. Eigenlijk kan je ze het hele jaar door vinden.
Nadere informatieUk & Puk Breek de dag tik een eitje
Breek de dag, tik een eitje Auteurs: Wieteke Hassing en Mignon van Ophuizen (van Artisjok & Olijfje) teiten in dit artikel hebben een plek in de huishoek. Op deze manier wordt verdieping gegeven aan het
Nadere informatiePapier recyclen. Inlage
Inlage A1 Papier maken Voor deze opdracht heb je de volgende materialen nodig: A - 1 Drielenzige loep B - 3 Bladen viltpapier C - 1 Reinigingsdoek D - 1 Zeef E - 1 Scheprand F - Stapel oude kranten G -
Nadere informatie12 spits je oren eekhoorntjes, ga in een kring zitten met de ogen dicht. spits je eekhoorn-oortjes en luister goed. wat hoor je allemaal? ritselt er e
14 raadsel 8 versierde poot! met mijn poot pak ik van alles vast. pak de poot van de eekhoorn en strijk ermee langs deze planten. blijven er zaadjes aan mijn poot hangen? blijven ze ook aan jullie eekhoornjas
Nadere informatieStoofaal van Lon. Een pak van 1 kilo diepgevroren stoofaal met het etiket van het Duurzaam Palingfonds
Stoofaal van Lon Paling kennen en eten we (bijna) allemaal. Grote favoriet hierbij is tegenwoordig de heerlijke gerookte paling of palingfilet. Gestoofde paling is redelijk uit de mode geraakt, maar volkomen
Nadere informatieQlivino. Koken met Roy Franken Van het prachtige
Qlivino Koken met Roy Franken Van het prachtige Trio van tonijn tournedos, tartaar en sashimi Ingrediënten: - Tonijnfilet 3kg vers niet diepvries - 1 fles Ketjap toko - 500 gr Suiker - ½ liter Water -
Nadere informatieTraktatieboek. Peuterspeelzalen Stichting Netwerk
Traktatieboek Peuterspeelzalen Stichting Netwerk Dames peren peren gekleurd papier, eventueel ribbel papier gekleurde stiften Teken op een papier een rondje ter grootte van het middelstuk van de peer en
Nadere informatieDoe- pad Watertorenweg. Achtergrond informatie voor de begeleider. Groep 5-6
Doe- pad Watertorenweg Achtergrond informatie voor de begeleider. Groep 5-6 Colofon Deze lesbrief in opgesteld door De Hortus, Centrum voor Natuur en Mileu, in opdracht van de Gemeente Harderwijk. Wij
Nadere informatieAuditieve oefeningen herfst. Hakken en plakken
Auditieve oefeningen herfst Hakken en plakken (hak de woorden in stukken, laat de kinderen het hele woord zeggen) eek-hoorn vlie-gen-zwam ka-stan-jes pad-den-stoel ka-bou-ter beu-ken-noot e-gel spin-nen
Nadere informatieNatuurschatten SPEELNATUUR
Naam: Natuurschatten SPEELNATUUR Groep: LES 10 - WERKBLAD 1 Bekijk het clipje: Speelnatuur a) Als je thuis buiten gaat spelen, waar speel je dan? b) Is er natuur waar jij buitenspeelt? Zo ja, waar speel
Nadere informatieZAAI- GOED DEZE LESBRIEF IS VAN..
ZAAI- GOED DEZE LESBRIEF IS VAN.. DIT BOEKJE GAAT OVER ZADEN EN WAT ER MEE GEBEURT ALS JE ZE IN DE GROND STOPT Heb jij wel eens wat in de tuin gezaaid? ja / nee Misschien woon je in een huis zonder tuin
Nadere informatieSTEENSOEP OMA VERTELT EEN VERHAAL
Hotel Hallo - Thema 6 Hallo opdrachten STEENSOEP 1. Knip de strip. Strip Knip de strip los langs de stippellijntjes. Leg de stukken omgekeerd en door elkaar heen op tafel. Draai de stukken weer om en leg
Nadere informatiePannenkoeken (4 personen) Ingrediënten: 500 gram Leemansmolen tarwebloem 1 liter melk 4 à 5 eieren een beetje zout boter om te bakken
Recepten Pannenkoeken (4 personen) 500 gram Leemansmolen tarwebloem 1 liter melk 4 à 5 eieren Mix de bloem, het zout, de eieren en de helft van de melk in een kom tot een glad beslag. Meng de resterende
Nadere informatieDoe- pad Watertorenweg
Doe- pad Watertorenweg Achtergrond informatie voor de begeleider. Groep 1-2 Colofon Deze lesbrief in opgesteld door De Hortus, Centrum voor Natuur en Milieu in opdracht van gemeente Harderwijk. Wij hebben
Nadere informatieDOCENT. Thema: natuur BOMEN BIJ MIJN SCHOOL. groep 3 en 4. Stadshagen
In groep 1 en 2 hebben de leerlingen binnen dit thema geleerd dat er in de natuur verschillende kleuren, vormen en texturen te vinden zijn. De leerlingen in groep 3 en 4 richten zich in dit thema op bomen.
Nadere informatieKNUTSELIDEETJES. Tulpen in een vaas. Benodigdheden: schaar, lijm, vouwblaadjes 8 x 8 cm, gekleurd papier. Aan het werk:
KNUTSELIDEETJES Tulpen in een vaas Benodigdheden: schaar, lijm, vouwblaadjes 8 x 8 cm, gekleurd papier Aan het werk: Vouw 16 vierkantjes. Vouw aan de onderkant de hoekjes om. Geef bovenaan twee knipjes,
Nadere informatieEen kiem is het de groei van een zaadje naar plant. Een zaadje bevat alle voedingsstoffen die nodig zijn voor groei.
Een kiem is het de groei van een zaadje naar plant. Een zaadje bevat alle voedingsstoffen die nodig zijn voor groei. In de eerste dagen van zaad naar plant is de groei dan ook enorm. De enzymen worden
Nadere informatieWriemelbeestjes. Aanwijzingen begeleider: Laat gevangen diertjes naderhand weer los.
Spits je lepeloren Ga zitten en doe je ogen dicht. Draai je lepeloren naar alle kanten. Wat kun je allemaal horen? Hoor je andere konijnen? Sluipt daar een vos door de struiken? Of is het de wind? Laat
Nadere informatieMijn schooltuin logboek 2013 Naam: Groep: school
Mijn schooltuin logboek 2013 Naam: Groep: school Inhoud Mijn tuin: verwachting en resultaten... 2 Tuinwoorden... 3 Tuinplattegrond en teeltplan... 4 Het logboek... 5 Onderzoek: het zaad... 7 Proefje: kiemplanten...
Nadere informatieVerwonderen STICHTING KIND EN VOEDING. Groep 4, 5 en 6
Verwonderen Groep 4, 5 en 6 Leerdoel De kinderen: - verwonderen zich over voedsel. - gebruiken hun zintuigen (ogen, neus, mond) om voedsel bewust te bekijken, te proeven en te ruiken. - ontdekken wat de
Nadere informatieDe Nationale. Smaaktest t/m 4. Beste Smaakprins of Smaakprinses, Veel plezier met de Nationale Smaaktest!
De Nationale Smaaktest 2009 Beste Smaakprins of Smaakprinses, Mag ik me even voorstellen? Ik ben kok Pierre Wind. Die kale, die drukke. Misschien ken je me wel van de televisie of de smaaktest van andere
Nadere informatieIt's Dreamtime! Goedemorgen allemaal!
It's Dreamtime Goedemorgen allemaal Vandaag start de workshop "Dreamtime". De eerste online workshop die iedereen via dit weblog kan volgen. We gaan in 6 weken tijd een schattig kastje maken met alles
Nadere informatieDe lente in met foam!
De lente in met foam! VOORJAARSONTWERPEN FOAM 2012 Thea van Mierlo - Uil - Sneeuwklokjes - Narcis - Knutsel-zwaan - Haai-schilderij Handig om te weten over het werken met Foam Paint Verven met de foam
Nadere informatiePaddenstoelen in de klas (2) Natuur & Milieu. educatie. Groep 6 Paddenstoelen in de klas (2) Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna
Paddenstoelen in de klas (2) Natuur & Milieu educatie Groep 6 Paddenstoelen in de klas (2) Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Leerdoelen, doelgroep, samenvatting
Nadere informatieKlooikoffer tapenen! tekenen? let op: al het klooien is op eigen risico! ;) Speel spannende spelletjes. Hoe groot kun jij
let op: al het klooien is op eigen risico! ;) lekker samen klooien! Klooikoffer tapenen! Speel spannende spelletjes Hoe groot kun jij tekenen? Kun je van het bos een relaxte hangplek maken? Hoe snel gaat
Nadere informatieklimaatstad herfst Paddenstoelen klimaatstad
herfst Paddenstoelen Schrijf hier je naam... Stad Gent Milieudienst Natuur- en Milieucentrum De Bourgoyen 2014 Driepikkelstraat 32 9030 Mariakerke ( 09 226 15 01 7 bourgoyen.educatie@gent.be geen gezwam...
Nadere informatieHerfst in de kleuterklas
Herfst in de kleuterklas Versjes, woordenschat, voelspelletje Tekst en idee Rian Visser In de herfst kun je in het bos van alles vinden. Welke dingen ken je? Walnoot Eikels Hazelnoten Herfstbladeren Beukennootjes
Nadere informatieNatuur, Buiten Activiteit:
Natuur, Buiten Activiteit: Doelgroep: middenbouw (groep 4, 5 en 6) Doel van de activiteit: - De kinderen worden bewust van de herfst en zijn veranderingen. - De kinderen leren over de onderdelen van bladeren
Nadere informatieonzichtbaar leven groep 7-8 proefexemplaar
onzichtbaar leven groep 7-8 proefexemplaar Als je de wereld van héél dichtbij bekijkt, gaat er een nieuwe voor je open. Mooier en bijzonderder dan je je ooit hebt kunnen voorstellen. Welkom in Micropia,
Nadere informatie