Verantwoord Beleggen Rapportage 1e halfjaar 2016 Achmea IM Beleggingspools

Transcriptie

1 Verantwoord Beleggen Rapportage 1e halfjaar 2016 Achmea IM Beleggingspools

2 1 Voorwoord & activiteiten Succesvolle aandeelhoudersresolutie mijnbouwsector Argumentenkaart Internationale Conflicten Speerpunt Thema s Collectieve procedure Volkswagen AG Inleiding verantwoord beleggen Wat houdt verantwoord beleggen in? Wat zijn de uitgangspunten? Wat doet Achmea Investment Management? Hoe legt Achmea IM verantwoording af? Wat is de scope van deze rapportage? ESG Integratie Aandelen Bedrijfsobligaties Staatsobligaties Uitsluitingsbeleid Wat zijn controversiële wapens? Hoe wordt de uitsluitingslijst samengesteld? Uitsluiting controversiële wapens Verbod beleggen in clustermunitie Veranderingen in de uitsluitingslijst Schenders van het VN Global Compact Hoe wordt de uitsluitingslijst samengesteld? Uitsluiting structurele Global Compact schenders Engagement Achmea Investment Management en de dialoog De minimale uitgangspunten Het engagementproces Engagementthema s opgestart in Gekozen engagementthema s voor Engagement door Achmea Investment Management

3 4.7 Ondernemingen in engagementprogramma Global Compact schendingen Mensenrechten Global Compact schendingen arbeidsomstandigheden Global Compact milieuschendingen Global Compact schendingen corruptie Sociale kwesties in de voedingsmiddelen- en landbouwketen Mensenrechten Arbeidsrechten Duurzame agrarische productie Eerlijk loon Kleine boeren problematiek Kwaliteit van bestuur en toezicht Goed ondernemingsbestuur Veilige arbeidsomstandigheden in de kledingsector CO 2 management in de vastgoedsector ESG risico s en kansen in de (bio)-farmaceutische industrie Toegang tot gezondheidszorg Bedrijfsethiek Transparantie bij klinisch onderzoek Productkwaliteit Innovatiemanagement Privacy en bescherming van consumenten- en persoonsgegevens Beleid Risicomanagement Transparantie Samenwerking Milieu-uitdagingen voor Europese elektriciteitsbedrijven Aanwezigheid van een proactieve milieustrategie Efficiëntie van energiecentrales Innovatie bedrijfsmodel Transparantie over lobbyactiviteiten Milieu-uitdagingen voor de olie- en gassector (opgestart in 2016) Collectief engagement Eumedion Carbon Disclosure Project Rapportageverplichting VN Global Compact Transparantie inzake Klinische Tests Belangenbehartiging

4 5 Corporate Governance Institutionele belegger als actief aandeelhouder Stemgedrag Achmea Investment Management Agenderingsrecht aandeelhouders Corporate Governance ontwikkelingen Vertegenwoordiging op AVAs Bijlagen Bijlage 1: Uitgangspunten van het Global Compact van de Verenigde Naties Bijlage 2: Bepalingen Nederlandse Corporate Governance Code Bijlage 3: Engagementverslag Robeco 1 januari juni

5 1 Voorwoord & activiteiten In dit hoofdstuk komen de meest in het oog springende activiteiten over het afgelopen half jaar op het vlak van verantwoord beleggen binnen Achmea Investment Management (Achmea IM) aan bod. Het verantwoord beleggen beleid is continu aan aanpassingen onderhevig. Daarnaast kunnen er nieuwe initiatieven en inzichten worden ingevuld. Achmea IM rapporteert over dergelijke concrete activiteiten halfjaarlijks. 1.1 Succesvolle aandeelhoudersresolutie mijnbouwsector Achmea IM heeft in december 2015 samen met andere institutionele beleggers aandeelhoudersresoluties ingediend bij een drietal mijnbouwbedrijven te weten: Rio Tinto, Glencore en Anglo American op het vlak van klimaatverandering. Gedurende het engagement voorafgaand aan de aandeelhoudersvergadering werd duidelijk dat alle drie de ondernemingen een stemadvies voor zouden afgeven aan de aandeelhouders. Ook de stemadviesbureau s gaven een voor advies af. Dit heeft in het voorjaar van 2016 geleid tot de aanname van de resolutie bij alle drie de ondernemingen met ten minste 96,25% van de stemmen. Dit beschouwen wij als een groot succes. Achmea IM diende de resolutie in omdat de mijnbouwsector één van de meest CO 2 -intensieve sectoren is en ondernemingen binnen deze sector blootgesteld zijn aan de mogelijke financiële risico s van klimaatverandering, bijvoorbeeld bij een invoering van een realistische prijs voor uitstootrechten. Dat is de reden dat Achmea IM deze ondernemingen vraagt een risico analyse te publiceren over de effecten die klimaatverandering op de activaportefeuille van de onderneming kan hebben. Concreet wordt in de resolutie die mede door ons Achmea IM is ingediend: Weerbaarheidstest van de activaportefeuille ten aanzien van de klimaatscenario s van het IPCC; Verbeterde emissiemanagement; R&D strategie ten aanzien van low-carbon oplossingen; Klimaatgerelateerde KPIs in strategie en beloningsbeleid; De aandeelhoudersvergadering van deze ondernemingen staan gepland in het voorjaar van Vanzelfsprekend hopen wij dat de resolutie zal worden aangenomen. 1.3 Speerpunt Thema s Achmea IM wil MVB met een hoog ambitieniveau toepassen in al haar beleggingsfondsen. Sommige ESG-thema s zijn echter relevanter dan anderen. Om MVB op thema s met hoge mate van maatschappelijke relevantie met een hoger dan gemiddeld ambitieniveau te kunnen uitvoeren heeft Achmea IM een vijftal ESG-speerpunten benoemd. Wij willen hierop wij nog meer dan in het verleden de nadruk zullen leggen, bijvoorbeeld bij het aangaan van de dialoog (engagement) met ondernemingen waarin onze beleggingsfondsen belegd zijn. Achmea IM heeft de volgende thema s als speerpunt benoemd: Klimaatverandering; Mensenrechten; Arbeidsnormen; Gezondheidszorg; Natuur & Milieu Zie op onze website welke beleidsuitgangspunten wij gebruiken voor het aangaan van de dialoog met ondernemingen in onze engagement guidelines 1 op o.a. bovengenoemde thema s. 1.4 Collectieve procedure Volkswagen AG Namens de beleggingsfondsen heeft Achmea IM via een ingeschakeld advocatenkantoor samen met andere investeerders op 14 maart 2016 een collectieve procedure gestart bij de District Court van Brunswick tegen Volkswagen AG vanwege geleden schade door de beleggingsfondsen en deze andere investeerders die in door Volkswagen uitgegeven obligaties en aandelen in Volkswagen hebben belegd. Deze schade is geleden als gevolg van fraude gepleegd door Volkswagen ten aanzien van zogenoemde schone diesel voortuigen. De District Court van Brunswick heeft nog oordeel geveld over deze procedure. De verwachting is dat rond augustus of september 2016 de District Court van Brunswick deze collectieve procedure zal doorverwijzen naar de Higher Regional Court van Brunswick voor verdere behandeling. Wij houden u op de hoogte van verdere ontwikkelingen. 1.2 Argumentenkaart Internationale Conflicten Eind 2015 heeft Achmea IM een eerste argumentenkaart opgeleverd waarmee bestuurders van institutionele beleggers zich mening en een eigen beleid kunnen vormen op een complex ESG-thema. De eerste kaart was vormgegeven rond het thema Klimaatverandering. In het eerste halfjaar van 2016 is de tweede argumentenkaart rondom het thema internationale conflicten opgeleverd. Hier zijn de meest relevante argumenten rondom gewapende en ongewapende conflicten en de mogelijke effecten ervan op beleggingen in kaart gebracht. Ook worden de beleidsopties behorend bij verschillende ambitieniveaus die beleggers hebben hierin uiteengezet. Op deze manier draagt Achmea IM bij aan het delen van kennis op verschillende complexe ESG-thema s. 1 nt%20guidelines.pdf 4

6 2 Inleiding verantwoord beleggen Achmea Investment Management beheert beleggingspools waar verschillende pensioenfondsen in participeren. Sinds 2008 past Achmea Investment Management verantwoord beleggen instrumenten toe bij het beheren van het vermogen in deze beleggingspools. In deze halfjaarlijkse rapportage leest u over de laatste stand van zaken met betrekking tot deze instrumenten en vindt u terug welke activiteiten voor de beleggingspools zijn ondernomen. Beleidsdocumenten en rapportages zijn terug te vinden op de website van Achmea Investment Management. 2.1 Wat houdt verantwoord beleggen in? Achmea Investment Management staat voor een goed en betaalbaar pensioen. Achmea Investment Management is van mening dat verantwoord beleggen bijdraagt aan het realiseren van een goed en betaalbaar pensioen voor huidige en toekomstige generaties. Daarom besteedt Achmea Investment Management waar nodig en mogelijk binnen de fiduciaire verantwoordelijkheid aandacht aan ecologische, sociale en governance onderwerpen. Maatschappelijk verantwoord ondernemen door ondernemingen waarin belegd wordt speelt een belangrijke rol. 2.2 Wat zijn de uitgangspunten? Voor het verantwoord beleggen beleid hanteert Achmea Investment Management de principes van het Global Compact van de Verenigde Naties als uitgangspunt. Deze principes hebben betrekking op vier hoofdthema s: Mensenrechten Arbeidsnormen Milieu Anticorruptie Het VN Global Compact bestaat uit tien breed geaccepteerde principes (zie bijlage 1). Deze principes vinden hun oorsprong in internationale verdragen zoals de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en principes van de International Labour Organisation (ILO). Het VN Global Compact verlangt van bedrijven dat zij binnen hun eigen invloedsfeer kernwaarden op het gebied van mensenrechten, arbeidsnormen, milieu en anticorruptie omarmen, ondersteunen en uitoefenen. 2.3 Wat doet Achmea Investment Management? Bij het in praktijk brengen van het Achmea Investment Management verantwoord beleggen beleid, wordt gebruik gemaakt van vier instrumenten: 1. Uitsluiting, van producenten van controversiële wapens en ondernemingen die op structurele wijze principes van het Global Compact schenden; 2. Engagement, het aangaan van de dialoog met ondernemingen; 3. Corporate governance en stemmen op aandeelhoudersvergaderingen 4. Landenbeleid geënt op de Sanctiewet 1977 De instrumenten, de gemaakte keuzes en de recente ontwikkelingen worden ieder in afzonderlijke hoofdstukken besproken. 2.4 Hoe legt Achmea IM verantwoording af? Transparantie is onafscheidelijk verbonden aan een goed verantwoord beleggen beleid. Achmea Investment Management rapporteert daarom tweemaal per jaar over hoe zij de afgelopen periode invulling gaf aan het verantwoord beleggen beleid. Ook rapporteert Achmea Investment Management over de wijze waarop instrumenten zijn ingezet op sociale, governance en milieuthema s. Achmea Investment Management rapporteert via een verantwoord beleggen rapportage. Met behulp van een zogenoemd vote disclosure system geven wij inzicht in het stemgedrag. De rapportages en het systeem zijn toegankelijk via de website van Achmea Investment Management. Daarnaast staan op deze website de volgende documenten: 1. Verantwoord beleggen beleid 2. Uitsluitingsbeleid ten aanzien van controversiële wapens en structurele Global Compact schenders 3. Corporate governance en stembeleid 2.5 Wat is de scope van deze rapportage? Het verantwoord beleggen beleid is van toepassing op onderstaande beleggingsfondsen: Achmea Investment Management Aandelenpool Europa Achmea Investment Management Aandelenpool Noord Amerika Achmea Investment Management Aandelenpool High Conviction Europa Achmea Investment Management Global Equity Factor Fund Achmea Investment Management Vastrentende Waarden Pool Achmea Investment Management Global high Yield Pool Achmea Investment Management Geldmarkt Pool In deze rapportage is verantwoording afgelegd voor het in de beleggingspools gevoerde verantwoord beleggen beleid. 2.6 ESG Integratie Voor de gangbare beleggingscategorieën zijn er nog andere ontwikkelingsmogelijkheden. Vanuit de overtuiging dat in de markt het belang van ontwikkelingen op milieu en sociaal gebied niet voldoende wordt onderkend wordt er waarde gehecht aan informatie op dit gebied. Voor de door Achmea Investment Management beheerde beleggingspools worden daarom daar waar mogelijk duurzaamheidsfactoren op een systematische en consistente manier geïntegreerd in het reguliere beleggingsproces. Dit vanuit de overtuiging dat het inzichtelijk maken van relevante ecologische, sociale en goed bestuur (ESG) factoren, en daarmee verbonden bedrijfsspecifieke risico s, bijdraagt aan het maken van beter geïnformeerde beleggingsbeslissing. Het draagt bij aan het behalen van een goed rendement en het streven naar een goed en betaalbaar pensioen Aandelen Voor de aandelenportefeuilles waar een fundamenteel beleggingsproces van toepassing is wordt een ESG integratie strategie toegepast. Sinds 2011 worden duurzaamheidsfactoren op een systematische en consistente manier geïntegreerd in het beleggingsproces. Dit vanuit de overtuiging dat het inzichtelijk 5

7 maken van relevante ecologische, sociale en goed bestuur (ESG) factoren en daarmee verbonden bedrijfsspecifieke risico s bijdraagt aan het maken van beter geïnformeerde beleggingsbeslissing. Na uitvoerig testen van beschikbare data is de voorlopige conclusie dat huidige datasets zich niet lenen voor het doel van ESG integratie in de portefeuilles die beheerd worden middels een kwantitatief beleggingsproces. De kwaliteit van de onderliggende data en het ontbreken van betrouwbare tijdsreeks gegevens maken dat de datasets momenteel toegevoegde waarde hebben voor de beleggingsportefeuille Bedrijfsobligaties Bij het beheer van de bedrijfsobligatieportefeuille binnen de Vastrentende Waarden Pool past Achmea IM op structurele wijze een ESG-integratiestrategie in het beleggingsproces toe. Voor alle ondernemingen worden ESG risico s en kansen met gebruikmaking van de MSCI ESG Research inzichtelijk gemaakt. Binnen het beleggingsproces wordt vervolgens een gedetailleerde analyse gemaakt van de ESG risico-opslag die de issuer voor de uitgegeven obligatielening zou moeten bieden. Dit naast de reguliere kredietwaardigheids- en andere relevante economische criteria. Op basis van deze gedetailleerde analyses van risico-opslagen wordt bepaald in welke mate een issuer/lening een aantrekkelijke vergoeding biedt voor gelopen risico s. Deze informatie vormt de basis voor de beleggingsbeslissingen. Voor de staatsobligatieportefeuille binnen de Vastrentende Waarden Pool worden bestuurlijke, milieu en sociale risico s waar van toepassing en relevant meegewogen in de kwantitatieve en kwalitatieve landenanalyses. In de bepaling van het risico of een land de uitgeleende hoofdsom en bijhorende rente volledig en op tijd terug kunnen betalen zijn ESG risico s dus meegewogen. Bij het identificeren van deze risico s maken de Achmea IM portefeuillemanagers gebruik van ESG landenanalyses van de onafhankelijke dataleverancier MSCI ESG Research. Achmea Investment Management zal naast de interne activiteiten de ontwikkelingen in de markt op dit gebied blijven monitoren, onderzoeken en toepassen indien gepast. Dit met het doel een goed rendement te behalen zodat een goed en betaalbaar pensioen voorop blijft staan Staatsobligaties 6

8 3 Uitsluitingsbeleid Er zijn verschillende redenen waarom een belegger ervoor kiest om niet te beleggen in bepaalde ondernemingen. Zo kan men ervoor kiezen om niet te beleggen in ondernemingen die ongewenst gedrag vertonen of ondernemingen die bepaalde controversiële producten produceren. Wanneer een onderneming betrokken is bij een controversieel product, veelal een kernactiviteit van de onderneming, is een engagementbeleid niet reëel. Het is immers lastig de onderneming over te halen een ander product te produceren. In dat geval hanteert Achmea Investment Management op voorhand een uitsluitingsbeleid. Daarnaast kunnen ondernemingen die op structurele wijze met hun gedrag internationale normen rondom mensenrechten, milieu, arbeidsnormen of corruptie schenden (vormgegeven in de principes van het Global Compact) en bij achterblijvende engagementresultaten worden uitgesloten van het beleggingsuniversum. Het uitsluitingsbeleid van de beleggingspools richt zich hiermee op twee criteria, namelijk controversiële wapens en structurele schenders van het Global Compact. 3.1 Wat zijn controversiële wapens? Voor Achmea Investment Management zijn wapens controversieel wanneer deze wapens onevenredig veel leed en slachtoffers veroorzaken en onderscheid maken tussen burger- en militaire doelen. Ook na afloop van een conflict veroorzaken deze wapens nog op aanzienlijke schaal slachtoffers en ontwrichten deze de maatschappij en de economie. In de praktijk gaat het om de volgende typen wapens: 1. Nucleaire wapens 2. Biologische wapens 3. Chemische wapens 4. Antipersoonsmijnen 5. Clustermunitie 3.3 Uitsluiting controversiële wapens Verbod beleggen in clustermunitie Met betrekking tot het verbod tot beleggen in clustermunitie heeft de AFM geïnventariseerd welke ondernemingen per 1 januari 2016 voldoen aan de criteria geformuleerd in artikel 21a Besluit Marktmisbruik. Uit deze inventarisatie blijkt dat de onderstaande beursgenoteerde ondernemingen in ieder geval onder de wettelijke definitie van een verboden onderneming als bedoeld in artikel 21a Besluit Marktmisbruik vallen. Aan deze lijst van ondernemingen zijn toevoegingen gedaan ten opzichte van voorgaand jaar. De lijst ziet er als volgt uit: Aeroteh SA Hanwha Corporation Motovilihinskie Zavody Poongsan Corporation Poongsan Holdings Orbital ATK Textron Veranderingen in de uitsluitingslijst Op basis van onderzoeksresultaten van Ethix evenals de indicatieve AFM-lijst is er een aantal wijzigingen doorgevoerd in de uitsluitingslijsten. Op basis van screening van het universum door Ethix zijn de volgende ondernemingen aangemerkt als producenten van nucleaire wapens: Leonardo-Finmeccanica SpA Cohort Plc Brookfield Business Partners LP China Shipbuilding Industry Co., Ltd. Op basis van screening van het universum door Ethix kunne de onderstaande ondernemingen van de lijst worden afgevoerd: Finmeccanica SpA Doosan Corp. Bij het bepalen van de definitie van controversiële wapens zoekt Achmea Investment Management aansluiting bij internationale verdragen die door Nederland zijn ondertekend en bij het beleid van de Nederlandse overheid. Het volledige uitsluitingsbeleid kunt u terugvinden op de website van Achmea Investment Management. 3.2 Hoe wordt de uitsluitingslijst samengesteld? De Achmea Investment Management beleggingspools beleggen direct wereldwijd in aandelen en bedrijfsobligaties. Hierbij gaat het enkel om financiële markten die ontwikkeld zijn, dus er wordt niet in opkomende markten belegd. Het uitsluitingsbeleid is van toepassing op deze beleggingen. Het onafhankelijke Zweedse onderzoeksbureau Ethix stelt ieder halfjaar vast welke ondernemingen betrokken zijn bij de productie van controversiële wapens (tabel 1). Daartoe bekijkt het onderzoeksbureau het gehele belegbaar universum. Wanneer het onderzoeksbureau betrokkenheid vaststelt leidt dit tot uitsluiting. 7

9 Tabel 1 Uitsluitingslijst controversiële wapens per 1 juli 2016 Bron: Ethix SRI Advisors + indicatieve AFM lijst Onderneming AECOM Aerojet Rocketdyne Holdings Inc* Aeroteh SA* Airbus Group SE Areva SA Aryt Industries Ltd Babcock International Group PLC BAE Systems PLC Boeing Co/The Booz Allen Hamilton Holding Corp Brookfield Asset Management Inc Brookfield Business Partners LP BWX Technologies Inc CACI International Inc China Shipbuilding Industry Co., Ltd. Cohort PLC Constructions Industrielles de la Mediterranee SA Engility Holdings Inc Exelis Inc Fluor Corp General Dynamics Corp GrafTech International Ltd Hanwha Corp* Harris Corp Honeywell International Inc Huntington Ingalls Industries Inc Jacobs Engineering Group Inc L-3 Communications Holdings Inc Larsen & Toubro Ltd Leidos Holdings Inc Leonardo-Finmeccanica SpA Lockheed Martin Corp Moog Inc Motovilihinskie zavody PAO* Northrop Grumman Corp Orbital ATK Inc* Poongsan Corp* Poongsan Holdings Corp* Premier Explosives Ltd Raytheon Co Rolls-Royce Holdings PLC S&T Dynamics Co Ltd S&T Holdings Co Ltd Safran SA Serco Group PLC SGL Carbon SE Textron Inc* Thales SA Ultra Electronics Holdings PLC United Technologies Corp Walchandnagar Industries Ltd Per 1 januari 2016 is van de ondernemingen in het beleggingsuniversum betrokken bij de productie van biologischeen/of chemische wapens. Ondernemingen met een asterisk staan op de indicatieve AFM lijst ten aanzien van clustermunitieproducenten. 3.4 Schenders van het VN Global Compact Naast producenten van controversiële wapens vindt Achmea IM ook dat ondernemingen die op grove en structurele wijze internationaal breed gedragen normen op het gebied van mensenrechten, arbeidsnormen, milieu en (anti)corruptie schenden moeten worden uitgesloten van het beleggingsuniversum. Achmea IM heeft een maatschappelijke rol te spelen en neemt hierin onder meer door toepassing van dit uitsluitingsbeleid haar verantwoordelijkheid. Dit doet Achmea IM op onderstaande wijze 3.5 Hoe wordt de uitsluitingslijst samengesteld? De Achmea IM beleggingspools beleggen direct wereldwijd in aandelen en bedrijfsobligaties. Hierbij gaat het enkel om ontwikkelde, er wordt niet in opkomende markten belegd. Het uitsluitingsbeleid is van toepassing op deze beleggingen. Het onafhankelijke Zweedse onderzoeksbureau Ethix stelt ieder halfjaar vast welke ondernemingen betrokken zijn bij structurele schendingen van internationale normen. Leidraad hierbij zijn de principes van het Global Compact op het vlak van mensenrechten, arbeidsnormen, milieunormen en anticorruptie. Daartoe bekijkt het onderzoeksbureau het gehele belegbaar universum. Wanneer het onderzoeksbureau heeft geverifieerd dat een onderneming een schending pleegt op één van bovengenoemde principes leidt dit tot verdere analyse van de onderneming door de Beheerder. Omdat een schending snel kan ontstaan, maar ook weer snel kan worden opgeheven, komen alleen de structurele schenders van principes in 8

10 aanmerking voor uitsluiting. Achmea IM stelt dat een schending structureel is wanneer deze ten minste 24 aaneengesloten maanden heeft plaatsgevonden. Zolang dit niet het geval is, heeft het aangaan van de dialoog met de onderneming (engagement) de voorkeur. Uitsluiten in deze fase zou voorbarig zijn. Na vaststelling van de lijst van structurele schenders bepaalt de Beheerder of de ondernemingen worden aangehouden, uitgesloten dan wel op de watchlist geplaatst worden. Dit besluit wordt genomen op basis van onderstaande relevant bevonden criteria: Tabel 2 Uitsluitingslijst structurele Global Compact schenders per 1 januari 2016 Bron: Ethix SRI Advisors en Achmea Investment Management Onderneming Bank Hapoalim Bank Leumi Le-Israel Centrais Eletricas Brasileiras S.A. - Eletrobras Global Compact schending Mensenrecht - recht op zelfbeschikking Mensenrecht - recht op zelfbeschikking Mensenrecht - recht op zelfbeschikking 1. de houding van de onderneming ten aanzien van de schending en de bereidheid het gesprek met aandeelhouders aan te gaan (constructief/niet-constructief) 2. de ontwikkelingen t.a.v. de casus en door de onderneming gemaakte stappen om schending (deels) op te heffen (//negatief) 3. de ernst van de schending: sommige schendingen beïnvloeden complete bevolkingsgroepen, andere niet (hoog/middel) 4. de sterkte van de casus waarbij wordt gekeken naar reeds gedane uitspraken van nationale of internationale gezaghebbende instanties (sterk//zwak) Aan de hand van informatie op deze criteria vormt de Beheerder zich een beeld van de ontwikkelingen en ernst van de schending en wordt al dan niet overgegaan tot uitsluiting van de onderneming voor de aandelen- en vastrentende waardenpools. Beleggingen in uitgesloten ondernemingen worden verkocht. Geen nieuwe aandelen of obligaties worden aangekocht zolang de onderneming op de uitsluitingslijst staat. Bij een geverifieerde opheffing van de schending zal de onderneming van de uitsluitingslijst worden verwijderd. Centrais Eletricas Brasileiras SA - Eletrobras Pfd B Chevron Corporation Cintas Dongfeng Motor Incitec Pivot Limited Mizrahi-Tefahot Bank T-Mobile US Inc. Vale S.A. Vale SA Pfd A Wal-Mart Stores, Inc. Mensenrecht - recht op zelfbeschikking Milieunorm - water- en grondvervuiling Arbeidsnorm - recht op vereniging en vakbondsvrijheid Mensenrechten - levering wapens aan controversieel regime Mensenrecht - recht op zelfbeschikking Mensenrecht - recht op zelfbeschikking Arbeidsnormen - recht op vereniging en vakbondsvrijheid Mensenrecht - recht op zelfbeschikking Mensenrecht - recht op zelfbeschikking Arbeidsnorm - recht op vereniging en vakbondsvrijheid 3.6 Uitsluiting structurele Global Compact schenders Per 1 januari 2016 zijn wereldwijd dertien ondernemingen voor beleggingen uitgesloten vanwege structurele schendingen van Global Compact principes. Acht ondernemingen zijn uitgesloten in verband met de schending van het recht op zelfbeschikking (mensenrecht), één onderneming vanwege levering van wapentuig aan een controversieel regime, drie ondernemingen vanwege het schenden van recht op vereniging en vakbondsvorming (arbeidsnorm) en één onderneming vanwege vervuilen van land en water (milieu). Zie tabel 2. voor het volledige overzicht. Daarnaast heeft de Beheerder besloten elf ondernemingen op de watchlist te plaatsen. Deze ondernemingen hebben op structurele wijze principes van het Global Compact geschonden, maar op basis van bovengenoemde criteria is vooralsnog niet besloten tot uitsluiting over te gaan maar via engagement het gesprek met de onderneming te continueren. 9

11 4 Engagement Een onderneming is gericht op het maken van winst. Het streven naar winstmaximalisatie kan op bepaalde momenten op gespannen voet staan met internationale richtlijnen voor verantwoord ondernemen, zoals het VN Global Compact. In een context waar ondernemingen deze internationale richtlijnen systematisch schenden wordt gedrag onverantwoord. Onverantwoord gedrag vormt een risico voor winstmaximalisatie op de lange termijn en het is dus in het belang van de onderneming en al haar belanghebbenden dat richtlijnen voor verantwoord ondernemen worden gerespecteerd. Daarom gaat Achmea Investment Management de dialoog aan met ondernemingen. Het doel van deze dialoog is het duidelijk stellen van kaders, het ontwikkelen van kennis bij ondernemingen en het definiëren van 'good practices'. Op deze manier draagt Achmea Investment Management bij aan het bewaken van het juiste evenwicht en beschermt het haar belangen en die van haar klanten. 4.1 Achmea Investment Management en de dialoog Engagement is het aangaan van de dialoog met ondernemingen. Het is het centrale middel in het verantwoord beleggen beleid van Achmea Investment Management. Met het aangaan van de dialoog willen wij het duurzame gedrag van ondernemingen verbeteren en tegelijkertijd aandeelhouderswaarde vergroten. De dialoog kan op diverse manieren gevoerd worden: 1. proactief; een onderneming wordt aangesproken op de (neven)effecten van haar bedrijfsprocessen; 2. reactief; een onderneming wordt aangesproken op ongewenste activiteiten en gedragingen; 3. ter bevordering van een algemene standaard op bijvoorbeeld sectorniveau. 4.2 De minimale uitgangspunten De beginselen van het VN Global Compact vormen een minimaal uitgangspunt voor verantwoord ondernemen. Structurele schendingen van het VN Global Compact vergroten het risico op nadelige gevolgen voor de onderneming, haar directe omgeving zoals lokale gemeenschappen of het milieu en voor andere belanghebbenden. Activiteiten die (mogelijk) leiden tot een schending van de principes van het VN Global Compact staan veelal in de belangstelling van nietgouvernementele organisaties (NGO s) en de media en schaden het milieu, lokale gemeenschappen en daarmee de reputatie van de ondernemingen. In de praktijk leiden deze schendingen ook vaker tot rechtszaken, die boetes of het uitbetalen van schadeclaims door de ondernemingen tot gevolg kunnen hebben. Dit zijn directe negatieve financiële effecten, die ook de belangen van aandeelhouders schaden. Ondernemingen dienen te voorkomen dat zij zich schuldig maken aan structurele schendingen van de beginselen van het VN Global Compact. Mochten zij zich daaraan wel schuldig maken, dan is het noodzakelijk dat zij deze schendingen opheffen en voorkomen dat de schendingen in de toekomst opnieuw zullen optreden. Dit zijn belangrijke aandachtspunten bij het voeren van een dialoog. Daarnaast kan ook de dialoog worden aangegaan over onderwerpen die gerelateerd zijn aan maatschappelijk verantwoord ondernemen, de rapportage daarvan en aan corporate governance gerelateerde onderwerpen. Dit met het doel de kansen en risico s van een onderneming beter in kaart te krijgen en met als doel het duurzame gedrag van ondernemingen te verbeteren en aandeelhouderswaarde op de langere termijn te creëren. 4.3 Het engagementproces Jaarlijks bepaalt Achmea Investment Management in samenspraak met haar klanten welke twee thema s centraal staan in het engagement-traject. Om goed geïnformeerd en gedegen een dialoog te voeren worden namens de beleggingspools op de gekozen onderwerpen themaonderzoeken uitgevoerd. Op basis van onderstaande thema s zijn in het recente verleden dialogen met ondernemingen gestart: 1. Global Compact schendingen arbeidsomstandigheden (o.a. kinderarbeid) 2. Global Compact milieuschendingen 3. Global Compact schendingen corruptie 4. Global Compact schendingen mensenrechten 5. Veilige arbeidsomstandigheden in de kledingsector 6. CO 2 management in de vastgoedsector (opgestart 2014) 7. Kwaliteit van bestuur en toezicht (opgestart 2014) 8. Sociale kwesties in de voedingsmiddelen- en landbouwketen (opgestart 2014) 9. Data Privacy (opgestart 2015) 4.4 Engagementthema s opgestart in 2016 Aan het eind van 2015 hebben de klanten van Achmea IM aangeven op welk thema zij graag in 2016 de dialoog zouden willen voeren. De voorkeur is uitgegaan naar de volgende thema s: 1. Milieu uitdagingen voor Europese electriciteitsbedrijven; 2. ESG risico s en kansen in de (bio)-farmaceutische industrie (2015) Beide thema s zijn inmiddels opgestart er kan over beide thema s in deze rapportage verslag worden uitgebracht. 4.5 Gekozen engagementthema s voor 2016 Eind 2015 hebben de klanten van Achmea IM hun voorkeur uitgesproken voor de thema s die zij graag opgestart zien in Klanten hadden de keuze tussen: 1. Milieu-uitdagingen bij producenten van fossiele brandstoffen; 2. Verantwoord belastingbeleid; 3. ESG risico s en kansen in de vleesindustrie; 4. Uitbreiding thema CO 2 management in de Vastgoedsector met kantorenmarkt. Er was een voorkeur voor de volgende twee thema s: 10

12 1. Milieu-uitdagingen bij producenten van fossiele brandstoffen; 2. Verantwoord belastingbeleid. Deze thema s zullen in 2016 namens de klanten van Achmea Investment Management worden opgestart. Voor het milieuthema is in de eerste helft van 2016 een vooronderzoek uitgevoerd door The Carbon Tracker Initiative. De dialogen met de olie- en gasondernemingen bevinden zich heden in de opstartfase. Voor het thema verantwoord belastingbeleid wordt in het derde kwartaal van 2016 een vooronderzoek uitgevoerd zodat in het vierde kwartaal met geïdentificeerde ondernemingen een dialoog kan worden opgestart. 4.6 Engagement door Achmea Investment Management Achmea Investment Management voert een engagementprogramma dat ambitieus is en dat aansluit bij een aantal speerpunten binnen het Maatschappelijk Verantwoord Beleggen beleid. Deze speerpunten zijn gekozen vanuit een maatschappelijk- en klantperspectief, of vloeien voort uit de eigen identiteit die de Achmea-organisatie kenmerkt. Daarom leggen wij binnen het engagementprogramma extra nadruk op dialogen op de volgende terreinen: Klimaatverandering; Mensenrechten; Arbeidsnormen; Gezondheidszorg; Natuur & Milieu Voor het doen van vooronderzoek en het voeren van de dialoog met ondernemingen maakt Achmea IM gebruik van meerdere institutionele samenwerkingsverbanden en dienstverleners. Naast het zelf voeren van de dialoog met (met name) Nederlandse ondernemingen, maakt Achmea IM gebruik van 1) Eumedion, het Nederlandse samenwerkingsinitiatief voor Governance kwesties, 2) UN PRI voor internationale collectieve engagement initiatieven op de ES&G-pijlers en 3) de Aiming for A coalitie, specifiek gericht op klimaatveranderingskwesties. Daarnaast maakt Achmea IM gebruik van Robeco en van ISS- Ethix op respectievelijk thematisch engagement en voor engagement met schenders van internationaal breed gedragen principes van het Global Compact (ook wel normatief engagement). Op deze manier ontplooit Achmea IM een breed palet aan engagementactiviteiten en geeft ze invulling aan eigen waarden en normen voor de intern beheerde beleggingspools. Engagement is een zaak van lange adem. Voor de diverse trajecten wordt uitgegaan van een looptijd van drie jaar. Tijdens deze doorlooptijd zijn er ook periodes zonder noemenswaardige voortgang in de dialoog. Vaak is dit het geval tijdens het opstarten van een dialoog of bij herbezinning van een gekozen strategie, in geval de voortgang niet de gewenste resultaten laat zien. Anders dan bij het instrument uitsluiting waarbij pensioenfondsen of beleggingspools op voorhand niet beleggen in ondernemingen, geldt voor engagement dat er wel belegd wordt in ondernemingen die ter discussie staan. Achmea Investment Management heeft namens haar beleggingspools dan als aandeelhouder de mogelijkheid om het management aan te sporen het beleid of activiteiten te wijzigen. 4.7 Ondernemingen in engagementprogramma Per medio 2016 voert Achmea Investment Management op de vijf vaste thema s (de vier Global Compact aandachtsgebieden en goed ondernemingsbestuur) en op vier milieuthema s, zes sociale thema s en twee goed bestuur thema s 92 dialogen met 82 ondernemingen. Hiervan worden 42 dialogen gevoerd op thema s die mede door klanten van Achmea Investment Management gekozen zijn. Tabel 3 geeft inzicht in het aantal dialogen uitgesplitst naar: 1. ESG-thema 2. Beleggingsregio Tabel 3 Totaal aantal activiteiten per thema en regio Bron: Robeco en Achmea Investment Management Vermeldenswaardige ontwikkelingen binnen de engagementthema s zijn in de komende paragrafen toegelicht. Voor ieder thema is inzichtelijk gemaakt welke ondernemingen zijn opgenomen in het engagementprogramma. Per onderneming is kort de teneur van de dialoog aangegeven. 4.8 Global Compact schendingen Mensenrechten Het doel van dit engagementthema is het opheffen van de geconstateerde mensenrechtenschendingen en het ontwikkelen van beleidssystemen en rapportages die verband houden met het voorkomen van nieuwe schendingen. Structurele schendingen van de beginselen van mensenrechten kunnen betrekking hebben op de activiteiten van ondernemingen in landen met controversiële regimes. Door hun activiteiten in deze landen genereren de ondernemingen inkomsten voor de betreffende regimes, die deze inkomsten vervolgens vaak niet ten goede laten komen aan de lokale bevolking. Daarnaast komt het voor dat lokale gemeenschappen direct worden geschaad door de activiteiten van de ondernemingen. Andere voorbeelden van schendingen op het gebied van mensenrechten zijn onrechtmatigheden tegen de lokale bevolking door personeel of ingehuurde veiligheidsdiensten van ondernemingen. De onderneming moet aantonen dat de schending van de VN Global Compact principes is opgeheven. Het is wenselijk dat een externe, onafhankelijke partij vaststelt dat de schending is opgeheven. 11

13 In de eerste twee kwartalen van 2016 is met twee (vermeende) schenders van mensenrechten principes gesproken; General Motors Co. en Newmont Mining Corp.. Newmont Mining Corp. Rio Tinto Met General Motors (GM) is het moeilijk contact te leggen. Een aantal pogingen om met de onderneming in contact te treden over o.a. het gebruik van bepaalde contactsloten waarbij 124 dodelijke slachtoffers zijn gevallen (door de onderneming erkend) heeft uiteindelijk geleid tot een conference call. Helaas bleek tijdens deze conference call dat de onderneming adequate antwoorden kon formuleren op de gestelde vragen. Verdere stof voor gesprek zijn terugroepacties in het recente verleden, en controle van gezondheid en veiligheid in de toeleveringsketen. De onderneming geeft aan een strategische dialoog met haar leveranciers aan te gaan en stelt elk kwartaal met lange termijn contractpartijen de gezondheids- en veiligheidsaspecten van medewerkers te monitoren. Er is een nieuw verzoek tot dialoog ingediend voor het derde kwartaal om goede antwoorden te krijgen op onbeantwoorde vragen. Ten aanzien van dialoog met belanghebben hebben wij kunnen vaststellen dat de onderneming positieve stappen maakt. In PRI-verband is een conference call gevoerd met Newmont Mining. Daarin is gesproken over de effectiviteit van de beveiligingstraining, het klachtenmechanisme en hoe de onderneming mensrechtenrisico's voorkomt bij de selectie van zakelijke partners. De onderneming heeft een robuust trainingsprogramma voor de eigen en particuliere beveiligingsdiensten, maar zij geeft aan slechts beperkte controle te hebben over het politiepersoneel. De onderneming werkt met twee ngo's samen aan een evaluatie van de manier waarop de Voluntary Principles on Security Forces kunnen worden geïntegreerd in de trainingsprogramma's. De onderneming tracht ook een gestandaardiseerd proces voor risicobeoordeling voor beveiligingspersoneel op de verschillende locaties vast te stellen voor een uniforme benadering. Ten aanzien van het meten van de effectiviteit van trainingen werken de interne teams aan het ontwikkelen van de juiste indicatoren. Mede op basis van deze dialoog wijzigen wij de status van de doelstellingen 'Risicobeheersystemen' en 'Dialoog met belanghebbenden' in succesvol afgesloten en wijzigen de status van de doelstelling 'Transparantie' naar positieve voortgang. Omdat de onderneming een gedragscode voor leveranciers ontwikkelt, verhogen we de status voor de doelstelling Beleid naar positieve voortgang. We blijven positieve voortgang rapporteren inzake de doelstellingen Opheffen van de schending'. Tabel 4 Voortgang Global Compact schendingen Mensenrechten Bron: Robeco en Achmea Investment Management Onderneming Anglo American Bunge Ltd. Exxon Mobil Corp. General Motors Glencore International Voortgang Stora Enso Oyj (zwart = gewijzigde status, grijs = status quo) 4.9 Global Compact schendingen arbeidsomstandigheden Het doel van dit engagementthema is het opheffen van de gevonden schendingen van het VN Global Compact en het ontwikkelen van beleid, systemen en rapportages die verband houden met het voorkomen van nieuwe schendingen. Structurele schendingen van het VN Global Compact, in het bijzonder de principes die gaan over arbeidsnormen, vormen financiële en reputatierisico s voor de onderneming en voor belanghebbenden zoals aandeelhouders. Ondernemingen dienen te voorkomen dat zij zich schuldig maken aan structurele schendingen van deze beginselen van het VN Global Compact. Mochten zij zich daaraan wel schuldig maken, dan is het wenselijk dat zij deze schendingen opheffen en voorkomen dat schendingen in de toekomst opnieuw zullen optreden. Structurele schendingen van de beginselen over arbeidsomstandigheden kunnen betrekking hebben op kinderarbeid en andere vormen van gedwongen arbeid in de ketens van toeleveranciers van ondernemingen. Ook discriminatie van bijvoorbeeld zwangere vrouwen of personeel van een bepaalde etnische achtergrond komt voor, zowel binnen bedrijven zelf als binnen de ketens. Om een schending effectief te verhelpen wordt op basis van SMART-doelstellingen de dialoog gevoerd op onder meer de volgende aandachtsgebieden; beleid voorkomen schendingen, implementatie, dialoog belanghebbenden, rapportages dialoog, externe verificatie en transparantie. Met Mattel is gesproken over leveranciersstandaarden, dialoog met belanghebbenden en transparantie. Zo is er gesproken over de mogelijkheden de 66-urige werkweek terug te brengen naar een 60-urige. De onderneming gaf aan dat de mogelijkheden hiertoe en de consequenties ervan (meer personeel benodigd) door de afdeling HR worden uitgewerkt. Hierin trekt de Mattel op met het International Council of Toy Industries. De onderneming wil deze werkweekverkorting in 2017 in eigen fabriek invoeren en daarna ook bij onderaannemers. Er zijn medewerkers die dit niet willen omdat ze daarmee inkomsten mislopen, wij hebben de onderneming aangespoord te evalueren wat de vereisten zijn aan een zgn. eerlijk loon te voldoen. Met Vinci SA is gesproken over arbeidsomstandigheden in Qatar. De onderneming gaf aan dat er een vernieuwde Code of Conduct is opgesteld die een aantal belangrijke toevoegingen kent. Zo is zijn er bepalingen opgenomen om de achtergestelde posities van arbeidsmigranten te verbeteren. Bijvoorbeeld minimum vereisten aan de accommodatie. Daarnaast spreekt de onderneming actief met de overheden in Qatar over rechten op collectieve onderhandeling en vrijheid van vereniging. Ten slotte is een externe partij gevraagd een beoordeling van het mensenrechtenbeleid maken. Wij hebben de samenvatting hiervan ontvangen en hebben geconstateerd dat de schending 12

14 hiermee is opgeheven. Wij vragen de onderneming de resultaten publiek te maken. Tabel 5 Voortgang Global Compact schendingen arbeidsomstandigheden Bron: Robeco en Achmea Investment Management Onderneming Koninklijke Ahold N.V. Mattel VINCI SA Vodafone Group PLC (zwart = gewijzigde status, grijs = status quo) 4.10 Global Compact milieuschendingen Voortgang Het doel van dit engagementthema is het opheffen van de gevonden schendingen van het VN Global Compact en het ontwikkelen van beleid, systemen en rapportages die verband houden met het voorkomen van nieuwe milieuschendingen. Structurele schendingen van het VN Global Compact, in het bijzonder de principes die gaan over milieu, vormen financiële, operationele en reputatierisico s voor de onderneming en voor haar belanghebbenden zoals aandeelhouders. Ondernemingen dienen daarom te voorkomen dat zij zich schuldig maken aan structurele schendingen van deze beginselen van het VN Global Compact. Mochten zij zich daaraan wel schuldig maken, dan is het wenselijk dat zij deze schendingen opheffen en voorkomen dat de schendingen in de toekomst opnieuw optreden. De dialoog wordt gevoerd aan de hand van SMARTdoelstellingen. De onderneming moet aantonen dat schending van de VN Global Compact principes structureel is opgeheven waarbij het wenselijk is dat een externe onafhankelijke partij vaststelt dat de schending is opgeheven. Bij het opheffen van de schending moet ook gedacht worden aan het nemen van corrigerende maatregelen, schadeloosstelling van betrokkenen en het opzetten en uitvoeren van herstelplannen. In het eerste halfjaar van 2016 is met een drietal ondernemingen gesproken over milieukwesties, te weten BHP Biliton, Duke Energy Corp. en Volkswagen. BHP Biliton is betrokken geweest bij de instorting van een residudam in Zuidoost-Brazilië. De betrokkenheid betreft een joint venture met Vale SA (uitgesloten van beleggingsuniversum), genaamd Samarco. Tijdens het gesprek januari heeft de onderneming de aanpak van Samarco en BHP Biliton toegelicht als reactie op het instorten van de residudam in Zuidoost-Brazilië in november De ingestorte dam bevond zich bij een mijn die eigendom is van Vale en BHP Billiton, maar wordt geëxploiteerd door Samarco. Acht gemeenschappen werden getroffen en zeventien mensen kwamen om. Het water in de dam bevatte minerale afvalstoffen uit de nabijgelegen ijzerertsmijn. Deze afvalstoffen zijn 70 km met de stroom meegevoerd en hebben mogelijk de Rio Doce vervuild. De onderneming beweert echter dat deze afvalstoffen niet giftig zijn. De oorzaak van de dambreuk is nog niet bekend. Vale, BHP Billiton en Samarco hebben afgesproken een extern onderzoek uit te laten voeren. Humanitaire hulp krijgt op dit moment voorrang, als onderdeel van de huidige kortetermijnrespons. De lokale overheid zet zich in om het welzijn van het personeel en de mijnbouwactiviteiten zijn gestopt en de vergunning is ingetrokken. Samarco werkt samen met de Braziliaanse regering om hulp te bieden. Ook werkt ze aan de reparatie van de schade aan de dam en beoordeelt de onderneming de veiligheid van de andere twee dammen die ze exploiteert. BHP heeft hierbij een adviserende rol. Het management van BHP is echter nauw betrokken. De CEO heeft de plek bezocht en de onderneming probeert van dit incident te leren om haar eigen onderneming te verbeteren. De aanpak voor de lange termijn nog in de planningsfase zal bestaan uit het herstellen van de schade en het compenseren van de getroffenen. Er wordt gesproken over de oprichting van een noodfonds. Tijdens een later gesprek bespraken we de belangrijkste mijlpalen die zijn bereikt sinds ons laatste gesprek in januari. In maart 2016 is een schikking bereikt tussen de Braziliaanse overheid en Samarco, BHP Billiton en Vale. De schikkingsovereenkomst bestaat uit drie onderdelen: 1) herstelprogramma's ten aanzien van de schade en het ecosysteem, 2) compensatieprogramma's voor onherstelbare schade, en 3) additionele goodwillprogramma's die gericht zijn op het verbeteren van de levensstandaard van de getroffen gemeenschappen. Wij hebben de onderneming gevraagd om een duidelijk tijdpad en doelstellingen over de implementatie van schikkingsactiviteiten en targets en deze te delen met de aandeelhouders. De onderneming gaf aan dat dit plan nu wordt ontwikkeld. Het plan wordt gepubliceerd in het volgende jaarverslag en zal onderhevig zijn aan externe controle. Ook Duke Energy heeft te maken gehad met milieuvervuilingen als gevolg van doorbrekende damwanden. Dit heeft tot gevolg gehad dat in 2014 substantiële hoeveelheden as in de Dan rivier in North-Carolina. De dialoog loopt al een tijd en de onderneming heeft laten zien dat ze in de nasleep van de kwestie in 2015 een aantal relevante veiligheidsinitiatieven heeft ontwikkeld, waaronder een nieuw programma voor de veiligheid van onderaannemers die substantieel bijdragen aan risicobeheer. Veiligheid, operationele performance en milieubeleid gezamenlijk vormen één van de vier strategische speerpunten van de onderneming, zo blijkt uit de duurzaamheidsrapportage. De dialoog kan worden afgesloten. Tabel 6 Voortgang Global Compact milieuschendingen Bron: Robeco en Achmea Investment Management Onderneming BHP Biliton Duke Energy Corp. Exxon Mobil Corp. Entergy Corp. Freeport-McMoRan Copper & Gold Newmont Mining Corp. Rio Tinto PLC Royal Dutch Shell PLC (zwart = gewijzigde status, grijs = status quo) Voortgang succesvol succesvol 13

15 4.11 Global Compact schendingen corruptie Omkoping en corruptie zijn niet verenigbaar met goed ondernemingsbestuur en hebben een negatieve invloed op de (creatie van) aandeelhouderswaarde. Het leidt tot nadelige economische, sociale en politieke uitkomsten. Overtredingen van internationale principes op het gebied van anticorruptie kunnen schadelijk zijn voor de reputatie van een bedrijf en de waarde van merken. Eén van de universele principes van het VN Global Compact is gericht op corruptie. Dit principe roept bedrijven op om preventieve en handhavingsmaatregelen in te stellen en een effectief systeem op te zetten voor de bestrijding van corruptie. Dit engagementthema heeft als doel het anticorruptiebeleid en de maatregelen tegen corruptie bij bedrijven te verbeteren. Daarnaast moet ook voldoende duidelijk worden gemaakt welke acties worden ondernomen tegen werknemers, agenten en onderaannemers die betrokken zijn bij beschuldigingen in verband met corruptie. Hierbij is het belangrijk dat er transparant wordt gecommuniceerd over verrichte onderzoeken en over doorgevoerde veranderingen. beëindigd en is ook gestopt met het inhuren van zorgprofessionals die namens GSK spreken. In plaats daarvan heeft de onderneming enkele professoren ingehuurd om over de producten te spreken. GSK gaf aan dat de onderneming ook veel heeft geschoven binnen de eerstelijns- en middelmanagementposities om ervoor te zorgen dat de juiste personen, met sterke waarden en ethiek, worden aangesteld op posities in China en andere risicolanden. De onderneming heeft het bonussysteem voor haar verkoopmedewerkers losgekoppeld van de verkooptargets en in plaats daarvan gekoppeld aan productkennis en communicatievaardigheden. De onderneming hoopt dat dit helpt corruptie en omkoping in die regio aan te verminderen. Tabel 7 Voortgang Global Compact schendingen corruptie Bron: Robeco en Achmea Investment Management Onderneming Eni SpA GlaxoSmithKline Royal Philips NV Voortgang Positief Positief Er zijn in H met twee ondernemingen dialogen gevoerd rondom het thema anticorruptie, te weten Eni SpA en GlaxoSmithKline. Tyco International (zwart = gewijzigde status, grijs = status quo) Eni SpA heeft de eerste plaats behaald in de Transparency International Index wat een felicitatie waard is. Deze organisatie streeft een transparantie en ethisch handelen na in zakelijke transacties. Saipem is de dochteronderneming van Eni die recentelijk in opspraak is gekomen. De onderneming lichtte toe dat ze bezig is met een deconsolidatieslag. Na afronding zal de onderneming voor 30% eigenaar zijn van Saipem. Eni blijft exposure behouden naar veel opkomende markten met een hoog corruptierisico. In deze landen moet de Eni met overheden onderhandelen voor productievergunning. Er wordt uitsluitend betaald voor de vereiste vergunningen. De onderneming maakte duidelijk dat deze betalingen niet worden gebruikt voor politieke doeleinden. Tijdens het gesprek werden enkele procedures voor verschillende risicogebieden toegelicht. Voor transacties bestaan diverse standaardprocedures, zoals vragenlijsten die betrekking hebben op lopende onderzoeken, eerdere corruptieincidenten, compliance verklaringen over anti-omkoping en eigendomsstructuren. Richtlijnen voor zakelijke onderhandelingen werden ook gedeeld. Een voorbeeld van een basisrichtlijn is dat bijeenkomsten altijd door twee vertegenwoordigers worden bijgewoond en dat aantekeningen en documentatiemateriaal beschikbaar moeten worden gesteld. De externe accountant is betrokken bij de antiomkopingscontroles, maar richt zich vooral op het toetsen van beleid en procedures. De focus van de externe controle betreft de toepasselijke procedures voor erkende kaders, zoals de Britse Bribery Act. Ook is gesproken over anticorruptie maatregelen met het hoofd Risk Management van GlaxoSmithKline (GSK). De onderneming gaf een volledige update van het verbeteringsprogramma dat is gelanceerd nadat in China grote omkopingsincidenten aan het licht waren gekomen. De onderneming gaf aan dat zij het compliancemodel heeft gewijzigd in China. De onderneming heeft het gebruik van commerciële verkoopvertegenwoordigers 4.12 Sociale kwesties in de voedingsmiddelen- en landbouwketen Ondernemingen in de voedingsmiddelenketen staan onder druk om meer inzicht te geven waar basismaterialen vandaan komen en op welke manier ze worden geproduceerd. Schandalen op het gebied van mensenrechten, arbeidsrechten of ontbossing in de toeleveringsketen kunnen voedingsmiddelenproducenten of supermarktketens snel raken. Partijen in de keten nemen dan vaak de beslissing om de inkoop op te schorten totdat de schandalen opgelost zijn. Aandeelhouderswaarde kan hierdoor onder druk komen te staan. Beleggers willen dat ondernemingen voldoende zijn voorbereid om deze risico s het hoofd te bieden. Om te identificeren welke risico s relevant zijn voor de beleggingsportefeuilles, zijn tien belangrijke grondstoffen met wijdverspreide maatschappelijke problemen geïdentificeerd. Daarnaast zijn ondernemingen die afhankelijk zijn van deze grondstoffen geselecteerd voor verder onderzoek. De tien onderzochte grondstoffen zijn palmolie, soja, cacao, koffie, thee, suiker, katoen, hazelnoot, gerstemout en zuivel. Uit het vooronderzoek is gebleken dat vijf relevante thema s kunnen worden vastgesteld waarover met de ondernemingen de dialoog kan worden aangegaan. Dit zijn achtereenvolgens: mensenrechten, waaronder gedwongen verhuizing van lokale bewoners en een verminderde toegang tot water; arbeidsrechten, waaronder kinderarbeid en onveilige arbeidsomstandigheden; duurzame agrarische productie, waaronder bodemerosie en het gebruik van chemicaliën; eerlijk loon, het minimum inkomen dat een (land)arbeider moet verdienen om te voorzien in de basisbehoeften (voedsel, onderdak, kleding, ziekenzorg en scholing); kleine boeren problematiek, prijsdruk, ondervoeding en niet-duurzaam grondgebruik. 14