euzedossier & uitgeverij remmers Handleiding voor de mentor bij Loopbaan Oriëntatie Begeleiding in de onderbouw van het vmbo. Theoretische Leerweg

Transcriptie

1 euzedossier Handeiding voor de mentor bij Loopbaan Oriëntatie Begeeiding in de onderbouw van het vmbo. Theoretische Leerweg versie 21 oktober 2016 Linda Baseier (auteur) Rob Vedhoen (auteur) Sjors van de Hasset (redactie) & uitgeverij remmers

2 uitgeverij remmers 1e druk e druk 2016 Ae rechten zijn voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveevoudigd, opgesagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij eektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schrifteijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van art. 16b Auteurswet 1912 jo het Besuit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoas gewijzigd bij het Besuit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artike 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wetteijk verschudigde vergoedingen te vodoen aan de Stichting Reprorecht, postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp. Voor het overnemen van gedeete(n) uit deze uitgave in boemezingen, readers en andere compiatiewerken (artike 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. Uitgeverij Remmers Nieuwe Bosscheweg JL Tiburg teefoon e-mai website

3 inhoud bz. voorwoord hoofdstuk 1 uitgangspunten en kenmerken tite eigentijds doesteingen uitgangspunten omvang essen organisatie beedschermresoutie voorbeed panning functies in het mentoraccount hoofdstuk 2 digitaa portfoio van de eering uniek serienummer controenummer gebruikersnaam wachtwoord inoggen as eering navigatie hoofdstuk 3 gebruiksaanwijzingen werkboek serienummer activeren Les 1 digitaa portfoio activeren hoofdstuk 1 hoofdstuk 2 hoofdstuk 3 hoofdstuk 4 hoofdstuk 5 hoofdstuk 6 hoofdstuk 4 bijagen brief aan de ouders of verzorgers doorstroommogeijkheden vmbo - mbo

4 4 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t

5 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t 5 voorwoord Gefeiciteerd! Uw schoo heeft een eigentijdse methode ingevoerd. Want behave met een gebruikeijk werkboek gaan u en uw eeringen óók aan het werk met de computer. De methode keuzedossier zet de digitae mogeijkheden van de computer en het internet op die paatsen in waar een boek tekort kan schieten. Maar voora wanneer er juist extra en nieuwe mogeijkheden geboden worden. Op deze manier hoeft u zef minder te organiseren en kunt u meer aandacht schenken aan de inhoudeijke begeeiding. Innemen, sjouwen en controeren van stapes werkboeken is vereden tijd. U kunt op eke pek waar u de beschikking hebt over internet het werk van uw eeringen inzien. Omwie van de uniformiteit wordt in deze handeiding de manneijke vorm gebruikt. Voe u vrij om in uw eigen exempaar van het werkboek aantekeningen te maken die u van dienst kunnen zijn tijdens de es. Noteer daar ook eventuee, in uw ogen of die van uw eeringen, fouten of tekortkomingen. De auteurs bijven daarvan graag op de hoogte en de uitgever za u met pezier een extra exempaar van het werkboek toesturen. Tensotte kan aeen met de hup van de directe gebruikers een passend eermidde worden ontwikked. De auteurs en uitgever wensen u en uw eeringen vee pezier bij het gebruik van de methode keuzedossier. Tiburg, oktober 2016 Linda Baseier, auteur Rob Vedhoen, auteur Sjors van de Hasset, eindredactie Fer Remmers, uitgever

6 6 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t hoofdstuk 1 ineiding en functies tite Het woord keuze komt van kiezen. Een dossier is een verzameing gegevens die betrekking heeft op één zaak of één persoon. Die persoon is de eering en de zaak betreft zijn voorbereiding op het derde eerjaar, waarin een passend profie voor de bovenbouw gekozen moet worden. Daarom draagt deze methode de naam keuzedossier. eigentijds Zonder onbescheiden te wien zijn, menen de auteurs een eigentijdse methode te hebben ontwikked. Eigentijds omdat: de eerstof in het werkboek is gedidactiseerd vogens een structuur met dooropende eerijnen; gebruik wordt gemaakt van verschiende digitae mogeijkheden; onafhankeijk van tijd en paats met de methode kan worden gewerkt; een baans is gezocht in contacturen enerzijds en zefstandig werken anderzijds. doesteingen Naast de agemene doesteing van oriëntatie op studie en beroep zijn er de vogende doesteingen. De eering: neemt tijd om sti te staan bij de verschiende keuzemogeijkheden; staat sti bij het begrip 'kiezen' en maakt kennis met de stappen in een keuzeproces; begrijpt de invoeden van buitenaf; staat sti bij interesses en eigenschappen van hemzef; besteedt aandacht aan beroepen; staat sti bij zijn interesse en capaciteiten voor bepaade beroepen; ziet deze keuze as een begin van zijn oopbaan, kent de mogeijke vervogkeuzes en de factoren die daarbij een ro speen. uitgangspunten keuzedossier gaat uit van: de verschien in persoonstypen vogens de typoogie van C.G. Jung; eeringen die gebruikmaken van digitae faciiteiten; het gegeven dat de schoo die de methode gebruikt het eren kiezen en oriëntatie op studie en beroep een structuree paats heeft gegeven in de eeringbegeeiding; de wenseijkheid van contacturen tijdens het keuzeproces onder begeeiding van een mentor; de overtuiging dat eeringen in de onderbouw van het havo en vwo over vodoende verantwoordeijkheid beschikken om ook onafhankeijk van tijd en paats zefstandig te werken; samenwerking en interactie met medeeeringen; betrokkenheid van ouders of verzorgers; de wenseijkheid dat een zorgvudig keuzeproces enige tijd duurt; een didactiek waarbij van agemeen naar specifiek wordt gewerkt; een digitaa portfoio dat door de decaan of mentor kan worden geraadpeegd as een eeringvogsysteem.

7 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t 7 omvang essen Het werkboek bestaat uit zes hoofdstukken. Ek hoofdstuk bestaat uit zes paragrafen. Eke paragraaf begint op een nieuwe badzijde en suit af met een opdracht. De studieast is per hoofdstuk verschiend en wordt aangegeven in hoofdstuk 3 van deze handeiding vanaf badzijde 23. Het aanta minimaa benodigde essen bedraagt circa veertien. Op de vogende badzijden 8 en 9 wordt een voorbeed van een panning gegeven. organisatie Bij sommige opdrachten wordt gevraagd om de ouders of verzorgers erbij te betrekken. Dan staat het symboo zoas hiernaast afgebeed voor de opdracht. Regematig moeten opdrachten op de computer worden gemaakt. Dan staat het symboo zoas hiernaast afgebeed voor de opdracht. Zo'n opdracht kan de eering maken waar en wanneer hij wi, zoang er een internetverbinding beschikbaar is. De meeste opdrachten in het werkboek zijn persoonijk. Er zijn ook opdrachten die samen met een of meer kasgenoten gemaakt moeten worden. Een opdracht begint dan bijvoorbeed met: Werk samen met een kasgenoot. beedschermresoutie Om optimaa pezier van keuzedossier.n te hebben, wordt een hoge beedschermresoutie geadviseerd, bijvoorbeed: 1024 x 768. Zeker wanneer met de bestaande insteingen gedeeten van het beed buiten het beedscherm vaen en aeen met behup van de scrobaken in beed komen..

8 8 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t voorbeed panning voorbeed panning over 14 essen Afhankeijk van het niveau van de eeringen en de beschikbare tijd kan de eerstof in circa 14 essen worden verwerkt. Onder andere met het invuen van het portfoio kan in tijd worden uitgeopen of juist ingeopen. In het schema hieronder wordt het gebruik van internet aangegeven met het symboo. Het gebruik van internet tijdens de es is noodzakeijk. De beschikking over een smartboard met internet kan meesta vostaan. Het gebruik van internet tijdens de es is geen absoute voorwaarde. De betreffende activiteit kan ook op een ater moment, thuis of op schoo, gebeuren. es hoofdstuk bz. eerstof opmerkingen serienummer activeren 16 tabbaden en knoppen 17 persoonsgegevens Beang van het keuzeproces uiteggen en daarvoor motiveren. Voorafgaand aan de es as mentor ook een digitaa portfoio activeren asof men een eering is oriëntatie op studie en beroep 11 portfoio 12 persoonijke eerroute 13 studiehouding portfoio invuen (opdracht 2) mijn toekomst 15 Wat wi ik aanpakken? 16 samenvatting hoofdstuk 1 controeren van opdracht 2 portfoio invuen (opdracht 6) portfoio invuen (opdracht 7) Afhankeijk van de mate waarin de interviews van opdracht 4E uit hoofdstuk 2 worden besproken, kunnen es 4, 5 en 6 worden ingekort tot twee essen Wat betekent arbeid? 19 emancipatie controeren van opdracht 6 en 7 uit hoofdstuk beroepen in beweging 21 beroepenboom 22 Wie is mijn idoo? portfoio invuen (opdracht 4E) beroepenboom 23 Weke ro past bij mij? 24 samenvatting hoofdstuk 2 controeren van opdracht 4E portfoio invuen (opdracht 7) Durf te dromen! 27 Waardevo? 28 Kiezen, hoe doe je dat? 29 invoeden op keuzes 30 Wie heb ik nodig? 31 de juiste keuze 32 samenvatting hoofdstuk 3 controeren van opdracht 7 uit hoofdstuk 2 portfoio invuen (opdracht 7)

9 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t 9 es hoofdstuk bz. eerstof opmerkingen mijn eigenschappen 35 mijn vaardigheden 36 mijn aaneg 37 mijn kwaiteiten controeren van opdracht 7 uit hoofdstuk 3 voorbereiden van bz. 38: kwaiteitenspe kwaiteitenspe 39 mijn compimenten 40 samenvatting hoofdstuk 4 portfoio invuen (opdracht 7) de kas in beed 43 beroepen indeen 44 competenties controeren van opdracht 7 uit hoofdstuk Wat zou ik wien? 46 Zou ik dat kunnen? 47 de kas opnieuw in beed 48 samenvatting hoofdstuk 5 portfoio invuen (opdracht 7) Profie-Test 51 vakken in kas 3 en 4 52 Wat kan ik goed? controeren van opdracht 7 uit hoofdstuk mbo of havo-4 54 informatie verzameen 55 informatie koppeen 56 samenvatting hoofdstuk 6 controeren van opdracht 7 uit hoofdstuk 6 portfoio invuen (opdracht 6) portfoio invuen (opdracht 7) 14 Bespreken van het definitief overzicht van de opdrachten 7 uit ae zes de hoofdstukken. controeren van opdracht 6 uit hoofdstuk 6 controeren van opdracht 7 uit hoofdstuk 6

10 10 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t functies in het mentoraccount Ae functies in het mentoraccount worden geactiveerd door de knoppen die zich inks op het scherm bevinden. Er zijn zes rubrieken, met daaronder opnieuw knoppen voor de verschiende functies. Nadat is ingeogd, opent het mentoraccount standaard met het scherm zoas hieronder is afgebeed, waarbij het Overzicht eeringen is geactiveerd. Wanneer geen enkee eering het unieke serienummer van zijn werkboek heeft geactiveerd, is het Overzicht eeringen nog eeg. In deze handeiding voor de mentor zijn de rubrieken as trefwoord groen en zijn de functies as trefwoorden bauw. De zes rubrieken zijn: home Documenten/berichten Overzicht eeringen nasag web 16 persoonstypen HOME Handeidingen Mijn gegevens wijzigen Wachtwoord wijzigen Discaimer Uitoggen Wanneer een van de zes rubrieken wordt geactiveerd, wordt die knop oranje en rot een menu uit met de verschiende functies die tot die rubriek behoren. Bijvoorbeed de rubriek home zoas hiernaast is afgebeed. Onder de knop Handeidingen treft u verschiende documenten aan die u kunt raadpegen of downoaden. Bijvoorbeed deze handeiding, een panning of een introductiebrief aan de ouders. Via de knop Mijn gegevens wijzigen kunt u zef uw persoonsgegevens aanpassen. Via de knop Wachtwoord wijzigen kunt u zef uw wachtwoord veranderen. Onder de knop Discaimer wordt de aansprakeijkheid van de uitgeverij vermed. Veraat het programma bij voorkeur via de knop Uitoggen.

11 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t 11 Documenten/berichten E-mai eeringen Wanneer de knop Documenten/berichten wordt geactiveerd, rot een menu uit met de vogende functies: E-mai eering(en) Rapporten versturen Archief upoaden Het is mogeijk om rechtstreeks vanuit uw mentoraccount een of meer eeringen een e-mai te sturen, a dan niet met een of meer bijagen. Dat kan een Word-, pdf- of Excebestand zijn. Wanneer een eering zich niet bij u as mentor heeft aangemed, komt deze eering niet in uw Overzicht eeringen voor en kan er geen e-mai verzonden worden. Wanneer een eering zich we bij u as mentor heeft aangemed, verschijnt het scherm zoas hieronder afgebeed, zodra u de knop E-mai eering(en) activeert. Kik (dubbe) > om de ijst met uw eeringen te activeren. Kik op de naam van een eering en kik vervogens op de knop Toevoegen. Door de knop Wissen te activeren, wordt de naam van de eering weer verwijderd. Wanneer u een Word-, pdf- of Excebestand wit toevoegen, zoekt u het betreffende bestand op door de knop Seect te activeren. Daarna activeert u de knop Toevoegen. Door de knop Wissen te activeren, wordt het geseecteerde bestand weer verwijderd. Naast Onderwerp kunt u een naam aan uw bericht geven. In het grote kader noteert u uw bericht. Activeer tot sot de knop Verzenden. Zie badzijde 12.

12 12 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t Rapporten versturen Met de functie Rapporten versturen is het mogeijk om bepaade gegevens uit een eeringportfoio as e-mai te versturen naar bijvoorbeed een coega-mentor of de beheerder van Magister. Het betreft de vogende rapporten. stageversag uit: vmbo oopbaanoriëntatie Definitief overzicht uit: osb-tl, osb-gl, osb-bb/kb, profiekeuze Doorstroomdossier uit: vmbo oopbaanoriëntatie PZO-uitsag uit: profiekeuze, vmbo oopbaanoriëntatie, ob in de tweede fase Uitstroomdossier uit: ob in de tweede fase As mentor kunt u vanuit uw mentoraccount bij een of meer eeringen rechtstreeks een Word-, pdf- en Excebestand upoaden. Dat kan bijvoorbeed een eigen opdracht zijn. Archief upoaden Kik onder Documenten/berichten op Archief upoaden. Er verschijnt een scherm zoas hieronder afgebeed. Door het menu ALLE LEERLINGEN uit te roen, is het mogeijk om een of meer eeringen te seecteren. Kik daarna op Toevoegen. Kik daarna op Seect. Er za een schermpje verschijnen met de mappen van de computer waarop u aan het werk bent. Maak daar uw keuze uit: een Word-bestand; een pdf-bestand; een Exce-bestand; en vu een bestandsnaam in, inks van de knop Opsaan. De vogende meding za verschijnen: Het bestand 'uw gekozen bestandsnaam' is opgesagen in het archief van de eering(en). Wanneer een eering zijn portfoio opent, za de meding verschijnen zoas hiernaast is afgebeed. De eering kan het bestand inzien onder de knop bewaren. Pas wanneer de eering het bestand een keer heeft geopend, za de meding niet meer verschijnen. Let op! Het is daarna niet mogeijk om het geopende bestand rechtstreeks te bewerken. Echter, op het scherm van de eering wordt uitgeegd hoe dat we kan gebeuren. Daarna kan het bestand door de decaan of mentor worden ingezien en eventuee beoordeed.

13 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t 13 Overzicht eeringen Onder de knop Overzicht eeringen worden de versies van keuzedossier genoemd waarmee uw eeringen werken en die u as mentor begeeidt. Uw mentoraccount opent standaard met Overzicht eeringen. Dit scherm is hieronder afgebeed. Aeen wanneer een eering zich bij u as mentor heeft aangemed, komt zijn naam in het 'Overzicht eeringen' voor. Mocht een eering zich bij een andere mentor hebben aangemed of van mentor veranderen, dan moet de eering dit zef corrigeren via de knop ik zef. Kik op ob in de bovenbouw van VMBO wanneer u geen eeringen ziet. opdracht inzien opdracht beoordeen Van eke eering kunt u de opdrachten inzien en beoordeen indien dat van toepassing is. De vierkantjes naast de naam van de eering corresponderen met de opdrachten die erboven genoemd worden. Voor de betekenis van de symboen in de vierkantjes wordt hier verwezen naar badzijde 18 van deze handeiding voor de mentor. Ga as vogt te werk om een opdracht te beoordeen. Kik op het vierkantje onder de opdracht die u wit inzien of beoordeen. Er za een nieuw scherm verschijnen met de betreffende opdracht en daaronder direct een kader om te beoordeen. Lees en beoordee de opdracht en noteer uw eventuee opmerkingen in het kader onder de opdracht. Activeer daarna de knop Nee of Ja. De beoordeing staat standaard op Nee. Kik vervogens op de knop Opsaan. overzicht opdrachten afdrukken Gegevens eeringen Het systeem keert vanzef terug naar het Overzicht eeringen, waar u de vogende opdracht of een opdracht van een andere eering kunt beoordeen. Kikken op de knop Overzicht opdrachten afdrukken stet een pdf samen met het hierboven afgebeede scherm. Kikken op de knop Gegevens eeringen geeft een ijst van ae eeringen met hun kascodes, e-maiadressen, gebruikersnamen en serienummers.

14 14 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t NASLAG Kikken op nasag geeft ae knoppen te zien die bij de verschiende versies van keuzedossier in het portfoio van de eering voorkomen. WEB Onder de knop web bevinden zich vier inks naar de websites van ae vervogopeidingen in Nederand. Deze knoppen staan ook in het portfoio van de eering. De knoppen verbinden de eeringen direct door met een website die geraadpeegd moet worden bij een bepaade opdracht. Het betreft: WO universiteiten en ander wetenschappeijk onderwijs HBO hogeschoen MBO AOC s en ROC s Overig defensie en poitie 16 persoonstypen PZO Onder de knop 16 persoonstypen bevinden zich beknopte beschrijvingen van de 16 persoonstypen, zoas de methode keuzedossier die op basis van de typoogie van C.G. Jung onderscheidt. Op basis van deze 16 persoonstypen zijn vijf testen ontwikked die steeds een ander aspect van de persoon van de eering onderzoeken. Deze vijf testen worden het Persoonijkheids Zef Onderzoek genoemd, kortweg PZO. Het PZO wordt aangeboden in de vogende versies: oopbaanoriëntatie vmbo profiekeuze havo/vwo profiekeuze gymnasium ob in de tweede fase Voor een uitgebreide toeichting van de 16 persoonstypen wordt hier verwezen naar hoofdstuk 3 vanaf badzijde 20 van deze handeiding voor de mentor. agemeen vmbo-mbo profiekeuze Onder de knop agemeen worden kernachtige beschrijvingen van de zestien persoonstypen gegeven ter informatie van decaan en mentor. Deze beschrijvingen worden niet in het portfoio van de eering gepresenteerd. Onder de knop vmbo-mbo worden beschrijvingen gepresenteerd ten behoeve van de vmbo-eeringen. Deze beschrijvingen worden ook in het portfoio van de eering gepresenteerd. Onder de knop profiekeuze havo/vwo en de knop profiekeuze gymnasium worden beschrijvingen gepresenteerd ten behoeve van de havo/vwo- en gymnasiumeeringen.

15 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t 15 LOB tweede fase Onder de knop ob tweede fase worden beschrijvingen gepresenteerd ten behoeve van de eeringen in de bovenbouw van havo, vwo en gymnasium. voorbeed vmbo-mbo Wanneer een van de vier knoppen onder 16 persoonstypen wordt geactiveerd, verschijnt een scherm zoas hieronder is afgebeed. Door op een van de zestien cijfers te kikken, verschijnt naast het schema een beknopte beschrijving van het betreffende persoonstype. Hierboven een voorbeed van persoonstype 4 onder de knop vmbo-mbo. Door op een van de zestien cijfers te kikken, verschijnt naast het schema een beknopte beschrijving van het betreffende persoonstype. Hierboven een voorbeed van persoonstype 4 onder de knop vmbo-mbo.

16 16 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t hoofdstuk 2 digitaa portfoio van de eering Naast het werkboek maakt de eering gebruik van een zogenoemd digitaa portfoio. Dit wordt geopend en gearchiveerd via de site uniek serienummer controenummer gebruikersnaam wachtwoord Achter op het werkboek van de eering staat een uniek serienummer. Met behup van dit serienummer en het controenummer van de schoo activeert de eering zijn digitaa portfoio. Eke schoo krijgt van de uitgeverij een uniek controenummer toegekend. Het controenummer is voor ae eeringen, de decaan en mentoren van een schoo hetzefde. Zodra de decaan van een schoo een mentoraccount aanmaakt, ontvangt de betreffende mentor een e-mai met: het controenummer van de schoo een gebruikersnaam een wachtwoord Op badzijde 4 en 5 van het werkboek wordt aan de eering instructies gegeven om het serienummer te activeren. Pas daarna komt de eering voor in het Overzicht eeringen in uw mentoraccount. Tijdens de activeringsprocedure van het serienummer wordt de eering zijn gebruikersnaam toegekend en kan hij zef een wachtwoord kiezen. De eeringen kunnen het controenummer en de gebruikersnaam noteren op de aereerste badzijde van het werkboek. Het verdient aanbeveing het persoonijk wachtwoord op een veiige paats te noteren. inoggen as eering Het is raadzaam om as mentor het serienummer op de achterkant van uw gebruikersexempaar ook te activeren, asof u een eering bent. Bij deze activeringsprocedure moet u zichzef as mentor kiezen. Let op: as 'eering' krijgt u een andere gebruikersnaam en wachtwoord dan as mentor. Daarna kunt u ae opdrachten een keer as eering dooropen om voorbereid te zijn op vragen en opmerkingen van de eeringen. Wanneer de eering inogt met zijn controenummer, gebruikersnaam en wachtwoord, verschijnt de homepagina zoas op de badzijde hiernaast is afgebeed.

17 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t 17 navigatie De verschiende onderdeen van het digitaa portfoio worden geactiveerd met behup van zogenoemde tabbaden en knoppen, zoas te zien in de afbeeding hierboven. De bauwe tabbaden inks op het scherm activeren agemene functionaiteiten die onafhankeijk zijn van de opdrachten in het werkboek. Zie verder badzijde 18. De rode tabbaden corresponderen met de opdrachten in het werkboek. De knoppen rechts op het scherm zijn ondersteunend bij de verschiende opdrachten. Door op een rood tabbad of op een knop te kikken, wordt de inhoud van dat onderdee geactiveerd. Er verschijnt een nieuw scherm. Bijvoorbeed de inhoud van het rode tabbad bz. 11 opdracht 2, zoas hieronder afgebeed. Op ek nieuw scherm is de knop Naar homepagina te vinden. Door deze knop te activeren wordt teruggekeerd naar het aereerste scherm zoas bovenaan op deze badijde afgebeed.

18 18 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t HOME wachtwoord e-mai je mentor e-mai je decaan discaimer uitoggen De bauwe tabbaden inks op de homepagina activeren agemene functionaiteiten die onafhankeijk zijn van de opdrachten in het werkboek. Door bovenaan home te activeren verschijnen vijf nieuwe knoppen die ichterbauw van keur zijn. Door te kikken op Wachtwoord wijzigen kan de eering zijn wachtwoord veranderen. Wanneer een eering, maar ook uzef as mentor, het wachtwoord is vergeten, kan dat worden opgevraagd via het beginscherm van De eering kan rechtstreeks vanuit zijn portfoio een e-mai aan u as mentor of aan zijn decaan versturen. De knoppen op het onderiggende scherm functioneren hetzefde as in uw mentoraccount; zie badzijde 11 van deze handeiding. Onder de knop Discaimer wordt de aansprakeijkheid van de uitgeverij vermed. Door te kikken op Uitoggen keert de eering terug naar het scherm van NASLAG Kikken op nasag geeft de vogende knoppen te zien: beroepen in beed.n Dit is een ink naar kans op werk. Deze ink kan gebruikt worden bij verschiende opdrachten in het werkboek van de eering. beroepen-fimpjes Dit is een ink naar internettv.roc.n, met een groot aanta fimpjes over aerei verschiende beroepen. Naast de rode tabbaden zijn vierkantjes te zien. Deze vierkantjes tonen in een oogopsag wat de stand van zaken is: weke opdrachten nog niet zijn uitgevoerd: het vierkantje is wit; weke opdrachten zijn uitgevoerd en nog niet beoordeed door de mentor: het vierkantje is oranje; weke opdrachten door de mentor zijn beoordeed en goed bevonden: er staat een vinkje over het vierkantje; weke opdrachten door de mentor zijn beoordeed en nog onvodoende zijn: er staat een rood kruis in paats van een vierkantje. Aeen de mentor kan via zijn account een opdracht van een eering inzien en beoordeen. De decaan kan de opdracht we inzien, maar niet beoordeen. Wanneer de eering een negatief beoordeede opdracht opnieuw heeft gemaakt, verdwijnt het rode kruis en wordt het vierkantje voor de opdracht weer oranje.

19 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t 19 De inhoud onder de knoppen rechts op het scherm geeft agemene informatie over de eering zef of is ondersteunend bij de verschiende opdrachten in dee 1, 2 en 3. Hieronder wordt die inhoud kernachtig aangegeven. De persoonsgegevens van de eering, met de mogeijkheid om die te wijzigen. Beschrijvingen van circa 1100 beroepen. IVerkaring van de woorden die in het werkboek schuin gedrukt zijn. Een archief met documenten en favorieten van beroepen en opeidingen.

20 20 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t hoofdstuk 3 gebruiksaanwijzingen werkboek ineiding Dit hoofdstuk van deze handeiding is bedoed voor de mentor die de eeringen gaat begeeiden bij het gebruik van het werkboek en het digitaa portfoio. Daarom wordt de mentor vanaf nu in deze handeiding persoonijk aangesproken. vernieuwing vmbo De vernieuwing vmbo heeft betrekking op de beroepsgerichte examenprogramma's vmbo. De TL (Theoretische Leerweg) kent deze examenprogramma's niet. In de TL krijgen eeringen aeen avo-vakken en die veranderen onder invoed van de vernieuwing vmbo niet. Wat we verandert is de aandacht voor LOB, ook in de TL. Ook TL-eeringen moeten een oopbaandossier gaan opbouwen. Echter, waar tot nu over sector wordt gesproken, spreken we ook in de TL vanaf augustus 2015 van profie. Op de vogende badzijden treft u per hoofdstuk uit het werkboek: aanwijzingen; suggesties; een tijdsindicatie; antwoordmodeen. Van ek hoofdstuk wordt aereerst in grote ijnen het karakter aangegeven. Dit gebeurt aan de hand van de vogende aandachtspunten: toeichting; inhoud; omvang in tijd. Daarna komen de badzijden van dat hoofdstuk afzonderijk aan de orde. In de kantijn treft u steeds een tijdsindicatie aan en de betreffende badzijde. De bauwe trefwoorden inks van de tekst hepen u sne uw weg te vinden. omvang essen Het werkboek bestaat uit zes hoofdstukken. Ek hoofdstuk bestaat uit zes paragrafen. Eke paragraaf begint op een nieuwe badzijde en suit af met een opdracht. De methode geeft stof voor ongeveer 12 essen. Het hangt van de visie van uw schoo af, hoevee tijd er aan de oriëntatie op studie en beroep kan worden besteed. De eeringen zuen ook tijd moeten besteden aan het digitaa portfoio. Dit kan op schoo, maar ook thuis gebeuren. werkvormen De eerstof is zo samengested dat er op eke badzijde na een korte informatietekst een opdracht met meerdere onderdeen vogt. Vanwege het eenvoudige en hedere taagebruik kan de eering vee opdrachten zefstandig uitvoeren. Toch kan een uiteg door u as docent verhederend werken. Na zo n uiteg kunt u een werkvorm kiezen die voor uw groep het meest

21 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t 21 geschikt is. Er kan kassikaa gewerkt worden, maar ook in groepjes van twee of drie eeringen. Soms is het aan te beveen individuee te aten werken om de eigen mening van de eering te bevorderen. U kunt iedere es wisseen met werkvormen en organisatievormen, waardoor de motivatie van de eering gewaarborgd bijft. Een geschikte manier is, om de eeringen de stukjes tekst te aten ezen en ze daarna de bijbehorende opdracht te aten maken. As dat is gebeurd, kunt u de tekst nog even kort toeichten en aan enkee eeringen vragen wat zij hebben geantwoord. Door toeichting te vragen of de reactie van andere eeringen te peien, kunt u verdieping aanbrengen of discussies uitokken. Bij sommige opdrachten wordt de medewerking van de ouders of verzorgers gevraagd. Andere opdrachten moeten de eering thuis maken of voorbereiden. In de vogende es kunt u daar op terugkomen. ouderparticipatie keuzedossier wi door midde van ouderparticipatie de ouders of verzorgers uitdrukkeijk betrekken bij het keuzeproces van hun kind. De invoeden van buitenaf zijn groot. De positieve betrokkenheid van de ouders of verzorgers is van beang voor de eering. Hij moet voeen dat hij er niet aeen voor staat. Tijdens een oudergesprek kunnen uit het portfoio vee gegevens worden gehaad om bij het gesprek te gebruiken. Wanneer de medewerking van de ouders of verzorgers wordt gevraagd, staat het symboo zoas hiernaast afgebeed voor de opdracht in het werkboek. huiswerk Een aanta opdrachten, zoas die met de ouderparticipatie, za thuis gemaakt moeten worden. De onderwijsvisie van de schoo en het aanta beschikbare uren bepaen of er we of geen huiswerk wordt gegeven. Een eering die een es gemist heeft, kan uiteraard thuis de stof inhaen. digitaa portfoio activeren toeichting aanpak Badzijde 4 tot en met 7 vormen een introductie om te eren hoe de methode werkt en hoe de eering met het digitae dee van de methode kan werken. Het digitae dee van het portfoio wordt geactiveerd op keuzedossier.n. Het is van wezenijk beang dat de eering vanaf het begin het beang van het keuzeproces begrijpt. Motivatie is hier beangrijker dan kennis. In een kassengesprek kan aan de eeringen gevraagd worden wat ze vinden van de oriëntatie op studie en beroep. De reacties zuen uiteraard uiteenopen. Vat de reacties samen. Probeer de eeringen te motiveren en weerstanden weg te nemen. Vraag aan eeringen die denken a precies te weten wat ze ater wien gaan doen, hoe ze aan die keuze gekomen zijn en waarom ze denken dat het een goede keuze is. Wijs op het beang van een goede onderbouwing van eke keuze en het hebben van aternatieven. Leg uit, dat het werken met keuzedossier en voora het portfoio hen daarbij hept. omvang es Badzijde 4 tot en met 7 kunnen in één es in het computerokaa worden uitgevoerd. Op de vogende badzijde treft u aanwijzingen voor deze ineidende es aan.

22 22 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t es 1 serienummer activeren Voorafgaand aan de werkeijke essen maakt u de eeringen wegwijs op www. keuzedossier.n. maximaa 4 Besteed één esuur of minder aan het activeren van het digitaa portfoio en het toeichten van de verschiende schermen. Neem as voorbereiding op deze es eerst zef badzijde 4 tot en met 7 van het werkboek door. De eeringen hebben de vogende gegevens nodig. 1 Het controenummer van uw schoo; de decaan kent dit controenummer. 2 Het unieke serienummer dat op de achterkant van het omsag van ieder werkboek staat. bz. 5 bz. 5 bz. 6 bz. 7 Vraag de eeringen er pen en papier bij te nemen. Wijs uitdrukkeijk het serienummer aan op de achterkant van het werkboek. De etters in het serienummer zijn hoofdetters. De gebruikersnaam wordt door de computer samengested. Het wachtwoord kan de eering zef kiezen. Vraag het wachtwoord even te noteren. Aeen met een bestaand e-maiadres krijgt de eering zijn inogcodes per e-mai toegezonden. Het wachtwoord kan gewijzigd worden via de knop Wachtwoord wijzigen inks op het scherm, nadat de eering is ingeogd. Via de knop ik zef en daarna de knop Wijzigen kan de eering een foto van zichzef toevoegen. Op badzijde 16 van deze handeiding heeft u kunnen ezen op weke manier u uw eigen account kunt openen. Via dit mentoraccount kunt u zien weke eering zijn digitaa portfoio heeft geactiveerd. bz. 5 bz. 7 Wanneer een eering niet in uw Overzicht eeringen voorkomt, betekent dit het vogende. 1 De eering heeft zijn portfoio nog niet geactiveerd. 2 De eering heeft tijdens de activeringsperiode de naam van een andere mentor geactiveerd. In geva van 2 moet de eering dit zef corrigeren. Dit gebeurt via de knop ik zef en vervogens de knop Wijzigen. Zorg ervoor dat de eeringen aan het begin van de vogende es hun digitaa portfoio hebben geactiveerd. Bepaa zef weke functies van het digitaa portfoio u deze ineidende es toeicht. Besteed in ieder geva aandacht aan de vogende onderdeen. inoggen via uitoggen wachtwoord wijzigen de knop ik zef de knop beroepen de knop opeidingen de knop bewaren

23 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t 23 toeichting hoofdstuk 1 de toekomst In dit ineidende hoofdstuk wordt de eeringen duideijk gemaakt wat oriëntatie op studie en beroep (osb) is. Er wordt uitgeegd weke keuze ze moeten maken in de onder- en bovenbouw en dat het proces hier naartoe erg beangrijk is. Hierbij is zefrefectie van groot beang. Binnen osb komt de functie van de mentor en de decaan naar voren. Daarnaast maken de eeringen kennis met het werkboek en het digitaa portfoio. De zefrefectie wordt in dit hoofdstuk versterkt doordat de eeringen nadenken over hun persoonijke eerroute, studiehouding en weke beangrijke aspecten ze wien aanpakken. Ze staan ook sti bij hun toekomst en hoe ze daar tegenaan kijken. De ouders of verzorgers worden in dit hoofdstuk meteen bij het proces betrokken. Hierdoor komt er een externe diaoog op gang die van groot beang is bij osb. Het hoofdstuk wordt afgesoten met een samenvatting en een digitae opdracht. Daarbij wordt de vraag gested: Wat heeft je in dit hoofdstuk het meest aan het denken gezet? Door deze vraag wordt de eering uitgedaagd kritisch na te denken over beangrijke aspecten in zijn persoonijk keuzeproces. Iedere eering is uniek, dus het antwoord kan ook verschiend zijn. inhoud oriëntatie op studie en beroep opdracht 1 portfoio opdracht 2 persoonijke eerroute opdracht 3 studiehouding opdracht 4 mijn toekomst opdracht 5 wat wi ik aanpakken? opdracht 6 samenvatting opdracht 7 omvang in tijd Dit hoofdstuk kan in twee esuren worden behanded. Wanneer u daarbij geen gebruik kunt maken van het computerokaa moet u de eeringen het maken van de opdracht 2, 6 en 7 na afoop van de es as huiswerk opgeven.

24 24 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t 1 oriëntatie op studie en beroep toeichting bz. 10 Het is beangrijk de informatietekst goed uit te eggen. Maak de eeringen duideijk dat het dit jaar gaat om een voorbereiding op de vooropige profiekeuze en de beperkte vakkenkeuze. Stem uw uiteg bij de informatietekst af op de unieke situatie bij u op schoo. Maak hierbij duideijk dat de eeringen dit jaar nog geen definitieve profie- en vakkenpakketkeuze maken. De betekenis van het woord oriëntatie is hierbij van beang. Neem samen deze tekst door en geef aan dat osb een dooropend proces is waarin je eke keer voor een andere keuze staat. Verte de eeringen wie de decaan is en wanneer en waar deze persoon bereikbaar is. Verte ze duideijk dat ze atijd een afspraak kunnen maken met de decaan. opdracht 1A Dit is een open opdracht. Er zijn geen goede of foute antwoorden. Laat eeringen zonder enige beperking invuen wat ze ater zouden wien worden. De haabaarheid van een beroep speet hier geen ro. Dit is een eerste kennismaking met osb. Het verwoorden van wat de eering ater wi worden is daarbij een eerste stap. Hep eeringen die het niet meteen weten met de vraag: Wat wide je vroeger op de basisschoo worden? Had je toen misschien een droomberoep? opdracht 1B huiswerk In deze opdracht worden de ouders of verzorgers uitgenodigd om hun reactie te geven op het antwoord van opdracht 1A. Geef deze opdracht mee as huiswerk. Deze opdracht is van beang, omdat u op deze manier de externe diaoog op gang brengt tussen ouders of verzorgers en hun kind. Ouders of verzorgers speen in het keuzeproces een beangrijke ro, vaak onbewust. Zij, maar ook anderen, zijn min of meer van invoed op het keuzeproces. Dit komt in hoofdstuk 3 aan de orde. antwoord opdracht 1C Laat de eeringen verteen wat hun antwoord is en breng een kassengesprek op gang. Op deze manier komen verschiende inzichten aan de orde. Een egitiem antwoord op de vraag van opdracht 1C is natuurijk het vogende. Je kunt pas een verantwoorde keuze maken as je precies weet wát je kunt kiezen en wat de voor- en nadeen van die keuze zijn. Maar ook: as je onderzocht hebt of een keuze bij je past. Laat de eeringen hun antwoord in het werkboek eventuee veranderen of aanvuen. toeichting bz. 11 huiswerk 2 portfoio Verheder de informatietekst, in het bijzonder het woord portfoio in een kassengesprek. Het is mogeijk om de gegevens bij opdracht 2 direct digitaa in te voeren. Is er geen computer voorhanden, geef dan deze opdracht mee as huiswerk.

25 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t 25 toeichting bz persoonijke eerroute Neem de informatietekst samen met de eeringen door. Benadruk dat capaciteiten en eigenschappen beangrijk zijn bij het kiezen van een eerroute. U kunt uiteggen wat de betekenis is van capaciteiten (wat kan ik/ waar ben ik goed in?) en eigenschappen (wie ben ik?). Maak zef gebruik of aat de eeringen gebruikmaken van de begrippenijst onder de knop begrippen. In deze paragraaf denken eeringen a even na over hun persoonijke eerroute. Door hierbij sti te staan, kan hun motivatie versterkt worden omdat het uiteindeijke doe van osb zichtbaar wordt gemaakt. opdracht 3A Laat ze nadenken over hun keuze voor vmbo-t. Vaak kunt u hier a uit opmaken hoe eeringen kiezen en tegen weke diemma s ze aanopen. Ze mogen meerdere antwoorden aankruisen en aanvuen as dat nodig is. Laat een paar eeringen hun antwoord kassikaa toeichten. Benadruk hierbij dat iedereen kiest op zijn eigen manier. 10 min. opdracht 3B mbo hbo wo opdracht 3C Het schema geeft de eering een voedig beed van het voortgezet onderwijs. Hierdoor zijn de eeringen zich bewust van de verschiende mogeijkheden. Bij de uiteg kunt u dieper ingaan op de betekenis van mbo, hbo en wo, zodat ze beter kunnen aangeven weke eerroute goed aansuit. middebaar beroepsonderwijs Toeaatbaar met een vmbo-dipoma of overgangsbewijs havo3 naar havo4. Het onderwijs is een combinatie van theorie en praktijk in de vorm van stage of werk. hoger beroepsonderwijs Toeaatbaar met mbo- of havodipoma. Het onderwijs is een combinatie van theorie en praktijk in de vorm van stage. wetenschappeijk onderwijs Toeaatbaar met hbo- of vwo-dipoma. Het onderwijs is voora theoretisch gericht, in de vorm van hoor- en werkcoeges. Stage vormt steeds vaker een onderdee van de studie. Laat de eeringen met pijen aangeven weke eerroute ze wien gaan vogen. Benadruk hierbij nog een keer het beang van capaciteiten en eigenschappen. Sommige schoen kiezen voor een beperkte vakkenkeuze aan het einde van kas 2. De definitieve profiekeuze en het vakkenpakket worden gekozen aan het einde van kas 3. De decaan heeft de juiste informatie. toeichting bz studiehouding In dit onderzoekje komen de eeringen erachter hoe hun studiehouding is as ze zichzef vergeijken met andere eeringen. Een goede studiehouding en goede resutaten hebben aes te maken met de vogende beangrijke factoren: zefvertrouwen hebben; gemotiveerd zijn; kunnen doorzetten bij tegensag; goed kunnen concentreren; eren van fouten.

26 26 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t De eeringen kunnen ekaar met deze gegevens stimueren. Dat is natuurijk afhankeijk van de groep. U zut dat van tevoren moeten inschatten. Het is de bedoeing dat de goede werkers merken dat ze goed zitten en dat de twijfeaars het idee krijgen dat er nog het nodige te doen vat. Het is we van beang om rekening te houden met de groep eeringen die minder zefvertrouwen heeft. 10 min. opdracht 4 huiswerk Laat de eeringen de test individuee maken. Dit is een digitae opdracht die u ook kunt meegeven as huiswerk. 1 toeichting bz mijn toekomst Iedere eering kijkt anders tegen zijn toekomst aan. Door ze sti te aten staan bij hun gedachten en gevoeens over hun toekomst, wordt het beang van zefinzicht benadrukt. Hierdoor kan voor de eering duideijk worden weke negatieve en positieve gedachten het onderwerp toekomst bij hem oproept. opdracht 5A opdracht 5B huiswerk Laat de eering zonder ang nadenken aankruisen weke uitspraak op hem van toepassing is. Laat de eering de gedachten aankruisen die voor hem het meest beangrijk zijn, ongeacht of deze gedachten negatief of positief zijn. Het gaat erom in beed te krijgen wat de eering het meest intensief ervaart. Wanneer een gedachte negatief is, aat de eeringen dan samen nadenken hoe zo n negatieve gedachte een positieve wending zou kunnen krijgen. Tijdens de es kan de eering zijn ideeën daarover a bij opdracht 5D noteren. Geef deze opdracht ook mee as huiswerk en aat ze overeggen met hun ouders of verzorgers. 1 toeichting bz Wat wi ik aanpakken? In het proces van vowassen worden is verantwoordeijkheid beangrijk. Nadenken over jezef en besissingen nemen over aspecten die je wit aanpakken. Sta bij opdracht 6 sti bij de invoed die de eering zef kan uitoefenen en dat het soms nodig is om gedachten bij te steen. Door de eeringen inzicht te geven in beemmeringen, aat je ze juist nadenken over de invoed die ze zef kunnen uitoefenen. opdracht 6A Laat de eeringen per item bij de vierkantjes bijna nooit, soms of vaak aankruisen. De koom moeite met de rode cirketjes nog niet in aten vuen. Leeringen kunnen bij deze opdracht de ijst aanvuen met onderwerpen die ze ook beangrijk vinden in hun even en eventuee wien aanpakken. Dit is voor iedereen persoonijk. As u merkt dat sommige eeringen het erg moeiijk vinden omdat het gevoeig igt, probeer het dan uchtig te houden en voora te richten op het studeren.

27 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t 27 opdracht 6B opdracht 6C huiswerk Laat de eering twee punten aankruisen, in de koom met rode cirketjes, die op dit moment het moeiijkst voor hem zijn. De ouders of verzorgers worden bij dit onderwerp betrokken omdat de punten waarmee de eering moeite heeft we eens gevoeig kunnen iggen. Geef daarom de opdracht mee as huiswerk en aat ze overeggen met hun ouders of verzorgers. Wanneer u meent dat u het in de es kunt bespreken, moet u uiteggen dat het soms nodig is om de hup van anderen in te schakeen. Samen sta je immers sterker dan aeen! Laat de eeringen nadenken over hoe ze invoed kunnen uitoefenen op de punten waarvan ze aangeven er moeite mee te hebben. Probeer een gesprek op gang te brengen, zodat eeringen van ekaar kunnen eren en tot nieuwe inzichten komen. Dit kunt u doen door de eeringen te aten verteen over een situatie waarmee ze 'moeite' hadden. Andere eeringen herkennen dit misschien en kunnen verteen hoe zij naar een opossing zochten. opdracht 6D Het is aan te raden om vooraf in uw eigen eeringaccount op het betreffende tabbad te kikken, zodat u op de hoogte bent van de vragen die gested worden. toeichting bz. 16 opdracht 7 huiswerk samenvatting hoofdstuk 1 Op deze badzijde staat in het kort wat de eering in dit hoofdstuk heeft geeerd. Hier noteert de eering weke paragraaf hem het meest aan het denken heeft gezet. Er wordt om een toeichting gevraagd. Het is aan te raden om vooraf in uw eigen eeringaccount op het betreffende tabbad te kikken zodat u op de hoogte bent van de opdracht. Geef eventuee opdracht 4 van badzijde 21 as huiswerk voor de vogende es. Vanzefsprekend moet u dan we de informatieve tekst behandeen in de es van hoofdstuk 1. Opdracht 4D kunt u eventuee as huiswerk geven na het behandeen van opdracht 4 in een van de vogende essen.

28 28 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t toeichting hoofdstuk 2 de wered van werk In dit hoofdstuk staat het begrip arbeidsidentiteit centraa. Voor de meeste eeringen za de wered van werk nog onbekend terrein zijn. De vraag Waarom werken mensen? is nog niet echt actuee. Toch vraagt oriëntatie op studie en beroep om hier bij sti te staan. Door het begrip arbeidsidentiteit te onderzoeken stet de eering zich de vraag: In wat voor soort werk kan ik zinvo voor mezef en anderen bezig zijn? Door zich deze vraag te steen, ontdekt de eering wat werk te bieden heeft en hoe dit kan aansuiten bij zijn kwaiteiten. Tegeijk geven eeringen hiermee sturing aan hun eigen oopbaan. In dit eerjaar is deze sturing minimaa, maar door ze nu a te aten nadenken over de wered van werk maakt de eering een start met de ontwikkeing van zijn eigen arbeidsidentiteit. U as mentor hebt in dit proces een beangrijke taak. Het gaat er voora om dat u, as een coach vanaf de zijijn, aanmoedigt en aanwijzingen geeft. Het gaat erom dat u de eeringen zef aat nadenken hoe ze zaken kunnen aanpakken of veranderen. Hiermee ontwikkeen ze eigen initiatieven in hun oopbaanproces. Met behup van de opdrachten in dit hoofdstuk wordt de eering zich bewust van de verschiende redenen waarom mensen werken. Er is aandacht voor emancipatie en het verschijnse dat de wered van werk atijd in beweging is. Verder komen de invoeden van de eefomgeving aan de orde. As afsuiting van dit hoofdstuk kan de eering voorzichtig aangeven weke ro ze wien vervuen in de wered van werk. inhoud wat betekent arbeid? opdracht 1 emancipatie opdracht 2 beroepen in beweging opdracht 3 beroepenboom opdracht 4 wie is mijn idoo? opdracht 5 weke ro past bij mij? opdracht 6 samenvatting opdracht 7 omvang in tijd Dit hoofdstuk vraagt om drie esuren. Behande in de eerste es badzijde 18 en 19. Behande in de tweede es badzijde 20 en 21. Behande in de derde es badzijde 22, 23 en 24.

29 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t 29 huiswerk 1 Wat betekent arbeid? Controeer via uw mentoraccount het huiswerk bij hoofdstuk 1: opdracht 2; opdracht 6; opdracht 7. Bespreek eventuee kort niet voedige of opvaende antwoorden. 10 min. toeichting bz. 18 opdracht 1A opdracht 1B Bij deze paragraaf kunt u as mentor uw eigen oopbaankeuzes as voorbeed gebruiken. Neem eerst samen met de kas de tekst door. Daarna kunt u as mentor zef antwoord geven op de vraag: In wat voor soort werk ben ik zinvo voor mezef en anderen bezig? Door het begrip arbeidsindentiteit op uzef te betrekken, za het voor de eeringen meer gaan even. Leg ook uit wat u in uw werk as zinvo ervaart en waarom u hiervoor hebt gekozen. Daarna wordt kassikaa het begrip arbeidsidentiteit onderzocht. Probeer hierover een kassengesprek op gang te brengen. U kunt as vogt te werk gaan. 1 Maak op het bord twee koommen; een voor arbeid en een voor identiteit. 2 Vraag aan de eeringen waaraan ze denken bij het woord arbeid. 3 Vraag aan de eeringen waaraan ze denken bij het woord identiteit. Benadruk hierbij dat het gaat om de trefwoorden die voor de eering persoonijk voor nu en in de toekomst beangrijk zijn. 4 Noteer in trefwoorden de verschiende associaties die ter sprake komen. 5 Laat de eering in zijn werkboek noteren weke trefwoorden op hemzef van toepassing zijn. In deze fase van de opdracht zijn er geen goede en foute antwoorden mogeijk. Het woord arbeid kunt u toeichten door de woorden werk en werken te noemen. Bij identiteit kunnen eeringen denken aan hun paspoort of identiteitskaart met hun feiteijke persoonsgegevens. Maar daarnaast ook aan de vraag: Wie ben ik van binnen? 6 Vat de trefwoorden voor arbeid kernachtig samen en vraag de eeringen of dit juist is. 7 Vat de trefwoorden voor 'identiteit' kernachtig samen en vraag de eeringen of dit juist is. 8 Laat de eering noteren wat arbeidsidentiteit voor hemzef betekent. toeichting bz emancipatie Deze paragraaf zou u kunnen beginnen met de vogende anekdote. Een chirurg, een directeur, een kapitein en een vrachtwagenchauffeur zitten op een bank in het park. Ze praten over van aes en nog wat. Vraag de eeringen: Hoevee vrouwen denken juie dat er op de bank zitten? Uit de antwoorden van de eeringen za duideijk worden dat vrijwe iedereen aan vier mannen denkt. Geef aan dat het ook vier vrouwen kunnen zijn. Uit de namen van hun beroepen kun je dat niet afeiden.

30 30 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t We spreken tegenwoordig van een verpeegkundige in paats van een verpeegster of broeder. Want ek beroep kan zowe door vrouwen as door mannen worden uitgeoefend, uitzonderingen daargeaten. Zo is het Korps Mariniers aeen toegankeijk voor mannen. Er is soms zefs sprake van positieve discriminatie. Een meisje dat werkt in een oorspronkeijk mannenberoep kan vaak rekenen op meer carrièremogeijkheden. Ook een jongen die in een van origine vrouwenberoep werkt, wordt vaak positief gediscrimineerd. Dat vee apothekersassistenten vrouwen zijn, heeft ongetwijfed te maken met de weinige carrièremogeijkheden in dit beroep. Dat de meeste ICT - ers mannen zijn, heeft ongetwijfed te maken met het exacte en abstracte karakter van het werk. Leg het begrip positieve discriminatie uit. 10 min. opdracht 2A Verdee het bord in drie koommen: een voor vrouwen, een voor mannen en een voor vrouwen en mannen. Behande iedere koom kassikaa en aat de eeringen beroepen noemen die vogens hen bij eke koom horen. Er zijn geen goede of foute antwoorden. Een voorbeed van een beroep dat zowe door vrouwen as door mannen wordt beoefend is architect. Daarna stet u zich samen met de kas per koom de vogende vraag: Zijn dit nu echt typische vrouwen-, typische mannen- of typische mannen- en vrouwenberoepen? Vraag om argumenten bij de keuzes die worden gemaakt. Vervogens noteren de eeringen het antwoord op opdracht 2A. 10 min. opdracht 2B en 2C Laat eventuee de eeringen in groepjes van twee of drie werken en hun antwoorden noteren. Bespreek kassikaa de antwoorden. Hieruit za bijken dat je een verdeing kunt maken tussen traditionee argumenten en geëmancipeerde argumenten. Eventuee kunnen de eeringen hun antwoorden veranderen of aanvuen. GEEN emancipatie WEL emancipatie antwoord opdracht 2D Meisje dat stewardess wordt. Jongen die werktuigbouwkundige wordt. Jongen die keutereider wordt. Meisje dat buschauffeur wordt. Meisje dat tandarts wordt. Meisje dat secretaresse wordt. Jongen die het huishouden gaat doen. Jongen die pioot wordt. Meisje dat beveiigingsbeambte wordt. Jongen die chirurg wordt. Vraag aan een paar eeringen wek beroep ze bedacht hebben en aat ze hun antwoord toeichten. As afsuiting van deze paragraaf kunt u aan de eeringen verteen, dat het uiteindeijk gaat om een beroep waar je geukkig in bent en waar je energie van krijgt (arbeidsidentiteit). Dit kan zowe een mannen- as vrouwenberoep zijn. Dit is voor iedereen persoonijk, as je er maar goed over nagedacht hebt.

31 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t min. 10 min. toeichting bz. 20 opdracht 3A, 3B en 3C antwoord opdracht 3B 3 beroepen in beweging De wered van werk is voortdurend in beweging door de maatschappeijke ontwikkeingen en economische veranderingen. Namen van beroepen veranderen, beroepen verdwijnen of worden inhoudeijk aangepast. Dit is een natuurijk veroop. Vee eeringen van deze eeftijd denken misschien dat ze moeten kiezen voor de rest van hun even. Het begrip oopbaan wordt in zo n geva as een statisch verschijnse gezien. De dynamische eigenschap van een tegenwoordige oopbaan kan bij sommige eeringen spanningen oproepen. Die eeringen zuen zeggen: Hoe kan ik nu a kiezen voor de rest van mijn even? Dat is een egitieme en wezenijke vraag. U as mentor kunt en moet hierbij aangeven dat je niet kiest voor de rest van je even. Je kiest datgene wat op dat moment het beste bij je past en voor een bepaade periode uit je even. Sommige eeringen zuen tien jaar ang hetzefde beroep uitoefenen en anderen veranderen iedere drie á vier jaar. De wered van werk is atijd in beweging, daarom wordt van een werknemende hetzefde gevraagd. Deze paragraaf wi inzicht geven in dit soort veranderingen. Niet toevaig wordt in het werkboek gezegd:...en jij gaat daar bijhoren!... Verdee de kas in groepjes van drie eeringen. Laat ze opdracht 3B en C maken. Het beroep van teegrafist is a ingevud. Dit beroep is, evenas etterzetter verdwenen. Overigens is het onderschrift bij de foto van de teegrafist op badzijde 20 van het werkboek genoteerd in morsetekens. Er staat: teegrafist. Bespreek hierna de antwoorden kassikaa en vraag per groep om een toeichting. Het beroep van rechter is oud, omdat er a sinds mensenheugenis recht wordt gesproken. Het beroep van sociaa cuturee werker is nieuw, omdat onze muticuturee sameneving om begrip voor andere cuturen vraagt. Het beroep van apotheker is veranderd, omdat de farmacie tegenwoordig kant-en-kaar verpakte producten op de markt brengt en medicijnen vrijwe uitsuitend industriee worden geproduceerd. toeichting bz beroepenboom De beroepenboom is een inventarisatie van beroepen binnen de famiie van de eering. Hierdoor ontstaat zicht op verschiende beroepen. Dat gebeurt weiswaar vanuit een beperkt kader, maar het geeft aan weke invoed de directe omgeving heeft op het maken van keuzes. Bij opdracht 4B en 4C geeft de eering aan wek beroep hem we of niet aanspreekt. Daarna bepaat de eering wek famiieid hij wi interviewen. De reden hiervoor za per eering verschiend zijn. De een kiest het beroep dat zijn voorkeur heeft, de ander kiest juist een beroep wat hij nog niet kent. Beangrijk is dat de eering meer te weten komt over het keuzeproces van de geïnterviewde.

32 32 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t In feite staat op de achtergrond de vraag centraa: Wat betekent arbeid voor mij en ben ik zinvo bezig voor mezef en anderen? Door de omgeving hierbij te betrekken creëer je een referentiekader van waaruit de eering uiteindeijk zef kan bepaen wat voor hem beangrijk is. 1 opdracht 4D huiswerk Eventuee heeft u opdracht 4 as huiswerk na afoop van hoofdstuk 1 gegeven. In dat geva kunt u via uw mentoraccount de interviews voorafgaande aan de es inzien en de bespreking ervan voorbereiden. Onder tabbad bz. 21 opdracht 4 kan de eering de vragen en aanwijzingen vinden voor het interview. Controeer, voorafgaande aan de kassikae bespreking, de portfoio s van uw eeringen, zodat u de vogende punten kunt bespreken. 1. Weke beroepenbomen zijn zeer verschiend? 2 Weke beroepen komen in de famiie van de eering het meest voor? 3 Maak op het bord een inventarisering en rubricering. 4 Vraag aan de eeringen wie van hen weet wat een bepaad vreemd of onbekend beroep inhoudt. U kunt as mentor de beschrijving van vee beroepen raadpegen via de knop beroepen in uw eeringaccount. 10 min. 10 min. toeichting bz. 22 opdracht 5 5 Wie is mijn idoo? Het benoemen van een idoo kan een eering meer zefinzicht geven. Vaak kijkt een eering tegen iemand op, omdat deze persoon iets heeft bereikt wat die eering beangrijk vindt of zef zou wien bereiken. Een idoo hoeft niet per se een beroemd persoon zijn. Het kan juist ook iemand zijn die hee dicht bij de eering staat. Bij de uitwerking van de opdracht gaat het erom dat de eering erachter komt of er bepaade eigenschappen aanwezig zijn die hij zef ook in de toekomst wi ontwikkeen of gebruiken. Lees samen de voorbeeden. Daarna vertet de eering over zijn idoo aan de hand van de vier vragen in de paarse kaders op badzijde 22. Wie is jouw idoo? Wat heeft jouw idoo bereikt? Wat is speciaa aan jouw idoo? Zou je hetzefde wien bereiken? 10 min. toeichting bz Weke ro past bij mij? Iedereen heeft van nature de behoefte om in zijn werk een ro te vervuen die goed bij hem past en waarin hij kan uitbinken. Voor eeringen in de kas gedt dat evengoed. Voora tijdens groepsopdrachten is goed te zien weke ro een eering kiest. In de wered van werk zie je dat ek beroep een bepaade ro vraagt van de beroepsbeoefenaar. Tijdens het oriënteren op beroepen is het beangrijk dat de eering een verband eert eggen tussen zijn voorkeursro en de ro die een beroep van hem za vragen. Het doe van de Roen-Test is vaststeen naar weke ro de voorkeur uitgaat en een handvat bieden bij oriëntatie op passende beroepen.

33 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t 33 bedenker doener onderzoeker heper Er worden vier roen onderscheiden. kan goed brainstormen, is fantasierijk en houdt van verandering kan sne besuiten nemen, is praktijkgericht en houdt van duideijkheid kan goed ordenen, stet kritische vragen en houdt van onderzoeken kan goed uisteren, is sociaa en behupzaam en bewaakt de goede sfeer Je bent nooit aéén een bedenker of aéén een heper. Je eert gaandeweg van ro switchen as de situatie daarom vraagt. We is het zo dat de ene ro je meer igt dan de andere. De Roen-Test wordt gemaakt in het digitaa portfoio. De eering krijgt 28 steingen voorgeegd. Bij eke steing geeft hij aan of hij zich hierin we of niet herkent. Een antwoord is nooit goed of fout. De uitsag wordt gepresenteerd met de cijfers 1, 2, 3 en 4 onder de afbeedingen. De uitsag wordt ook in woorden gepresenteerd. Onder de knop beroepen kan de eering Kiezen op ro en ontdekken weke beroepen bij zijn voorkeursro passen. De Roen-Test is gebaseerd op de typoogie van Car Gustav Jung. In de bovenbouwversies van keuzedossier is deze typoogie bij een vijfta testen eidend en wordt verder genuanceerd naar 16 persoonstypen. samenvatting hoofdstuk 2 toeichting bz. 24 opdracht 7 huiswerk Op deze badzijde staat in het kort wat de eering in dit hoofdstuk heeft geeerd. Hier noteert de eering weke paragraaf hem het meest aan het denken heeft gezet. Er wordt om een toeichting gevraagd. Het is aan te raden om vooraf in uw eigen eeringaccount op het betreffende tabbad te kikken zodat u op de hoogte bent van de opdracht. Geef eventuee opdracht 4D en 4E van badzijde 21 as huiswerk voor de vogende es.

34 34 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t toeichting hoofdstuk 3 kiezen In dit hoofdstuk wordt de eering zich bewust van aerei invoeden bij het kiezen van een beroep of opeiding. Door de verschiende invoeden te onderzoeken, komen eeringen erachter wie de meeste invoed heeft op hun keuzeproces en op wat voor manier. Hierbij eren ze ook dat keuzes maken persoonijk is en dat ze die uiteindeijk aeen en zef moeten maken. Door de juiste keuze te omschrijven, komen ze erachter weke manier van kiezen het best bij ze past. Dromen is ook een beangrijk onderdee in dit hoofdstuk. Door een droomberoep te benoemen, kan de eering buiten bestaande kaders denken en uitgaan van iets wat echt van binnenuit komt. In dromen is immers aes mogeijk en een droom is een mooi uitgangspunt om te onderzoeken wat reaiseerbaar is en hoe. inhoud durf te dromen opdracht 1 waardevo? opdracht 2 kiezen, hoe doe je dat? opdracht 3 invoeden op keuzes opdracht 4 wie heb ik nodig? opdracht 5 de juiste keuze opdracht 6 samenvatting opdracht 7 omvang in tijd Dit hoofdstuk kan in een esuur of in twee esuren worden behanded. Dit is afhankeijk van de bespreking van de interviews uit opdracht 4 uit hoofdstuk 2. Die bespreking za we enige tijd in besag nemen. Start met de paragrafen van dit hoofdstuk na de bespreking van de interviews. Geef opdracht 2 uit dit hoofdstuk (badzijde 27 van het werkboek) as huiswerk op. Behande in de eerste es het interview uit opdracht 4 in hoofdstuk 2 en aansuitend badzijde 26 van dit hoofdstuk 3. Behande in de tweede es badzijde 27, 28, 29, 30, 31 en 32.

35 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t 35 1 Durf te dromen! 30 min. Controeer via uw mentoraccount het huiswerk bij hoofdstuk 2: opdracht 4; opdracht 7. Bespreek eventuee kort niet voedige of opvaende antwoorden van opdracht 7 bij hoofdstuk 2. toeichting bz. 26 opdracht 1 opdracht 1C Ae remmen osgooien en buiten de kaders denken staan centraa in deze paragraaf. U kunt uzef weer as uitgangspunt nemen. Wat was vroeger uw droomberoep? Verte dit aan de eeringen en eg uit wat hiervan is uitgekomen. Na het ezen van de informatietekst is het van beang om te benadrukken dat dromen ook werkeijkheid kunnen worden. Daarvoor moet je je droomberoep kritisch onderzoeken op wat we en niet reaiseerbaar is. Enthousiasme en motivatie zijn zeer bepaende factoren bij het we of niet bereiken van een doe. Het droomberoep hoeft niet per se haabaar te zijn. Aes is mogeijk. Het gaat hierbij aeen om interesse. Nadat de eeringen hun droomberoep genoteerd hebben, moeten ze een werkdag en werkpek omschrijven. Hierbij gaat het weer om die specifieke zaken die eruit springen. De vraag Wat wi ik in dat beroep het iefst doen en waar? kan daarbij hepen. De vraag: Wat wi ik met dit droomberoep bereiken? grijpt terug op het begrip arbeidsidentiteit uit hoofdstuk 2. Uiteindeijk moeten de eeringen nadenken of dit beroep reaiseerbaar is en op wat voor manier. Soms kunnen eeringen nu a bepaade eigenschappen of vaardigheden verder ontwikkeen door een hobby of andere activiteiten. Denk hierbij bijvoorbeed aan opeiding, bijbaantjes, vrijwiigerswerk of activiteiten op schoo. toeichting bz. 27 opdracht 2A opdracht 2B 2 waardevo? In deze opdracht wordt, indien mogeijk, gewerkt in groepjes van twee eeringen. Dit is beangrijk omdat eeringen het waarom van hun antwoorden aan ekaar verteen. Het gaat erom dat de eeringen hun persoonijke waarden onderzoeken. Inzicht krijgen in je persoonijke waarden heeft een positieve invoed op keuzes maken. As je weet waar je rekening mee moet en wit houden, kun je ook beter bepaen weke keuze juist is. Leeringen werken in groepjes van twee. Opdracht 2A maakt de eering in eerste instantie individuee. Pas daarna verteen ze aan ekaar waarom ze een bepaade waarde beangrijk of niet beangrijk vinden. De twee eeringen bedenken samen nog twee onderwerpen, een onderwerp dat ze beiden WEL waardevo en een onderwerp dat ze beiden NIET waardevo vinden. Aan het einde van deze opdracht kunt u een paar eeringen aten toeichten wat ze we en niet waardevo vinden en waarom. Laat eeringen met een andere mening hierop reageren.

36 36 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t opdracht 2C De opdracht in het digitae portfoio (tabbad bz. 27 opdracht 2, zie de afbeeding hierboven) vraagt uiteindeijk aan de eering om twee onderwerpen te noemen die hijzef waardevo vindt. toeichting bz. 28 opdracht 3A 3 Kiezen, hoe doe je dat? Lees de informatietekst samen met de eeringen. Hierin wordt duideijk dat je in sommige gevaen met je gevoe kiest en in andere gevaen met je verstand. Bij zeer beangrijke keuzes is het van beang dat je zowe met je verstand as met je gevoe kiest. Opdracht 3 staat nog os van het kiezen van een opeiding of beroep, maar geeft de eering we inzicht in hoe hij kiest. In een kassengesprek kan duideijk worden dat je in verschiende situaties anders kiest. Vraag de eeringen naar voorbeeden uit het dageijks even. Er zijn verschiende manieren van kiezen. Door de eeringen opdracht 3A te aten maken, komen ze erachter weke manier van kiezen op dit moment bij ze past. Opdracht 3 is gebaseerd op de typoogie van Car Gustav Jung. Jung onderscheidde vier persoonstypen. De groene benamingen zijn van Jung, de rode benamingen worden in keuzedossier gebruikt. intuïtief type bedenker gewaarwordingstype doener denktype onderzoeker voetype heper Dit type is overwegend Dit type is overwegend Dit type is overwegend Dit type is overwegend theoretisch, artistiek, fantasievo, beschouwend en ruimdenkend ingested. praktisch, uitvoerend, concreet, technisch en fysiek ingested. rationee, gestructureerd, organisatorisch, cijfermatig en objectief ingested. gevoesmatig, zorgzaam, empatisch, teamgericht en subjectief ingested. Het onderzoekje bij opdracht 3 is een eerste, zeer agemene persoonstypering, die gaandeweg de methode keuzedossier steeds verder verfijnd wordt. Uiteindeijk resuteert deze typering in eerjaar 4 in 16 persoonstypen. Meer informatie treft u aan in uw mentoraccount onder de knop 16 persoonstypen inks op het scherm. opdracht 3B De uitsag van opdracht 3 is atijd een combinatie van twee persoonstypen. Hierna treft u de beschrijvingen aan van de zes mogeijke combinaties zoas de eering die bij zijn uitsag gepresenteerd krijgt.

37 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t 37 kiezen op de manier van een bedenker en een onderzoeker Een goede keuze maken kost jou vee tijd. Jij wit er tekens goed over nadenken. Weke keuzemogeijkheden zijn er aemaa? Hoe zou het zijn as ik voor het éne zou kiezen, of juist voor het andere? Je gebruikt hierbij vee je fantasie. Je vindt vee euk maar je kunt maar voor één ding tegeijk kiezen. Het iefst zou je van aes een beetje kiezen. Neem daarom ruim de tijd. Dat is heemaa niet erg. kiezen op de manier van een onderzoeker en een doener kiezen op de manier van een doener en een heper Een keuze maken is een kwestie van pussen en minnen. Je schrijft op, wat de voordeen en de nadeen zijn van een keuze. Weke keuzemogeijkheden vaen dan af en weke zijn interessant om verder uit te zoeken? Voor jou is het maken van een keuze eigenijk een soort onderzoekje. Daarbij gebruik je voora je gezond verstand. Uiteindeijk rot er één duideijke keuze uit. As je de keuze gemaakt hebt, bijf je erbij. Niemand brengt jou er meer vanaf. Jij bent niet iemand die vee tijd besteedt aan keuzes maken. Jij maakt iever sne een keuze zodat je weer verder kunt gaan. Je uistert voora naar je gevoe. Voe je dat je naar inks moet, dan ga je naar inks. En as bijkt dat je beter naar rechts had kunnen gaan, ga je asnog naar rechts. Je maakt keuzes waar je nú iets aan hebt. En ater zie je we weer verder. Daarom vind je het vaak astig om beangrijke keuzes voor de toekomst te maken. kiezen op de manier van een heper en bedenker Bij het maken van een keuze uister je voora naar je gevoe. Ook vraag je vaak de mening van anderen. Keuzes maken vind je soms een beetje eng, omdat je niet weet wat de anderen ervan zuen vinden. Je wit het iedereen naar de zin maken. Voor jou is het beangrijk dat je tekens goed nagaat wat jijzef wit. Niet wat anderen wien. Een keuze moet voor jou goed voeen. As een keuze jou geukkig maakt is het een juiste keuze. kiezen op de manier van een bedenker en doener Het maken van een keuze duurt bij jou soms ang, maar het kan ook hee sne gaan. De ene keer neem je ae tijd en gebruik je je fantasie om tot een originee idee of opossing te komen. De andere keer weet je a meteen wat voor keuze je moet maken en ga je ermee aan de sag. Omdat jouw aanpak noga verschiend kan zijn, zijn anderen soms verrast over de manier waarop jouw keuzes tot stand kunnen komen. kiezen op de manier van een heper en onderzoeker Bij het maken van een keuze zijn er mensen die voora naar hun gevoe uisteren en er zijn mensen die voora naar hun verstand uisteren. Jij kunt het aebei. Een keuze maken is daarom we eens astig, want vog je je gevoe of je verstand? Zowe met het gevoe as met het verstand kan iemand tot een goede keuze komen. Maar bij sommige keuzes is het beangrijk om zeker ook je verstand te gebruiken. Maak daarom niet te sne een keuze en overeg met anderen as je twijfet. opdracht 4C huiswerk De ouders of verzorgers van de eering worden bij deze opdracht betrokken. De opdracht kan worden meegegeven as huiswerk. toeichting bz invoeden op keuzes Lees de informatietekst samen met de eeringen. De twee voorbeeden aten zien hoe sterk de beïnvoeding kan zijn. Deze paragraaf is een vervog van paragraaf 2 waardevo? op badzijde 27 van het werkboek.

38 38 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t Nu komt aan de orde dat beïnvoeding zowe positief as negatief kan zijn. Ouders of verzorgers kunnen vanuit hun eigen en soms vanuit een andere cutuur een grote invoed hebben. Hun verwachtingen kunnen verschien met die van hun kind. Bijvoorbeed bij kinderen met van oorsprong aochtone ouders. Zonder daarover een waardeoordee te veen, kunt u aangeven dat de Nederandse sameneving andere waarden kent. Emancipatie is zo n waarde die sterk kan verschien per thuissituatie. opdracht 4A Bespreek de antwoorden kassikaa en aat de eeringen vrij reageren. opdracht 4B Een voorbeed van de invoed van thuis is hierboven a genoemd. Een ander voorbeed kan een muzikaa begaafde eering zijn waarvan sommige famiieeden, bijvoorbeed vader en moeder, in een eidingevend of onderzoekend beroep werkzaam zijn. De maatschappij kunt u toeichten aan de hand van de Nederandse sameneving met aerei verschiende waarden, bijvoorbeed aan de hand van verschiende soorten recames. Laat de eeringen zef voorbeeden van recames noemen die van invoed zijn op koopgedrag. opdracht 4C Laat de eeringen na een korte bespreking van de informatietekst opdracht 4C maken. Invoeden hoeven niet atijd positief te zijn. Laat ze ook nadenken over negatieve beïnvoeding en vraag hoe ze deze kunnen veranderen. toeichting bz. 30 opdracht 5A opdracht 5B opdracht 5C 5 Wie heb ik nodig? Bij beangrijke keuzes is het goed om je keuze te bespreken met anderen. Hiervoor moet je weten wie je hierbij wit betrekken. Weke persoon is voor jou beangrijk en hoe kan die persoon jou hepen in jouw keuzeproces? De eeringen moeten zich hierbij terdege reaiseren dat andere mensen je kunnen adviseren, maar dat je atijd zef de keuze moet maken. In de informatietekst wordt dit niet toevaig benadrukt: Andere mensen kunnen je adviseren, maar ze kunnen niet voor je kiezen. Vanzefsprekend wordt hier uitgegaan van een positieve invoed. Een negatieve invoed kan immers eiden tot een verkeerde keuze. Leeringen zetten een kruisje bij de personen met een positieve invoed. Een idoo kan ook een positieve invoed hebben, zowe in de directe as indirecte omgeving. Hier moet de eering een voorbeed geven van een positieve invoed. U kunt dit aten toeichten door de vogende vraag te steen. Bij weke keuze heeft deze persoon jou gehopen? Bij deze opdracht geeft de eering aan van wie hij advies zou wien en in weke mate hij dat wi, door een van de vijf keuzemogeijkheden aan te kruisen. Hierbij is het van beang dat de eering weet waarom hij die mogeijkheid kiest. Daarom eindigt eke mogeijkheid met: omdat.... As je weet waar je zwakke kanten iggen, kun je juist op dat gebied advies vragen. Let op bij eeringen die de vijfde optie ( Ik heb niemand nodig. Ik doe het aeen ) aankruisen. Probeer bij deze eeringen erachter te komen wat de echte reden is van dit antwoord.

39 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t min. toeichting bz. 31 opdracht 6 6 de juiste keuze Bij een bewuste keuze zijn verstand en gevoe in baans en heb je weoverwogen onderzoek gedaan. Bij opdracht 6 gaan eeringen een bewuste keuze omschrijven aan de hand van de zogenoemde STAR-methode. Deze methode dwingt eeringen concreet een situatie te omschrijven. Leeringen hebben vaak moeite met het beargumenteren van het waarom van een antwoord. Met de STAR-methode krijgen zij inzicht in de wijze waarop ze bepaade zaken aangepakt hebben en of ze deze positief hebben afgerond. Deze manier van vragen steen kunt u ook goed toepassen in de oopbaanrefectiegesprekken die u met uw eeringen voert. De vragen in het groene kader zijn samengested vogens de STAR-methode. De eerste twee vragen zijn het beangrijkst. Hiermee eert de eering een omschrijving geven van de gespeede ro in een bepaade situatie. S van situatie Wat was de situatie? T van taak Wat was de taak die je moest verrichten? A van aanpak Wat was je aanpak? R van resutaat Wat was het resutaat? Bij de hupvragen in het groene kader op badzijde 30 van het werkboek zijn beangrijke onderwerpen uit dit hoofdstuk verwerkt. De eering kiest zef weke keuze hij za omschrijven. Er worden zes eventuee onderwerpen gesuggereerd. Breid het ijstje naar eigen voorkeur uit. toeichting bz. 32 opdracht 7 huiswerk samenvatting hoofdstuk 3 Op deze badzijde staat in het kort wat de eering in dit hoofdstuk heeft geeerd. Hier noteert de eering weke paragraaf hem het meest aan het denken heeft gezet. Er wordt om een toeichting gevraagd. Het is aan te raden om vooraf in uw eigen eeringaccount op het betreffende tabbad te kikken, zodat u op de hoogte bent van de opdracht. Geef eventuee opdracht 2 van badzijde 35 as huiswerk voor de vogende es.

40 40 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t toeichting hoofdstuk 4 mijn taenten Een keuzeproces kan teruggebracht worden tot drie centrae vragen. 1 Wie ben ik? Hierbij gaat het om persoonijke, zowe uiterijke as innerijke, kenmerken. 2 Wat kan ik? Hierbij gaat het om persoonijke kwaiteiten en vaardigheden. 3 Wat wi ik? Hierbij gaat het om persoonijke interesse en wensen. In dit hoofdstuk wordt op een positieve en optimistische manier gewerkt aan een antwoord op vraag 1 en 2. De eering probeert voorzichtig antwoord te krijgen op vraag 1 en 2. Daarom uidt de tite van dit hoofdstuk mijn taenten. De basis van een gedegen studie- en beroepskeuze wordt gevormd door de bewustwording van sterke en minder sterke eigenschappen en vaardigheden. Het ontdekken, herkennen en benoemen van taenten is een evensang proces. Mensen veranderen en zeker op deze eeftijd zijn eeringen voop in ontwikkeing. Hoewe atijd een bepaad basisgedrag van invoed is, kunnen door ontwikkeing en ervaring bepaade eigenschappen worden versterkt en enigszins aangeeerd. Door de verschiende opdrachten staan de eeringen sti bij verschiende persoonijke eigenschappen. Het kwaiteitenspe (badzijde 38) zorgt ervoor dat eeringen hun persoonijke eigenschappen herkennen en een naam kunnen geven. Tensotte gaan eeringen compimenten geven aan zichzef (badzijde 39). Het gaat uiteindeijk om mijn kwaiteiten, en het geven van compimenten vergroot het zefvertrouwen. Om de zefrefectie te vergroten worden de ouders of verzorgers bij deze opdracht betrokken. inhoud mijn eigenschappen opdracht 1 mijn vaardigheden opdracht 2 mijn aaneg opdracht 3 mijn kwaiteiten opdracht 4 kwaiteitenspe opdracht 5 mijn compimenten opdracht 6 samenvatting opdracht 7 omvang in tijd Dit hoofdstuk vraagt zeker twee esuren, omdat het kwaiteitenspe van paragraaf 5 ongeveer 40 minuten in besag za nemen. Behande in de eerste es badzijde 34, 35, 36 en 37. Behande in de tweede es badzijde 38 en 39.

41 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t 41 1 mijn eigenschappen Controeer via uw mentoraccount het huiswerk bij hoofdstuk 3: opdracht 2; opdracht 7. toeichting bz. 34 Bespreek eventuee kort niet voedige of opvaende antwoorden van opdracht 7 bij hoofdstuk 3. Om de eeringen op speese wijze duideijk te maken wat eigenschappen zijn, kunnen ze de woordzoeker opossen. De opossing kan bij antwoord 1B worden opgeschreven en vervogens kunnen ze bij 1C eigenschappen van zichzef noteren. E I G E N S C H A P P E N antwoord opdracht 1 As de tijd het toeaat, kan in een kassengesprekje geraden worden bij wie een bepaade eigenschap hoort. Ook is het mogeijk om er een compimentenspe van te maken, door iemand in de kring een positieve eigenschap van zijn buurman te aten opnoemen. toeichting bz. 35 opdracht 2A opdracht 2B 2 mijn vaardigheden In deze paragraaf komen de overeenkomsten tussen de eering en hun ouders of verzorgers aan de orde. Ze worden zich ervan bewust dat je vaardigheden en eigenschappen, a dan niet van huis meegekregen, kunt ontwikkeen of verbeteren. Zeker op deze eeftijd is het benoemen van kwaiteiten een astige aangeegenheid, zowe voor jezef as voor een ander. Daarom worden de ouders of verzorgers bij opdracht 2 betrokken. Juist zij kunnen hun kind op weg hepen om te eren nadenken over zichzef. Lees kassikaa de informatietekst en benadruk dat iedereen een eigen identiteit heeft. Niet toevaig staat in de informatietekst: Jij bent jij!. Het is van beang dat de eering erachter komt wie hij is. In het werkboek is sechts paats om een enkee eigenschap of vaardigheid te noteren. Het gaat om een eerste kennismaking met eigenschappen en vaardigheden. Door de opdracht te maken samen met ouders of verzorgers denken eeringen bewuster na over hun persoonijke kwaiteiten en eigenschappen en waar die vandaan komen. Er wordt geen toeichting gevraagd, aeen het vierkantje onder het paarse of groene kader aankruisen is vodoende. Het antwoord geeft u as mentor een aanknopingspunt voor een eventuee (kassen)gesprek. U kunt de vraag steen: Wat verwacht je van degene die je om advies vraagt?

42 42 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t 3 mijn aaneg toeichting bz. 36 opdracht 3A opdracht 3B opdracht 3C Vanuit het dageijks even kunnen eeringen goed aangeven wat ze met pezier doen en waar ze energie van krijgen. Op deze manier krijgen ze inzicht in hun persoonijke aaneg. Datgene wat je van nature gemakkeijk afgaat, geeft je meesta ook energie en vindt je euk om te doen. Toch is aaneg niet atijd bepaend. Zoas de informatietekst zegt, moet soms hard gewerkt worden om een bepaade vaardigheid verder te ontwikkeen. Hierbij is het we van beang dat eeringen reaistisch bijven. Maar motivatie is een niet te onderschatten en bepaende factor. De informatietekst kan kassikaa of individuee geezen worden. Voordat eeringen beginnen met de opdracht kunt u de vragen poneren: Kun je ergens beter in worden? en zo ja, Hoe kun je dat dan voor ekaar krijgen? Of: wat denken juie, kun je vaardigheden we of niet ontwikkeen? Bij deze opdracht kunnen de eeringen de in het werkboek genoemde activiteiten as voorbeed gebruiken. Benadruk dat ze een activiteit kiezen die ze met vee pezier doen. Laat de eeringen eerst een concrete activiteit omschrijven en daarna de benodigde vaardigheden benoemen. Bij vaardigheden kunt u uiteggen dat het gaat om datgene wat je goed moet kunnen voor de beschreven activiteit. As extra refectie kunt u de eeringen aan het denken zetten door ze te vragen: Wát vind je zo euk aan deze activiteit? De eering kiest uit de vier vaardigheden die hij bij opdracht 3A heeft genoemd. Van deze vier vaardigheden moet de mate van aaneg worden aangegeven. Deze opdracht geeft de eeringen inzicht in vaardigheden die van nature aanwezig zijn of eventuee aangepakt moeten worden. Bij opdracht 3C noteren eeringen hoe ze een bepaade vaardigheid denken te kunnen ontwikkeen. U kunt de eeringen hepen met het steen van de vraag: Met wat voor soort activiteit zou je deze vaardigheid kunnen verbeteren? Laat ze dus een specifieke activiteit omschrijven. toeichting bz. 37 opdracht 4A opdracht 4B 4 mijn kwaiteiten Lees samen met de eeringen de informatietekst. Vraag of ze dit herkennen. Ste bijvoorbeed de vogende vragen. Hoe kiezen juie? Heb je we eens de verkeerde keuze gemaakt? Laat bij vraag 4A de eeringen het rijtje individuee invuen. Daarna is het de bedoeing dat ze de vier beangrijkste kenmerken aangeven in de meest rechtse (rode) cirketjes, die met de rode pij worden aangeduid. De twintig kenmerken die op badzijde 37 en 38 van het werkboek worden genoemd, zijn verdeed over de vier roen die op badzijde 23 van het werkboek worden genoemd (en op badzijde 33 van deze handeiding). In het overzicht op de vogende badzijde wordt de verdeing aangegeven. Laat de eeringen eventuee vergeijken met opdracht 6A op badzijde 23 van het werkboek. Bij opvaende verschien kunt u hierover met de betreffende eering in gesprek gaan.

43 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t 43 BEDENKER DOENER ONDERZOEKER HELPER Ik kan goed uisteren. Ik kan goed uiteggen. Ik kan goed fantaseren. Ik kan goed bemiddeen. Ik kan goed organiseren. Ik kan goed samenwerken. Ik kan goed aeen werken. Ik kan iets precies uitzoeken. Ik kan goed met cijfers werken. Ik kan ordeijk en netjes werken. Ik kan anderen goed overtuigen. Ik kan me aan afspraken houden. Ik kan goed sne besuiten nemen. Ik kan goed opossingen bedenken. Ik kan duideijk mijn mening geven. Ik kan goed met mijn handen werken. Ik kan goed met veranderingen omgaan. Ik kan goed vohouden om iets te bereiken. Ik kan gemakkeijk een vriendschap suiten. Ik kan me in iemands gevoeens verpaatsen. In de vogende paragraaf van het werkboek (badzijde 38) wordt met behup van deze twintig kwaiteiten een kwaiteitenspe gespeed. 40 min. toeichting bz kwaiteitenspe Deze paragraaf za a sne 40 minuten in besag nemen. Bereidt u daarom goed voor, zodat u efficiënt instructie kunt geven. Dit kwaiteitenspe wordt gespeed: 1 in groepjes van drie of vier eeringen; 2 met twintig kwaiteitenkaarten; 3 voor eke speer drie of vier banco naamkaartjes; 4 voor eke speer een overzichtskaart; 5 twintig fiches. ad 2 ad 4 Op eke kaart staat een kwaiteit vermed. Op deze overzichtskaart staan de twintig kwaiteiten onder ekaar zoas op badzijde 38 van het werkboek. Op badzijde 56 van deze handeiding treft u de verschiende benodigdheden aan die gebruikt gaan worden. Deze moet u zef kopiëren en knippen met behup van het pdf 'kwaiteitenspe'. Onder de knop 'handeidingen' in uw mentoraccount treft u ditzefde pdf aan. Het is raadzaam om ae benodigdheden van te voren gereed te maken en de spereges op de badzijde hiernaast goed door te nemen. De bedoeing van het 'kwaiteitenspe' is, dat de eering geconfronteerd wordt met de mening van enkee kasgenoten over zijn kwaiteiten.

44 44 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t voorafgaande aan het eigenijke spe Verdee de eeringen in groepjes van 3 of 4 speers. Laat de speers een speeider kiezen. Ek groepje beschikt over: twintig kwaiteitenkaarten; fiches. Eke speer beschikt over: 3 of 4 banco naamkaartjes; een overzichtskaart. Eke speer noteert op de banco naamkaartjes de namen van de andere speers. Eke speer heeft badzijde 37 van zijn werkboek, oneesbaar voor de andere speers, bij de hand. spereges De twintig kwaiteitenkaarten worden door de speeider geschud en omgekeerd op een stapetje in het midden op tafe geegd. Eke speer heeft de ingevude naamkaartjes omgekeerd voor zich op tafe iggen. De speeider neemt tekens de bovenste kwaiteitenkaart van het stapetje en eest de betreffende kwaiteit voor. Ae speers, ook de speeider, proberen in te schatten weke andere speers die kwaiteit op badzijde 37 in hun werkboek hebben aangekruist. Zij geven dit aan door het (de) betreffende naamkaartje(s) om te keren. Wanneer de betreffende kwaiteit op geen van de speers van toepassing is, wordt er geen naamkaartje omgedraaid. Om de beurt vertet eke speer waarom hij denkt dat de genoemde speer op het naamkaartje deze kwaiteit heeft; tensotte is dit het doe van het spe. Om de beurt vertet eke speer weke speer de juiste inschatting gemaakt heeft. Eke speer die een juiste inschatting heeft gemaakt, krijgt van de speeider een fiche. Eke speer kruist de kwaiteit die vogens een andere speer op hem van toepassing is aan op zijn overzichtskaart. Het spe gaat door tot ae twintig kwaiteitenkaarten op zijn. De kwaiteitenkaarten die op geen enkee speer van toepassing bijken te zijn, worden op een apart stapetje geegd. De speer die de meeste fiches heeft ontvangen is de winnaar, omdat die het best de kwaiteiten van de anderen heeft ingeschat. opdracht 5B en 5C Na afoop van het spe maken de eeringen individuee opdracht 5 op badzijde 38 van het werkboek. toeichting bz. 39 opdracht 6A 6 mijn compimenten In de aatste paragraaf van dit hoofdstuk gaan eeringen compimenten geven aan zichzef. Door het uitvoeren van de opdrachten hebben eeringen meer zicht gekregen op hun persoonijke kwaiteiten, vaardigheden en eigenschappen. Het werkt stimuerend door eeringen positief naar zichzef te aten kijken en het vergroot het zefvertrouwen. Om de zefrefectie te vergroten worden ouders bij deze opdracht betrokken. toeichting bz. 40 opdracht 7 samenvatting hoofdstuk 4 Op deze badzijde staat in het kort wat de eering in dit hoofdstuk heeft geeerd. Hier noteert de eering weke paragraaf hem het meest aan het denken heeft gezet. Er wordt om een toeichting gevraagd. Het is aan te raden om vooraf in uw eigen eeringaccount op het betreffende tabbad te kikken, zodat u op de hoogte bent van de opdracht.

45 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t 45 toeichting hoofdstuk 5 beroepen in beed Er zijn ontebaar vee beroepen. Onder de knop beroepen zijn er zo n 1100 omschreven. Leeringen weten vaak niet waar ze moeten beginnen met zoeken. Daarom maken de eeringen in dit hoofdstuk eerst kennis met verschiende manieren van beroepen indeen. Daarna worden opdrachten uitgevoerd met behup van de indeing Iets met.... Bij de opdrachten gaan ze op zoek naar beroepen die interessant zouden kunnen zijn. Dit gebeurt door kritisch naar de inhoud van beroepen te kijken en de aandacht op competenties te vestigen. De eeringen moeten eren zich af te vragen of competenties aansuiten bij hun persoonijke kwaiteiten en voorkeuren. Het gaat tensotte om een antwoord op de vraag die a in hoofdstuk 2 op badzijde 18 wordt gested: In wat voor soort werk kan ik zinvo voor mezef en voor anderen bezig zijn? Het betreft tekens weer de aansuiting tussen jezef en de wered van werk. Zowe in de eerste as in de aatste paragraaf gaan de eeringen hun kas in beed brengen met behup van de indeing Iets met.... Opvaende overeenkomsten en verschien worden besproken. inhoud de kas in beed opdracht 1 beroepen indeen opdracht 2 competenties opdracht 3 wat zou ik wien? opdracht 4 zou ik dat kunnen? opdracht 5 de kas opnieuw in beed opdracht 6 samenvatting opdracht 7 omvang in tijd Dit hoofdstuk vraagt twee esuren, waarbij de paragraaf Wat zou ik wien? op badzijde 45 as huiswerk gemaakt kan worden. Behande in de eerste es badzijde 42, 43 en 44. Behande in de tweede es badzijde 46, 47 en 48.

46 46 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t 1 de kas in beed Controeer via uw mentoraccount het huiswerk bij hoofdstuk 4: opdracht 2; opdracht 7. Bespreek eventuee kort niet voedige of opvaende antwoorden van opdracht 7 bij hoofdstuk 3. 1 toeichting bz. 42 opdracht 1A opdracht 1B Bij het zoeken naar beroepen zijn eeringen geneigd dat in hun vertrouwde omgeving te doen. Vee beroepen zuen hierdoor onbekend bijven, wat ater kan eiden tot een onbevredigende beroepskeuze. In opdracht 1 gaan eeringen de kas in beed brengen aan de hand van de indeing iets met.... Deze indeing maakt het voor de eeringen concreet, herkenbaar en overzichteijk. Door de kas in beed te brengen aat je aan de eeringen zien, hoe bepaade groepen zijn ingedeed en wat typisch is voor een bepaade groep. Lees kassikaa de informatietekst. Lees eventuee nog een keer badzijde 23 voor uiteg van de vier verschiende roen. As ae eeringen een ro gekozen hebben, kunt u beginnen met de kas in beed brengen. U kunt dat as vogt doen. Schrijf ae acht groepen van de indeing Iets met... op het bord. Laat ae eeringen kiezen voor een groep Iets met.... Ae eeringen gaan per groep bij ekaar staan. Noteer de vogende gegevens op het bord. aanta eeringen per groep verdeing meisjes en jongens per groep grootste en keinste groep aanta roen per groep meest voorkomende ro per groep ontbrekende groep(en) Bespreek kassikaa deze gegevens met de eeringen. Na de kassikae bespreking noteren de eeringen de resutaten die geden voor de groep waarvoor ze gekozen hebben. 2 min. toeichting bz beroepen indeen In deze paragraaf gaan eeringen aan het werk met 24 verschiende beroepen. Deze moeten ingedeed worden bij de acht groepen van Iets met.... Ze zuen ontdekken dat vee beroepen bij meer dan één groep passen. Van verkeerd indeen is eigenijk geen sprake, zie het antwoordmode op de badzijde hiernaast. In deze fase van het oriëntatieproces gaat het er voora om dat eeringen met ekaar in gesprek gaan en ekaar uiteggen, waarom een beroep we of niet bij een bepaade groep kan passen. U kunt as mentor tijdens de bespreking van de opdracht nog eens benadrukken dat het om een kennismaking gaat. Het gaat erom hoe iemand een beroep ziet. Voor de een vat ambuancechauffeur onder actie, voor de ander onder werken met mensen. Een bepaade keuze zegt iets over de beangsteing van de betreffende eering. U kunt dit as aanknopingspunt gebruiken bij de bespreking van de gemaakte keuzes.

47 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t 47 8 min. opdracht 2 Laat eeringen individuee de beroepen indeen door een kruisje te zetten onder de groep die vogens de eering het meest in aanmerking komt. In onderstaand antwoordmode zijn met rood de groepen gemarkeerd zoas die voorkomen onder de knop beroepen/kiezen op IETS MET... Verschiende keren kan meer dan één groep in aanmerking komen. Laat eeringen hierover met ekaar in gesprek gaan. Laat eeringen uiteggen waarom vogens hen een beroep we of niet bij een bepaade groep past. antwoordmode opdracht 2 IETS MET... actie creativiteit verkopen mensen natuur onderzoeken organiseren techniek kok aborant goudsmid reisadviseur cameraman boomkweker akkerbouwer ichttechnicus beroepsmiitair exportmanager kedingadviseur cuturee werker doktersassistent bankmedewerker dierenartsassistent vertegenwoordiger begeeider dakozen ambuancechauffeur bouwkundig tekenaar brandweerman/vrouw sociaa-pedagogisch werker medewerker waterzuivering sociaa-juridisch medewerker orthopedisch instrumentmaker

48 48 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t 3 competenties toeichting bz. 44 Het woord competentie za voor vee eeringen onbekend zijn. In de informatietekst worden drie schuingedrukte begrippen genoemd waarvan de betekenissen ekaar overappen. De begrippenijst onder de knop begrippen geeft de vogende definities. competentie beroepseigenschap vaardigheid wanneer je een vaardigheid of eigenschap op de juiste manier kunt gebruiken in een bepaade situatie dan wordt dat een competentie genoemd een eigenschap of vaardigheid die nodig is om een bepaad beroep goed te kunnen uitoefenen; bijvoorbeed: een goed ruimteijk inzicht hebben of kunnen samenwerken; zie ook: competentie een handeing of probeem goed kunnen uitvoeren of opossen; bijvoorbeed goed zijn in taa, handig zijn met de computer of goed kunnen sporten; hiervoor heb je capaciteiten en taenten ontwikked antwoord opdracht 3 Het doe van de informatietekst en de opdracht is tweeedig. Enerzijds de eering eren competenties te herkennen. Anderzijds de eering bewust aten worden dat het verstandig is om te onderzoeken of hij aaneg heeft voor bepaade competenties. De beroepen worden beschreven onder de knop beroepen. De omschrijvingen spreken kortweg van beroepseigenschappen. gids in museum kan uiteggen andmeetkundige kan nauwkeurig meten banketbakker kan hygiënisch werken operatieverpeegkundige kan samenwerken taxichauffeur kan met mensen omgaan tok/vertaer kan uisteren huiswerk toeichting bz. 45 opdracht 4 4 Wat zou ik wien? In deze paragraaf worden de acht interessegebieden Iets met... gecombineerd met de eerdere informatie en kennis over competenties. Bij deze (digitae) opdracht gaat de eering een rangorde aanbrengen in de acht interessegebieden. Dit gebeurt door vierentwintig maa aan te geven in weke mate de eisen van een bepaad beroep hem aanspreken. Het is aan te beveen dat u, voorafgaande aan hoofdstuk 5, deze digitae opdracht zef ook maakt. U zut zien dat, nadat de opdracht is uitgevoerd

49 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t 49 en opnieuw tabbad bz. 45 opdracht 4 wordt geactiveerd, de eerdere uitsag kan worden geraadpeegd. Wanneer de knop Opnieuw beginnen wordt geactiveerd, wordt de eerdere uitsag gewist en kan niet meer geraadpeegd worden. Zie erop toe dat de eeringen de uitsag van deze test noteren in hun werkboek. Geef deze opdracht as huiswerk indien er te weinig tijd is of wanneer de eeringen tijdens de es niet de beschikking over keuzedossier.n hebben. toeichting bz. 46 opdracht 5A opdracht 5B 5 Zou ik dat kunnen? In deze paragraaf gaan de eeringen aan het werk met de uitsag van de test uit paragraaf 4. Controeer daarom eerst of deze test door ae eeringen is gemaakt, eventuee as huiswerk. De twee hoogste scores bij de groepen Iets met... worden genoteerd. Uit een voorseectie van zes beroepen worden er twee gekozen die het meest aanspreken. In de informatietekst wordt de eering aangeraden om minstens zes beroepen die hem we wat ijken te bewaren onder de knop bewaren. opdracht 5C De werking van dit tabbad wordt toegeicht op badzijde 12 van deze handeiding. Het is aan te beveen dat u zo n bewaaractie zef een keer uitvoert in uw eigen eeringaccount. De beroepseigenschappen worden genoemd onder de knop beroepen bij het betreffende beroep. Zie de afbeeding hieronder.

50 50 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t Bij het samensteen van de digitae opdracht is uitdrukkeijk gekozen voor aerei beroepen van uiteenopende opeidingsniveau s, omdat het bij deze opdracht niet gaat om capaciteiten. Er wordt juist gekeken naar beroepseigenschappen, beangsteing en zefrefectie. Kiest een eering vee voor beroepen op een hoger niveau, dan kunt u hierover in gesprek gaan met de eering. Studiehouding, motivatie en zefinzicht zijn daarbij van groot beang. opdracht 5D opdracht 5E De eering stet de vraag of bepaade beroepseigenschappen we of niet bij hem passen. Deze opdracht is van groot beang voor de zefrefectie. Er moet concreet worden aangegeven waarom de eigenschap we of niet past. Geef de eeringen eventuee het advies om terug te kijken naar mijn kwaiteiten op badzijde 37 van het werkboek. Vervogens geeft de eering aan of hij de genoemde beroepseigenschappen verder wi ontwikkeen. Bij het antwoord JA vraagt u op weke manier de eering dat denkt te doen. Ste de vraag eventuee as vogt: Hoe zou je dat kunnen aanpakken? of Wat zou je daaraan zef kunnen doen? Wanneer de eering NEE antwoordt, kan dat betekenen dat het beroep toch niet bij hem aansuit. Maar het kan ook betekenen dat de eeringen niet goed weten hoe ze een bepaade eigenschap moeten aanpakken. Probeer eerst de achtergrond van het antwoord duideijk te krijgen. 1 toeichting bz. 47 opdracht 6A opdracht 6B 6 de kas opnieuw in beed De eeringen hebben intussen vee informatie verzamed en onderzocht over verschiende beroepen. Dit kan veranderingen in het denkproces teweegbrengen of juist bevestigend werken. Iedere eering heeft zijn eigen eerproces! Door de kas opnieuw in beed te brengen worden verschien en overeenkomsten zichtbaar. Zoas bij opdracht 1, wordt de kas opnieuw verdeed in de groepen Iets met.... U as mentor noteert weer ae beangrijke resutaten op het bord. Bespreek uitdrukkeijk de verschien die worden geconstateerd. Een kassengesprek is daarbij van het grootste beang. Laat verschiende eeringen toeichten waarom ze anders zijn gaan denken over hun keuze voor een bepaade groep Iets met.... U kunt daarbij een hupvraag steen, bijvoorbeed: Waaraan igt het dat je anders bent gaan kiezen? De beangrijkste bevindingen van de kas worden genoteerd. De eering noteert en motiveert zijn eigen keuze. toeichting bz. 48 opdracht 7 samenvatting hoofdstuk 5 Op deze badzijde staat in het kort wat de eering in dit hoofdstuk heeft geeerd. Hier noteert de eering weke paragraaf hem het meest aan het denken heeft gezet. Er wordt om een toeichting gevraagd. Het is aan te raden om vooraf in uw eigen eeringaccount op het betreffende tabbad te kikken, zodat u op de hoogte bent van de opdracht.

51 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t 51 toeichting hoofdstuk 6 koppeen In dit hoofdstuk staan informatie verzameen en de vooropige profiekeuze centraa. Ae informatie van voorafgaande hoofdstukken wordt verzamed en gekopped. Hierdoor krijgt de eering een overzicht van de wered van arbeid, zijn taenten, ontwikkepunten en wek profie vooropig bij hem zou kunnen aansuiten. Net as ae andere onderdeen in dit werkboek zijn de opdrachten adviserend en niet eidend. Zefrefectie is in deze eindfase een zeer beangrijk onderdee van het keuzeproces. Badzijde 53 zorgt voor een specifiek TL-karakter. De eering wordt door midde van een digitae test gevraagd kritisch te kijken naar zijn studievaardigheden. Op die manier geeft hij zef aan weke doorstroom, vmbo-tl of havo, op dit moment het meest passend ijkt. Het hoofdstuk wordt afgesoten met een vooropige profiekeuze. inhoud profie-test opdracht 1 vakken in kas 3 en 4 opdracht 2 wat kan ik goed? opdracht 3 mbo of havo opdracht 4 informatie verzameen opdracht 5 informatie koppeen opdracht 6 samenvatting opdracht 7 omvang in tijd Dit hoofdstuk vraagt om twee esuren. Behande in de eerste es badzijde 50, 51 en 52, waarbij opdracht 3B opgeven kan worden as huiswerk. Behande in de tweede es badzijde 53, 54, 55 en 56. Badzijde 53 wordt bij voorkeur in het computerokaa gegeven. Vraag de decaan om aanwezig te zijn. Die kan specifieke vragen van de eeringen direct beantwoorden.

52 52 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t 1 Profie-Test 1 toeichting bz. 50 Het doe van de Profie-Test is vaststeen naar weke profie de voorkeur uitgaat. De Profie-Test zet de vier profieen op vogorde van voorkeur. Er zijn vier profieen: economie groen zorg en wezijn techniek De Profie-Test wordt ingevud in het digitaa portfoio. De eering krijgt tekens vier competenties voorgeegd, eke ondersteund met een foto. Hij mag één of twee competenties aankikken die hem aanspreken. De eering hoeft de competentie niet nu a te beheersen, het gaat puur om de interesse ervoor. De test resuteert in een uitsag waarbij de symboen van de vier profieen worden gecombineerd met een staafdiagram, de vogorde van de voorkeur en de uitsag in woorden. Hiernaast is een voorbeed te zien. De items van de Profie-Test zijn gebaseerd op de competenties die in het kerndee van de conceptexamenprogramma s zijn beschreven. Het gaat om agemene kennis en vaardigheden die geden voor ae profieen. Hiermee is gewaarborgd dat de items een reaistisch beed geven van de inhoud van een profie. toeichting bz. 51 opdracht 2A opdracht 2B 2 vakken in kas 3 en 4 Het schema vraagt om een zorgvudige uiteg. De onderste vier kaders geven de vier eerwegen in het vmbo aan. De bovenste drie kaders geven de doorstroommoeijkheden aan naar havo-4, mbo niveau 4 en 3 en mbo niveau 2. Voor uw eeringen is met een dipoma vmbo-t de doorstroom naar havo-4 en mbo niveau 4 direct mogeijk. Deze informatie is een terugkoppeing naar badzijde 12 mijn persoonijke eerroute. Daar gaf de eering aan weke eerroute hij op dat moment wide vogen. Nu is uw eering verder in zijn keuzeproces en kan hij door ae opdrachten en informatie beter richting geven aan zijn eerroute. Benadruk dat de definitieve keuze in het derde eerjaar wordt gemaakt. Op sommige schoen moeten de eeringen aan het einde van het tweede eerjaar een beperkte vakkenkeuze maken. Informeer u vooraf goed over de mogeijkheden en afspraken bij u op schoo. Zodoende kunt u de eeringen toeichten hoe de beperkte vakkenkeuze aan het einde van het tweede eerjaar er uitziet. Nodig eventuee de decaan uit voor specifieke vragen van de eeringen. Laat de eeringen in het schema aankruisen waar hun voorkeur naar uitgaat. Vraag aan enkee eeringen om hun keuze te motiveren. Laat hierbij zowe eeringen aan het woord die wien doorstromen naar het mbo as eeringen die wien doorstromen naar havo-4.

53 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t 53 De keuzemogeijkheden zuen per schoo verschien. Leg eerst uit wat de mogeijkheden zijn bij u op schoo en aat de eering dan pas de vakken kiezen waarin hij op dit moment eindexamen zou wien doen. Geef hierbij aan dat ze een keuze maken op basis van ae informatie die ze over zichzef te weten zijn gekomen. 10 min. toeichting bz. 52 opdracht 3A, 3B en 3C 3 Wat kan ik goed? De informatietekst geeft in de aatste zin met zovee woorden aan dat het hier een momentopname betreft: Er kan vogend jaar nog vee veranderen. Hierbij moet uitdrukkeijk worden opgemerkt dat bij opdracht 3 de eering zef zijn capaciteiten en beangsteing aangeeft. De mening van de betreffende vakdocent kan daarom meer of minder verschien met die van de eeringen. Opdracht 3 is bedoed as zefrefectie. Wanneer u grote verschien opmerkt tussen capaciteiten en beangsteing, dan is het raadzaam hierover met de eering in gesprek te gaan. De opdracht is opbouwend van aard. Eerst geeft de eering zijn capaciteiten aan, daarna zijn beangsteing en tensotte met uitroeptekens hoe goed hij in een bepaad eergebied is. Op de stippeijnen kunnen de vakken worden ingevud, afhankeijk van de situatie bij u op schoo. toeichting bz. 53 opdracht 4A 4 mbo of havo-4 Met een dipoma vmbo-t kunnen eeringen doorstromen naar het mbo of naar havo-4. Doorstroom naar het mbo is zogezegd de koninkijke route, maar sommige eeringen zijn op zoek naar theoretische verdieping en stromen door naar havo-4. Bij de keuze van de persoonijke doorstroomroute zijn naast motivatie, capaciteiten en doorzettingsvermogen bepaade studievaardigheden van groot beang.bij de een past een meer praktische manier van eren beter, bij de ander juist een meer theoretische manier van eren. Maar atijd is de manier van omgaan met de eerstof bepaend voor het succes! Bij de samensteing van opdracht 4A zijn vijf studievaardigheden verwerkt die reevant zijn voor enerzijds de doorstroom naar mbo en anderzijds de doorstroom naar havo-4. Het betreft de vogende vijf studievaardigheden: 1 gestuurd worden versus zefstandigheid 2 uitvoeren versus onderzoeken 3 reproduceren versus anayseren 4 beroepsgericht versus agemene vorming 5 praktische toepassing versus theoretische diepgang Het is aan te beveen om deze digitae opdracht ook een keer zef te maken, zodat u ziet op weke manier de vijf hierboven genoemde studievaardigheden aan bod komen en voorbereid bent op reacties van de eeringen. Uitdrukkeijk moet worden vermed dat de eering zijn antwoorden geeft zoas die op dit moment voor hem geden.

54 54 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t Laat de eeringen de uitsag van opdracht 4A noteren. opdracht 4B opdracht 4C Laat enkee eeringen toeichten waarom ze het we of niet eens zijn met de uitsag. U kunt daarbij ingaan op de gebruikeijke manier van studeren van de betreffende eeringen. Laat de eering kritisch naar zichzef kijken. Geef nog eens aan dat capaciteiten in deze opdracht niet zijn meegenomen, maar we van groot beang zijn bij de uiteindeijke keuze. Laat de eeringen in groepjes van vier één voordee en één nadee van respectieveijk doorstroom naar mbo en doorstroom naar havo-4 bedenken. Bespreek de uitkomsten kassikaa en maak duideijk dat het gaat om een persoonijke voorkeur en manier van studeren. Ieder persoon is uniek en het is de kunst om erachter te komen weke manier van eren het beste aansuit bij jouw toekomstwensen. Soms komt een eering erachter dat de keuze voor een doorstroomroute niet past bij zijn manier van studeren. In deze fase van het keuzeproces is dit nog geen probeem omdat er nog vee kan veranderen en nog vee kan worden verbeterd. Ga hierover eventuee met de betreffende eeringen in gesprek en onderzoek samen weke studievaardigheden zwak zijn en hoe die zouden kunnen worden verbeterd. toeichting bz. 54 opdracht 5 5 informatie verzameen Bij opdracht 5 verzamet de eering ae beangrijke informatie uit de voorafgaande hoofdstukken. Zo worden de beangrijkste aspecten uit het keuzeproces zichtbaar, krijgt de eering meer zefinzicht en kan hij een doordachte keuze maken. Er wordt teruggekeken op de vogende hoofdstukken. 2 De ro(en) die het beste bij mij past/passen zijn: 3 Bij mijn keuze zou ik advies wien van: 4 Vier beangrijke taenten van mij zijn: 5 Mijn voorkeur gaat uit naar 'iets met...': Twee beroepseigenschappen die goed zijn bij mij passen zijn: 6 Ik heb op dit moment de meeste beangsteing voor het profie: Ik ben goed in de vogende vakken: De vogende vakken vormen voor mij een beemmering: Mijn studievaardigheden en eerroute wijzen in de richting van:

55 handeiding voor de mentor bij keuzedossier ob in het vmbo t min. toeichting bz. 55 opdracht 6A opdracht 6B 6 informatie koppeen Dit hoofdstuk suit af met een paragraaf over de vooropige profiekeuze. Inmiddes zijn de eeringen op de hoogte van de specifieke situatie bij u op schoo wat betreft de beperkte vakkenkeuze aan het einde van het tweede eerjaar. Het is van groot beang dat u uw eeringen hierover goed inicht, want een verkeerde vakkenkeuze kan verstrekkende gevogen hebben bij de definitieve keuze in het derde eerjaar. Nu ae gegevens beschikbaar zijn, kan er gekopped worden. De eeringen maken opdracht 6A, waarbij ze een vooropig profie kiezen. Daarna beargumen-teren ze aan de hand van refectievragen waarom deze keuze aansuit. Bij opdracht 6B noteert de eering zijn beperkte vakkenkeuze, as die van toepassing is bij u op schoo. Daarna beschrijft de eering zijn ontwikkepunten voor het vogende schoojaar. De beperkte vakkenkeuze aan het einde van het tweede eerjaar wordt ook digitaa vastgeegd en kan ook worden geprint. As aeraatste vraag wordt de eering gevraagd om zijn persoonijke ontwikkepunten te benoemen voor het vogende schoojaar. Door deze vraag wordt de eering uitgedaagd om te refecteren op a het voorafgaande en kritisch naar zichzef, de haabaarheid van de vakken en zijn eerroute te kijken. Deze vraag kan ook een goed startpunt zijn voor een mentorgesprek aan het begin van het derde eerjaar. Hierdoor krijgt de persoonijke ontwikkeing een dooropend karakter. toeichting bz. 56 opdracht 7 samenvatting hoofdstuk 6 Op deze badzijde staat in het kort wat de eering in dit hoofdstuk heeft geeerd. Hier noteert de eering weke paragraaf hem het meest aan het denken heeft gezet. Er wordt om een toeichting gevraagd. Het is aan te raden om vooraf in uw eigen eeringaccount op het betreffende tabbad te kikken, zodat u op de hoogte bent van de opdracht. Nu de eering van ek hoofdstuk opdracht 7 heeft gemaakt, hebt u een definitief overzicht van de beangrijkste ontdekkingen die hij heeft gedaan tijdens de essen osb. Dit definitief overzicht kunt u afdrukken. Het za ongetwijfed zijn diensten bewijzen aan de mentor van de betreffende eering in eerjaar 3. Hiernaast ziet u een fictief ingevud voorbeed van zo n afdruk.