NIEUWSBRIEF. Inhoudsopgave. Waterveiligheid. Waterveiligheid 1. Van het bestuur..., Nieuwsberichten 2. Verenigingsgegevens, Agenda 2

Transcriptie

1 NIEUWSBRIEF October nummer Inhoudsopgave Waterveiligheid 1 Van het bestuur..., Nieuwsberichten 2 Verenigingsgegevens, Agenda 2 De Pen... Herman Schoonakker 3 Wetenschapswaardigheden: Intreerede Pieter van Gelder 4 NVRB lezing Windmolens 6 Uit de media... 7 Lezing IPMA Baltic Ace, Colofon 8 Waterveiligheid Het is weer tijd om wat nader in te gaan op het onderwerp waterveiligheid. Niet omdat de Deltacommissaris zijn nieuwe plannen bekend heeft gemaakt, of omdat er net voor Prinsjesdag bekend werd dat ruim 800 stuwen, sluizen en stormvloedkeringen niet op orde zouden zijn. Ook niet omdat ik me zelf bezig houd met de vraagstukken hoe we de risico s van overstromen in DBFM contracten kunnen verwerken. Nee, de aanleiding was dit keer weer eens in de persoonlijke sfeer. U weet waarschijnlijk wel dat ik een fervent sportduiker en vinzwemmer ben en ik vind het wel weer eens tijd om u daarin mee te nemen. Op 14 september 2014 organiseerde Orka 97 voor de tweede keer het evenement Sport4Support. Dit bestaat uit een vinzwemwedstrijd en een sponsorzwemgedeelte, welke op de Prins Willem Alexander-roeibaan te Rotterdam Zevenhuizen wordt georganiseerd. Dit jaar was de Reddingsbrigade Waddinxveen aangeschoven. Zij vieren dit jaar hun 40 jarig bestaan en waren al gevraagd door de uitbaters van de roeibaan om een aantal roeiwedstrijden te begeleiden qua veiligheid. De roeibaan is een recht stuk open water van twee kilometer lang. De deelnemers kunnen maximaal twee uur zwemmen en daarbij afstanden afleggen in veelvouden van 500 meter. Om de veiligheid te borgen varen er bootjes rond, staan er mensen langs de kant, hebben we EHBO-ers en tekenen de deelnemers een eigen verklaring waarin staat dat ze de risico's kennen. In 2013 hadden we een kleine 20 zwemmers en konden we alles redelijk goed overzien, maar ook hadden we het gevoel dat als het echt mis zou gaan we toch wel eens tekort zouden kunnen schieten. We waren dan ook heel blij met de reddingsbrigade en hun ruime ervaring met bewaking en redden. Dit jaar hadden we 45 deelnemers en heel veel meer vrijwilligers. Het weer was prachtig. Zelf zwom ik de vier kilometer met bi-fins ( flippers al mag ik dat woord van mijn duikbuddy s niet gebruiken). Een enkele deelnemer is zelf voortijdig gestopt of na enige aandrang van de organisatie. Dat waren vooral zwemmers die slechts in badkleding deel namen. Die zijn prima opgevangen en opgewarmd. Wat is nu de moraal en natuurlijk toch ook de link met de thema s uit de eerste alinea? Veiligheid, en zeker waterveiligheid, is het resultaat van goede samenwerking, heldere afspraken, voldoende en adequate middelen en noodscenario s. Dat geldt zowel voor een kleinschalig evenement op een roeibaan als in het groot bij de BV Nederland! Pieter van Gelder sprak in zijn intreerede uitvoering over veiligheid, waarvan uiteraard verslag in deze nieuwsbrief. De ontwikkelingen in Nederland kunt u volgen via de diverse media (en ongetwijfeld bij een aantal NVRB-lezingen), voor een lokaal inkijkje bent u volgend jaar van harte welkom in Zevenhuizen! Peter Blanker

2 Van het bestuur... Beste leden, Zoals aangegeven tijdens de ALV eerder dit jaar willen we met het bestuur onze activiteiten een wat andere invulling geven, om onder andere de kennisdeling binnen de vereniging naar een hoger niveau te tillen. In dit kader heeft onlangs de eerste externe lezingenavond plaatsgevonden bij ARCADIS in Amersfoort met als onderwerp Windturbineveiligheid. Gezien de opkomst, maar vooral gezien de inhoudelijke discussie is deze nieuwe opzet van de lezingenavonden zeer geslaagd. Graag nodig ik u dan ook uit voor onze volgende externe lezingenavond welke plaats zal vinden op 25 november bij Royal Haskoning DHV te Rotterdam. Deze lezingenavond zal in het teken staan van de diverse waterveiligheidsinitiatieven in New York (onder anderen Big U). Op de website en via de mail volgt snel meer informatie. Naast een andere invulling van de lezingen zijn we als bestuur op de achtergrond ook de haalbaarheid aan het onderzoeken van extra activiteiten specifiek gericht op actuele onderwerpen. Gedacht wordt bijvoorbeeld aan een minisymposium over de veiligheidsaspecten ten aanzien van de gaswinning in Groningen. Hiermee willen we meer interactie creëren met brancheorganisaties, kennisorganisaties en het bedrijfsleven. Dit alles zou uiteindelijk ook een positief effect moeten hebben op het aanbod van artikelen voor onze nieuwsbrief. De eerlijkheid gebiedt mij namelijk te zeggen dat het steeds meer moeite kost om een goed gevulde nieuwsbrief samen te stellen. Dit geldt ook voor de nieuwsbrief van onze Europese evenknie: ESRA. Dit terwijl er enorm veel gebeurd op het terrein van Risicoanalyse en Bedrijfszekerheid. Bij deze wil ik dan ook benadrukken dat de redactie altijd open staat voor de publicatie van interessant onderzoek vanuit brancheorganisaties, het bedrijfsleven en universiteiten en hogescholen. Neem voor meer informatie vooral contact op via redactie@nvrb.nl! Ronny van den Heuvel Nieuwsberichten... Op de NVRB-site vindt u onder anderen de volgende nieuwsberichten: - 'Kwaliteit risicomanagement verontrustend' - Duitse dijk risico voor Nederland - Statement over veiligheid reactor - PVV wil meer aandacht voor veiligheid in trein - Organisatie: Veiligheid motorspektakel in orde - Wat is het risico dat hier een planetoïde inslaat? - Velsertunnel groot risico - Digitale veiligheid krijgt meer aandacht en meer geld - ICAO laat veiligheid luchtverkeer onderzoeken Verenigingsgegevens Het doel van de NVRB is "bijdragen aan de ontwikkeling van de analyse en beheersing van risico's en bedrijfszekerheid alsmede de toepassing en kwaliteit daarvan te bevorderen door kennisoverdracht en uitwisseling van ervaring." Aanmelding lidmaatschap en wijziging gegevens leden Secretariaat NVRB Marit Zethof p/a HKV lijn in water Botter JN Lelystad secretaris@nvrb.nl Aanmelding en informatie NVRB-bijeenkomsten Secretariaat en/of via de website Agenda Lezingen NVRB Uiteraard verzorgt de programma commissie ook in 2014 regelmatig lezingen en excursies. Hou de website en de mailingen in de gaten voor data en details. Daarnaast kunt U zich nog altijd opgeven als lid van de Programma Commissie of kunt U ideeën aandragen voor een lezing of een andere activiteit! IPMA lezing risicomanagement Haak om Leeuwarden Maandag 3 november Tijdens de lezing zullen Adriaan Boers (contractmanager) en Astrid de Boer (risicomanager), beiden van Rijkswaterstaat, ons meenemen in het project Haak om Leeuwarden, de handreiking procesgericht risicomanagement van Rijkswaterstaat en de toepassing ervan binnen het project. Het project ontvangt ons graag vanaf uur met broodjes en drankjes op de projectboerderij, Bredyk 30 in Wirdum. Het inhoudelijke programma start om uur en duurt tot uiterlijk uur. Graag wel van tevoren aanmelden, bijvoorbeeld via NVRB lezing Waterveiligheid New York Dinsdag 25 november zijn we te gast bij Royal Haskoning DHV te Rotterdam. Tijdens deze lezingenavond zullen twee sprekers ingaan op de diverse waterveiligheidsinitiatieven in New York (onder anderen Big U). Op de website en via de mail volgt snel meer informatie. Voor alle informatie gaat u naar - pagina 2 -

3 De Pen... Herman Schoonakker De toevalsgenerator heeft mij deze keer aangewezen als penner. Ik maak graag van deze gelegenheid gebruik om het risicoanalysewerk dat bij EPZ voor de kerncentrale in Borssele wordt uitgevoerd weer eens onder de aandacht te brengen en om mijn ervaring met ons vak met jullie, mede NVRB leden, te delen. Ik ben al een oudgediende in ons vakgebied. In 1989 werd in Borssele begonnen met de eerste PSA (Probabilistic Safety Assessment). Voor mij de eerste kennismaking met het vak risicoanalyse. Mijn opleiding HTS elektrotechniek werd geleidelijk aan aangevuld met on-the-job training in Amerika en verschillende cursussen in PSA en kansberekening. Het PSA-team in Borssele bestaat uit twee personen die hier fulltime mee bezig zijn. Het maken en wijzigen van het PSA model wordt door een aantal contractors uitgevoerd. Zij leveren de echte PSA vakspecialisten. Mijn collega en ik beheren het PSA model, voeren reviews uit en gebruiken het model voor analyses van bedrijfsvoering alternatieven, voor de evaluatie van voorgestelde wijzigingen en voor het zoeken naar mogelijkheden om het veiligheidsontwerp te verbeteren. Het PSA model wordt ook door de afdeling bedrijfsvoering gebruikt om de planning van preventief onderhoud door te rekenen. Zij gebruiken daarvoor de Safety Monitor, het PSA model voorzien van een aangepaste gebruikersinterface, waardoor het uitvoeren van berekeningen door mensen zonder specifieke PSA-kennis mogelijk wordt. Vanaf 1989 tot nu is het PSA model steeds gegroeid. Van een model dat alleen de interne gebeurtenissen die tijdens vermogensbedrijf kunnen optreden weergaf, is het uitgegroeid tot een full scope PSA met meer dan zevenhonderd gebeurtenissenbomen, meer dan honderd foutenbomen en meer dan vierduizend unieke basisgebeurtenissen. Een goed kwaliteitsborgingsysteem is een essentiële voorwaarde voor het beheer van het model, ook omdat meerdere partijen vaak gelijktijdig aan het model werken. in De algemene indruk van onze PSA was zeer goed maar er zijn ook altijd wat bevindingen. In 2013 vond een follow-up review plaats waarbij werd gekeken of de eerder gerapporteerde bevindingen en aanbevelingen goed in de huidige PSA zijn verwerkt. De bevindingen van de follow-up review waren zeer positief. De kerncentrale in Borssele beschikt over een PSA die voldoet aan de criteria voor een high quality modern PSA, voor ons een resultaat om trots op te zijn. In de loop van de tijd is niet alleen de omvang van het PSA model veranderd. Ook de technieken binnen ons vakgebied hebben zich ontwikkeld en inzichten zijn gewijzigd. Als we kijken naar de ontwikkeling van de PSA resultaten als functie van de tijd, bijvoorbeeld naar de kernsmeltfrequentie, dan is er een neergaande trend als gevolg van ontwerpverbeteringen, voornamelijk als onderdeel van veiligheidsevaluaties die iedere 10 jaar worden uitgevoerd. Daar tegenin zijn er stijgingen als gevolg van de uitbreiding van de PSA omvang en door de veranderingen in analysetechnieken en nieuwe inzichten. Ook worden de analysemethoden strikter voorgeschreven. Voorbeelden van recente veranderingen in analysemethoden zijn de brandanalyse en de analyse van menselijke interacties. De modellering is formeler geworden dan bij de eerder gebruikte methoden. Het resultaat is mijns inziens niet noodzakelijk nauwkeuriger maar biedt wel meer concrete indicaties voor verbetermaatregelen en dat is zeker een voordeel. De risicoanalyse is een relatief jong vakgebied. Ik heb de indruk dat het nog steeds meer in beweging is dan de meeste andere vakgebieden en dat maakt het boeiend maar ook wel eens lastig, vooral in de communicatie met mensen buiten ons vakgebied. Je moet je collega s toch weer uit kunnen leggen waarom bijvoorbeeld een component die jarenlang als minder veiligheidsrelevant gold, nu ineens niet langer dan een halve dag uit bedrijf mag worden genomen. Ook richting overheid is het regelmatig nodig om te laten zien waarom de risico getallen als gevolg van recentere inzichten en voorschriften weer eens zijn veranderd. Het leuke van het werk bij EPZ is dat we ons met alle onderdelen van het model kunnen bezighouden. Veel van het PSA werk wordt uitgevoerd door mensen die alleen met een bepaald onderdeel van het model bezig zijn. Met foutenboom analyse, met menselijke interacties, met de sterkteberekeningen van het containment of met plaatsgebonden- of groepsrisico. Wij hebben het voordeel dat we ons met alle aspecten van het model kunnen bezighouden. Dat houdt het boeiend, ook na 25 jaar risicoanalyse. De PSA van de kerncentrale wordt gecontroleerd door de overheid. De Kern Fysische Dienst (KFD) maakt hiervoor gebruik van het International Atomic Energy Agency (IAEA) die een team van internationale PSA specialisten samenstelt. Dit International PSA Review Team (IPSART) toetst de PSA aan de relevante IAEA regelgeving en rapporteert de bevindingen aan de KFD. De laatste IPSART review heeft plaats gevonden Hoewel de absolute waarde van het risico dus in vele opzichten omringd wordt door (niet altijd kwantificeerbare) onzekerheid, blijkt dit gelukkig erg mee te vallen voor de verschillen die ontstaan door ontwerpwijzigingen of door bijvoorbeeld het uit bedrijf nemen van een component. Het is voor zover ik dat heb kunnen nagaan ook nog nooit gebleken dat een ontwerpverbetering gebaseerd op een eerder PSA-model, door een nieuw model is achterhaald. Het risico voordeel kan kleiner of groter worden maar is tot nu toe nog nooit negatief geworden. Ondanks de veranderingen die nu eenmaal inherent zijn aan een living PSA model blijkt het een robuust en betrouwbaar analysegereedschap. Ik heb er nog altijd plezier in om op een praktische manier met risicoanalyse bezig te zijn en om te zien dat het aantal toepassingen van ons vakgebied nog steeds groeit. Het blijft gewoon een leuk vak. Herman Schoonakker - pagina 3 -

4 Wetenschapswaardigheden Intreerede Pieter van Gelder Op vrijdag 26 september 2014 gaf dr. Ir. P.H.A.J.M. (Pieter) van Gelder zijn intreerede aan de Technische Universiteit Delft. Pieter is hoogleraar in de faculteit Techniek, Bestuurskunde en Management (TBM). Het onderwerp van zijn oratie was Staarten in de Veiligheidskunde. Hieronder een samenvatting van zijn lezing. Het origineel werd aangehoord door een goed gevulde aula, flink wat NVRB-leden en zijn collega hoogleraren. De lezing is ook via nog te volgen. Deze rede gaat over staarten in de veiligheidskunde, om daarmee te benadrukken dat de veiligheid in het geding is bij onverwachte situaties en grote afwijkingen van het gemiddelde. Voor de veiligheidskunde geldt The devil is in the tails. Staarten kunnen ons namelijk de das om doen.als de veiligheid op orde is, merkt niemand iets. Dit maakt het een uitdaging om veiligheid hoog op de politieke agenda te houden. Zowel in de publieke als private sector. Bij veiligheid gaat het om de lange adem. Ook in tijden dat er niets gebeurt, dienen de vitale infrastructuren, systemen en processen op orde te zijn. Het krijgt echter pas vaak de aandacht als er iets mis gegaan is. Veiligheid zou gezien moeten worden als een waarde, een ideaal waar we als samenleving naar streven. Veiligheid is gecorreleerd met welvaart. Hoe hoger de veiligheid in een land, hoe hoger de welvaart van het land. Veiligheid en innovatie gaan ook hand in hand. In Zweden laat men zien hoe met het stellen van hoge veiligheidseisen in de automobielindustrie, innovatieve oplossingen tot stand komen. Een veiligheidskundige onderzoekt de factoren die van invloed zijn op de veiligheid van systemen, en onderscheidt daarbij een aantal hoofdfactoren: de technische factoren, de menselijke factoren en de organisatorische factoren. Een systeem kan falen doordat de techniek faalt (een afschuivende dijk), of de mens faalt (een buschauffeur die in slaap valt), of de bestuurlijke organisatie faalt (de touroperator die te strakke tijdschema s inroostert voor zijn buschauffeurs). Dit maakt het vakgebied zeer multidisciplinair, omdat naast technische expertise ook expertise in het handelen en gedrag van de mens (de psychologie) nodig is, en expertise van bestuurskundigen, organisatiekundigen, economen en ethici. Staarten in de veiligheidskunde Staarten wat zijn het? Waarom spelen ze een rol? Hoe gaan we ermee om en wat kunnen we er aan doen? Ik illustreer dat aan de hand van verschillende domeinen, veiligheid tegen natuurgevaren (aardbevingen en overstromingen), brandveiligheid en chemische veiligheid. Tevens een visie op het onderzoek en onderwijs in de veiligheidskunde aan de faculteit TBM en de TU Delft, waarna ik eindig met een toekomstblik en dankwoord. Incidenten en ongevallen treden op bij onverwachte afwijkingen in de eerdergenoemde factoren die van invloed zijn op de veiligheid. Bij een deterministisch systeem, waarin alle factoren en variabelen constante waarden aannemen, zullen derhalve geen incidenten plaatsvinden. Een veiligheidskundige streeft daarom naar reductie van de fluctuaties in de variabelen; het systeem saaier maken en op die manier ook veiliger. Standaardisatie is daar een voorbeeld van. Een vulslang verschilt nog steeds per LPG station. Dat levert bij de bediening ervan een verhoogde kans op menselijke fouten. Mijn voorganger, prof. Ben Ale, formuleerde het als volgt: in gemiddeld 1 meter waterdiepte kan iemand nog steeds verdrinken. Het gaat niet om het gemiddelde, maar om de spreiding rondom het gemiddelde. Fluctuaties in variabelen bestuderen we met zogenaamde kansverdelingen. Dit is een normale verdeling met de bijbehorende betrouwbaarheidsintervallen. In 1809 afgeleid door de wiskundige Euler. Symmetrisch rondom het gemiddelde, en snel afvallende staarten, ondanks dat deze tot oneindig doorlopen. De kans om meer dan drie sigma afwijking van het gemiddelde te observeren is slechts 0,3%. Staarten worden vetter naarmate meer domino effecten, ofwel positieve correlaties, optreden, aangegeven met deze vergelijking. Begin vorige eeuw is een krachtige theorie ontwikkeld die aangeeft dat er slechts drie typen staarten bestaan die de extreme waarden van een proces beschrijven. Dit zijn de zogenaamde Weibull, Gumbel en Frechet verdelingen. Met als voorwaarden onderlinge onafhankelijkheid en een identieke verdeling van de data. Dat zijn belangrijke voorwaarden in de statistiek. De theorie kan dus niet zondermeer worden toegepast op jaarmaxima van waterstanden langs de Nederlandse kust of mens-geïnduceerde aardbevingen in Groningen (twee actuele dossiers in de veiligheidskunde). Deze observaties zijn immers - pagina 4 -

5 niet stationair door de relatieve stijging ten gevolge van klimaatverandering en bodemdaling en de gasonttrekking uit de ondergrond. En dus dienen er correcties op de data te worden uitgevoerd. Onderwijs en onderzoek Wij willen van de veiligheidsregio s Rotterdam Rijnmond en Hollands Midden onze proeftuin maken. Tezamen met de drie universiteiten in deze provincie: LDE (Leiden, Delft en Erasmus Rotterdam). En op langere termijn ook de 23 andere veiligheidsregio s in Nederland betrekken, in samenwerking met Brandweer Nederland. Onze ambitie is om uit te groeien naar een equivalent van de SWOV voor verkeersveiligheid, maar dan voor de brandveiligheid, ingebed binnen het TU Delft Safety and Security Institute. Veiligheid wordt aan elke faculteit gedoceerd, veelal door de eigen vakdocenten. De Lucht & Ruimtevaart ingenieur in Delft zal zeggen, over veiligheid hoef je mij niets te vertellen. Mijn visie, en misschien niet in dank afgenomen door collega hoogleraren, is om het technisch universitair veiligheidsonderwijs, gekenmerkt door zijn generieke methodologie, door een overkoepelende faculteit als TBM te laten uitvoeren. Hiermee kan een solide basis, ik stel voor in het laatste jaar van de Bachelor, gelegd worden, gevolgd door faculteitsspecifieke veiligheidsvakken in de Master fase. Bachelor studenten krijgen hiermee TU breed, op meta niveau de basisprincipes van de socio-technische veiligheidskunde, human and organisational factors, aangereikt. Onderwerpen die voor elk veiligheidsdomein, zij het de lucht- en ruimtevaart, mechanica of civiele techniek, van belang zijn. Verdere specialisatie in de veiligheidskunde vindt vervolgens binnen de eigen faculteiten, maar ook binnen TBM, plaats, bijvoorbeeld met de eigen Master in oprichting Society at Risk. Tevens ben ik sterk voorstander van post-academisch onderwijs om mensen met enige jaren praktijkervaring verder bij te scholen en op de hoogte te houden van de nieuwste ontwikkelingen in het vakgebied. De multipliereffecten voor de faculteit dienen niet te onderschat te worden, blijkend uit de goede ervaringen met de MoSHE opleiding in de afgelopen 2 decennia. Ruim 30 leerstoelen werken in het instituut samen op multidisciplinaire veiligheidsvraagstukken met gemeenschappelijke thema s als data analytics, risico management en system of systems. Met het integreren van deze domeinen kunnen we een flinke stap voorwaarts zetten. Onze ambitie is om over 5 jaar een volwassen instituut te hebben opgezet met goede zichtbaarheid naar buiten, vergelijkbaar met een Risk Center zoals in Zurich, een Public Safety Centre in Beijing of een Risk Science centre in Michigan. Waarmee we gevraagd en ongevraagd onderzoek kunnen uitvoeren naar veiligheidsproblemen in Nederland. Nederland is een veilig land. Maar staarten van verdelingen kunnen langer zijn dan verwacht. Ik pleit voor meer wetenschappelijk onderzoek naar deze staarten, naar consistente veiligheidsnormering, en naar de koppeling van big databases. Om daarmee de veerkracht van ons land te verhogen met repressieve maatregelen, maar bovenal om de kwetsbaarheid verder te reduceren middels preventieve maatregelen. Preventie is altijd beter dan genezen. Er rust immers bij de overheid een morele verantwoordelijkheid om haar burgers te beschermen tegen gevaren. Hartelijk dank voor uw aandacht. Ik heb gezegd." - pagina 5 -

6 Verslag NVRB lezing NVRB lezingenavond Windturbine veiligheid 9 oktober 2014 Wie net zoals ik geregeld voor zijn werk onderweg is, zal ze regelmatig voorbij zien komen in het landschap: windturbines in allerlei soorten en maten. Hoewel ze inmiddels een vertrouwd onderdeel zijn van het Nederlandse landschap, zullen de meesten van ons een stuk minder vertrouwd zijn met de veiligheid van windturbines. Welke veiligheidsrisico s zijn er zoal verbonden aan het gebruik van windturbines, zowel op het gebied van interne veiligheid (veilig werken bij bouw en onderhoud), als externe veiligheid (omgevingsrisico s)? Hoe worden deze risico s gekwantificeerd en meegenomen wanneer besloten wordt of en waar de windturbine geplaatst zal worden? Hoog tijd dus om een lezingenavond te wijden aan dit interessante onderwerp. Deze avond waren wij te gast bij Arcadis in Amersfoort, waar Cees Smit optrad als uitstekend gastheer én eerste spreker van de avond. In totaal waren er 28 leden en introducees, waaronder voor mij veel nieuwe gezichten. Een mooie opkomst dus, ondanks het afwijken van ons thuishonk Meeting Plaza te Utrecht. Wat mij betreft is het zeker de moeite waard om in de toekomst vaker onze lezingenavond zo op locatie bij onze sprekers te organiseren! Zo zal Royal HaskoningDHV op 25 november onze gastheer zijn voor onze volgende lezingenavond (zie aankondiging in de agenda). Ik hoop op weer een mooie opkomst. Veiligheid van windturbines van ontwerp tot sloop Cees Smit stond in zijn verhaal stil bij de diverse interne en externe veiligheidsrisico s verbonden aan het gebruik van windturbines, van ontwerp tot sloop. Zo is er een tendens dat windturbines steeds groter en steeds hoger worden ontworpen, wat nieuwe veiligheidsrisico s met zich meebrengt. Ook heb ik geleerd dat de omzetting naar 10 kv tegenwoordig al bovenin de gondel plaatsvindt. Hiermee kan een behoorlijke lengte aan bekabeling bespaard worden, maar heeft wel tot gevolg dat de werkruimte in de gondel voor de onderhoudspersoneel zeer beperkt wordt. Dat het risico op brand in de gondel daardoor aanzienlijk is verhoogd met alle bijbehorende potentiële gevolgen werd benadrukt door Joop Bettink, eigenaar van Bettink Serviceteam. Bij de tragische brand in een windturbine in Ooltgensplaat zijn in oktober 2013 jongstleden twee monteurs van Bettink overleden. Over het ongeluk zelf kon meneer Bettink begrijpelijkerwijs niet veel kwijt vanwege nog lopende zaken. Wel gaf hij ons een bondig overzicht van de ontwikkeling van windturbines gedurende de 20 jaar dat hij nu actief is in het onderhouden ervan, en de bijbehorende toenemende veiligheidsrisico s voor diegenen die onderhoud plegen. Dat de inbreng van de heer Bettink zeer gewaardeerd werd door onze leden (ondergetekende inclusief!) werd door menigeen uitgesproken, en bleek wel uit de vele vragen vanuit de zaal. Een ander belangrijk onderwerp in het verhaal van Cees was het Handboek Risicozonering Windturbines, waarvan recentelijk (september 14) de laatste versie is uitgekomen. Cees liet een kritisch geluid horen over de kwaliteit van het handboek (Ter info: binnen Nederland lopen wij wel voor op andere landen zoals Duitsland waar de populatie windturbines vele malen groter zijn maar een vergelijkbaar handboek ontbreekt). Zijn kritiek ging onder andere over de huidige omgang met veiligheidsrisico s bij de bouw van windturbines nabij het spoor en de definitie van het Individueel Passanten Risico. Ook stond hij stil bij de huidige bepaling van faalfrequenties. Hierbij wordt veelal uitgegaan van casuïstiek, maar een aantal in het oog springende ongevallen zoals bij Anna Paulowna alsook vroegtijdige vervangingen van windturbines zijn hierbij niet meegenomen. Cees sloot zijn verhaal af met de boodschap dat wij waakzaam moeten blijven op de veiligheid. Dit vraagt onder andere om een volwaardig en helder regime met betrekking tot de afweging van risico s. De expertise die ondertussen is opgebouwd op het gebied van windturbine veiligheid dient hiertoe beter te worden benut. En dat onderschrijf ik helemaal. Joël Luyk Windturbines bij waterkeringen Waar Cees Smit de veiligheid van windturbines over een breed spectrum benaderde, ging Werner Halter van Fugro in op de specifieke risico s van windturbines bij waterkeringen. Al snel werd duidelijk dat er sprake is van een klassiek spanningsveld. De wens is uiteraard om windturbines te bouwen in gebieden met veel wind. Veelal zijn dit echter de kustgebieden waar ook veel waterkeringen zijn aangelegd. Hieruit is dan ook de noodzaak ontstaan om meer zicht te krijgen op de specifieke risico s van windturbines bij waterkeringen. Omdat een Windturbine niet kan worden beschouwd als waterkerend object wordt er kritisch gekeken naar invloed van een windturbine op de bekleding en het beoordelingsprofiel van een waterkering, zowel bij aanleg als exploitatie. In beide fases hebben specifieke kenmerken van windturbines invloed op de betrouwbaarheid van de waterkering. - pagina 6 -

7 Vloeibaar aardgas opening eerste trainingslocatie Het vloeibare aardgas Liquefied Natural Gas is op weg dé brandstof te worden voor wegtransport en scheepvaart. De gevaren schuilen vooral in de ontvlambaarheid. In de Rotterdamse haven leren brandweerlieden en hulpverleners hoe te handelen in het geval van incidenten op de eerste trainingslocatie voor LNG in Noordwest-Europa. Bron: NRC handelsblad, 19 september 2014 Zo is bij de aanleg en het onderhoud van een windturbine zwaar materieel nodig wat bij gebruik op een waterkering invloed heeft op de sterkte en stabiliteit. Ook dient een kabelinfrastructuur aangelegd en onderhouden te worden waardoor er in de nabijheid van de waterkering gegraven moet worden. Bovendien kan door de aanwezigheid van windturbines de grondwaterstand verstoord worden en zorgen trillingen tijdens het draaien van de turbines mogelijk voor minder stabiliteit van de waterkering met alle mogelijke gevolgen van dien. Speciale aandacht is er voor risico s van vallende onderdelen van windturbines. Het komt namelijk voor dat onderdelen als bladen en masten breken. Deze kunnen veel schade aanrichten. Om die reden is een model ontwikkeld waarmee de kans op een overstroming van een waterkering kan worden berekend ten gevolge van een vallend windturbineonderdeel. Relevante aspecten die daarbij worden meegenomen zijn onder andere: de kans dat een onderdeel afbreekt en de kans dat deze onderdelen de dijk raken. In het handboek risicozonering windturbines worden voor het eerste aspect specifieke waarden gegeven. In een rekenvoorbeeld liet Werner zien hoe de uitkomsten van deze berekening getoetst kunnen worden aan de geldende normen voor waterkeringen. Op basis van deze vergelijking kunnen de meest effectieve maatregelen worden bepaald om de negatieve effecten van windturbines bij waterkeringen te beperken. Een mooi voorbeeld waar risicoanalyse gekoppeld wordt aan besluitvorming. En dat is waar het naar mijn idee juist om gaat! Ronny van den Heuvel Uit de media... FNV waarschuwt voor gevaarlijke containers Vakbond FNV gaat op de Maasvlakte in Rotterdam actievoeren om de `gevaren en tekortkomingen' van containervervoer onder de aandacht te brengen. Dat maakte FNV Havens gisteren bekend. Volgens de bond komt het te vaak voor dat er containers worden vervoerd met giftige gassen, ontvlambare en te zware ladingen. Bron: Metro, 7 oktober 2014 Ongevallen recreatievaart verdubbeld Het aantal ongelukken met recreatievaartuigen is de laatste jaren meer dan verdubbeld. In 2004 waren 198 ongelukken, in 2012 steeg dat tot 473, zo blijkt uit een rapportage van Rijkswaterstaat. Als oorzaken van de stijging worden een betere registratie van de ongevallen genoemd en de groei van het aantal recratieschepen. In die periode vielen er in totaal elf doden bij aanvaringen, terwijl er in 2013 al vijf slachtoffers zijn gevallen. Bron: De Telegraaf, 4 augustus 2014 Tunnelveiligheid Ontwikkeling en aanlag van grootschalige infrastructuur binnen een gemeente is al een complex geheel, maar bij tunnels vragen zaken als veiligheid en hulpverlening extra aandacht. Om die problematiek te ervaren hebben TNO, het Instituut Fysieke Veiligheid (IFV) en het Genootschap voor Burgemeesters het scenario Tunnelveiligheid toegevoegd aan het reeds langer bestaande Burgemeestersgame. Bron: TNOTime, najaar 2014 Dijkversterkingen in Zeeland zijn begonnen Rijkswaterstaat is op verschillende locaties in Zeeland begonnen met het versterken van de dijken met grint, zand, stenen en staalslakken. De vooroevers liggen onder water en vormen de basis voor de bovenliggende dijken. Beroepsvissers en sportduikers gaan bij de Schelphoek de Oosterschelde in om zoveel mogelijk kreeften te verplaatsen. Ze vrezen dat de kreeften de geplande storting van zogenoemde staalslakken niet zullen overleven en hebben ook een juridische procedure aangespannen om andere, meer diervriendelijke stortmethoden af te dwingen. Bron: Algemeen Dagblad, 4 oktober 2014 Veel sluizen zijn onveilig Bijna de helft van de sluizen en gemalen in ons land is onveilig. Het aantal dat niet aan de veiligheidsnormen voldoet, is daarmee meer dan verdubbeld in een paar jaar tijd. Dat blijkt uit een rapport van het Planbureau voor de Leefomgeving. Het gaat om ruim 800 stuwen, sluizen en stormvloedkeringen die niet in orde zijn. Maar ook waterkeringen zoals dijken, duinen en dammen voldoen steeds vaker niet aan de norm: 35 procent daarvan (ruim 1300 kilometer) is niet in orde. De overheid heeft de laatste jaren te weinig geld gestoken in onderhoud, concludeert het planbureau. En daarom zal het kabinet nu wél de portemonnee moeten trekken. De regering is wel op de hoogte, maar komt nog niet voldoende in actie, meldt het rapport.,,het is bekend, maar nog niet geregeld.'' Bron: AD/ Haagse Courant, 11 september pagina 7 -

8 Indien onbestelbaar retour: Secretariaat NVRB, Botter 1129, 8232 JN Lelystad Lezing IPMA: Baltic Ace Risicomanagement ten aanzien van de berging van het m/s Baltic Ace Op 1 september 2014 was IPMA te gast in Amersfoort, bij Twynstra Gudde. Daar vertelden projectmanager Bert Polak en risicomanager Martine Sirks, beide van Rijkswaterstaat, over het risicomanagement van het bergingsproject van het m/s Baltic Ace Dit vrachtschip zonk in 2012 voor de kust van Zeeland na een aanvaring. COLOFON De NVRB-nieuwsbrief is een periodieke uitgave van de Nederlandse Vereniging voor Risicoanalyse en Bedrijfszekerheid. Redactie NVRB-nieuwsbrief Peter Blanker, Ronny van den Heuvel Bijdragen aan deze uitgave van: Peter Blanker, Ronny van den Heuvel, Marit Zethof, Herman Schoonakker, Pieter van Gelder, Jan Seijerlin, Joël Luyk. Redactieadres Peter Blanker p/a RWS Grote Projecten en Onderhoud Postbus LA Utrecht T: redactie@nvrb.nl Sluitingsdatum kopij voor de volgende nieuwsbrief: 22 november 2014 (c) 2014 NVRB Het wrak moet worden opgeruimd omdat het een obstakel vormt voor het passerende scheepvaartverkeer en mogelijke milieurisico s dan worden voorkomen. Het voorgenomen bergingsproces werd toegelicht aan de hand van een aantal dia s en een filmpje: v=v858ddbntii Alle bijdragen in deze nieuwsbrief zijn geschreven op persoonlijke titel, tenzij anders vermeld. Wilt u (delen van) deze nieuwsbrief gebruiken of heeft u kopij? Neem dan contact op met de redactie en/of bestuur! Met behulp van de RISMAN methode is onderzocht welke projectrisico s er zijn en hoe de verdeling tussen opdrachtgever en nemer is. Bij de contractbeheersing is er expliciet gekozen om niet alleen de plannen van aanpak te toetsen maar ook waarnemers in te zetten tijdens de meest kritieke en risicovolle momenten in de uitvoering. Peter Blanker, met dank aan Jan Seijerlin - pagina 8 -